1, 2. Xikongomelo xa Yehovha hi siku ra vunkombo a ku ri xihi, naswona xana vutlhari bya Xikwembu byi ringiwe njhani eku sunguleni ka siku leri?

 SE SWI va khele matluka! Vanhu, hi siku ra vutsevu ra ku tumbuluxa, hi xitshuketa va suke eka xiyimo xa le henhla va ya eka xiyimo xa le hansi swinene. Yehovha u vule leswaku “hinkwaswo leswi [a] swi endleke,” ku katsa ni vanhu, a “swi saseke ngopfu.” (Genesa 1:31) Kambe eku sunguleni ka siku ra vunkombo, Adamu na Evha va hlawule ku landzela Sathana eku xandzukeni ka yena. Va sungule ku va vanhu lava nga ni xidyoho, lava nga hetisekangiki ni lava faka.

² Swi nga ha endleka a swi vonaka onge xikongomelo xa Yehovha hi siku leri ra vunkombo a xi nge he pfuki xi hetisekile. Siku rero, ku fana ni siku ra vutsevu leri hundzeke, a ri ta leha magidi ya malembe. Yehovha u ri vule siku ro kwetsima naswona eku heleni ka rona, misava hinkwayo a yi ta hetelela yi endliwe paradeyisi leyi nga ta tala hi mindyangu leyi hetisekeke. (Genesa 1:28; 2:3) Kambe endzhaku ka ku xandzuka loku ku nga ni khombo, xana nchumu wo fana ni lowu a wu ta endlekisa ku yini? Xana Xikwembu a xi ta endla yini? Loku a ku ri ku ringiwa lokukulu ka vutlhari bya Yehovha—kumbexana a ku ri ndzingo lowukulu ku tlula hinkwayo.

3, 4. (a) Hikwalahokayini ndlela leyi Yehovha a anguleke hayona eka nxandzuko wa le Edeni yi ri xikombiso lexi hlamarisaka xa vutlhari byakwe? (b) Ku titsongahata ku fanele ku hi tsundzuxa ntiyiso wihi loko hi dyondza hi vutlhari bya Yehovha?

³ Yehovha u hlamurile hi ku hatlisa. U humese xigwevo eka vaxandzuki le Edeni, naswona hi nkarhi lowu fanaka,  u vule nchumu wun’wana lowu hlamarisaka: ku nga xikongomelo xa yena xo herisa vubihi lebyi bya ha ku sungulaka. (Genesa 3:15) Xikongomelo xa Yehovha lexi sunguleke le Edeni, xi fambe magidi hinkwawo ya malembe lawa munhu a ma hanyeke emisaveni, xa ha ya emahlweni hilaha ku nga riki na makumu. Xi olova hi ndlela leyi hlamarisaka kambe xi ente lerova muhlayi wa Bibele a nga heta vutomi byakwe hinkwabyo a ha dyondza ni ku anakanyisisa ha xona. Ku tlula kwalaho, xikongomelo xa Yehovha xi ta hetiseka hambi ko ba lexi dumaka. Xi ta herisa vubihi hinkwabyo, xidyoho ni rifu. Xi ta endla leswaku vanhu vo tshembeka va hetiseka. Hinkwaswo leswi swi ta hetiseka siku ra vunkombo ri nga si hela, leswaku Yehovha a ta hetisisa xikongomelo xa yena hi misava ni vanhu hi nkarhi lowu vekiweke, ku nga khathariseki hinkwaswo leswi humeleleke!

⁴ Vutlhari byo tano bya chavisa, a swi tano ke? Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Mawaku ku enta ka . . . vutlhari . . . bya Xikwembu!” (Varhoma 11:33) Loko hi ri karhi hi kambisisa swivumbeko swo hambanahambana swa vumunhu bya Xikwembu, ku titsongahata ku ta hi endla hi tsundzuka ntiyiso wun’wana wa nkoka—ku nga leswaku a hi nge byi heti vutlhari lebyikulu bya Yehovha, hi ngo byi ka ehenhla ntsena. (Yobo 26:14) Xo sungula, a hi kambisiseni vumunhu lebyi, lebyi hlamarisaka.

5, 6. Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka vutivi ni vutlhari, naswona vutivi bya Yehovha byi ente ku fikela kwihi?

⁵ Vutlhari a byi fani ni vutivi. Khompyuta yi nga tamela vutivi byo tala swinene, kambe a hi nge vuli leswaku michini leyi yi tlharihile. Hambiswiritano, vutivi ni vutlhari swa yelana. (Swivuriso 10:14) Hi xikombiso, loko u lava mpfuno lowunene wo tshungula vuvabyi lebyikulu,  xana u nga ya eka munhu la nga tiviki nchumu hi ta vutshunguri? Nikatsongo! Kutani ku laveka vutivi lebyi kongomeke leswaku munhu a va ni vutlhari bya ntiyiso.

⁶ Yehovha u ni vutivi lebyi nga pimekiki. Tanihi “Hosi ya hilaha ku nga heriki,” hi yena ntsena a nga riki na masungulo. (Nhlavutelo 15:3) Naswona eka tinguva leti hinkwato, a a vona hinkwaswo. Bibele yi ri: “A ku na nchumu lowu tumbuluxiweke lowu nga vonakiki emahlweni ka xona, kambe swilo hinkwaswo swi lo dla, swi le rivaleni ematihlweni ya loyi hi faneleke hi tihlamulela eka yena.” (Vaheveru 4:13; Swivuriso 15:3) Tanihi Mutumbuluxi, Yehovha u swi tiva kahle swilo leswi a nga swi endla, naswona a a ri karhi a xiyisisa mitirho ya vanhu ku sukela eku sunguleni. U kambisisa mbilu ya munhu un’wana ni un’wana, a nga siyi nchumu. (1 Tikronika 28:9) Leswi a hi vumbeke hi ri ni ntshunxeko wa ku tihlawulela, wa tsaka loko a hi vona hi hlawula kahle evuton’wini. Tanihi “Mutwi wa xikhongelo,” u yingisela swikhongelo swa ntsandzavahlayi hi nkarhi wun’we! (Pisalema 65:2) A swi kanakanisi leswaku Yehovha a swi lavi a ehleketa kumbe a titshuva nhloko leswaku a ta kota ku tsundzuka swilo hinkwaswo.

7, 8. Xana Yehovha u ku kombisa njhani ku twisisa ni vutlhari?

⁷ Yehovha u ni vutivi lebyi nga pimekiki. Nakambe wa yi vona ndlela leyi timhaka ti yelanaka ha yona, a tlhela a vona leswi vuxokoxoko bya timhaka byi vulaka swona. Wa pima a tlhela a avanyisa, a hambanisa exikarhi ka leswo lulama ni leswo biha, swa nkoka ni leswi nga nyawuliki. Ku tlula kwalaho, a nga languti ehandle ntsena kambe u languta ni le mbilwini. (1 Samuwele 16:7) Xisweswo, Yehovha wa twisisa, ku nga vumunhu lebyi tlulaka vutivi. Kambe vutlhari byona bya ha ri eka xiyimo xa le henhla swinene.

 ⁸ Vutlhari byi hlanganisa vutivi ni ku twisisa leswaku byi endla leswi languteriweke. Kahlekahle, marito man’wana yo sungula ya Bibele lama hundzuluxeriweke va ku “vutlhari” hi ku kongoma ma vula “nchumu lowu pfunaka” kumbe “vutlhari lebyi pfunaka.” Kutani, vutlhari bya Yehovha a byi lo rharhangana ntsena. Bya pfuna naswona bya humelela. Hi ku tirhisa ku anama ka vutivi bya yena ni ku enta ka ku twisisa kakwe, mikarhi hinkwayo Yehovha u endla swiboho leswi hetisekeke, naswona a swi hetisisa hi ndlela leyinene ku tlula hinkwato. Byebyo i vutlhari bya ntiyiso! Yehovha u seketela ntiyiso wa marito ya Yesu lama nge: “Vutlhari byi tikomba byi lulamile hi mitirho ya byona.” (Matewu 11:19) Mitirho ya Yehovha evuakweni hinkwabyo yi swi kombisa kahle leswaku u ni vutlhari.

9, 10. (a) Xana Yehovha u kombisa vutlhari bya muxaka wihi, naswona xana u byi kombise njhani? (b) Xana sele yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha u ni vutlhari?

⁹ Xana u tshama u hlamarisiwa hi vutshila bya munhu la endlaka swilo hi mavoko, a endla swilo swo saseka? Lebyi i vutlhari lebyi hlamarisaka. (Eksoda 31:1-3) Yehovha hi byakwe hi yena ntsena Xihlovo ni N’wini wa vutlhari byo tano. Hosi Davhida u vule leswi hi Yehovha: “Ndza ku dzunisa hikuva ndzi endliwe hi ndlela yo hlamarisa. Mitirho ya wena ya hlamarisa, Sweswo ndzi swi tiva kahle.” (Pisalema 139:14) Hakunene, loko hi ya hi dyondza hi miri wa munhu, hi ya hi hlamarisiwa swinene hi vutlhari bya Yehovha.

¹⁰ Hi xikombiso: Vutomi bya wena byi sungula byi ri sele yin’we—tandza leri humaka eka mana wa wena kutani ri nonisiwa hi mbewu yo huma eka tata wa wena. Hi ku hatlisa sele yi sungule ku avana. Vuyelo bya kona, ku  nga wena, la endliweke hi tisele ta dzana wa tithiriliyoni. I tintsongo swinene. Tisele leti tolovelekeke ta kwalomu ka 10 000, loko ti hlanganile ti nga ringanela enhlokweni ya neleta. Kambe, yin’wana ni yin’wana ya tona yi rharhanganile swinene. Sele yi rharhangane swinene ku tlula fektri kumbe muchini wihi na wihi lowu endliweke hi munhu. Vativi va sayense va vula leswaku sele yi fana ni muti lowu biyeriweke—lowu nga ni tinyangwa to nghena ni to huma ha tona leti languteriwaka, lowu nga ni vutleketli, fambiselo ro vulavurisana, xihlovo xa gezi, tifektri, nkululo ni fambiselo ra ku tirhisiwa ka swilo leswi tshameke swi tirha, masocha swin’we ni hulumendhe yo fanekisela exikarhi ka yona. Ku tlula kwalaho, sele ya swi kota ku endla sele yin’wana yo fana na yona hi tiawara ti nga ri tingani!

11, 12. (a) I yini lexi endlaka leswaku tisele ta xitumbulukwa ti avana, naswona leswi swi pfumelelana njhani na Pisalema 139:16? (b) Byongo bya munhu byi swi kombisa njhani leswaku hi ‘endliwe hi ndlela yo hlamarisa’?

¹¹ Tisele ta hambana. Loko tisele ta xitumbulukwa ti ri karhi ti avana, ti sungula ku endla mitirho yo hambana swinene. Tin’wana ti ta va tisele ta misiha yo twa; tin’wana ta marhambu, ta misiha, ta ngati kumbe ta mahlo. Ku hambana loku hinkwako ka tisele ku va ku tsariwile eka “layiburari” ya sele yo sungula, leyi yi nga pulani ya xitekela, leyi vuriwaka DNA. Lexi tsakisaka, Davhida u huhuteriwe ku vulavula na Yehovha a ku: “Matihlo ya wena ma ndzi vone ndza ha vumbeka; swirho swa mina hinkwaswo a swi tsariwe ebukwini ya wena.”—Pisalema 139:16.

¹² Swirho swin’wana swa miri swi rharhanganile swinene. Hi xikombiso, anakanya hi byongo bya munhu. Van’wana va byi vula nchumu lowu rharhanganeke ku tlula swilo hinkwaswo leswi nga kona evuakweni. Byi ni tisele ta misiha yo twa ta kwalomu ka gidi ra tibiliyoni—ti lava ku ringana ni tinyeleti leti nga kona eka xirimele xa hina  hi ku tala. Yin’wana ni yin’wana ya tisele leti yi ni swirhabyarhabyana leswi yaka eka tisele tin’wana ta magidigidi. Vativi va sayense va vula leswaku byongo bya munhu byi nga rhwala rungula leri nga eka tilayiburari ta misava hinkwayo, naswona vuhlayiselo bya byona a byi pimeki. Hambileswi va heteke makume ya malembe va ri karhi va dyondza xirho lexi xi ‘endliweke hi ndlela yo hlamarisa,’ vativi va sayense va pfumela leswaku a va nge swi koti ku yi twisisa kahle ndlela leyi byi tirhaka ha yona.

13, 14. (a) Xana vusokoti ni swivumbiwa swin’wana swi swi kombisa njhani leswaku swi “tlharihile hi ntumbuluko,” naswona xana leswi swi hi dyondzisa yini hi Mutumbuluxi wa swona? (b) Hikwalahokayini hi nga vulaka leswaku swivumbiwa swo fana ni pume swi endliwe hi “vutlhari”?

¹³ Hambiswiritano, vanhu vo va xikombiso xin’we ntsena xa vutlhari bya Yehovha byo tumbuluxa. Pisalema 104:24 yi ri: “Mitirho ya wena yi tele swinene Yehovha Xikwembu xanga! Hinkwayo ka yona u yi endle hi vutlhari. Misava yi tele hi swilo leswi u swi endleke.” Vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka ntumbuluko hinkwawo lowu hi wu vonaka. Hi xikombiso, risokoti ri “tlharihile hi ntumbuluko.” (Swivuriso 30:24) Ina, vuthu ra vusokoti ri hleleke hi ndlela leyi hlamarisaka. Mavuthu man’wana ya vusokoti ma langutela, ma sirhelela ni ku tiwundla hi switsotswana leswi vuriwaka tinhwala ta swimilana, onge hiloko ku ri swifuwo swa byona. Vusokoti byin’wana byi tirha tanihi hi varimi, bya byala byi tlhela byi hlakulela “swimilana” leswi nga tsakangiki. Swi tele swivumbiwa swin’wana leswi hi ntumbuluko swi kotaka ku endla swilo swo hlamarisa. Nhongana yinene, yi kota ku ba xindziwandziwana emoyeni ku tlula xihahampfuka xihi na xihi xa manguva lawa lexi endliweke hi munhu. Swinyenyana leswi rhurhaka, swi famba hi ku kongomisiwa hi tinyeleti, hi ku landza nkokamisava kumbe hi ku landza mepe lowu swi tumbulukaka swi ri na wona. Vativi  va ntivovutomi va heta malembe yo tala va ri karhi va dyondza mahanyelo lama rharhanganeke lawa swivumbiwa leswi swi tumbulukaka swi ri na wona. Kunene, Muendli wa swona u fanele a tlharihile hakunene!

¹⁴ Vativi va sayense va dyondze swo tala hi vutlhari bya Yehovha byo tumbuluxa. Ku ni vanjhiniyara lava vitaniwaka tibiomimetic, lava ringetaka ku encenyeta swilo swa ntumbuluko. Hi xikombiso, u nga ha va u hlamarile loko u vona ku saseka ka vulwembu bya pume. Kambe munjhiniyara u byi teka byi ri lebyi endliweke hi ndlela leyi hlamarisaka. Swintambyana leswi, leswi langutekaka swi nga tiyanga, loko swo hlanganisiwa swi bumbula ku ringana ni nsimbi, swi nga yi tlula hi ku tiya, naswona loko ko endliwa xiambalo ha swona, xi nga tiya ku tlula xiambalo xo tisirhelela ha xona eka makulu ya xibamu. Xana byi tiye ku fikela kwihi? Anakanya hi vulwembu bya pume lebyi hlanganisiweke byi ringana ni rikoka leri tirhisiwaka ebyatsweni byo phasa tinhlampfi. Vulwembu byebyo, byi nga phasa xihahampfhuka xo rhwala vanhu, xi ri karhi xi haha! Ina, Yehovha u endle swilo swo tano hinkwaswo, hi “vutlhari.”

15, 16. (a) Matilo lama nga lo mphaa, hi tinyeleti ma nyikela vumbhoni byihi hi vutlhari bya Yehovha? (b) Xana mhaka ya leswaku Yehovha i Ndhuna Leyikulu ya tintsumi ta ntsandzavahlayi, yi swi kombisa njhani leswaku Mufambisi loyi u ni vutlhari?

¹⁵ Vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka mitirho ya yena evuakweni hinkwabyo. Matilo lama nga lo mphaa, hi tinyeleti, leti hi vulavuleke ha tona swinene eka Ndzima 5, a ti hangalakanga hi ndlela leyi nga hlelekangiki ti tala  mpfhuka hinkwawo. Hikwalaho ka vutlhari bya “milawu leyi lawulaka matilo” ya Yehovha, matilo ma hleleke hi ndlela yo saseka, ku ni swirimele, ku ni mitlawa ya swona ku tlhela ku va ni mitlawa leyikulu ya swona. (Yobo 38:33) A swi hlamarisi leswi Yehovha a vitanaka swilo leswi nge mpfhukeni a ku i “vuthu”! (Esaya 40:26) Kambe ku ni vuthu rin’wana, leri byi kombisaka kahle vutlhari bya Yehovha.

¹⁶ Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Ndzima 4, Xikwembu xi na xithopo lexi nge “Yehovha wa mavuthu” hikwalaho ka xikhundlha xa yena tanihi Ndhuna Leyikulu ya vuthu ra madzana ya timiliyoni ya swivumbiwa swa moya. Lebyi i vumbhoni bya matimba ya Yehovha. Kambe, xana vutlhari bya yena byi katseka njhani? Xiya leswi: Yehovha na Yesu a va tshiki ku tirha. (Yohane 5:17) Kutani ke, swi le rivaleni leswaku tintsumi leti tirhelaka La nge Henhlahenhla na tona ti tshama ti ri eku tirheni. Naswona tsundzuka, ti tlakukile ku tlula munhu, ti tlharihe swinene naswona ti ni matimba lamakulu. (Vaheveru 1:7; 2:7) Kambe, tintsumi teto hinkwato, Yehovha u ti nyike mitirho ya tona, ti tirha ti tsakile hi ku tshembeka—ti ‘yingisa rito rakwe’ naswona ti ‘endla ku rhandza ka yena’ malembe ya tibiliyoni. (Pisalema 103:20, 21) Vona ku hlamarisa ka vutlhari bya Mufambisi loyi!

17, 18. Hikwalahokayini Bibele yi vula leswaku Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke,’ naswona ha yini vutlhari bya yena byi hi hlamarisa?

¹⁷ Hi ku ya hi vumbhoni byebyo, xana swa hlamarisa leswi Bibele yi kombaka leswaku vutlhari bya Yehovha byi tlakukile? Hi xikombiso, yi vula leswaku Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke.’ (Varhoma 16:27) Yehovha hi yena ntsena a nga ni vutlhari hinkwabyo. Hi yena Xihlovo  xa vutlhari hinkwabyo bya ntiyiso. (Swivuriso 2:6) Hi yona mhaka leyi Yesu, hambileswi a nga wo tlhariha ku tlula swivumbiwa leswin’wana swa Yehovha, a nga titshegangiki hi vutlhari bya yena n’wini, kambe a vuleke leswi Tata wakwe a n’wi byeleke swona.—Yohane 12:48-50.

¹⁸ Xiya ndlela leyi muapostola Pawulo a ku hlamuselaka ha kona ku hlawuleka ka vutlhari bya Yehovha: “Mawaku ku enta ka rifuwo, vutlhari ni vutivi bya Xikwembu! Vuavanyisi bya xona a byi lavisiseki ni tindlela ta xona a ti landzerisiseki!” (Varhoma 11:33) Hi ku sungula ndzimana hi rihlamari leri nge “mawaku!” Pawulo u kombisa leswaku u khumbekile swinene—emhakeni leyi, u kombisa leswaku u hlamarile swinene. Rito ra Xigriki leri a ri tirhiseke ku vula “ku enta” ri yelana swinene ni rito leri nge “mugodi.” Hikwalaho, marito yakwe ma endla hi swi vona kahle hi mahlo ya mianakanyo. Loko hi anakanyisisa hi vutlhari bya Yehovha, swi fana ni loko hi honolele khele ro enta, ku nga xivandla lexi enteke swinene hi ndlela leyi nga pimekiki. (Pisalema 92:5) Xana sweswo a swi endli leswaku hi tivona hi ri ntshuri ntsena?

19, 20. (a) Hikwalahokayini gama ri byi fanekisela kahle vutlhari bya Xikwembu? (b) Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa swi kota ku vona vumundzuku?

¹⁹ Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke,’ leswi vulaka leswaku: Hi yena ntsena a kotaka ku vona swa nkarhi lowu taka. Tsundzuka, Yehovha u tirhisa gama leri vonaka ekule ku fanekisela vutlhari byakwe. Gama ra xitshopana ri nga ha tika tikhilogiramu ta ntlhanu ntsena, kambe mahlo ya rona i makulu ku tlula ya munhu la kuleke. Mahlo ya gama ma vona ekule hi ndlela yo hlamarisa, ma endla leswaku nyenyana leyi yi kota ku vona swakudya swa yona leswitsongo ngopfu yi ri kwale kule eka mpfhuka wa madzana ya timitara, kumbexana hambi ku ri mpfhuka lowu hlanganisaka tikhilomitara to tala! Yehovha hi  byakwe u tshame a vula leswi hi gama: “Matihlo ya rona ma vona ekule swinene.” (Yobo 39:29) Hilaha ku fanaka, Yehovha a nga ha languta “ekule”—enkarhini lowu taka!

²⁰ Bibele yi swi kombisa ko tala leswaku leswi i ntiyiso. Yi tamele madzana ya vuprofeta, kumbe matimu lama tsariweke ka ha ri emahlweni. Vuyelo bya tinyimpi, ku simekiwa ni ku wa ka tihulumendhe ta misava, ni ku endliwa ka marhengu ya tinyimpi hi tindhuna ta vuthu ra nyimpi, hinkwaswo swi profetiwile eBibeleni—eka swiendlakalo swin’wana, a ka ha sele madzana ya malembe.—Esaya 44:25–45:4; Daniyele 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Hikwalahokayini ku ri hava xisekelo xo gimeta hi leswaku Yehovha u swi vone ka ha ri emahlweni leswi u nga ta swi hlawula evuton’wini bya wena? Kombisa. (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku vutlhari bya Xikwembu byi ni ntwelavusiwana?

²¹ Kambe, xana leswi swi vula leswaku ana se Xikwembu xi swi vonile leswi u nga ta swi hlawula evuton’wini bya wena? Van’wana lava va dyondzisaka ta ku kunguhateriwa va sindzisa leswaku nhlamulo, i ina. Hambiswiritano, dyondzo yoleyo yi vevukisa vutlhari bya Yehovha, hikuva yi vula leswaku a nga swi koti ku lawula vuswikoti bya yena byo languta enkarhini lowu taka. Hi xikombiso: Loko u ri xilombe lexi nga ni rito ro saseka ku tlula hinkwawo, xana a wu nge swi koti ku miyela, u to tshamela ku yimbelela mikarhi hinkwayo? Leswi swi twala ku ri vuphunta! Hilaha ku fanaka, Yehovha u ni vuswikoti byo tiva swa le nkarhini lowu taka, kambe a nga tirhisi vuswikoti byebyo mikarhi hinkwayo. Loko o endla tano swi nga kavanyeta ntshunxeko wa hina wo tihlawulela, ku nga nyiko ya risima leyi Yehovha a nga taka a nga hi tekeli yona.—Deteronoma 30:19, 20.

²² Xo biha no tlurisa, mhaka ya ku kunguhateriwa kahlekahle yi vula leswaku vutlhari bya Yehovha a byi na ntwelavusiwana. Kambe leswi a hi ntiyiso nikatsongo! Bibele  yi dyondzisa leswaku Yehovha u “tlharihile.” (Yobo 9:4) A swi vuli swona leswaku u ni mbilu ya xiviri, kambe hakanyingi Bibele yi tirhisa rito rero loko yi vulavula hi leswi munhu a nga xiswona endzeni, leswi katsaka misusumeto ni mitlhaveko yo tanihi rirhandzu. Kutani vutlhari bya Yehovha, ku fana ni vumunhu byin’wana bya yena, byi lawuriwa hi rirhandzu.—1 Yohane 4:8.

23. Vukulu bya vutlhari bya Yehovha byi fanele byi hi susumetela ku endla yini?

²³ Hi ntumbuluko, vutlhari bya Yehovha byi tshembekile hi ku helela. Byi byi tlula ekule vutlhari bya hina lerova Rito ra Xikwembu ra hi khongotela: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo, u nga titshegi hi ku twisisa ka wena. N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” (Swivuriso 3:5, 6) Sweswi a hi kambisiseni vutlhari bya Yehovha leswaku hi ta tshinela eka Xikwembu xerhu xa vutlhari hinkwabyo.