1, 2. Swi tise ku yini leswaku Yesu a tikuma a ri emananga ya Yudiya hi xixikana xa lembe ra 29 C.E., naswona ku humelele yini loko a ri kwale? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

A KU ri eku sunguleni ka xixikana hi lembe ra 29 C.E., naswona Yesu a a ri emananga ya Yudiya, en’walungwini wa Lwandle leri Feke. Moya lowo kwetsima wu n’wi yise endhawini yoleyo loko a ha ku khuvuriwa ni ku totiwa. Yesu u titsone swakudya masiku ya 40, a ri karhi a khongela ni ku anakanyisisa endhawini yoleyo yo rhula, leyi nga kwandzasi leri nga ni maribye ni magova. Kumbexana hi nkarhi wolowo Yehovha a a vulavurisana ni N’wana wakwe, a n’wi pfuna ku lunghekela swilo leswi a a ta langutana na swona.

² Loko Yesu a khomiwe hi ndlala, Sathana u ye eka yena. Leswi endlekeke endzhaku ka sweswo, swi hi pfuna ku tiva mhaka ya nkoka leyi katsaka vanhu hinkwavo lava rhandzaka vugandzeri lebyi tengeke ku katsa na wena.

3, 4. (a) Eka miringo yo sungula yimbirhi hi wahi marito lawa Sathana a rhangeke a ma vula naswona i yini leswi kumbexana a a ringeta ku endla leswaku Yesu a swi kanakana? (b) Sathana u yi tirhisa njhani mintlhamu leyi fanaka namuntlha?

³ Hlaya Matewu 4:1-7. Eka miringo yimbirhi yo sungula, Sathana u rhange hi ku vula marito lama nge, “Loko u ri n’wana wa Xikwembu.” Xana Sathana a a kanakana leswaku Yesu i N’wana wa Xikwembu? Nikatsongo. Ntsumi yoleyo leyi hlongoriweke etilweni leyi tshameke  yi va n’wana wa Xikwembu a yi swi tiva kahle leswaku Yesu i N’wana wa Xikwembu wa mativula. (Kol. 1:15) Nakambe a swi kanakanisi leswaku Sathana a a swi tiva leswi Yehovha a swi vuleke a ri etilweni loko Yesu a khuvuriwa a ku: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.” (Mat. 3:17) Kumbexana Sathana a a lava Yesu a kanakana leswaku Tata wakwe wa tshembeka nileswaku wa n’wi rhandza hakunene. Eka ndzingo wo sungula wo hundzula maribye ma va xinkwa, kahlekahle xivutiso xa Sathana a xi ku: ‘Leswi u nga N’wana wa Xikwembu, hikwalaho ka yini Tata wa wena a nga ku nyiki swakudya emananga lawa?’ Eka ndzingo wa vumbirhi wa ku tilahlela ehansi ku suka exihlungwanini xa tempele, kahlekahle xivutiso xa Sathana a xi ku: ‘Leswi u nga N’wana wa Xikwembu, xana wa swi tshemba hakunene leswaku Tata wa wena u ta ku sirhelela?’

⁴ Sathana u endla leswi fanaka ninamuntlha. (2 Kor. 2:11) Muringi u hlasela vagandzeri va ntiyiso loko va tsanile ni loko va hele matimba. Hakanyingi u va hlasela hi tindlela leti tumbeleke. (2 Kor. 11:14) U ringeta ku hi kanganyisa, a hi endla hi vona onge Yehovha a nge pfuki a hi rhandzile kumbe ku hi amukela. Nakambe, Muringi u ringeta ku hi endla hi vona onge Yehovha a nga tshembeki nileswaku a nge swi endli leswi a swi tshembiseke eRitweni rakwe. Kambe sweswo a hi ntiyiso. (Yoh. 8:44) Hi nga swi papalata njhani?

5. Yesu u hlamule njhani eka miringo yimbirhi yo sungula?

⁵ Xiya ndlela leyi Yesu a hlamuleke ha yona eka miringo yimbirhi yo sungula. A a nga kanakani leswaku Tata wakwe wa n’wi rhandza naswona a a N’wi tshemba hilaha ku heleleke. Handle ko kanakana, Yesu u kanete Sathana hi ku tshaha Rito leri humaka eka Tata wakwe. A swi fanerile leswaku Yesu a tshaha Matsalwa lama nga ni vito ra Xikwembu, leri nge Yehovha. (Det. 6:16; 8:3) Hi ku tirhisa vito ra Xikwembu, N’wana wa xona u kombise leswaku a a tshemba Tata wakwe. Vito rakwe leri hlawulekeke i Yehovha, ri hi tiyisekisaka leswaku u ta endla hinkwaswo leswi a swi tshembisaka. *

6, 7. Hi nga lwisana njhani ni minhlaselo ya Sathana leyi tumbeleke?

⁶ Minhlaselo ya Sathana hi nga lwisana na yona loko hi titshega hi Rito ra Yehovha naswona hi anakanyisisa hileswi vito leri ri vulaka swona. Loko hi tshemba leswi Matsalwa ma swi vulaka leswaku Yehovha u rhandza vagandzeri vakwe, ku katsa ni lava nga ni gome, nileswaku wa va hlayisa, hi ta swi kota ku bakanya mavunwa ya Sathana ya leswaku Yehovha a nge pfuki a hi rhandzile ni ku hi amukela. (Ps. 34:18; 1 Pet. 5:8) Kutani loko hi tsundzuka leswaku mikarhi hinkwayo Yehovha u endla swilo hi ku pfumelelana ni leswi vito rakwe ri vulaka swona, a hi nge kanakani leswaku hi fanele hi n’wi tshemba hi ku helela Loyi a hetisisaka switshembiso swakwe.—Swiv. 3:5, 6.

⁷ Kambe, hi xihi xikongomelo lexikulu xa Sathana? Kahlekahle u lava yini eka hina? Loko Sathana a ringa Yesu hi ndzingo wa vunharhu, hi swi vona kahle leswaku u lava yini.

8. Eka ndzingo wa vunharhu, Sathana u swi kombise njhani leswaku hakunene a a lava ku gandzeriwa?

⁸ Hlaya Matewu 4:8-11. Eka ndzingo wa vunharhu, Sathana u swi kombise kahle leswaku u lava yini. Sathana u kombe Yesu (swi nga ha endleka exivonweni) “mifumo hinkwayo ya misava ni ku vangama ka yona,” kambe a nga n’wi kombanga leswaku yi borile. Kutani u byele Yesu a ku: “Ndzi ta ku nyika swilo leswi hinkwaswo loko wo khinsama u ndzi gandzela.” * Hakunene a a lava ku gandzeriwa! Sathana a a lava leswaku Yesu a fularhela Tata wakwe kutani a teka Muringi a ri xikwembu xakwe. Sathana u tshembise Yesu ku n’wi nyika leswi a swi tikomba swi antswa. U vule leswaku Yesu a a ta va ni matimba ni rifuwo hinkwaro ra misava naswona a a nga ta xaniseka, a a nga ta ambexiwa harhi ya mitwa, a nga ta biwa hambi ku ri ku beleriwa emhandzini ya nxaniso. Hakunene ndzingo lowu a wu ri wukulu. Yesu a nga kanetanga leswaku Sathana u lawula mifumo ya misava. (Yoh. 12:31; 1 Yoh. 5:19) I ntiyiso leswaku Sathana a a ta nyika Yesu swilo hinkwaswo leswaku a n’wi hambukisa eka vugandzeri lebyi tengeke bya Tata wakwe.

9. (a) I yini leswi Sathana a swi lavaka eka vagandzeri va ntiyiso naswona u ringeta njhani ku hi ringa? (b) I yini leswi hi faneleke hi swi endla evugandzerini bya hina? (Vona bokisi leri nge “Swi Vula Yini Ku Gandzela?”)

⁹ Kahlekahle ninamuntlha, Sathana u lava leswaku hi n’wi gandzela hi ku kongoma kumbe hi ndlela leyi tumbeleke. Tanihi “xikwembu xa misava leyi,” hi yena a vuyeriwaka eka vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa bya Babilona Lonkulu. (2 Kor. 4:4) Kambe leswi a nga enerisekiki  hi leswi a nga ni tibiliyoni ta vagandzeri va mavunwa, u lava ku ringa vagandzeri va ntiyiso leswaku va nga endli ku rhandza ka Xikwembu. U ringeta ku hi phasa leswaku hi tikarhatela ku va ni rifuwo ni ndhuma ya misava yakwe ematshan’weni yo tikarhatela ku endla ku rhandza ka Yehovha leswi nga ha katsaka ku xaniseka “hikwalaho ka leswo lulama.” (1 Pet. 3:14) Loko hi pfumela ku ringiwa leswaku hi tshika vugandzeri lebyi tengeke, kutani hi va xiphemu xa misava ya Sathana, ku vula ntiyiso, hi ta va hi ri karhi hi khinsama ni ku gandzela Sathana, hi n’wi endla xikwembu xa hina. Hi nga lwisana njhani ni ndzingo wo tano?

10. Yesu u hlamule hi ndlela yihi eka ndzingo wa vunharhu naswona hikwalaho ka yini?

¹⁰ Xiya ndlela leyi Yesu a hlamuleke ha yona eka ndzingo wa vunharhu. U kombise leswaku wa tshembeka eka Yehovha, hi ku hlongola Muringi hi ku hatlisa a ku: “Suka, Sathana!” Hilaha a endleke hakona eka miringo yimbirhi yo sungula, Yesu u tshahe tsalwa ra Deteronoma leri nga ni vito ra Xikwembu, ri ri: “Ku tsariwile: ‘U fanele u gandzela Yehovha Xikwembu xa wena u tirhela yena ntsena.’” (Mat. 4:10; Det. 6:13) Yesu u swi arile swilo sweswo swa misava leswi kokaka mahlo leswi a swo va swa xinkarhana, leswi a swi vonaka onge u ta hanya bya ka byandlana. A a swi tiva leswaku Tata wakwe hi yena ntsena loyi a faneriwaka hi ku gandzeriwa nileswaku loko o “gandzela” Sathana hambi ku ri kan’we ntsena a swi ta kombisa leswaku wa n’wi yingisa. Yesu u tshame a tshembekile a nga pfumeli leswaku Muringi loyi a hombolokeke a va xikwembu xakwe. Leswi Yesu a aleke ku endla leswi a swi vuleke, ‘Diyavulosi u n’wi siyile.’ *

11. Hi nga lwisana njhani na Sathana ni miringo yakwe?

¹¹ Hi nga swi kota ku lwisana na Sathana ni miringo ya misava yakwe yo homboloka, hikuva hi ni vutihlamuleri byo tiendlela swiboho ku fana na Yesu. Yehovha u hi nyike nyiko yo hlawuleka ku nga ntshunxeko wo tihlawulela. Hikwalaho, ku hava ni un’we hambi ku ri Muringi wo homboloka loyi a nga ni matimba, loyi a nga endlaka leswaku hi tshika vugandzeri lebyi tengeke. Loko hi tshembeka hi ‘lwisana na Sathana, hi va ni ripfumelo ro tiya,’ entiyisweni hi va hi vula hi ku: “Suka, Sathana!” (1 Pet. 5:9) Tsundzuka, Sathana u suke a famba, endzhaku ka loko Yesu a n’wi kanetile. Hilaha ku fanaka, Bibele yi hi tiyisekisa hi marito lawa: “Mi kaneta Diyavulosi kutani u ta baleka a suka eka n’wina.”—Yak. 4:7.

12. Sathana u swi kombise njhani leswaku i nala wa vugandzeri lebyi tengeke eEdeni?

¹² Eka ndzingo wo hetelela, Sathana u swi veke erivaleni leswaku i nala wo sungula wa vugandzeri lebyi tengeke. Eka malembe ya magidi lama hundzeke entangeni wa Edeni, Sathana u swi kombise kwalaho ro sungula leswaku wa byi venga vugandzeri bya Yehovha. Sathana u kanganyise Evha, loyi a nga kucetela Adamu leswaku a nga yi yingisi milawu ya Yehovha, kutani Sathana a sungula ku va lawula. (Hlaya Genesa 3:1-5; 2 Kor. 11:3; Nhlav. 12:9) Entiyisweni, u ve xikwembu xa vona kutani vona va ve vagandzeri va yena hambileswi  a va nga n’wi tivi loyi a va kanganyisaka. Hambiswiritano, leswi a nga xandzukisa vanhu eEdeni, Sathana a nga tlhontlhanga vuhosi bya Yehovha ntsena kumbe mfanelo yakwe yo fuma, kambe u hlasele ni vugandzeri lebyi tengeke. Njhani?

13. Vugandzeri lebyi tengeke byi yi khumba njhani mhaka ya vuhosi?

¹³ Mhaka ya vuhosi yi katsa vugandzeri lebyi tengeke. Hosi leyi Lawulaka ya ntiyiso, leyi ‘tumbuluxeke swilo hinkwaswo’ hi yona ntsena leyi faneriwaka hi ku gandzeriwa. (Nhlav. 4:11) Loko Yehovha a tumbuluxa Adamu na Evha kutani a va veka entangeni wa Edeni, xikongomelo xakwe a ku ri leswaku misava hinkwayo yi tala hi vanhu lava hetisekeke lava a va ta n’wi gandzela hi ku swi rhandza. (Gen. 1:28) Sathana u hlasele vuhosi bya Yehovha hi ku va a navela ku gandzeriwa, ku nga nchumu lowu fanelaka Yehovha Hosi Leyi Lawulaka ntsena.—Yak. 1:14, 15.

14. Xana Sathana u swi kotile ku hlasela vugandzeri lebyi tengeke? Hlamusela.

¹⁴ Xana Sathana u swi kotile ku hlasela vugandzeri lebyi tengeke? U swi kotile ku endla leswaku Adamu na Evha va fularhela Xikwembu.  Ku sukela loko Sathana a sungule ku lwisana ni vugandzeri lebyi tengeke, u lava ku hambukisa vanhu vo tala va Yehovha Xikwembu. Sathana u ya emahlweni a ringa vagandzeri va Yehovha hilaha a a endla hakona eka vagandzeri va Yehovha va khale. Hi nkarhi wa vaapostola, Sathana u endle leswaku ku va ni vagwinehi evandlheni ra Vukreste naswona hi ku famba ka nkarhi a swi vonaka onge vugandzeri lebyi tengeke a bya ha ri kona. (Mat. 13:24-30, 36-43; Mit. 20:29, 30) Eku sunguleni ka malembe ya va-100, vagandzeri va ntiyiso va yisiwe evuhlongeni bya moya nkarhi wo leha eBabilona Lonkulu, ku nga mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Sathana u tsandzekile ku endla leswaku xikongomelo xa Xikwembu hi vugandzeri lebyi tengeke xi nga hetiseki. Ku hava lexi nga sivelaka Xikwembu leswaku xi hetisisa xikongomelo xa xona. (Esa. 46:10; 55:8-11) Vito ra xona ra katseka naswona mikarhi hinkwayo xi endla swilo hi ku ya hi leswi vito ra xona ri vulaka swona. Yehovha a nga tsandzeki ku hetisisa xikongomelo xakwe!

15. Hi wahi magoza lawa Yehovha a ma tekeke yo lulamisa ku xandzuka loku veke kona le Edeni ni ku tiyisekisa leswaku xikongomelo xakwe xi ta hetiseka?

¹⁵ Yehovha u hatle a teka magoza yo lulamisa ku xandzuka loku veke kona eEdeni ni ku tiyisekisa leswaku xikongomelo xakwe xi ta hetiseka. (Hlaya Genesa 3:14-19.) Hambileswi Adamu na Evha a va ha ri entangeni, Yehovha u gweve vaxandzuki volavo vanharhu, u swi endle hi ku ya hi ndlela leyi va dyoheke ha yona, u rhange hi Sathana, ku landzela Evha a hetelela hi Adamu. Yehovha u byele Sathana, la nga muxandzuki wo sungula leswaku ku ta ta “n’wana” loyi a a ta herisa vuyelo bya ku xandzuka. “N’wana” yoloye loyi a tshembisiweke a a ta hoxa xandla eku endleni ka leswaku ku hetiseka xikongomelo xa Yehovha hi vugandzeri lebyi tengeke.

16. Endzhaku ka ku xandzuka ka le Edeni, Yehovha u ye mahlweni a hetisisa xikongomelo xakwe hi ndlela yihi?

¹⁶ Endzhaku ka ku xandzuka ka le Edeni, Yehovha u ye emahlweni a endla leswaku xikongomelo xakwe xi hetiseka. U endle leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va n’wi gandzela hi ndlela leyi amukelekaka, hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi landzelaka. (Hev. 11:4–12:1) Nakambe u endle leswaku vatsari vo hlayanyana va Bibele, lava katsaka Esaya, Yeremiya na Ezekiyele va tsala hi vuprofeta lebyi tsakisaka mayelana ni ku pfuxetiwa ka vugandzeri lebyi tengeke. Ku pfuxetiwa ka vugandzeri lebyi tengeke i mhaka ya nkoka swinene eBibeleni. Vuprofeta byolebyo hinkwabyo byi ta hetisisiwa hi “n’wana” loyi a tshembisiweke, ku nga Yesu Kreste. (Gal. 3:16) Yesu i Museketeri wa vugandzeri lebyi tengeke, hilaha a swi kombiseke hakona erivaleni loko a hlamula eka ndzingo wa vunharhu. Yesu hi yena loyi Yehovha a n’wi hlawuleke leswaku a hetisisa vuprofeta bya ku pfuxetiwa ka vugandzeri lebyi tengeke. (Nhlav. 19:10) A a ta kutsula  vanhu va Xikwembu evuhlongeni bya vukhongeri bya mavunwa kutani a pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke.

17. Hikwalaho ka yini hi byi rhandza vuprofeta bya le Bibeleni lebyi vulavulaka hi ku pfuxetiwa ka vugandzeri lebyi tengeke?

¹⁷ Swa tsakisa naswona swi tiyisa ripfumelo ku kambisisa vuprofeta lebyi vulavulaka hi ku pfuxetiwa ka vugandzeri lebyi tengeke eBibeleni. Ha byi rhandza vuprofeta byebyo naswona hi wu langutele hi mahlongati nkarhi lowu ha wona swivumbiwa hinkwaswo etilweni ni le misaveni swi nga ta gandzela Yehovha Hosi leyi Lawulaka hi vun’we. Nakambe vuprofeta byebyo byi endla leswaku hi va ni ntshembo hikuva byi ni switshembiso swin’wana leswi tsakisaka leswi kumekaka eRitweni ra Xikwembu. Hinkwerhu hi swi langutele hi mahlongati ku vona ku hetiseka ka switshembiso swa Yehovha leswi katsaka ku pfuxiwa ka maxaka ya hina ni misava ya paradeyisi laha vanhu va nga ta hanya hilaha ku nga heriki va nga vabyi!—Esa. 33:24; 35:5, 6; Nhlav. 20:12, 13; 21:3, 4.

18. Hi ta kambisisa yini ebukwini leyi?

¹⁸ Ebukwini leyi, hi ta kambisisa vuprofeta byo tsakisa lebyi nga ebukwini ya Bibele ya Ezekiyele. Byo tala bya vuprofeta byebyo byi vulavula hi ku pfuxetiwa ka vugandzeri byo tenga. Hi ta bula hi ndlela leyi vuprofeta bya Ezekiyele byi fambisanaka ha yona ni vuprofeta byin’wana, ndlela leyi byi nga ta hetiseka ha yona hi ku tirhisa Kreste ni ndlela leyi hi katsekaka ha yona.—Vona bokisi leri nge “Nkatsakanyo Wa Buku Ya Ezekiyele.”

19. I yini leswi u tiyimiseleke ku swi endla naswona hikwalaho ka yini?

¹⁹ Sathana u tsandzekile ku endla leswaku Yesu a tshika vugandzeri lebyi tengeke loko a ri emananga ya Yudiya hi lembe ra 29 C.E. Kambe ku vuriwa yini hi hina? Sathana u tiyimisele ku tlula rini na rini leswaku a hi tshikisa vugandzeri lebyi tengeke. (Nhlav. 12:12, 17) Onge buku leyi yi nga hi pfuna leswaku hi tiyimisela ku kaneta Muringi yoloye wo homboloka. Naswona onge marito ni swiendlo swa hina swi nga kombisa leswaku hi pfumelelana hi ku helela ni marito lama nge, “U fanele u gandzela Yehovha Xikwembu xa wena.” Kutani hi ta va ni ntshembo wo hanya ivi eku heteleleni hi vona ku hetiseka ka xikongomelo xa Yehovha, laha un’wana ni un’wana etilweni ni le misaveni a nga ta gandzela Yehovha hi vun’we loyi a faneriwaka hi ku gandzeriwa!