1, 2. (a) Hikwalaho ka yini vanhu lava a va ri evuhlongeni a va chuhile? (b) Hikwalaho ka yini leswi a va ta swi twa a swi ta va hlamarisa? (c) Hi ta hlamula swivutiso swihi?

LOKO Ezekiyele a ri karhi a kongomisiwa hi Xikwembu, u hundzisele vuprofeta byo tala eka mahlonga lawa a ma ri eBabilona hi ku tirhisa swikombiso. Vuprofeta byo sungula, bya vumbirhi ni bya vunharhu lebyi Ezekiyele a va tiviseke byona hi ku tirhisa swikombiso a ku ri rungula ra vuavanyisi. (Ezek. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Kahlekahle, vuprofeta hinkwabyo lebyi Ezekiyele a byi vuleke hi ku tirhisa swikombiso a ku ri marungula yo avanyisa Vayuda hi ndlela yo vava.

² Hikwalaho, ehleketa ndlela leyi vanhu lava a va ri evuhlongeni a va chuhe ha yona loko va vona Ezekiyele a tlhela a yima emahlweni ka vona a lunghekela ku endla swikombiso swin’wana swa vuprofeta. Va fanele va tivutise va ku, ‘Hi rihi rungula ra khombo leri a hi tiselaka rona sweswi?’ Kambe leswi a a ta va byela swona a swi ta va hlamarisa. Vuprofeta lebyi Ezekiyele a va byelaka byona sweswi hi ku tirhisa swikombiso byi hambana ngopfu ni lebyin’wana. A byi vulavuli hi vuavanyisi kambe byi vulavula hi xitshembiso xo tsakisa. (Ezek. 37:23) Hi rihi rungula leri Ezekiyele a ri tivisaka vanhu lava nga evuhlongeni? Ri vula yini? Ri ma khumba njhani malandza ya Xikwembu namuntlha? A hi kumeni tinhlamulo ta swivutiso leswi.

3. (a) Nhonga “ya Yuda” a yi fanekisela yini? (b) Hikwalaho ka yini ‘nhonga ya Ephrayimi’ yi fanekisela mfumo wa tinyimba ta khume?

³ Yehovha u lerise Ezekiyele leswaku a teka tinhonga timbirhi ivi eka yin’wana a tsala a ku “ya Yuda” eka leyin’wana a tsala a ku “ya Yosefa ku nga nhonga leyi fanekiselaka Efrayimi.” (Hlaya Ezekiyele 37:15, 16.) Tinhonga letimbirhi ti fanekisela yini? Nhonga leyi a yi ri “ya Yuda” a yi yimela mfumo wa tinyimba timbirhi ta Yuda na Benjamini. Tihosi ta rixaka ra Yuda hi tona a ti fuma tinyimba letimbirhi; nakambe vaprista a va ri eka tona hikuva vaprista a va tirhela etempeleni eYerusalema. (2 Tikr. 11:13, 14; 34:30) Hikwalaho, eka mfumo wa Yuda a ku ri ni tihosi ta rixaka ra Davhida swin’we ni vaprista va rixaka ra Levhi. ‘Nhonga ya Efrayimi’ a yi yimela mfumo wa tinyimba ta khume wa Israyele. Hikwalaho ka yini yi vuriwa nhonga ya Efrayimi? Hikuva hosi yo sungula ya mfumo wa tinyimba ta khume a ku ri Yerobuwamu, naswona a a huma eka nyimba ya Efrayimi. Hi ku famba ka nkarhi, nyimba ya Efrayimi yi hundzuke leyikulu eIsrayele. (Det. 33:17; 1 Tih. 11:26) Xiya leswaku mfumo wa tinyimba ta khume wa Israyele a wu nga katsi tihosi ta rixaka ra Davhida kumbe vaprista va rixaka ra Levhi.

4. Xana leswi Ezekiyele a yeke emahlweni a swi endla hi tinhonga timbirhi swi kombisa yini? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

⁴ Ezekiyele u tlhele a lerisiwa ku hlanganisa tinhonga letimbirhi “ti va nhonga yin’we.” Loko vanhu lava a va ri evuhlongeni va hlalele Ezekiyele va ri karhi va hela mbilu, va n’wi vutisile va ku: “Hi byele leswaku swilo leswi swi vula yini?” U va byele leswaku leswi va n’wi vonaka a swi endla a swi kombisa leswi Yehovha a nga ta swi endla. Yehovha u vule leswi mayelana ni tinhonga letimbirhi: “Ndzi ta va endla nhonga yin’we, va ta va nchumu wun’we evokweni ra mina.”—Ezek. 37:17-19.

5. Leswi Ezekiyele a swi endleke swi vula yini? (Vona bokisi leri nge, “Ku Hlanganisiwa Ka Tinhonga Timbirhi.”)

⁵ Hiloko Yehovha a hlamusela leswi swi vulaka swona ku hlanganisa tinhonga timbirhi. (Hlaya Ezekiyele 37:21, 22.) Vanhu lava nga evuhlongeni va mfumo wa tinyimba timbirhi wa Yuda ni lava nga evuhlongeni va mfumo wa tinyimba ta khume wa Israyele (Efrayimi) a va ta vuyiseriwa etikweni ra Israyele laha a va ta fika va va “rixaka rin’we.”—Yer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Hi byihi vuprofeta lebyi pfumelelanaka lebyi kumekaka eka Ezekiyele ndzima 37?

⁶ Rungula leri tsariweke eka Ezekiyele ndzima 37 hakunene i vuprofeta byo tsakisa lebyi pfumelelanaka bya ku pfuxetiwa! Yehovha i Xikwembu lexi kotaka ku pfuxa vafi (tindzimana 1-14) ni ku pfuxeta vun’we (tindzimana 15-28). Rungula ro tsakisa leri kumekaka eka vuprofeta lebyimbirhi hi leri: Leswi a kotaka ku pfuxa vafi, u ta swi kota ni ku pfuxeta vun’we.

7. Rungula leri nga eka 1 Tikronika 9:2, 3 ri swi tiyisekisa njhani leswaku “eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka”?

⁷ Hi ku ya hi langutelo ra vanhu, ku ntshunxiwa ni ku hlanganisiwa ka vanhu lava a va ri evuhlongeni a swi vonaka swi nga ta koteka. * Hambiswiritano, “eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka.” (Mat. 19:26) Yehovha u byi hetisisile vuprofeta byakwe. Vuhlonga bya le Babilona byi hele hi 537 B.C.E., naswona endzhaku ka sweswo  vanhu lava humaka eka mifumo hayimbirhi va vuyele eYerusalema va ya pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke. Rungula leri huhuteriweke ra yi tiyisekisa mhaka leyi, ri ri: “Van’wana va vatukulu va Yuda, va Benjamini, va Efrayimi ni va Manase, va fike va tshama eYerusalema.” (1 Tikr. 9:2, 3; Ezra 6:17) Entiyisweni, hilaha Yehovha a profeteke hakona, swirho swa mfumo wa tinyimba ta khume wa Israyele swi hlanganisiwe ni swirho swa mfumo wa tinyimba timbirhi wa Yuda.

8. (a) I yini leswi profetiweke hi Esaya? (b) Hi tihi tinhla timbirhi ta nkoka leti kumekaka eka Ezekiyele 37:21?

⁸ Eka malembe ya kwalomu ka 200 leswi swi nga si endleka, muprofeta Esaya a a swi profetile leswi a swi ta endleka eka Vaisrayele ni Vayuda loko va vuyile evuhlongeni. A a profetile leswaku Yehovha a a ta sungula ku hlengeleta “Vaisrayele lava hangalakeke” ni “vanhu va le Yuda lava hangalakeke ematlhelweni ya mune ya misava,” ku katsa ni lava “humaka eAsiriya.” (Esa. 11:12, 13, 16) Hakunene swi endleke hilaha Yehovha a a profete hakona, u teke “Vaisrayele exikarhi ka matiko.” (Ezek. 37:21) Xiya tinhla letimbirhi ta nkoka: Xo sungula, loko sweswi Yehovha a vulavula hi vanhu lava nga evuhlongeni a nga ha va vitani “Yuda” na “Efrayimi” kambe u va vitana “Vaisrayele” ku nga ntlawa wun’we. Xa vumbirhi Vaisrayele a va ha vuriwi lava humaka etikweni rin’we ku nga Babilona, kambe tanihi lava humaka ematikweni yo tala, kahlekahle va vuriwa lava humaka “ematlhelweni hinkwawo.”

9. Yehovha u va pfune njhani vanhu lava vuyeke hi le vuhlongeni leswaku va va ni vun’we?

⁹ Yehovha u va pfune njhani vanhu lava vuyeke hi le vuhlongeni leswaku vava ni vun’we loko va tlhelele eIsrayele? U nyike Vaisrayele varisi lavanene vo tanihi Zerubabele, Muprista Lonkulu Yoxuwa, Ezra na Nehemiya. Xikwembu xi tlhele xi hlawula vaprofeta vo tanihi Hagayi, Zakariya na Malakiya. Hinkwavo vavanuna lava vo tshembeka  va tirhe hi matimba va pfuna tiko leswaku ri landzela swileriso swa Xikwembu. (Neh. 8:2, 3) Ku engetela kwalaho, Yehovha u sirhelele tiko ra Israyele hi ku herisa swikungu leswi a swi endliwa hi valala va vanhu va Xikwembu.—Est. 9:24, 25; Zak. 4:6.

10. Eku heteleleni Sathana u kote ku endla yini?

¹⁰ Hambileswi Yehovha a a nyike Vaisrayele swilo swo tala leswi kombisaka leswaku wa va rhandza, vo tala va tsandzekile ku namarhela vugandzeri lebyi tengeke. Swiendlo swa vona swi tsariwe etibukwini ta Bibele leti tsariweke endzhaku ka loko va vuyile evuhlongeni. (Ezra 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Kahlekahle, ku nga si hela ni malembe ya dzana Vaisrayele va vuyile hi le vuhlongeni, se a va hambuke ngopfu eka vugandzeri lebyi tengeke lerova Yehovha a kala a va kombela a ku: “Tlhelelani eka mina.” (Mal. 3:7) Hi nkarhi lowu Yesu a ri laha misaveni, vukhongeri bya Vayuda a byi avane byi va mimpambukwa yo tala leyi a yi rhangeriwa hi varisi lava a va nga tshembekanga. (Mat. 16:6; Mar. 7:5-8) Sathana a a swi kotile ku kavanyeta vun’we. Nilokoswiritano, vuprofeta bya Yehovha mayelana ni vun’we a byi ta hetiseka hambi ko ba lexi dumaka. Njhani?

11. (a) I yini leswi Yehovha a swi paluxeke mayelana ni vuprofeta byakwe lebyi vulavulaka hi vun’we? (b) I yini lexi Sathana a nga tlhela a ringeta ku xi endla endzhaku ka loko a hlongoriwe etilweni?

¹¹ Hlaya Ezekiyele 37:24. Yehovha u paluxe leswaku vuprofeta byakwe mayelana ni vun’we a byi ta hetiseka hi ku helela eka vanhu vakwe loko ‘nandza wakwe Davhida,’ ku nga Yesu a sungule ku fuma tanihi Hosi, leswi endlekeke hi 1914. * (2 Sam. 7:16; Luka 1:32) Hi nkarhi wolowo Vaisrayele va nyama se a va siviwe hi Vaisrayele vo fanekisela, ku nga vatotiwa. (Yer. 31:33; Gal. 3:29) Nakambe Sathana loyi se a a hlongoriwe etilweni a a tiyimisele ku herisa vun’we bya vanhu va Xikwembu. (Nhlav. 12:7-10) Hi xikombiso Sathana u ringete ku tirhisa lava a va ri vagwinehi leswaku va vanga ku avana exikarhi ka vatotiwa endzhaku ka rifu ra Makwerhu Russell hi 1916. Hambiswiritano, swi nga si ya kwihi vagwinehi volavo va tshike nhlangano wa Yehovha. Nakambe Sathana u swi kotile ku endla leswaku vamakwerhu lava a va rhangela hi nkarhi wolowo va pfaleriwa ejele kambe ni sweswo a swi va herisanga vanhu va Yehovha. Vamakwerhu lava totiweke lava nga tshama va tshembekile eka Yehovha a va ri ni vun’we.

12. Hikwalaho ka yini matshalatshala ya Sathana yo ringeta ku vanga ku avana eka Israyele wo fanekisela ma nga humelelanga?

¹² Hikwalaho, Israyele wo fanekisela u swi kotile ku hlula marhengu ya Sathana ya ku vanga ku avana ku hambana ni leswi humeleleke eka Vaisrayele va nyama. Hikwalaho ka yini matshalatshala ya Sathana ma be ehansi? Hikuva vatotiwa va tirhe hi matimba leswaku va landzela milawu ya Yehovha. Hikwalaho ka sweswo, Hosi ya vona Yesu Kreste loyi a yaka emahlweni a hlula Sathana u va sirhelerile.—Nhlav. 6:2.

13. Hi wihi ntiyiso wa nkoka lowu hi wu dyondzaka eka vuprofeta bya ku hlanganisiwa ka tinhonga timbirhi?

¹³ Xana vuprofeta bya ku hlanganisiwa ka tinhonga timbirhi byi vula yini enkarhini wa hina? Tsundzuka leswaku xikongomelo xa vuprofeta  lebyi a ku ri ku kombisa ndlela leyi mitlawa yimbirhi yi nga ta va ni vun’we ha yona. Ku tlula kwalaho, vuprofeta byebyo byi kombisa leswaku vun’we lebyi byi tisiwa hi Yehovha. Kutani hi wihi ntiyiso wa nkoka lowu vuprofeta bya ku hlanganisiwa ka tinhonga timbirhi byi wu kombisaka mayelana ni vugandzeri lebyi tengeke? Hi lowu: Yehovha u ta endla leswaku vagandzeri vakwe va va “nchumu wun’we.”—Ezek. 37:19.

14. Ku sukela hi 1919, vuprofeta bya ku hlanganisiwa ka tinhonga timbirhi byi hetiseke njhani hi ndlela leyikulu?

¹⁴ Ku sukela hi 1919, endzhaku ka loko vanhu va Xikwembu va tshike tidyondzo leti humaka eka vukhongeri bya mavunwa naswona va sungule ku va ni ku rhula, vuprofeta bya ku hlanganisiwa ka tinhonga byi sungule ku hetiseka hi ndlela leyikulu. Hi nkarhi wolowo, vo tala lava a va hlengeletiwile hi vun’we a va ri ni ntshembo wa ku va tihosi ni vaprista etilweni. (Nhlav. 20:6) Hi ndlela yo fanekisela, vatotiwa volavo a va fana ni nhonga “ya Yuda” ku nga rixaka leri a ri katsa tihosi ta rixaka ra Davhida ni vaprista va rixaka ra Levhi. Hambiswiritano, loko nkarhi wu ri karhi wu famba, vatotiwa lava va hlanganisiwe ni vanhu vo tala lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni. Vanhu volavo a va fana ni ‘nhonga ya Efrayimi’ ku nga rixaka leri a ri nga katsi tihosi ta rixaka ra Davhida ni vaprista va rixaka ra Levhi. Mitlawa leyimbirhi yi tirhela Yehovha hi vun’we tanihi vanhu va yena ehansi ka Hosi yin’we ku nga Yesu Kreste.—Ezek. 37:24.

15. Marito ya vuprofeta lama nga eka Ezekiyele 37:26, 27 ma hetiseka njhani namuntlha?

¹⁵ Vuprofeta bya Ezekiyele byi kombisa leswaku vanhu vo tala a va ta susumeteleka ku joyina vatotiwa eka vugandzeri lebyi tengeke. Yehovha u vule leswi hi vanhu vakwe: “Ndzi ta . . . va endla va andza” naswona “tende ra mina ri ta va ehenhla ka vona.” (Ezek. 37:26, 27; nhlamuselo ya le hansi.) Marito lawa ma hi tsundzuxa leswi profetiweke hi muapostola Yohane malembe ya 700 endzhaku ka nkarhi wa Ezekiyele, leswaku, ‘Loyi a tshameke exiluvelweni a a ta vamba tende rakwe’ ehenhla ka “ntshungu lowukulu.” (Nhlav. 7:9, 15) Namuntlha, vatotiwa ni ntshungu lowukulu va tshama tanihi rixaka rin’we, va ri vanhu va Xikwembu ehansi ka tende rakwe leri sirhelelaka.

16. Hi byihi vuprofeta lebyi Zakariya a byi vuleke mayelana ni ku hlanganisiwa ka lava nga ni ntshembo wo hanya etilweni ni lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni?

¹⁶ Ku hlanganisiwa ka vanhu lava nga ni ntshembo wo hanya etilweni ni vanhu lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni ku tlhele ku profetiwa hi Zakariya loyi na yena a vuyeke hi le vuhlongeni. U te: ‘vanhu va khume lava humaka eka matiko hinkwawo’ a va ta “khomelela nguvu ya Muyuda” kutani va ku: “Hi lava ku famba na n’wina hikuva hi swi twile leswaku Xikwembu xi na n’wina.” (Zak. 8:23) Marito lama nge “Muyuda” a ma vuli munhu un’we kambe ma vula ntlawa wa vanhu ku nga “n’wina,” lava namuntlha ku nga masalela ya vatotiwa kumbe lava nga ni ntshembo wo hanya etilweni. (Rhom. 2:28, 29) “Vanhu va khume” va yimela lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni. Va “khomelela” eka vatotiwa kutani va “famba na” vona. (Esa. 2:2, 3; Mat. 25:40) Marito lama nge “khomelela”  ni lama nge “famba na n’wina” ma kombisa vun’we lebyi heleleke bya mitlawa leyimbirhi.

17. Yesu u byi hlamusele njhani vun’we lebyi hi nga na byona namuntlha?

¹⁷ Swi nga endleka Yesu a a ehleketa hi vuprofeta bya Ezekiyele lebyi vulavulaka hi vun’we loko a tihlamusela tanihi murisi loyi ehansi ka nkongomiso wakwe, tinyimpfu takwe (ku nga vatotiwa) swin’we ni “tinyimpfu tin’wana” (ku nga lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni) a ti ta va ntlhambi wun’we. (Yoh. 10:16; Ezek. 34:23; 37:24, 25) Hakunene marito lawa ya Yesu ku katsa ni ya vaprofeta va khale ma byi hlamusela kahle vun’we lebyi hlamarisaka lebyi hi nga na byona tanihi vagandzeri va Yehovha namuntlha ku nga khathariseki leswaku hi ni ntshembo wihi! Hambileswi vukhongeri bya mavunwa byi pandzelelekeke byi va mitlawa ya ntsandza vahlayi, hina hi tiphina hi vun’we lebyi hlamarisaka.

18. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Ezekiyele 37:28, hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku vanhu va Xikwembu ‘va nga vi xiphemu xa misava’?

¹⁸ Marito yo hetelela ya vuprofeta bya Ezekiyele lebyi vulavulaka hi vun’we ma kombisa leswaku vun’we bya hina a byi nge pfuki byi herisiwile. (Hlaya Ezekiyele 37:28.) Vanhu va Yehovha va ni vun’we hikuva ndhawu yakwe yo kwetsima kumbe vugandzeri lebyi tengeke byi le ‘xikarhi ka vona.’ Ndhawu ya yena yo kwetsima yi ta tshama yi ri exikarhi ka vona loko ntsena va tshama va tengile kumbe va tihambanisile ni misava ya Sathana. (1 Kor. 6:11; Nhlav. 7:14) Yesu u kandziyise nkoka wa ku nga vi xiphemu xa misava. Loko a khongelela vadyondzisiwa vakwe u te: “Tatana loyi a Kwetsimaka, va sirhelele . . .  leswaku va va ni vun’we . . . A hi xiphemu xa misava . . . Va kwetsimise hi ntiyiso.” (Yoh. 17:11, 16, 17) Xiya ndlela leyi Yesu a hlanganiseke mhaka ya “vun’we” ni ku nga vi “xiphemu xa misava” ha yona.

19. (a) Hi swi kombisa njhani leswaku hi ‘vatekeleri va Xikwembu’? (b) Yesu u kandziyise ntiyiso wihi wa nkoka mayelana ni vun’we eka vusiku byakwe byo hetelela a nga si dlayiwa?

¹⁹ Hi le ka ndzimana leyi ntsena laha Yesu a vitanaka Xikwembu a ku “Tatana loyi a Kwetsimaka.” Yehovha u tengile a tlhela a lulama hi ku helela. Yehovha u lerise Vaisrayele va khale a ku: “Mi fanele mi kwetsima, hikuva mina ndza kwetsima.” (Lev. 11:45) Leswi hi nga ‘vatekeleri va Xikwembu,’ hi lava ku yingisa xileriso xexo eka ndlela leyi hi tikhomaka ha yona. (Efe. 5:1; 1 Pet. 1:14, 15) Loko ku vulavuriwa hi vanhu, “ku kwetsima” swi vula “ku hlawuleka.” Hi vusiku byo hetelela Yesu a nga si dlayiwa, u kandziyise leswaku vadyondzisiwa vakwe a va ta tshama va ri ni vun’we ntsena loko va tihlayisa va ri lava hambaneke ni misava leyi, leyi avaneke.

20, 21. (a) I yini lexi endlaka leswaku hi wu tshemba ngopfu nsirhelelo wa Yehovha? (b) U tiyimisele ku endla yini?

²⁰ Vun’we byo hlamarisa lebyi nga kona exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo namuntlha, i vumbhoni bya leswaku Yehovha u xi hlamurile xikombelo xa Yesu lexi nge: “U va sirhelela eka lowo homboloka.” (Hlaya Yohane 17:14, 15.) Hakunene, ku vona leswaku Sathana u tsandzekile ku herisa vun’we bya vanhu va Xikwembu, swi hi endla hi wu tshemba swinene nsirhelelo wa Xikwembu. Eka vuprofeta bya Ezekiyele, Yehovha u vule leswaku tinhonga timbirhi ti ve nchumu wun’we evokweni ra yena. Hikwalaho Yehovha hi singita u endle leswaku vanhu vakwe va va ni vun’we ehansi ka voko rakwe leri va sirhelelaka eka Sathana.

²¹ Kutani hi fanele hi tiyimisela ku endla yini? Hi fanele hi tirha hi matimba leswaku hi hoxa xandla eka vun’we bya hina bya nkoka lebyi hi tiphinaka ha byona sweswi. Hi yihi ndlela ya nkoka leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga endlaka sweswo ha yona? Hi ku gandzela nkarhi na nkarhi etempeleni ya Yehovha yo fanekisela. Leswaku vugandzeri byo tano byi katsa yini, swi ta kambisisiwa eka tindzima leti landzelaka.