VANHU van’wana va bombisa swiambalo swa vona swo durha kumbe swilo swin’wana swa mavayivayi hi xikongomelo xo lava ku xiximiwa. Hi xikombiso, xihloko xin’wana xa phepha-hungu ra The Washington Post xi vula leswaku etikweni rin’wana ra le Asia, “vanhu lava ha ku fuwaka lava rhandzaka swilo swa manyunyu swo tanihi minkwama yo hakarha leyi humaka eFurwa, timovha letitsongo leti fambaka hi rivilo lerikulu ta le Italy swin’we ni swilo swin’wana swo tala, va rhandza ku bombisa [rifuwo ra vona].”

Entiyisweni, a swi bihanga ku titlonya hi mali leyi u yi dzukeleke nyuku. Bibele yi ri: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a dya, kunene a nwa, a kuma leswinene entirhweni wakwe hinkwawo wa matimba. I nyiko leyi humaka eka Xikwembu.” (Eklesiasta 3:13) Kambe xana i vutlhari ku bombisa rifuwo ra hina? Bibele yi ri yini hi mhaka leyi?

Loko van’wakumi kumbe lava tiendlaka onge va fuwile va bombisa swilo leswi va nga na swona, va nga tikokela vanghana va njhani? Bibele yi hi pfuna ku kuma nhlamulo ya xivutiso lexi, eka xivuriso lexi vulavulaka hi mboyamelo wa munhu: “Xisiwana a xi tsakeli hi munhu, hambi va ri vaakelani va xona, kasi n’wankumi u ni vanghana lavo tala.”—Swivuriso 14:20, Bibele—Mahungu Lamanene.

Xivuriso lexi xi vula leswi: “Vanghana lavo tala” va n’wankumi kahle-kahle a hi vanghana vakwe kambe i va rifuwo rakwe. Ku fana ni mavulavulelo ya vona ya ku titlhoma tinsiva, vunghana bya vona bya ku tiendlisa byi kuceteriwa hi vutianakanyi. Bibele yi vula leswaku mavulavulelo yo tano i ‘vuxisi lebyi susumetiwaka hi ku navela,’ kumbe makwanga.—1 Vatesalonika 2:5.

Kutani tivutise, ‘Ndzi lava vanghana va muxaka muni? Xana ndzi lava vanghana lava ndzi rhandzaka hikwalaho ka swilo leswi ndzi nga na swona kumbe vanghana va ntiyiso lava ndzi rhandzaka hikwalaho ka leswi ndzi nga xiswona?’ Bibele yi vula leswaku mahanyelo ya hina ma nga hoxa xandla eka muxaka wa vanghana lava hi tikokelaka vona.

Xiphiqo xin’wana lexi vangiwaka hi ku bombisa rifuwo xi hlamuseriwe kahle eka rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi Hosi Hezekiya, loyi a a tshama emutini wa khale wa Yerusalema. Siku rin’wana Hezekiya u kombe vatirhela-mfumo lava humaka eBabilona “hinkwaswo leswi a swi kumeka exumeni xakwe.” A swi kanakanisi leswaku rifuwo rakwe ro tala ri va hlamarisile vaendzi volavo. Hambiswiritano, swi nga ha endleka leswaku rifuwo rero ri tlhele ri pfuxa moya wa makwanga etimbilwini ta vona. Endzhaku ka loko vaendzi volavo va tlhelele eBabilona, Esaya muprofeta wa Xikwembu u byele Hezekiya hi xivindzi leswaku siku rin’wana xuma xakwe hinkwaxo a xi “ta rhwariwa [xi] yisiwa eBabilona.” A ku nga ta siyiwa nchumu. Marito wolawo ma hetisekile! Endzhakunyana ka malembe, Vababilona va tlhele va ya eYerusalema kutani va teka rifuwo hinkwaro ra ndyangu wa Hezekiya.—2 Tihosi 20:12-17; 24:12, 13.

Ninamuntlha, vanhu lava bombisaka rifuwo ra vona va nga ha va ekhombyeni ro tekeriwa rona hinkwaro kumbe rin’wana ra rona. Xiviko xin’wana xa vugevenga ni vuhlayiseki xa le Mexico xi te: “Ku bombisa  rifuwo eDorobeni ra Mexico swi koka makhamba. Ku ambala swin’wetsin’wetsi swo durha, tiwachi ni ku humesa mali yo tala swi koka mahlo ya vanhu swi nga fanelanga.” Hakunene swa pfuna ku yingisa xitsundzuxo xa Bibele xa leswaku munhu “a nga tshuki a tikurisa hi” rifuwo rakwe. (Yeremiya 9:23) Swivuriso 11:2 yi ri: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.”

Munhu loyi a titsongahataka u tsakela timfanelo letinene ni vuswikoti bya van’wana ematshan’weni yo va ni moya wa vutianakanyi wa leswaku ‘languta mina ntsena.’ Vafilipiya 2:3 yi ri: “Mi nga endli nchumu hi moya wa ku tirhandza, kumbe hi ku tidzunisa hi swa hava, kambe un’wana ni un’wana a a titsongahate eka van’wana, a nga anakanyi leswaku wa va tlula hi vunene.” (Bibele—Mahungu Lamanene) Kasi Vagalatiya 5:26 yi ri: “Hi nga tshuki hi tikurisa, hi pfuxa ku phikizana, hi va ni mona eka van’wana.”

Hilaha ku fanaka, vanhu lava nga ni vutlhari bya Xikwembu va swi tiva leswaku vunghana bya ntiyiso byi va kona loko vanhu va kona va xiximana va tlhela va nga vi na vutianakanyi naswona vunghana byo tano a byi fi loko rifuwo ri dzudzeka. Ematshan’weni ya sweswo, bya tiya swinene loko nkarhi wu ya wu famba. Swivuriso 17:17 yi ri: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo.” Ku tlula kwalaho, munhu wo tlhariha u tikarhatela ku tsakisa Xikwembu. Wa swi tiva leswaku Xikwembu a xi tsakisiwi hi ku languteka ka le handle kambe xi languta “munhu la nge xihundleni wa mbilu,” ku nga leswi hi nga swona endzeni. (1 Petro 3:4) Hikwalaho, u tirha hi matimba leswaku a hlakulela timfanelo leti tsakisaka leti hlamuselaka leswi Bibele yi swi vitanaka “vumunhu lebyintshwa.” (Vaefesa 4:24) Tin’wana ta timfanelo teto ti boxiwa eka Mikiya 6:8 leyi nge: “Xana Yehovha u kombela leswaku u n’wi tlherisela yini, loko ku nga ri ku kombisa vululami ni ku rhandza musa ni ku titsongahata loko u famba ni Xikwembu xa wena?”

Emisaveni ya namuntlha, vanhu a va swi tekeli enhlokweni ku titsongahata kambe sweswo a swi va hlamarisi vanhu lava dyondzaka Bibele. Ha yini? Hikuva loko Bibele yi vulavula hi ‘masiku yo hetelela,’ yi profete leswaku vanhu vo tala a va ta va ni “makwanga, lava tikurisaka, . . . lava titivaka . . .  ni lava tikukumuxaka hi ku tinyungubyisa.” (2 Timotiya 3:1-5, Bibele ya Good News Translation) Kutani vanhu lava bombisaka rifuwo ra vona va titwa va ntshunxekile swinene ku bombisa ha rona exikarhi ka vanhu vo tano. Hambiswiritano, Xikwembu xi hi khutaza leswaku hi “tihambanisa ni vanhu vo tano,” hikuva hi nga tshuka hi fana na vona.