LESWI se u hlayeke swihloko leswi hundzeke, handle ko kanakana u ta pfumela leswaku loko u tikarhatela ku lehisa mbilu, u ta va ni rihanyo lerinene, u ta endla swiboho leswinene ni ku va ni vanghana lavanene. Kutani u nga swi kota njhani ku lehisa mbilu? Kambisisa swiringanyeto leswi landzelaka.

Hi swihi swilo kumbe swiyimo leswi ku endlaka u hela mbilu? Xana i vanhu vo karhi? Kumbexana i nsati kumbe nuna wa wena, vatswari kumbe vana va wena? Kumbe, xana i swilo leswi hakanyingi swi fambisanaka ni nkarhi? Hi xikombiso, xana u tala ku hela mbilu loko u fanele u rindza vanhu kumbe loko u siyiwe hi nkarhi? Xana u hela mbilu loko u karhele, u khomiwe hi ndlala, u khomiwe hi vurhongo kumbe loko u ri ehansi ka ntshikilelo wo karhi? Xana u tala ku hela mbilu loko u ri ekaya kumbe entirhweni?

Swi nga ku pfuna njhani ku tiva swilo leswi ku endlaka u hela mbilu? Hosi Solomoni u tsale a ku: “Munhu la twisisaka, u vona khombo ra ha ri kule, kutani a tumbela, kasi lowo-ke-mano, u tihoxa eka rona kutani endzhaku a tilaya.” (Swivuriso 22:3, Bibele—Mahungu Lamanene) Hilaha xivuriso lexi xa khale xa Bibele xi vulaka hakona, loko u swi ‘vona ka ha ri kule’ swiyimo leswi ku endlaka u hela mbilu, u nga ha kota ku swi papalata. Loko wa ha sungula, u nga ha boheka ku endla matshalatshala lama hleriweke kahle leswaku u kota ku lehisa mbilu, kambe hi ku famba ka nkarhi swi ta tiendlekela ku va ni mfanelo leyi.

Profesa Noreen Herzfeld, loyi a dyondzisaka sayense ya khompyuta eYunivhesiti ya Saint John, eMinnesota, le U.S.A., u vule leswaku “vanhu a va nge swi koti ku endla mintirho yo tala hi nkarhi wun’we. Byongo a byi swi koti ku dzika eka mintirho yo tala hi nkarhi wun’we.” U tlhele a ku: “Hi ku famba ka nkarhi ku endla mintirho yo tala hi nkarhi wun’we swi endla leswaku hi nga ha swi koti ku dzikisa mianakanyo eka leswi hi swi endlaka naswona eku heteleleni sweswo swi endla leswaku hi nga ha vi na tona timfanelo to tanihi ku lehisa mbilu, ku tiyimisela, ku twisisa ni ku vuswikoti byo tlhantlha swiphiqo.”

Swa tika ku lehisa mbilu loko u tshikilelekile hileswi u nga ni swilo swo tala leswi u faneleke u swi endla, tindhawu to tala leti u faneleke ku ya eka tona ni ku va ni vanhu vo tala lava u faneleke u burisana na vona. Dok. Jennifer Hartstein, loyi a boxiweke eswihlokweni leswi swa nxaxamelo, wa hi lemukisa: “Entiyisweni, ntshikilelo wu vangiwa hi swilo swo tala leswi hi swi endlaka loko hi hela mbilu.”

Kutani tinyike nkarhi leswaku u tiphina hi vutomi. Tinyike nkarhi wo aka xinghana lexi tiyeke ni vanhu va nga ri vangani ematshan’weni yo aka xinghana lexi nga tiyangiki ni vanhu vo tala. Tivekele nkarhi lowu u nga ta wu tirhisa eka mintirho yo hambana-hambana naswona swi hlele hi vutlhari swilo leswi u swi rhangisaka evuton’wini. Papalata ku tihungasa hi swilo ni hi switirhisiwa swa elektroniki leswi dyaka nkarhi.

Leswaku u olovisa vutomi bya wena, u fanele u kambisisa swilo leswi u swi endlaka siku ni siku. Hi kwihi laha u nga hungutaka swilo leswi u swi endlaka? Xivuriso xa Bibele xi ri: “Xin’wana ni xin’wana xi ni nkarhi wa xona lowu vekiweke . . . , nkarhi wa ku hlayisa ni nkarhi wa ku cukumeta.” (Eklesiasta  3:1, 6) Kumbexana lowu hi wona nkarhi wo tshika ku endla swilo leswi dyaka nkarhi leswaku u nga khomeki ngopfu lerova u kala u hela mbilu.

Vana ni langutelo lerinene hi vutomi. Xo sungula, evuton’wini a hi minkarhi hinkwayo swilo swi endlekaka hi ku hatlisa hilaha hi lavaka hakona. Tibyele leswaku nkarhi wu famba hi ndlela ya wona ku nga ri hi ndlela ya wena. Langutelo rero ri kombisa leswaku u lehisa mbilu.

Xa vumbirhi, tsundzuka leswaku a hi minkarhi hinkwayo u nga kotaka ku lawula swiyimo swa wena. Hosi yo tlhariha Solomoni u tsale a ku: “Xitsutsumi lexi nga ni rivilo lerikulu a hi minkarhi hinkwayo xi hlulaka mphikizano; vuthu leri nga ni matimba a hi minkarhi hinkwayo ri hlulaka nyimpi; wanuna wo tlhariha swinene a hi minkarhi hinkwayo a kumaka swakudya leswi n’wi faneleke; wanuna loyi a twisisaka swinene a hi minkarhi hinkwayo a kumaka rifuwo; naswona munhu loyi a dyondzekeke a hi minkarhi hinkwayo a kumaka ku ndhundhuzeriwa loku n’wi faneleke. Loko nkarhi wu fika, swilo swo biha swa va humelela hinkwavo! Munhu a nga swi tivi leswi nga ta n’wi humelela enkarhini lowu taka.”—Eklesiasta 9:11, 12, Holy Bible—Easy-to-Read Version.

Ematshan’weni yo hela mbilu hikwalaho ka swiyimo leswi nga ehenhla ka matimba ya wena, ringeta ku kumisisa swilo leswi u nga kotaka ku swi lawula. Hi xikombiso, ematshan’weni yo hlundzukisiwa hi bazi kumbe xitimela lexi hlwelaka ku fika, ringeta ndlela yin’wana leyi u nga yi tirhisaka leswaku u ya laha u lavaka ku ya kona. Hambi ku ri ku famba hi milenge swi nga ha antswa ku tlula ku va u hela mbilu ni ku kariha. Loko swi boha leswaku u rindza, tirhisa nkarhi wolowo leswaku u endla swilo swa nkoka, swo tanihi ku hlaya buku yo karhi kumbe u tsala mintirho leyi u nga ta yi endla enkarhini lowu taka.

Ntiyiso wa mhaka hileswaku a swi pfuni nchumu ku vilela hi swilo leswi u nga ta ka u nga swi koti ku swi lawula. Kutani swa fanela leswi Bibele yi nge: “Xana i mani eka n’wina la nga engetelaka nkarhinyana eka ntsengo wa malembe ya yena hi ku vilela ka yena?”—Luka 12:25, Bibele—Mahungu Lamanene.

Vanhu vo tala lava tshembaka Bibele va kume leswaku ku tirhisa milawu ya yona swi va pfuna ku lehisa mbilu. Hi ku ya hi Bibele, munhu loyi a hanyaka hi milawu ya yona u tala ku lehisa mbilu ni ku kombisa timfanelo tin’wana ta nkoka to tanihi rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku olova ni ku tikhoma. (Vagalatiya 5:22, 23) Bibele yi ri: “Mi nga vileli ha nchumu, kambe eka hinkwaswo tivisani Xikwembu swikombelo swa n’wina hi xikhongelo ni xikombelo swin’we ni ku nkhensa swikombelo swa n’wina; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza timbilu ta n’wina ni matimba ya n’wina ya mianakanyo.” (Vafilipiya 4:6, 7) Dyondza Bibele kutani u xiya tindlela leti u nga lehisaka mbilu ha tona handle ko vilela ngopfu.