Xiviko xa matiko ya le dzongeni wa Sahara eAfrika, lexi humaka eka vandla ra Nkwama wa Vana wa Nhlangano wa Matiko (United Nations Children’s Fund [UNICEF]) xi ri: “Ku na 38 wa tiphesente ntsena ta vana lava nga ni switifiketi swa ku velekiwa lava nga le hansi ka malembe ya ntlhanu.” Elke Wisch, xandla xa mukongomisi wa xifundzha xa le vuxeni ni xa le dzongeni wa Afrika wa vandlha rolero u vule leswaku etindhawini tin’wana ta xiphemu xexo, “ku tsarisa vana lava ha ku velekiwaka i swa nkoka eka vana leswaku va ta kuma vutshunguri ni dyondzo ni leswaku vana lava feriweke hi vatswari va kota ku kuma ndzhaka ya vatswari va vona.”

Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, nchumu lowu vantshwa va le Italy va wu chavaka i mukhuva wa ku vungunya vanhu eka Internet. Eka vantshwa lava nga le xikarhi ka malembe ya 12 ku ya eka 17, lava endlaka 72 wa tiphesente va vula leswaku va wu chava swinene mukhuva wolowo. Nhlayo ya vona yi tlakuke ku tlula ya lava chavaka swidzidziharisi (va endla 55 wa tiphesente), lava chavaka ku xanisiwa hi timhaka ta masangu hi vanhu lavakulu (va endla 44 wa tiphesente) kumbe ku khomiwa hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi ku hlanganyela timhaka ta masangu (va endla 24 wa tiphesente).

Hi ku ya hi xiviko xa phepha-hungu ra The Japan Times, vantshwa vo tala va le Japani lava se va kuleke a va pfumeli ku tlakusiwa emintirhweni. Lava endlaka 40 wa tiphesente va karhateka hikwalaho ka leswi vanhu va nga riki na mahanyelo lamanene ni leswi vo tala va nga tshembekiki. Vatirhi vo tala swa va tikela ku vula mavonelo ya vona kumbe ku vulavula hi ku ntshunxeka eka varhangeri va vona. Vanhu lava kuleke va va khoma kahle vatirhi va vona, kasi vantshwa lava tirhaka lava endlaka 60 wa tiphesente sweswi va tirha va ri karhi va lava ntirho wun’wana wo antswa.

Ku sukela hi 1980 ku fika hi 2010, vanhu va kwalomu ka 800 000 va dlayiwe hi swibamu eBrazil. Lava tlulaka 450 000 a va ri ni malembe ya le xikarhi ka 15 na 29. Nkambisiso wa vugevenga lebya ha ku endliwaka wu kombisa leswaku ku dlayiwa koloko hakanyingi ku vangiwa hi timholovo ta le mindyangwini, ta vaakelani, mavondzo kumbe timholovo leti vaka kona exikarhi ka vachayeri.