HA YINI u fanele u khathala hi mufumi loyi wa le Rhoma wa khale? Loko u tsakela Vukreste, u fanele u swi tiva leswaku marhengu ya Constantine ya tipolitiki ni vukhongeri swi khumbe tidyondzo ni mikhuva ya tikereke to tala ku ta fikela namuntlha. A hi voneni leswaku swi endlekise ku yini sweswo.

Hi 313 C.E., Constantine a a fuma eMfun’weni wa Rhoma wa le Vupela-dyambu, kasi Licinius na Maximinus a va fuma eVuxeni. Constantine na Licinius va endle leswaku munhu un’wana ni un’wana a gandzela a ntshunxekile, ku katsa ni Vakreste. Constantine u sirhelele Vukreste, a ehleketa leswaku vukhongeri byi ta endla leswaku mfumo wakwe wu va ni vun’we. *

Hikwalaho Constantine u nyangatsekile loko a kuma leswaku tikereke a ti avanile hikwalaho ka leswi a ku ri ni mholovo exikarhi ka tona. Leswi a a lava leswaku ti twanana u simeke tidyondzo leti a a vula leswaku i ntiyiso kutani ti sungula ku tirhisiwa. Leswaku vabixopo va amukeleka eka yena, va boheke ku endla leswaku vukhongeri byi pfumelelana ni leswi a a swi vula naswona lava va endleke tano a va nga hakeli xibalo naswona a va seketeriwa swinene. N’wamatimu Charles Freeman u te: “Ku kuma dyondzo ya Vukreste ‘leyi amukelekaka,’ a ku nga ha ri mhaka ya vukhongeri ntsena, a swi katsa mali yo tala ni vulawuri.” Xisweswo vafundhisi va sungule ku va ni nkucetelo lowukulu etimhakeni  ta misava. N’wamatimu A.H.M. Jones, u te: “Kereke yi kume musirheleri tlhelo ntlharhi.”

Ku tirhisana ka Constantine ni vabixopo swi endle leswaku vukhongeri byi va ni tidyondzo leti a ti ri ta Vukreste ni leti nga ta vuhedeni. Sweswo swi ve tano hikuva xikongomelo xa yena a ku ri ku endla vanhu va pfumela leswaku vukhongeri hinkwabyo byi ni ntiyiso ku nga ri ku lava vukhongeri bya ntiyiso. Phela a a ri mufumi wa mfumo wa vahedeni. N’wamatimu un’wana u tsale a ku, leswaku a tsakisa mintlawa hayimbirhi ya vukhongeri, u endle leswaku “swiendlo swakwe ni swa mfumo wakwe swi nga vi erivaleni, hi vomu.”

Hambileswi Constantine a a vula leswaku u seketela Vukreste, hi hala tlhelo a a ri karhi a seketela vuhedeni. Hi xikombiso, a a tirhisa vungoma bya swilo swa le mpfhukeni a tlhela a hlahluva, ku nga mintirho ya vungoma leyi Bibele yi yi solaka. (Deteronoma 18:10-12) Eka Muako wa Constantine lowu nga eRhoma, u kombisiwe a ri karhi a endlela swikwembu swa vuhedeni magandzelo. U hambete a fundzha xikwembu xa dyambu hi ku va a endla mali ya nsimbi leyi a yi ri ni xifaniso xa xona a tlhela a kondletela ku gandzeriwa ka xikwembu xexo. Hi ku famba ka nkarhi, Constantine u pfumelele vaaki va le dorobeni leritsongo ra Umbria, eItaly, leswaku va akela yena ni ndyangu wakwe tempele a tlhela a veka vaprista lava a va ta tirha eka yona.

Constantine u hete nkarhi wo leha a nga si khuvuriwa tanihi “Mukreste” ku fikela loko ku sale masiku ma nga ri mangani leswaku a fa hi 337 C.E. Swidyondzi swo tala swi anakanya leswaku leswi a nga hatlangiki a khuvuriwa a a endlela leswaku a tshama a ri karhi a seketeriwa hi Vakreste ni vahedeni lava a va ri emfun’weni wakwe. Entiyisweni, matimu ya vutomi byakwe ni leswi a khuvuriweke loko a ri kusuhi ni ku fa swi pfuxa swivutiso malunghana niloko a a ri ni ripfumelo eka Kreste hakunene. Hambiswiritano, nchumu wun’we lowu hi tiyisekaka ha wona hi leswaku: Kereke leyi Constantine a yi endleke yi va enawini yi ve nhlangano lowu nga ni matimba wa tipolitiki ni wa vukhongeri, lowu fularheleke Kreste kutani wu amukela swilo swa misava. Yesu u vule leswi hi valandzeri vakwe: “[A hi] xiphemu xa misava, tanihi leswi na mina ndzi nga riki xiphemu xa misava.” (Yohane 17:14) Ku hume tikereke to tala eka kereke leyi—leyi a yi endla swilo swa misava.

Xana leswi hinkwaswo swi vula yini eka hina? Swi vula leswaku a hi fanelanga hi amukela tidyondzo ta kereke yihi na yihi ntsena kambe hi fanele hi ti kambisisa hi ku tirhisa Bibele.—1 Yohane 4:1.