“Ndzi ni vanghana vambirhi va xisati lava endlaka swilo va ri vambirhi va nga ndzi byeli. Nkarhi na nkarhi ndzi twa va bula hi ndlela leyi va tiphineke ha yona. Siku rin’wana ndzi bele un’wana wa vona riqingho a ri ekaya, a va ri swin’we. Hiloko riqingho ri hlamula hi munhu un’wana, a ndzi twa lavambirhi loko va ri karhi va vulavula va hlekelela. A ndzi twa ndlela leyi a va tsake ha yona, sweswo swi ndzi endle leswaku ndzi titwa ndzi ri ni xivundza swinene ku tlula leswi a ndzi ri xiswona.”—Maria. *

Xana u tshame u titwa u nga tekeriwi enhlokweni naswona u ri ni xivundza? Loko swi ri tano, Bibele yi ni xitsundzuxo lexi nga ta ku pfuna. Kambe rhanga hi ku xiya swilo swi nga ri swingani leswi u faneleke u swi tiva hi xivundza.

Hinkwerhu minkarhi yin’wana hi titwa hi ri ni xivundza. Sweswo swi katsa ni vanhu lava vonakaka va dumile. Ha yini? Hikuva mhaka nkulu a hi ku va ni vanghana vo tala kambe i ku va ni vunghana bya xiviri. Munhu un’wana loyi a vonakaka a dumile a nga tshama a rhendzeriwe hi vanhu vo tala kambe a nga ri ni vanghana va xiviri, kutani sweswo swi nga n’wi endla a va ni xivundza.

Xivundza xi nga va khombo eka rihanyo ra wena. Valavisisi lava kambisiseke leswi kumiweke eka vulavisisi bya 148, va gimete hi leswaku loko munhu a nga tihlanganisi ngopfu ni vanhu van’wana swi nga ha va xikombiso xa leswaku u ta hatla a fa. Xivundza xi ni “khombo hilaha ku phindhiweke kambirhi ku tlula ku nyuhela ngopfu,” naswona “xi fana ni ku dzaha tisigarete ta 15 hi siku.”

Xivundza xi nga endla leswaku u titwa u nga sirhelelekanga. Kahlekahle xi nga endla leswaku u hlawula un’wana ni un’wana loyi a nga tsakelaka ku va munghana wa wena. Jaha leri vuriwaka Alan ri ri: “Loko u ri ni xivundza, u va u lava ku khathaleriwa swinene. U nga ha ehleketa leswaku ku tekeriwa enhlokweni hi munhu un’wana ni un’wana i ka nkoka ku tlula ku ka vanhu va nga khathali hi wena. Sweswo swi nga ku nghenisa ekhombyeni.

A hi minkarhi hinkwayo thekinoloji yi susaka xivundza. Nhwanyana la vuriwaka Natalie u ri: “Ndzi nga rhumela vanhu vo tala rungula hi siku, kambe ndzi tama ndza ha ri ni xivundza swinene.” Muntshwa la vuriwaka Tyler u titwa hi ndlela leyi fanaka. U ri: “Ku rhumela rungula swi fana ni ku dya swakudya swo olova, kasi ku langutana ni munhu exikandzeni swi fana ni swakudya swo tiya leswi nga ta ku xurhisa. Swakudya  swo olova swa nandziha kambe u fanele ku dya swakudya leswi tiyeke leswaku u xurha.

Anakanya hi swilo leswinene ngopfu. Hi xikombiso, a hi nge u nghena eka Web site ya ku rhumelana swifaniso, kutani u vona swifaniso swa vanghana va wena va ri exinkhubyanini lexi a va nga ku rhambanga eka xona. Hi nkarhi wolowo, swi le ka wena leswaku u ta ehleketa leswaku, va endle hi vomu kumbe u nga karhateki ha swona. Leswi u nga tiviki timhaka hinkwato, ha yini u fanele u anakanya swilo swo biha ngopfu? Ematshan’weni ya sweswo anakanya hi xivangelo lexi twakalaka xa ku va u nga rhambiwanga. Hakanyingi a hi xiyimo lexi ku endlaka u va ni xivundza, kambe i ndlela leyi u langutaka swilo ha yona.—Nawu wa Bibele: Swivuriso 15:15.

U nga anakanyi ngopfu hi swihoxo. Loko u ri ni xivundza, u nga anakanya leswi: ‘A ndzi si tshama ndzi rhambiwa’ kumbe ‘vanhu a va na mhaka na mina.’ Kambe ku anakanyaka ntsena hi swihoxo, swi ta ku endla leswaku u ya u va ni xivundza swinene. Mianakanyo yo tano yi ku vangela swiphiqo swo tala. U ta titwa u nga rhandziwi, naswona sweswo swi ta ku endla u tihambanisa ni vanhu, kutani u va ni xivundza. Hi swona leswi endlaka u titwa u nga rhandziwi.—Nawu wa Bibele: Swivuriso 18:1.

Tikarhatele ku endla vunghana ni vanhu lavakulu eka wena. Bibele yi vulavula hi vutomi bya Davhida loyi a ha ri muntshwa loko a hlangana na Yonathani loyi a a n’wi hundza hi malembe ya 30. Hambileswi Davhida na Yonathani a va nga ringani hi malembe, va ve vanghana lavakulu. (1 Samuwele 18:1) Na wena u nga endla swo fanana ni sweswo. Kiara la nga ni malembe ya 21 u ri: “Sweswinyana ndzi vona swi ri swa nkoka ku va ndzi endla vunghana ni vanhu lavakulu eka mina. Ndzi ni vanghana lava ndzi va rhandzaka swinene lava ndzi hundzaka hi malembe yo tala naswona ndzi yi rhandza swinene ndlela leyi va langutaka swilo ha yona, yi kombisa leswaku va wupfile.”—Nawu wa Bibele: Yobo 12:12.

Tsakela ndlela leyi u pfunekaka ha yona loko u ri wexe. Vanhu van’wana va titwa va ri ni xivundza loko va ri voxe. Kambe ku va wexe a swi fanelanga swi ku endla u va ni xivundza. Hi xikombiso, Yesu a a tihlanganisa ni vanhu kambe a a tlhela a tsakela ku va yexe nkarhi wun’wana. (Matewu 14:23; Marka 1:35) Na wena u nga endla leswi fanaka. Ematshan’weni yo ehleketa leswaku ku va wexe i xiphiqo, tirhisa nkarhi wolowo ku ehleketa hi mikateko leyi u nga na yona. Sweswo swi nga ku endla u va munghana la rhandzekaka swinene eka van’wana.—Swivuriso 13:20.