1, 2. (a) Hikwalaho ka yini ku ri vutlhari ku yima na Yehovha? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi?

I SWINENE ku namarhela Yehovha. A nga kona la nga ni matimba, vutlhari ni rirhandzu ku fana na Xikwembu xa hina! I mani eka hina la nga laviki ku va tlhelweni ra Yehovha? (Ps. 96:4-6) Hambiswiritano, van’wana va vagandzeri va Xikwembu va tsandzeke ku yima na Yehovha loko swiyimo swi lava leswaku va endla tano.

² Eka xihloko lexi, hi ta kambisisa swikombiso swa vanhu lava a va endla onge va yima na Yehovha kasi hi hala tlhelo va endla swilo leswi n’wi hlundzukisaka. Swikombiso leswi, swi tamele dyondzo ya nkoka leyi nga hi pfunaka leswaku hi tshama hi tshembekile eka Yehovha.

3. Hikwalaho ka yini Yehovha a lemukise Kayini naswona U n’wi byele yini?

³ Xiya xikombiso xa Kayini. A nga ringetanga ku gandzela xikwembu xin’wana handle ka Yehovha. Hambiswiritano, Xikwembu a xi byi amukelanga vugandzeri byakwe. Yehovha u vone leswaku Kayini a a ri ni mboyamelo wo biha embilwini yakwe. (1 Yoh. 3:12) Yehovha u n’wi lemukise a ku: “Loko u hundzuka u endla leswinene,  xana u nge tlakusiwi? Kambe loko u nga hundzuki leswaku u endla leswinene, ku ni xidyoho lexi tumbeleke enyangweni naswona xa ku navela; kambe loko ku ri wena, xana u nge xi hluli?” (Gen. 4:6, 7) Hi marito man’wana, Yehovha a byela Kayini a ku: “Loko wo hundzuka, u yima u tiyile etlhelweni ra mina na mina ndzi ta yima na wena.”

4. Xana Kayini u endle yini loko a nyikiwe nkarhi wo hlawula ku yima na Yehovha?

⁴ Loko ntsena Kayini a lulamise mianakanyo yakwe, Yehovha a a ta n’wi amukela. Kambe Kayini a nga yingisanga. Mianakanyo leyi hoxeke ni ku navela ko biha swi n’wi endlise xidyoho. (Yak. 1:14, 15) Loko Kayini a ha ri ntsongo, swi nga endleka a nga si tshama a ehleketa leswaku a nga fularhela Yehovha. Kambe hi ku famba ka nkarhi, u xandzukele Xikwembu kutani a dlaya makwavo!

5. Hi swihi swiendlo leswi nga endlaka leswaku hi lahlekeriwa hi vuxaka bya hina na Yehovha?

⁵ Ku fana na Kayini, Mukreste a nga ha endla leswi Xikwembu xi swi vengaka hambiloko a ri karhi a gandzela Yehovha. (Yudha 11) Hi xikombiso, a nga ha hlakulela ku navela ko biha, makwanga kumbe a venga Mukreste kulobye. (1 Yoh. 2:15-17; 3:15) Mianakanyo yo tano yi nga endla leswaku a dyoha. Hi nkarhi lowu fanaka, van’wana va nga ha hiseka ensin’wini ni ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya vandlha. Vanhu van’wana va nga tsandzeka ku vona leswi nga emiehleketweni ni swiendlo swa hina kambe Yehovha u vona swilo hinkwaswo naswona wa swi tiva loko hi n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo.—Hlaya Yeremiya 17:9, 10.

6. Xana Yehovha u hi pfuna njhani leswaku hi ‘hlula’ ku navela ku endla swo biha?

⁶ Hambiswiritano, Yehovha a nga hatliseli ku hi fularhela. Loko hi sungula ku hambuka, Yehovha u hi khutaza a ku: “Tlhelelani eka mina, kutani mina ndzi ta tlhelela eka n’wina.” (Mal. 3:7) Yehovha u lava leswaku hi lwisana ni ku tsana ka hina, ngopfungopfu loko hi lwisana ni ku endla leswo biha. (Esa. 55:7) Loko hi endla tano, u ta yima na hina hi ku hi nyika matimba yo ‘hlula’ ku navela ku endla swo biha.—Gen. 4:7.

7. Xana Solomoni u lahlekeriwe njhani hi vuxaka byakwe na Yehovha?

⁷ Hi nga dyondza swo tala eka xikombiso xa Hosi Solomoni. Loko a ha ri muntshwa, Solomoni a hamba a lava nkongomiso eka Yehovha. Xikwembu xi n’wi nyike vutlhari lebyi hlamarisaka naswona xi n’wi nyike ntirho wo aka tempele leyikulu eYerusalema. Kambe Solomoni u lahlekeriwe hi vuxaka byakwe na Yehovha. (1 Tih. 3:12; 11:1, 2) Nawu wa Xikwembu a wu sivela hosi ya Muheveru ku ‘tiandzisela vavasati, leswaku mbilu yakwe yi nga hambuki.’ (Det. 17:17) Solomoni a nga wu yingisanga nawu wolowo hikuva u hetelele a teke vavasati va 700. U tlhele engetela hi van’wana lavatsongo va 300. (1 Tih. 11:3) Vo tala eka vasati vakwe a va nga ri Vaisrayele naswona a va gandzela swikwembu swa mavunwa. Hikwalaho, Solomoni u tlhele a tlula nawu wa Xikwembu lowu a wu yirisa ku teka vasati vambe.—Det. 7:3, 4.

8. Xana Solomoni u hlundzukise Yehovha ku fikela kwihi?

⁸ Leswi Solomoni a hambuka enawini wa Yehovha hakatsongotsongo, u hetelele a endle swidyoho leswikulu. Solomoni u ake tialitari a ti akela swikwembu swa mavunwa ku nga Axitoreti na Kemoxi. Kutani u sungule ku gandzela swikwembu swa vahedeni swin’we ni vasati vakwe. U ake tialitari toleto entshaveni leyi a yi ri emahlweni ka Yerusalema, laha a akeke tempele ya Yehovha kona! (1 Tih. 11:5-8; 2 Tih. 23:13) Kumbexana Solomoni a tixisa a anakanya leswaku Yehovha a ta swi ba hi makatla swidyoho swakwe loko ntsena a hambeta a nyikela magandzelo etempeleni.

9. Vuyelo byi ve byihi hi leswi Solomoni a tsandzekeke ku yingisa xilemukiso xa Xikwembu?

 ⁹ Kambe Yehovha a nge pfuki a swi be hi makatla swidyoho. Bibele yi ri: “Yehovha a hlundzukela Solomoni, hikuva mbilu yakwe a yi voyamele ekule na Yehovha . . . , loyi a humeleleke kambirhi eka yena. Malunghana ni nchumu lowu, u n’wi lerise leswaku a nga landzeli swikwembu swin’wana; kambe yena a nga swi hlayisanga leswi Yehovha a n’wi leriseke swona.” Hikwalaho, Xikwembu xi tshike ku n’wi seketela. Mfumo wa Israyele wu sungule ku avana naswona vadyandzhaka vakwe va langutane ni maxangu yo tala lama tekeke malembe yo tala.—1 Tih. 11:9-13.

10. I yini lexi nga vekaka vuxaka bya hina na Yehovha ekhombyeni?

¹⁰ Ku fana ni leswi humeleleke Solomoni, xin’wana lexi nga vekaka vuxaka bya hina na Yehovha ekhombyeni, i ku aka vunghana ni vanhu lava nga yi xiximiki milawu ya Yehovha. Van’wana va vona va nga ha ta eminhlanganweni kambe va nga ri ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha. Kumbexana van’wana i maxaka ya hina, vaakelani, swichudenikolorhi kumbe vatirhikulorhi lava nga gandzeriki Yehovha. Loko hi heta nkarhi ni vanhu lava nga riki na mhaka na milawu ya Yehovha, hi ku famba ka nkarhi va nga ha onha vuxaka bya hina na Xikwembu.

11. I yini leswi nga hi pfunaka leswaku hi hlawula vanghana?

¹¹ Hlaya 1 Vakorinto 15:33. Vanhu vo tala va ni mahanyelo lamanene hambiloko va nga ri Timbhoni, van’wana a hi mikarhi hinkwayo va endlaka swo biha. Loko swi ri tano hi vanghana va wena, xana u nga vula leswaku i vanghana lavanene? Tivutise leswaku vuxaka bya wena na vona byi ta khumba vuxaka bya wena na Yehovha hi ndlela yihi? Xana va ta byi antswisa? I yini leswi nga etimbilwini ta vona? Hi xikombiso, xana hakanyingi va vulavula hi fexeni, mali, switirhisiwa swa elektroniki, vuhungasi ni swin’wana swo fana ni sweswo? Xana mabulo ya vona ma katsa ku xopaxopa vanhu van’wana kumbe mafenya lama thyakeke? Yesu u lemukise a ku: “Nomu wu vulavula leswi mbilu yi taleke swona.” (Mat. 12:34) Loko u xiya leswaku vanghana va wena va veka vuxaka bya wena na Yehovha ekhombyeni, hatla u teka goza naswona loko swi fanerile, herisa vunghana bya n’wina.—Swiv. 13:20.

12. (a) I yini leswi Yehovha a swi vekeke erivaleni eka Vaisrayele loko va ha ku huma eEgipta? (b) Xana Vaisrayele va angule njhani loko Xikwembu xi va byele leswaku xi lava ku tinyiketela loku hlawulekeke?

¹² Hi nga dyondza swin’wana eka leswi humeleleke Vaisrayele loko va ha ku huma eEgipta. Vanhu a va hlengeletane emahlweni ka Ntshava ya Sinayi. Kwalaho Yehovha u endle leswaku va vona vukona bya yena hi ndlela leyi hlamarisaka. Hi singita ku ve ni papa ro dzwihala.  Yehovha u endle leswaku ku va ni ku dzindza, tindlati, musi naswona va twe pongo onge hiloko ri huma eka nanga. (Eks. 19:16-19) Eka xiendlakalo lexi, Yehovha u swi veke erivaleni eka Vaisrayele leswaku i “Xikwembu lexi lavaka ku tinyiketela loku hlawulekeke.” U va tiyisekise leswaku a a ta tshembeka eka lava n’wi rhandzaka ni ku hlayisa swileriso swakwe. (Hlaya Eksoda 20:1-6.) Hi marito man’wana u byele vanhu vakwe a ku: “Loko mi tshama mi ri etlhelweni ra mina, na mina ndzi ta yima na n’wina.” Xana a wu ta angula njhani eka xitshembiso xo tano lexi humaka eka Yehovha? A swi kanakanisi leswaku a wu ta angula hilaha Vaisrayele va anguleke ha kona. Va ‘hlamule hi rito rin’we va ku: Marito hinkwawo lawa Yehovha a ma vuleke hi tiyimiserile ku ma endla.’ (Eks. 24:3) Hambiswiritano, hi ku hatlisa ku humelele swin’wana leswi ringeke ku tshembeka ka Vaisrayele.

13. I swiyimo swihi leswi ringeke ku tshembeka ka Vaisrayele?

¹³ Leswi Vaisrayele a va chavisiwe hi papa ro dzwihala, ndlati, ni swikombiso swin’wana swo chavisa leswi humaka eka Xikwembu, va kombele Muxe leswaku a va muvulavuleri wa vona eka Yehovha. Muxe u pfumele ku va muvulavuleri wa vona eka Yehovha eNtshaveni ya Sinayi. (Eks. 20:18-21) Muxe u hete nkarhi wo leha a ri ehenhla ka ntshava. Xana Vaisrayele va sungule ku karhateka hileswi a va nga ha n’wi voni murhangeri wa vona wo tshembeka? Swi vonaka onge ripfumelo ra Vaisrayele a ri titshege hi vukona bya Muxe. Va sungule ku karhateka kutani va ku eka Aroni: ‘Hi endleli xikwembu lexi nga ta hi rhangela, hikuva malunghana na Muxe loyi, wanuna loyi a hi rhangeleke hi huma etikweni ra Egipta, kunene a hi tivi leswaku ku endleke yini ha yena.’—Eks. 32:1, 2.

14. Xana Vaisrayele a va tixisa hi ndlela yihi naswona Yehovha u angule njhani?

¹⁴ Vaisrayele a va swi tiva leswaku ku gandzela swifaniso a ku ri xidyoho lexikulu eka Yehovha. (Eks. 20:3-5) Kambe hi ku hatlisa, va sungule ku gandzela rhole ra nsuku! Hambileswi a swi ri erivaleni leswaku va tlule nawu wa Xikwembu kambe Vaisrayele a va tixisa va anakanya leswaku va ha ri etlhelweni ra Yehovha. Hikuva Aroni u kale a vitana vugandzeri bya rhole a ku i “nkhuvo wa Yehovha”! Xana Yehovha u angule njhani? U twe ku vava swinene. Yehovha u byele Muxe leswaku vanhu “va onhile” naswona ‘va hambuke hi ku hatlisa endleleni leyi A va leriseke leswaku va famba ha yona.’ Hi ‘vukarhi byakwe lebyi pfurhaka,’ Yehovha u kale a vula leswaku u lava ku lovisa tiko lerintshwa ra Israyele.—Eks. 32:5-10.

15, 16. Xana Muxe na Aroni va swi kombise njhani leswaku va yima na Yehovha? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

¹⁵ Hambiswiritano, Yehovha a nga va lovisanga Vaisrayele. Hikwalaho ka tintswalo takwe, u pfumelele vagandzeri vo tshembeka leswaku va hlawula ku yima na yena. (Eks. 32:14) Endzhaku ko vona vanhu va ri karhi va huwelela, va yimbelela ni ku cina emahlweni ka xifaniso, Muxe u teke xifaniso xa nsuku a xi sila xi va mapa. Kutani u huwelele a ku: “I va mani lava yimaka na Yehovha? A va te eka mina!” Kutani “hinkwavo vana va Levhi va hlengeletana” emahlweni ka Muxe.—Eks. 32:17-20, 26.     

¹⁶ Hambileswi Aroni a katsekeke eka vugandzeri bya xifaniso, u hundzukile kutani a landzela Valevhi lava a va ri etlhelweni ra Yehovha. Vanhu lava vo tshembeka, a va hlawulanga ku yima na Yehovha ntsena kambe va tlhele va tihambanisa ni vaendli va leswo biha. Xexo a ku ri xiboho xa vutlhari hikuva vanhu va magidi va lahlekeriwe hi vutomi bya vona hikwalaho ko gandzela xifaniso. Kambe lava hlawuleke ku yima na Yehovha, va tshembisiwe mikateko.—Eks. 32:27-29.

17. Xana marito ya Pawulo mayelana ni rhole ra nsuku ma hi dyondzisa yini?

 ¹⁷ Muapostola Pawulo u hi lemukise hi xiendlakalo xa rhole ra nsuku loko a ku: “Swilo leswi swi ve swikombiso eka hina, leswaku hi nga vi . . . vagandzeri va swifaniso swa hava, kukotisa leswi van’wana va vona va endleke swona. [Swikombiso leswi] swi tsaleriwe leswaku swi va xilemukiso eka hina lava hi fikeriweke hi makumu ya mafambiselo ya swilo. Hikwalaho loyi a ehleketaka leswaku u yimile a a tivonele leswaku a nga wi.” (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12) Hilaha Pawulo a vuleke hakona, hambi ku ri vagandzeri va ntiyiso va nga ha ringeka kutani va katseka eka swiendlo swo biha. Lava endleka tano, va nga ha anakanya leswaku va ha ri na vuxaka lebyinene na Yehovha. Kambe ku lava ku va munghana wa Yehovha kumbe ku vula leswaku u tshembekile eka Yehovha, a swi vuli swona leswaku u ni vuxaka lebyinene na yena.—1 Kor. 10:1-5.

18. I yini leswi nga endlaka hi lahlekeriwa hi vuxaka bya hina na Yehovha hakatsongotsongo naswona vuyelo byi ta va byihi?

¹⁸ Tanihi leswi Vaisrayele a va vilerisiwa hi leswi Muxe a hlweleke ku rhelela entshaveni ya Sinayi, Vakreste van’wana va nga vilerisiwa hi leswi va vonaka onge siku ra Yehovha ra vuavanyisi swin’we ni misava leyintshwa swa hlwela. Eka vona, ku hetiseka ka switshembiso swa Xikwembu swi nga ha vonaka swi ri ekule kumbe swi nga tshembisi. Loko hi nga tivoneli, mianakanyo yo tano yi nga endla leswaku hi rhangisa swilo swa nyama ku tlula ku endla ku rhandza ka Yehovha. Hi ku famba ka nkarhi, hi nga ha lahlekeriwa hi vuxaka bya hina na Yehovha hakatsongotsongo kutani hi hetelela hi endla swilo leswi a hi nga ta swi endla loko hi ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha.

19. I yini leswi hi nga fanelangiki hi swi rivala naswona hikwalaho ka yini?

¹⁹ A hi fanelanga hi rivala leswaku Yehovha u lava leswaku hi n’wi yingisa hi ku swi rhandza naswona hi tinyiketela hilaha ku heleleke eka yena. (Eks. 20:5) Loko hi tsandzeka ku endla leswi Yehovha a swi languteleke eka hina, hi ta va hi endla ku rhandza ka Sathana naswona sweswo swi ta hi vangela khombo. Hikwalaho, Pawulo u hi tsundzuxe a ku: “A mi nge nwi xinwelo xa Yehovha swin’we ni xinwelo xa madimona; a mi nge dyi ‘etafuleni ra Yehovha’ swin’we ni le tafuleni ra madimona.”—1 Kor. 10:21.

20. Yehovha a nga hi pfuna njhani loko hi teke goza leri hoxeke?

²⁰ Rungula ra Bibele leri vulavulaka hi Kayini, Solomoni, ni Vaisrayele eNtshaveni ya Sinayi, ri ni mhaka yo karhi leyi xiyekaka leyi ri fanaka hi yona. Vanhu lava, a va ri ni nkarhi wo ‘hundzuka ni ku hundzuluka.’ (Mint. 3:19) Swi le rivaleni leswaku Yehovha a nga hatliseli ku va lahla lava tekeke goza leri hoxeke. Yehovha u rivalele Aroni. Namuntlha hi nga kuma swilemukiso leswi humaka eka Yehovha eBibeleni, eka minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni kumbe hi kuma xitsundzuxo eka Mukrestekulorhi. Loko hi yingisa swilemukiso leswi Yehovha a hi nyikaka swona, u ta hi komba tintswalo.

21. Hi fanele hi tiyimisela ku endla yini loko ku tshembeka ka hina eka Yehovha ku ringiwa?

²¹ Musa lowu nga hi faneriki wa Yehovha wu ni xikongomelo. (2 Kor. 6:1) Wu hi nyika nkarhi wo “hambana ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava.” (Hlaya Tito 2:11-14.) Loko ntsena ha ha hanya “exikarhi ka mafambiselo lawa ya swilo ya sweswi,” hi ta hlangana ni swiyimo leswi nga ta ringa ku tinyiketela ka hina eka Yehovha. Onge mikarhi hinkwayo hi nga tiyimisela ku hlawula ku yima na Yehovha hikuva ‘hi fanele hi chava Yehovha Xikwembu xa hina. Hi fanele hi tirhela yena, hi n’wi namarhela’!—Det. 10:20.