1-2. (a) Xana Sathana u va kanganyise njhani vanhu? (b) I yini leswi hi nga ta swi tlhuvutsa eka xihloko lexi?

SATHANA, “tata wa mavunwa” u kanganyise vanhu ku sukela enkarhini wa Adamu na Evha. (Yoh. 8:44) Yan’wana ya mavunwa wolawo ma katsa tidyondzo ta mavunwa malunghana ni rifu ni leswi endlekaka hi munhu loko a file. Mikhuva ni swiendlo swo tala leswi tolovelekeke namuntlha swi sekeriwe eka tidyondzo ta Sathana mayelana ni vafi. Hikwalaho ka sweswo, vamakwerhu vo tala va boheka “ku lwa hi matimba [va] lwela ripfumelo” loko un’wana endyangwini kumbe emugangeni a lovile.—Yudha 3.

² Loko u weriwa hi ndzingo wolowo, i yini leswi nga ku pfunaka leswaku u tshama u tshembekile eka leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi rifu? (Efe. 6:11) U nga chavelela ni ku tiyisa Mukreste loyi a nga vaka a ri ehansi ka ntshikilelo wo hlanganyela eka mihivahivani leyi nga xi tsakisiki Xikwembu hi ndlela yihi? Eka xihloko lexi hi ta tlhuvutsa nkongomiso lowu Yehovha a hi nyikeke wona. A hi sunguleni hi ku kambisisa leswi Bibele yi swi vulaka hi rifu.

3. Hi byihi vuyelo lebyi vangiweke hi mavunwa yo sungula?

³ Xikongomelo xa Xikwembu a ku nga ri leswaku vanhu va fa. Kambe leswaku Adamu na Evha va hanya hilaha ku nga heriki, a va fanele va yingisa Yehovha, loyi a a va nyike xileriso xo olova lexi nge: “Loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fa hakunene.” (Gen. 2:16, 17) Kutani Sathana u vange swiphiqo. Hi ku tirhisa nyoka, Sathana u byele Evha a ku: “Entiyisweni mi nga ka mi nga fi.” Lexi twisaka ku vava, Evha u tshembe mavunwa wolawo kutani a dya mbhandzu. Endzhakunyana, nuna wakwe u dyile. (Gen. 3:4, 6) Xidyoho ni rifu swi sungule hi ndlela yoleyo.—Rhom. 5:12.

4-5. Xana Sathana u ya emahlweni a kanganyisa vanhu hi ndlela yihi?

 ⁴ Adamu na Evha va file, hilaha Xikwembu a xi vule hakona. Kambe Sathana a nga tshikanga ku hangalasa mavunwa hi rifu. Hi ku famba ka nkarhi, u sungule ku hangalasa mavunwa man’wana. Man’wana ya mavunwa wolawo i dyondzo ya leswaku loko munhu a fa, moya wu ya emahlweni wu hanya. Mavunwa wolawo ma kanganyise vanhu vo tala ku ta fikela ninamutlha.—1 Tim. 4:1.

⁵ Hikwalaho ka yini vanhu vo tala va tshemba mavunwa ya Sathana? Sathana wa yi tiva ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona hi rifu kutani u tirhisa vutivi byebyo leswaku a va kanganyisa. A hi lavi ku fa hikuva hi vumberiwe ku hanya hilaha ku nga heriki. (Ekl. 3:11) Hi teka rifu ku ri nala.—1 Kor. 15:26.

6-7. (a) Xana matshalatshala ya Sathana ya ku tumbeta ntiyiso mayelana ni vafi ma humelerile? Hlamusela. (b) Xana ntiyiso wa Bibele wu hi lamulela njhani eka ku chava vafi?

⁶ Matshalatshala ya Sathana yo tumbeta ntiyiso mayelana ni vafi a ma humelelanga. Entiyisweni, vanhu vo tala ku tlula rini na rini va swi tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka mayelana ni xiyimo xa vafi ni ntshembo wa ku pfuxiwa naswona va swi byela van’wana. (Ekl. 9:5, 10; Mint. 24:15) Ntiyiso wolowo wa hi chavelela ni ku hi pfuna leswaku hi nga chavi kumbe ku kanakana mayelana ni leswi endlekaka loko munhu a fa. Hi xikombiso, a hi va chavi vafi naswona ha swi tiva leswaku a va le ku xanisekeni. Ha swi tiva leswaku a va hanyi naswona a va nge vavisi munhu. Swi fana ni loko va etlele vurhongo lebyikulu. (Yoh. 11:11-14) Nakambe ha swi tiva leswaku nkarhi a wu vuli nchumu eka vafi. Kutani loko va pfuxiwa, hambi ku ri lava se va nga na madzana ya malembe va file va ta twa onge va fe tolo.

⁷ Hakunene u nga tiyiseka leswaku ntiyiso mayelana ni xiyimo xa vafi wu lo dlaa erivaleni, wu olovile naswona wa twisiseka! Wu hambane swinene ni mavunwa ya Sathana lama pfilunganyaka! Mavunwa yakwe ma kanganyisa vanhu ma tlhela ma lumbeta Muvumbi wa hina. Leswaku hi twisisa ku vava loku Sathana a ku vangeke, hi ta tlhuvutsa swivutiso leswi: Xana mavunwa ya Sathana ma n’wi lumbeta njhani Yehovha? Xana ma endle leswaku vanhu va nga wu voni nkoka wa xitlhavelo xa nkutsulo xa Kreste hi ndlela yihi? Xana ma vangele vanhu swirilo ni ku xaniseka hi ndlela yihi?

8. Hilaha swi kombisiweke ha kona eka Yeremiya 19:5, xana mavunwa ya Sathana mayelana ni vafi ma ri onha njhani vito ra Yehovha?

⁸ Sathana u lumbeta Yehovha hi mavunwa  yakwe mayelana ni vafi. Mavunwa wolawo ma katsa dyondzo ya leswaku vafi va xanisiwa endzilweni. Tidyondzo to tano ti onha Xikwembu vito! Hi ndlela yihi? Tidyondzo teto ti endla vanhu va tshemba leswaku Xikwembu xa rirhandzu xi ni tihanyi ku fana na Diyavulosi. (1 Yoh. 4:8) Xana sweswo swi endla u titwa njhani? Xa nkoka swinene, xana Yehovha u titwa njhani hi swona? Phela Yehovha u venga vubihi hinkwabyo.—Hlaya Yeremiya 19:5.

9. Mavunwa ya Sathana ma ri khumba njhani langutelo ra vanhu mayelana ni gandzelo ra Kreste ra nkutsulo leri hlamuseriweke eka Yohane 3:16 na 15:13?

⁹ Mavunwa ya Sathana mayelana ni rifu ma endla vanhu va nga wu voni nkoka wa gandzelo ra Kreste ra nkutsulo. (Mat. 20:28) Mavunwa man’wana ya Sathana hileswaku vanhu va ni moya lowu nga fiki. Loko sweswo a ku ri ntiyiso, swi vula leswaku vanhu hinkwavo a va ta hanya hilaha ku nga heriki. Kreste a ta va a nga tikarhatanga a nyikela hi vutomi byakwe tanihi nkutsulo leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki. Tsundzuka leswaku xitlhavelo xa Kreste i xikombiso lexikulu ngopfu xa rirhandzu leri tshameke ri kombisiwa vanhu. (Hlaya Yohane 3:16; 15:13.) Ehleketa ndlela leyi Yehovha ni N’wana wakwe va titwaka ha yona hi tidyondzo leti endlaka nyiko ya risima yi vonaka yi ri leyi a yi nga bohi!

10. Xana mavunwa ya Sathana mayelana ni lava feke ya vange swirilo ni ku xaniseka eka vanhu hi ndlela yihi?

¹⁰ Mavunwa ya Sathana ma vangela vanhu swirilo ni ku xaniseka. Vatswari lava feriweke hi n’wana va nga ha byeriwa leswaku Xikwembu xi teke n’wana wa vona, kumbexana leswaku a ya va ntsumi etilweni. Xana mavunwa wolawo ya Sathana ya va chavelela kumbe yo tikisa xiyimo? Dyondzo ya mavunwa ya tihele yi tirhisiwa ku seketela ku xanisiwa ka vanhu, ku katsa ni ku hisiwa endzilweni ka vanhu lava nga ti seketeliki tidyondzo leti dyondzisiwaka ekerekeni. Hi ku ya hi buku leyi vulavulaka hi Huvo ya Vuavanyisi ya le Spain, van’wana va vaavanyisi va huvo leyi a va hisa vanhu lava a va nga ti seketeli tidyondzo ta kereke leswaku va ta hundzuka va nga si fa va ta kota ku pona ku xupuriwa endzilweni wa tihele. Ematikweni man’wana, vanhu va titwa va boheka ku gandzela vakokwana va vona lava feke, va va xixima kumbe va kombela mikateko eka vona. Van’wana va ringeta ku tsakisa vakokwana wa vona lava nga fa leswaku va nga va xanisi. Lexi twisaka ku vava hileswaku tidyondzo teto leti sekeriweke eka mavunwa ya Sathana a ti tisi nchavelelo nikatsongo. Ematshan’weni ya sweswo ti va vangela maxangu hambi ku ri ku chava.

11. Xana maxaka ya hina kumbe vanghana lava ehleketaka leswaku va hi pfuna va nga hi sindzisa njhani leswaku hi endla leswi lwisanaka ni Bibele?

¹¹ Loko hi rhandza Xikwembu ni Bibele, swi ta hi tiyisa leswaku hi yingisa Yehovha hambiloko maxaka ya hina kumbe vanghana lava ehleketaka leswaku va hi pfuna va ringeta ku hi sindzisa leswaku hi katseka eka swiendlo leswi nga fambisaniki ni Matsalwa mayelana ni lava feke. Va nga ringeta ku hi endla hi titwa nandzu kumbe va vula leswaku a hi nga n’wi rhandzi mufi kumbe ku n’wi xixima. Kumbe va nga ha vula leswaku maendlelo ya hina ya swilo ma nga endla leswaku lava feke va vangela un’wana swilo swo biha. Xana hi nga wu seketela njhani ntiyiso wa Bibele? A hi kambisiseni leswi u nga swi endlaka leswaku u landzela misinya ya milawu ya Bibele leyi landzelaka.

12. Hi yihi mikhuva leyi endliwaka mayelana ni lava feke leyi nga fambisaniki ni Matsalwa?

¹² ‘Tihambaniseni’ ni tidyondzo ni mikhuva leswi nga fambisaniki ni Matsalwa. (2 Kor. 6:17) Etikweni ra Kharibiya, vanhu vo tala va tshemba leswaku loko munhu a fa u hundzuka xipuku kutani a xanisa lava a va n’wi xanisa. Buku yin’wana yi vula leswaku “xipuku xi nga ha karhata vaaki.” Swi tolovelekile eAfrika ku funengeta swivoni laha ku nga ni nkosi ni ku hundzuluxa swifaniso  swi languta ekhumbini. Hikwalaho ka yini va endla tano? Van’wana va vula leswaku vafi a va fanelanga va tivona. Hina malandza ya Yehovha a hi ma tshembi mavunwa ya Sathana kumbe ku katseka eka swiendlo leswi seketelaka mavunwa yakwe!—1 Kor. 10:21, 22.

13. I yini leswi u faneleke u swi endla loko u kanakana mikhuva yo karhi, hilaha swi kombisiweke ha kona eka Yakobo 1:5?

¹³ Loko u kanakana hi mikhuva kumbe maendlelo yo karhi ya swilo, khongela eka Yehovha leswaku a ku nyika vutlhari. (Hlaya Yakobo 1:5.) Kutani u endla ndzavisiso eka mikandziyiso ya hina. Loko swi fanerile, vulavurisana na vakulu va le vandlheni ra ka n’wina. A va nge ku tekeli xiboho kambe va ta ku pfuna leswaku u kuma minsinya ya milawu ya le Bibeleni, yo fana ni leyi hi nga eku yi tlhuvutseni. Loko u ri karhi u endla sweswo, u letela “matimba ya [wena] ya ku twisisa” naswona matimba wolawo ya ta ku pfuna leswaku u kota ku “hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.”—Hev. 5:14.

14. Hi nga endla yini leswaku hi papalata ku khunguvanyisa vanhu?

¹⁴ “Endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu. Kendlukelani ku va xikhunguvanyiso.” (1 Kor. 10:31, 32) Loko hi lava ku katseka eka mikhuva kumbe ndhavuko wo karhi, hi fanele hi tlhela hi ehleketa hi ndlela leyi xiboho xa hina xi nga ta va khumba ha yona vanhu van’wana, ngopfungopfu Vakrestekulorhi. Kahlekahle a hi lavi ku hlundzukisa munhu! (Mar. 9:42) Nakambe hi lava ku papalata ku khunguvanyisa vanhu lava nga riki Timbhoni. Rirhandzu ri ta endla leswaku hi vulavula na vona hi ndlela ya xichavo, leyi kwetsimisaka Yehovha. A hi lavi ku phikizana na vona kumbe ku hlekula mindhavuko ya vona. Tsundzuka, rirhandzu ri ni matimba! Loko hi ri kombisa hi ndlela yo anakanyela ni hi xichavo, hi nga vohlisa ku hlundzuka ka vakaneti va hina.

15-16. (a) Hikwalaho ka yini ku ri vutlhari ku byela vanhu leswi u pfumelaka eka swona? Vula xikombiso. (b) Xana marito ya Pawulo lama tsariweke eka Varhoma 1:16 ma tirha njhani eka hina?

¹⁵ Endla swi tiveka emugangeni wa ka n’wina leswaku u Mbhoni ya Yehovha. (Esa. 43:10) Loko un’wana endyangwini wa ka n’wina a lova, maxaka ni vaakelani va nga ha khunguvanyeka loko u nga hlanganyeli eka mikhuva yo karhi kambe swi nga ha olova loko u tshame u va hlamusela leswi u swi pfumelaka. Francisco, loyi a tshamaka eMozambique u ri: “Loko mina na nsati wa mina, Carolina hi sungula ku dyondza ntiyiso, hi byele  mindyangu ya ka hina leswaku a ha ha gandzeli vafi. Hi langutane ni ndzingo loko sesi wa Carolina a fa. Hi ku ya hi ndhavuko wa kwalaho, ntsumbu wa hlambisiwa loko ku ri karhi ku endliwa mihivahivani ya vukhongeri. Kutani xaka ra le kusuhi ri fanele ri etlela laha mati lama nga tirhisiwa ku hlambisa ntsumbu ma halatiweke kona ku ringana masiku manharhu. Mihivahivani yoleyo yi endleriwa ku tsakisa moya wa mufi. Ndyangu wa ka va Carolina wu hlawule yena leswaku a etlela laha mati ma halatiweke kona.”

¹⁶ Xana Francisco na nsati wakwe va angule njhani? Francisco u ri: “Leswi hi rhandzaka Yehovha naswona hi lavaka ku n’wi tsakisa, hi arile ku hlanganyela eka mihivahivani yoleyo. Ndyangu wa ka va Carolina wu hlundzukile swinene. Wu hi hehle hileswaku a hi xiximi vafi wu tlhela wu vula leswaku a wu nge he vhaki kumbe ku hi pfuna. Leswi a hi va hlamusele leswi hi pfumelaka eka swona eku sunguleni, a hi phikizananga na vona loko va ha hlundzukile. Van’wana va maxaka ya hina a va hi yimelela va vula leswaku ana se hi hlamuserile leswi hi pfumelaka eka swona. Loko maxaka ya Carolina ma nga ha hi hlundzukelanga, hi kote ku endla ku rhula na vona. Entiyisweni, van’wana va kale va ta ekaya va ta kombela mikandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni.” A hi fanelanga hi khomiwa hi tingana loko hi yimela leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi vafi.—Hlaya Varhoma 1:16.

17. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi va nakulorhi wa ntiyiso eka Mukrestekulorhi loyi a feriweke hi xirho xa ndyangu?

¹⁷ Loko Mukrestekulorhi a feriwa hi xirho xa ndyangu, hi fanele hi va “nakulorhi wa ntiyiso . . . , makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swiv. 17:17) Hi nga va “nakulorhi wa ntiyiso” hi ndlela yihi, eka makwerhu loyi maxaka yakwe ma lavaka leswaku a hlanganyela eka swiendlo leswi nga riki swa Matsalwa? A hi kambisiseni misinya ya milawu yimbirhi ya le Bibeleni leyi nga hi pfunaka ku chavelala lava feriweke hi maxaka ya vona.

18. Hikwalaho ka yini Yesu a ririle naswona hi nga dyondza yini eka xikombiso xakwe?

¹⁸ “Mi rila ni vanhu lava rilaka.” (Rhom. 12:15) Swi nga hi tikela ku tiva leswi hi nga swi vulaka eka munhu loyi a feriweke. Mikarhi yin’wana loko hi rila na vona va ta swi vona leswaku ha  khathala hi vona. Loko Lazaro loyi a a ri munghana wa Yesu a file, Mariya, Marta ni van’wana va ririle hikwalaho ko feriwa hi buti kumbe munghana wa vona. Loko Yesu a fika endzhaku ka masiku ya mune, na yena u “[humese] mihloti,” hambileswi a swi tiva leswaku u ta n’wi pfuxa. (Yoh. 11:17, 33-35) Ku rila ka Yesu a ku kombisa ndlela leyi Tata wakwe a a titwa ha yona hi rifu ra Lazaro. Ku rila ka Yesu ku tlhele ku tiyisekisa vandyangu leswaku Yesu wa va rhandza ni ku chavelela Mariya na Marta. Hilaha ku fanaka, loko vamakwerhu va vona leswaku ha va rhandza ni ku khathala ha vona, va ta swi tiva leswaku a va voxe, kambe va ni vanghana lava khathalaka hi vona.

19. Hi nga yi tirhisa njhani Eklesiasta 3:7 loko hi chavelela Mukrestekulorhi loyi a feriweke?

¹⁹ “Nkarhi wa ku miyela ni nkarhi wa ku vulavula.” (Ekl. 3:7) Ndlela yin’wana yo chavelela Mukrestekulorhi loyi a feriweke i ku va muyingiseri lonene. Pfumelela makwerhu a phofula ndlela leyi a titwaka ha yona naswona u nga khunguvanyeki loko a vula “mhaka leyi humeke endleleni.” (Yobo 6:2, 3) A nga ha va a karhatekile hikwalaho ko tshikileriwa hi maxaka yakwe lama nga riki Timbhoni. Kutani khongela na yena. Kombela “Mutwi wa xikhongelo” a ku nyika matimba ni vuswikoti bya ku ehleketa. (Ps. 65:2) Loko swiyimo swi ku pfumelela, hlaya na yena Bibele. Kumbe u hlaya na yena xihloko lexi faneleke eka mikandziyiso ya hina, xo fana ni mhaka ya vutomi leyi khutazaka.

20. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi landzelaka?

²⁰ Hakunene i lunghelo ku tiva ntiyiso mayelana ni lava feke ni vumundzuku lebyi hlamarisaka lebyi va nga ta byi kuma! (Yoh. 5:28, 29) Onge hi marito ni hi swiendlo hi nga seketela ntiyiso lowu nga eBibeleni hi xivindzi ni ku tlhela hi byela van’wana ha wona. Xihloko lexi landzelaka xi ta vulavula hi vungoma, ku nga ndlela yin’wana leyi Sathana a yi tirhisaka ku sivela vanhu leswaku va tiva ntiyiso. Hi ta xiya leswaku hikwalaho ka yini hi fanele hi papalata mikhuva ni vuhungasi lebyi fambisanaka ni ntlhamu wolowo wa madimona.