1. Hilaha swi hlamuseriweke ha kona eka Vaefesa 6:10-13, hi yihi ndlela yin’wana leyinene leyi Yehovha a kombaka leswaku wa hi rhandza? Hlamusela.

NDLELA yin’wana leyinene leyi Yehovha a kombaka leswaku wa hi rhandza, i ku hi pfuna leswaku hi lwisana ni valala va hina. Valala va hina lavakulu i Sathana ni madimona yakwe. Yehovha u hi lemukisa hi valala va hina naswona u tlhela a hi pfuna leswaku hi lwisana na vona. (Hlaya Vaefesa 6:10-13.) Loko hi pfumelela Yehovha a hi pfuna naswona hi titshega hi yena hi ku helela, hi nga n’wi hlula Diyavulosi. Hi nga va ni ntshembo wo fana ni lowu muapostola Pawulo a ri na wona. U tsale a ku: “Loko Xikwembu xi ri xa hina, i mani loyi a nga ta lwa na hina?”—Rhom. 8:31.

2. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi?

² Leswi hi nga Vakreste va ntiyiso, a hi tshameli ku ehleketa hi mitirho ya Sathana ni madimona yakwe. Hi tikarhatela ku dyondza hi Yehovha ni ku n’wi tirhela. (Ps. 25:5) Hambiswiritano, swa fanela leswaku hi tiva tindlela leti Sathana a ti tirhisaka. Hikwalaho ka yini? Leswaku hi nga tlhariheriwi hi yena. (2 Kor. 2:11) Eka xihloko lexi, hi ta kambisisa ndlela yin’wana leyi Sathana ni madimona yakwe va yi tirhisaka swinene ku kanganyisa vanhu. Hi ta tlhela hi kambisisa ndlela leyi hi nga va hlulaka ha yona.

3-4. (a) I yini vungoma? (b) Xana vungoma byi hangalake ku fikela kwihi?

³ Ndlela yin’wana leyi Sathana ni madimona yakwe va yi tirhisaka swinene ku kanganyisa vanhu, i vungoma. Vanhu lava tirhisaka vungoma va vula leswaku va kota ku tiva kumbe ku lawula swilo leswi hi ntolovelo vanhu va nga swi kotiki ku swi lawula kumbe  ku swi tiva. Hi xikombiso, van’wana va vula leswaku va kota ku vhumba vumundzuku. Van’wana va nga ha endla onge a va ri karhi va vulavula ni vanhu lava feke. Van’wana va tirhisa vuloyi kumbe masalamusi naswona va nga ha ringeta ku loya van’wana. *

⁴ Xana vungoma byi hangalake ku fikela kwihi? Ndzavisiso lowu endliweke eka matiko ya 18 ya le Latin Amerika ni le Kharibiya, wu kume leswaku kotara ya vanhu lava kamberiweke va tshembela eka masalamusi ni vuloyi naswona vo tala va vona va tshemba leswaku swa koteka ku vulavurisana ni vafi. Ku tlhele ku endliwa ndzavisiso wun’wana eka matiko ya 18 ya le Afrika. Eka ndzavisiso wolowo ku kumeke leswaku ku tlula hafu ya vona va pfumela eka vuloyi. Entiyisweni, kun’wana ni kun’wana laha hi tshamaka kona hi fanele hi tisirhelela eka vungoma. Phela Sathana u lava ku hambukisa vanhu va “misava hinkwayo leyi akiweke.”—Nhlav. 12:9.

5. Xana Yehovha u titwa njhani hi vungoma?

⁵ Yehovha i “Xikwembu xa ntiyiso.” (Ps. 31:5) Xana u titwa njhani hi vungoma? Wa byi venga! Yehovha u byele Vaisrayele a ku: “Ku nga tshuki ku kumiwa eka wena munhu un’wana ni un’wana la hundzisaka n’wana wakwe wa jaha kumbe wa nhwanyana endzilweni, un’wana ni un’wana la hlahluvaka, la endlaka masalamusi kumbe un’wana ni un’wana la endlaka mihlolo kumbe noyi, kumbe la loyaka van’wana kumbe un’wana ni un’wana la vutisaka mungoma kumbe muvhumbhi lonkulu wa swiendlakalo kumbe un’wana ni un’wana la vutisisaka lava feke. Hikuva vanhu hinkwavo lava endlaka swilo leswi i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.” (Det. 18:10-12) Vakreste a va le hansi ka Nawu lowu Yehovha a a wu nyike Vaisrayele. Hambiswiritano, ha swi tiva leswaku ndlela leyi a titwaka ha yona hi vungoma a yi si cinca.—Mal. 3:6.

6. (a) Xana Sathana u byi tirhisa njhani vungoma leswaku a xanisa vanhu? (b) Hi ku ya hi Eklesiasta 9:5, hi wihi ntiyiso hi xiyimo xa vafi?

⁶ Yehovha u hi lemukisa hi vungoma hikuva wa swi tiva leswaku Sathana u tirhisa byona ku xanisa vanhu. Sathana u tirhisa vungoma leswaku a hangalasa mavunwa ku katsa ni mavunwa ya leswaku vanhu lava feke va ya emahlweni va hanya endhawini yin’wana. (Hlaya Eklesiasta 9:5.) Sathana u tirhisa vungoma leswaku a chavisa vanhu ni ku endla leswaku va nga gandzeli Yehovha. Xikongomelo xakwe, hileswaku vanhu lava tirhisaka vungoma va ta tshemba mimoya yo biha, ku ri ni ku tshemba Yehovha.

7. I yini leswi Yehovha a hi byelaka swona?

⁷ Hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni, Yehovha u hi byela leswi hi faneleke hi swi tiva leswaku hi ta kota ku papalata ku kanganyisiwa hi Sathana ni madimona yakwe. A hi kambisiseni swin’wana swa leswi hi nga swi endlaka leswaku hi lwisana na Sathana ni madimona yakwe.

8. (a) I yini leswi hi nga swi endlaka leswaku hi lwisana ni mimoya yo biha? (b) Pisalema 146:4, yi ma paluxa njhani mavunwa ya Sathana hi vafi?

⁸ Hlaya Rito ra Xikwembu u tlhela u anakanyisisa hi rona. Leyi i ndlela ya nkoka swinene leyi hi nga lwisanaka ni mavunwa lama hangalasiwaka hi mimoya yo biha. Rito ra Xikwembu ri fanisiwa ni banga leri karihaka, leri nga ta paluxa mavunwa ya Sathana. (Efe. 6:17) Hi xikombiso, Rito ra Xikwembu ri paluxa mavunwa ya leswaku vanhu lava feke va nga swi kota ku vulavularisana ni lava hanyaka. (Hlaya Pisalema 146:4.) Nakambe ri hi byela leswaku i Yehovha ntsena loyi a tivaka hi vumundzuku. (Esa. 45:21; 46:10)  Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu hi tlhela hi anakanyisisa hi rona nkarhi na nkarhi, hi ta va lava hlomeke leswaku hi kota ku papalata ni ku tlhela hi venga mavunwa lawa mimoya yo biha yi lavaka leswaku hi ma tshemba.

9. Hi swihi swiendlo leswi fambisanaka ni vungoma?

⁹ Papalata swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma. Leswi hi nga Vakreste va ntiyiso, a hi hlanganyeli eka vungoma bya muxaka wun’wana ni wun’wana. Hi xikombiso, a hi nge lavi mpfuno eka vangoma naswona a hi ringeti ku vulavurisana ni vanhu lava feke hi ndlela yihi kumbe yihi. Hilaha swi tlhuvutsiweke hakona eka xihloko lexi hundzeke, hi papalata mikhuva hinkwayo leyi sekeriweke eka dyondzo ya leswaku vafi va hanya endhawini yin’wana. Naswona hi papalata ku ya eka vavhumbi kumbe ku tirhisa vungoma bya swilo swa le mpfhukeni leswaku hi tiva vumundzuku. (Esa. 8:19) Ha swi tiva leswaku mikhuva yo tano yi ni khombo naswona yi nga endla leswaku hi tirhisana na Sathana ni madimona yakwe.

10-11. (a) Van’wana va endle yini endzhaku ka loko va dyondze ntiyiso enkarhini wa Vakreste vo sungula? (b) Hi ku ya hi 1 Vakorinto 10:21, hikwalaho ka yini hi fanele hi tekelela xikombiso xa Vakreste vo sungula naswona hi nga nga xi tekelela njhani?

¹⁰ Cukumeta hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma. Vanhu van’wana lava a va tshama eEfesa enkarhini wa Vakreste vo sungula a va tirhisa vungoma. Loko va dyondze ntiyiso, va boheke ku endla swo karhi. Bibele yi ri: “Vo hlaya swinene lava a va hanya hi masalamusi va hlengeleta tibuku ta vona kutani va ti hisa emahlweni ka vanhu hinkwavo.” (Mint. 19:19) Vanhu volavo a va tiyimisele ku hlula mimoya yo biha. Tibuku ta vona ta masalamusi a ti durha swinene. Kambe a va tinyikanga van’wana tibuku teto hambi ku ri ku ti xavisa, va ti hisile. Ku tsakisa Yehovha a ku ri ka nkoka eka vona, ku tlula mali leyi tibuku teto a ti xaviwe ha yona.

¹¹ Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Vakreste volavo vo sungula? Ku ta va ku ri vutlhari loko hi cukumeta nchumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka ni vungoma. Leswi swi katsa  switshungulo, masindza ni swin’wana leswi vanhu va swi ambalaka hi xikongomelo xo tisirhelela eka mimoya yo biha.—Hlaya 1 Vakorinto 10:21.

12. Hi swihi swivutiso leswi hi nga tivutisaka swona mayelana ni vuhungasi bya hina?

¹² Kambisisa vuhungasi bya wena hi vukheta. Tivutise: ‘Xana ndzi hlaya tibuku, timagazini kumbe swihloko leswi vulavulaka hi vungoma eka Inthanete? Xana ndzi yingisela vuyimbeleri, ndzi hlalela tifilimi kumbe minongonoko ya TV kumbe ndzi tlanga mitlangu ya vhidiyo [video games] leyi nga ni vungoma? Xana vuhungasi bya mina byi katsa vungoma? Xana byi kombisa tivhemphaya, tizombi kumbe swipuku? Xana byi kombisa masalamusi kumbe vuloyi tanihi ntlangu lowu nga riki na khombo?’ Entiyisweni, leswi a swi vuli swona leswaku switori kumbe tifilimi tin’wana ni tin’wana leti hundzeletiweke, swi fambisana ni vungoma. Loko u ri karhi u kambisisa vuhungasi bya wena, tiyimisele ku hlawula vuhungasi lebyi nga ta ku pfuna ku papalata swilo leswi Yehovha a swi vengaka. Hi lava ku endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi “va ni ripfalo [leri baseke]” eka Xikwembu.—Mint. 24:16. *

13. I yini leswi hi faneleke hi swi papalata?

¹³ Papalata ku vulavula hi madimona. Emhakeni leyi, hi fanele hi tekelela xikombiso lexi Yesu a hi vekeleke xona. (1 Pet. 2:21) Loko a nga si ta laha misaveni, Yesu a a tshama etilweni naswona a a tiva swo tala hi Sathana ni madimona. Kambe a a nga vulavuli hileswi mimoya yoleyo yo biha yi swi endleke. Yesu a a lava ku dyondzisa vanhu hi Yehovha ku nga ri hi Sathana. Hi nga tekelela Yesu hi ku tshika ku hangalasa mahungu ya leswi ku vuriwaka leswaku madimona ma swi endlile.  Ematshan’weni ya sweswo, hi swi kombisa hi marito leswaku “mbilu ya [hina] yi xalamukele mhaka leyinene ngopfu,” ku nga ntiyiso lowu nga eBibeleni.—Ps. 45:1.

14-15. (a) Hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi chava mimoya yo biha? (b) Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Yehovha wa va sirhelela vanhu vakwe namuntlha?

¹⁴ U nga chavisiwi hi mimoya yo biha. Namuntlha, hi nga ha humeleriwa hi swilo swo biha. Tinghozi, mavabyi kumbe rifu swi nga hi wela hi xitshuketa. Kambe a hi fanelanga hi anakanya leswaku mimoya yo biha leyi nga vonakiki hi yona yi swi vangeke. Bibele yi vula leswaku “nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki” swi nga wela un’wana ni un’wana. (Ekl. 9:11) Yehovha u swi kombisile leswaku u ni matimba ku tlula madimona. Hi xikombiso, Xikwembu a xi n’wi pfumelelanga Sathana leswaku a dlaya Yobo. (Yobo 2:6) Hi nkarhi wa Muxe, Yehovha u kombise leswaku u ni matimba swinene ku tlula vaprista lava a va endla masalamusi va le Egipta. (Eks. 8:18; 9:11) Endzhakunyana ka loko Yesu a tlhelele etilweni, Yehovha u n’wi nyike matimba leswaku a hlula Sathana ni madimona yakwe kutani a va lahlela laha misaveni. Ku nga ri khale, va ta lahleriwa ekheleni laha va nga ta ka va nga ha swi koti ku xanisa vanhu.—Nhlav. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Ku ni vumbhoni byo tala lebyi nga lo dlaa, bya leswaku Yehovha wa va sirhelela vanhu vakwe namuntlha. Ehleketa hi leswi, hi chumayela ni ku dyondzisa ematikweni hinkwawo ya misava. (Mat. 28:19, 20) Hikwalaho, hi paluxa mitirho yo biha ya Diyavulosi. A swi kanakanisi leswaku loko Sathana a a swi kota a a ta yimisa ntirho hinkwawo lowu hi wu endlaka, kambe a nge swi koti. Hikwalaho a hi fanelanga hi chavisiwa hi mimoya yo biha. Ha swi tiva leswaku “mahlo [ya Yehovha] ma famba-famba emisaveni hinkwayo leswaku a kombisa ntamu wakwe eka lava mbilu ya vona yi hetisekeke eka yena.” (2 Tikr. 16:9) Loko hi tshembeka eka Yehovha, swiyimo swo tika leswi madimona ma hi tiselaka swona swi ta kuma ndzhuti swi yima.

16-17. Vula xikombiso lexi kombisaka leswaku swi lava xivindzi ku lwisana ni mimoya yo biha.

¹⁶ Swi lava xivindzi ku hlula mimoya yo biha, ngopfungopfu loko vanghana ni maxaka va hi kaneta hileswi va ehleketaka leswaku hi ta humeleriwa  hi swilo swo biha, loko hi nga endli leswi va swi endlaka. Kambe Yehovha wa va katekisa lava kombisaka xivindzi xo tano. Xiya xikombiso xa makwerhu wa xisati Erica, loyi a tshamaka eGhana. Erica a ri ni malembe ya 21, loko a sungula ku dyondza Bibele. Leswi Tata wakwe a a ri muprista loyi a a endla masalamusi, a ku languteriwe leswaku a katseka eka mikhuva wa vungoma wa ku dya nyama leyi tlhaveriweke swikwembu swa Tata wakwe. Loko Erica a ala, ndyangu wa ka vona wu swi teke onge u delela swikwembu. Ndyangu wa ka vona a wu tshemba leswaku swikwembu a swi ta va xupula hi ku va pengisa kumbe ku va vabyisa.

¹⁷ Ndyangu wa ka va Erica wu ringete ku n’wi sindzisa leswaku a landzela mihivahivani yoleyo, kambe u arile hambileswi sweswo a swi vula leswaku a a ta boheka ku rhurha ekaya. Timbhoni tin’wana ti n’wi tekile ti ya tshama na yena. Hi ndlela yoleyo, Yehovha u n’wi katekise hi ndyangu lowuntshwa—vagandzerikulobye lava hundzukeke vamakwavo va xinuna ni va xisati eka yena. (Mar. 10:29, 30) Hambileswi maxaka ya Erica ma n’wi hlongoleke ekaya ni ku hisa swilo swakwe, u tshame a tshembekile eka Yehovha, u khuvuriwile naswona sweswi i phayona ra nkarhi hinkwawo. A nga chavisiwanga hi madimona. Loko Erica a vulavula hi ndyangu wa ka vona, u ri: “Ndzi khongela siku ni siku leswaku ndyangu wa ka hina wu va ni lunghelo ro tiva Yehovha ni ku tiphina hi ntshunxeko lowu tisiwaka hi ku tirhela Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu.”

18. Hi yihi mikateko leyi hi yi kumaka loko hi tshemba Yehovha?

¹⁸ A swi vuli swona leswaku hinkwerhu ripfumelo ra hina ri ta ringiwa hi ndlela yoleyo. Hambiswiritano, hinkwerhu ka hina hi fanele hi lwisana ni mimoya yo biha ni ku tshemba Yehovha. Loko hi endla tano, hi ta kuma mikateko yo tala naswona hi ta papalata ku kanganyisiwa hi mavunwa ya Sathana. Nakambe, a hi nge hanyi bya mhuti hikwalaho ko chava madimona kutani hi tshika ku tirhela Yehovha. Xa nkoka swinene, hi ta tiyisa vuxaka bya hina na Yehovha. Mudyondzisiwa Yakobo u tsale a ku: “Tivekeni ehansi ka Xikwembu; kambe mi kaneta Diyavulosi, kutani u ta mi balekela. Tshinelani eka Xikwembu, kutani xi ta tshinela eka n’wina.”—Yak. 4:7, 8.