UN’WANA NI UN’WANA wa hina u lava leswaku vanhu va n’wi teka a ri munhu lonene. Hambiswiritano, namuntlha swa tika ku va munhu lonene. Xivangelo xin’wana hi leswi hi hanyaka ni vanhu “lava nga rhandziki vunene.” (2 Tim. 3:3) Va yi bakanyela etlhelo milawu ya Yehovha, va vula leswaku “leswinene swi bihile nileswaku leswo biha i swinene.” (Esa. 5:20) Nakambe swa tika ku va lonene hikuva hi nga ha va hi lwisana ni swiendlo swa hina swa khale naswona a hi hetisekanga. Hikwalaho hi nga ha titwa ku fana na Anne, * loyi a tirheleke Yehovha malembe yo tala, u te: “Swa ndzi tikela ku pfumela leswaku ndzi nga va munhu lonene.”

Lexi tsakisaka, hinkwerhu hi nga swi kota ku va ni vunene! Vunene byi huma eka moya lowo kwetsima wa Xikwembu naswona moya wa xona wu ni matimba yo hlula minkucetelo yo biha ya vanhu lava hi hanyaka na vona kumbe ku nga hetiseki ka hina ni mahanyelo ya hina ya khale leswi nga hi sivelaka ku endla leswinene. A hi kambisiseni leswaku vunene i yini kutani hi dyondza ndlela leyi hi nga yi kombisaka hi ku helela mfanelo leyi.

Vunene i xiyimo xa ku va lonene. Vunene byi katsa ku va ni mahanyelo lamanene kumbe ku pfumala vubihi. Vunene byi vonaka hi swiendlo leswinene eka van’wana. Mikarhi hinkwayo munhu lonene u lava tindlela to pfuna van’wana ni ku va endlela leswinene.

Vanhu vo tala swa va olovela ku endlela maxaka ni vanghana swilo leswinene kambe ku va munhu lonene a swi heleli kwalaho. I ntiyiso leswaku ku hava munhu loyi a nga kombisaka vunene hi ku helela nkarhi hinkwawo hikuva Bibele yi vula leswaku “a nga kona munhu la lulameke emisaveni la hambetaka a endla leswinene naswona a nga dyohiki.” (Ekl. 7:20) Muapostola Pawulo u pfumelelana ni marito wolawo hi ku vula a ku: “Ndza swi tiva leswaku eka mina, ku nga enyameni ya mina, a ku tshami nchumu lexinene.” (Rhom. 7:18) Kutani swi le rivaleni leswaku loko hi lava ku dyondza ku va ni vunene hi fanele hi ya eka Yehovha.

Yehovha Xikwembu u hi vekele milawu ya leswi nga swinene. Bibele yi vula leswi hi yena: “U lonene naswona u endla leswinene. Ndzi dyondzise swileriso swa wena.” (Ps. 119:68) A hi kambisiseni swiyenge swimbirhi swa vunene bya Yehovha leswi boxiweke eka ndzimana yoleyo.

Yehovha hi lonene. Yehovha hi lonene ngopfu lerova a swi koteki leswaku a tsandzeka ku kombisa vunene. Ehleketa leswi humeleleke loko Yehovha a byela Muxe a ku: “Mina ndzi ta endla leswaku vunene bya mina hinkwabyo byi hundza emahlweni ka xikandza xa wena.” Loko Yehovha a ri karhi a kombisa Muxe ku vangama ni vunene byakwe, Muxe u twe marito lama nge: “Yehovha, Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso, la hlayiselaka vanhu va magidi musa wa rirhandzu, la rivalelaka xihoxo ni ku tlula nawu ni xidyoho, kambe a nga ka a nga tshiki ku xupula la faneriwaka hi ku xupuriwa.” (Eks. 33:19; 34:6, 7) Leswi swi swi veka erivaleni leswaku Yehovha hi lonene hilaha ku heleleke. Hambileswi Yesu a ri lonene ku tlula vanhu hinkwavo u te: “Munhu lonene a nga kona, handle ka un’we, ku nga Xikwembu.”—Luka 18:19.

 Mitirho ya Yehovha i yinene. Vunene bya Xikwembu byi vonaka eka swilo hinkwaswo leswi xi swi endlaka. “Yehovha hi lonene eka hinkwavo, naswona tintswalo takwe ti le henhla ka mintirho yakwe hinkwayo.” (Ps. 145:9) Leswi Yehovha a nga lonene a nga na xihlawuhlawu, u nyika vanhu vutomi ni hinkwaswo leswi va swi lavaka leswaku va hanya. (Mint. 14:17) Nakambe u kombisa vunene byakwe loko a hi rivalela. Mupisalema u tsale a ku: “Oho Yehovha, u lonene naswona u lunghekele ku rivalela.” (Ps. 86:5) Hi nga tiyiseka leswaku “Yehovha a nge va tsoni nchumu wihi ni wihi lowunene lava fambaka hi ndlela leyi pfumalaka xihoxo.”—Ps. 84:11.

Leswi hi endliweke hi xifaniso xa Xikwembu hi nga swi kota ku va lavanene ni ku endla leswinene. (Gen. 1:27) Nilokoswiritano, Rito ra Xikwembu ri khutaza malandza ya xona leswaku ma “[dyondza] ku endla leswinene.” (Esa. 1:17) Kambe hi nga dyondza ku endla leswinene hi ndlela yihi? Vona tindlela tinharhu leti hi nga swi endlaka ha tona sweswo.

Xo sungula, hi nga khongelela moya lowo kwetsima, lowu nga ta pfuna Vakreste leswaku va va lavanene ematihlweni ya Xikwembu. (Gal. 5:22) I ntiyiso leswaku moya wa Xikwembu wu nga hi pfuna leswaku hi dyondza ku rhandza leswi nga swinene ni ku papalata leswo biha. (Rhom. 12:9) Entiyisweni, Bibele yi vula leswaku Yehovha a nga hi “tiyisa exiendlweni xin’wana ni xin’wana lexinene ni le ritweni.”—2 Tes. 2:16, 17.

Xa vumbirhi, hi fanele hi hlaya Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. Loko hi endla tano, Yehovha u ta hi dyondzisa “ndlela hinkwayo ya leswinene” ni ku hi lunghiselela “ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (Swiv. 2:9; 2 Tim. 3:17) Mbilu ya hina yi nga fanisiwa ni nkwama wa xuma. Loko hi hlaya ni ku anakanyisisa hi Bibele hi nghenisa swilo leswinene embilwini ya hina, leswi fanaka ni ku tata nkwama wa hina wa xuma hi swilo swa nkoka leswi nga ta hi pfuna hi ku famba ka nkarhi.—Luka 6:45; Efe. 5:9.

Xa vunharhu, hi tikarhatela ku va ‘vatekeleri va leswi nga swinene.’ (3 Yoh. 11) EBibeleni hi kuma swikombiso swa vanhu lava hi nga va tekelelaka. I ntiyiso leswaku Yehovha na Yesu i swikombiso leswinene ngopfu leswi hi nga swi tekelelaka. Kambe hi nga tlhela hi ehleketa hi van’wana lava a va tiveka hi ku va lavanene. Vanhu vambirhi lava hi nga ehleketaka ha vona i Thavitha na Barnaba. (Mint. 9:36; 11:22-24) Hi nga vuyeriwa loko hi hlaya leswi Bibele yi swi vulaka ha vona naswona hi xiyisisa leswi va swi endleke leswaku va pfuna van’wana. Ehleketa hi leswi u nga swi endlaka leswaku u pfuna van’wana endyangwini wa ka n’wina kumbe evandlheni. Tlhela u xiya ndlela leyi Thavitha na Barnaba va vuyeriweke ha yona hileswi va khomeke van’wana hi ndlela  leyinene. Na wena u nga vuyeriwa hi ndlela leyi fanaka.

Hi nga tlhela hi ehleketa na hi vanhu va manguva lawa lava endlaka leswinene. Hi xikombiso ehleketa hi vakulu lava tirhaka hi matimba evandlheni lava ‘rhandzaka vunene.’ Nakambe ehleketa hi vamakwerhu vaxisati vo tshembeka lava hi marito ni hi swiendlo va nga “vadyondzisi va leswi nga swinene.” (Tito 1:8; 2:3) Makwerhu wa xisati Roslyn u ri: “Munghana wa mina u endla matshalatshala yo pfuna ni ku khutaza van’wana evandlheni. U ehleketa hi xiyimo xa vona naswona u tala ku va nyika tinyiko letitsongo kumbe a va pfuna hi tindlela to karhi. Ndzi n’wi teka a ri munhu lonene.”

Yehovha u khutaza vanhu vakwe ku “[lava] leswinene.” (Amo. 5:14) Loko hi endla tano, hi ta rhandza leswi Yehovha a vulaka leswaku i swinene naswona swi tlhela swi hi pfuna leswaku hi lava ku endla leswinene.

Leswaku hi va lavanene a swi bohi leswaku hi endlela vanhu swilo swo hlamarisa kumbe hi va nyika tinyiko to durha. Hi xikombiso, mumpfampfarhuti a nge pendi xifaniso hi burachi yin’we kumbe timbirhi letikulu. Ematshan’weni ya sweswo u tirhisa tiburachi to tala letitsongo. Hilaha ku fanaka, loko hi endlela vanhu swilo swo tala leswinene leswitsongo swi ta kombisa leswaku hi lavanene.

Bibele yi hi khutaza leswaku hi “lunghekela” ku endla leswinene. (2 Tim. 2:21; Tito 3:1) Loko hi xiya leswi humelelaka van’wana hi nga xiya tindlela to va pfuna “eka leswi nga swinene leswaku swi [va] aka.” (Rhom. 15:2) Sweswo swi katsa ku va nyika swo karhi leswi hi nga na swona. (Swiv. 3:27) Hi nga rhamba munhu leswaku a ta dya na hina kumbe leswaku hi ta va ni mabulo lama khutazaka. Loko hi tiva leswaku ku ni loyi a vabyaka, hi nga ha n’wi rhumela khadi, hi n’wi endzela kumbe hi n’wi fonela. Hi nga ha kuma mikarhi yo hambanahambana yo vula “rito rin’wana ni rin’wana lerinene leri akaka hi ku landza xilaveko xa kona, leswaku ri nghenisa leswi tsakisaka eka lava swi twaka.”—Efe. 4:29.

Ku fana na Yehovha, hi lava ku endlela vanhu hinkwavo leswinene. Hikwalaho a hi vi na xihlawuhlawu eka vanhu. Ndlela leyinene ngopfu yo endlela van’wana leswinene i ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo eka vanhu hinkwavo. Hilaha Yesu a leriseke hakona, hi fanele hi endla leswinene hambi ku ri eka lava hi vengaka. (Luka 6:27) A swi bihanga ku va ni musa ni ku endlela van’wana leswinene hikuva “a wu kona nawu lowu solaka swilo sweswo.” (Gal. 5:22, 23) Loko hi endla leswinene hambiloko vanhu va hi khoma ku biha kumbe hi ri ni swiphiqo, van’wana va nga amukela ntiyiso ni ku vangamisa Xikwembu.—1 Pet. 3:16, 17.

“Munhu lonene [u ta enerisiwa] hi makumu ya mintirho yakwe.” (Swiv. 14:14) Hi byihi vuyelo bya kona? Loko hi khoma van’wana hi ndlela leyinene, hakanyingi na vona va hi khoma hi ndlela leyinene. (Swiv. 14:22) Hambiloko van’wana va nga hi khomi kahle, hi fanele hi ya emahlweni hi va endlela leswinene, ku endla tano swi nga endla leswaku va cinca va sungula ku hi khoma kahle.—Rhom. 12:20.

Loko hi tshika ku endla leswo biha kutani hi endla leswinene ha vuyeriwa, vamakwerhu vo tala va vula leswaku leswi hi swona leswi endlekeke eka vona. Xiya ntokoto wa Nancy. U ri: “Loko ndza ha kula a ndzi nga ri na mhaka na vanhu van’wana, a ndzi ri na mahanyelo yo biha naswona a ndzi nga xiximi. Hambiswiritano, loko ndzi dyondze ni ku tirhisa milawu ya Xikwembu ya leswinene ndzi sungule ku va ni ntsako. Sweswi ndzi titwa ndzi ri na xindzhuti.”

Xivangelonkulu xo hlakulela vunene, hi leswaku ku endla tano swi tsakisa Yehovha. Hambiloko vo tala va nga swi voni leswi hi swi endlaka, Yehovha wa swi vona. Wa swi tiva swilo hinkwaswo leswinene leswi hi swi ehleketaka ni ku swi endla. (Efe. 6:7, 8) U hi katekisa njhani? “Lonene u amukeriwa hi Yehovha.” (Swiv. 12:2) Kutani a hi yeni emahlweni hi tikarhatela ku va ni vunene. Yehovha u tshembisa “ku vangama ni ku xiximeka ni ku rhula eka un’wana ni un’wana loyi a endlaka leswi nga swinene.”—Rhom. 2:10.