1, 2. (a) Hi wihi nchumu wa nkoka swinene eka hina? (b) Hi wihi ntiyiso lowu hi wu tekaka wu ri wa risima naswona hikwalaho ka yini hi wu teka wu ri wa risima? (Vona swifaniso leswi nga eku sunguleni.)

HI WIHI nchumu wa nkoka swinene eka wena? Xana u nga pfumela ku wu cincisa ivi u nyikiwa nchumu wun’wana lowu nga riki wa nkoka? Vagandzeri va Yehovha lava tinyiketeleke swa va olovela ku hlamula swivutiso leswi. Nchumu wa nkoka swinene eka hina i vuxaka bya hina na Yehovha naswona a hi nge pfumeli ku nyikiwa nchumu wun’wana ematshan’weni ya byona. Ntiyiso wa le Bibeleni na wona hi wu teka wu ri wa nkoka hikuva wu endle leswaku hi kota ku va ni vuxaka ni Tata wa hina wa le tilweni.—Kol. 1:9, 10.

² Anakanya hi swilo hinkwaswo leswi Mudyondzisi wa hina Lonkulu a hi dyondzisaka swona eRitweni rakwe, ku nga Bibele! U hi byela ntiyiso mayelana ni vito rakwe ra nkoka ni timfanelo takwe leti endlaka a rhandzeka. U hi byela hi lunghiselelo ro hlawuleka ra nkutsulo, leri a hi lunghiseleleke rona hi ku tirhisa N’wana wakwe, Yesu. Yehovha u tlhela a hi byela hi Mfumo wa Mesiya naswona u tshembisa vatotiwa ku ya hanya etilweni kasi “tinyimpfu tin’wana” u ti tshembisa ku hanya eParadeyisini laha misaveni. (Yoh. 10:16) U hi dyondzisa ndlela leyi hi faneleke hi hanya ha yona. Ntiyiso lowu hi wu teka wu ri wa nkoka hikuva wu endla leswaku hi kota ku tshinela eka Muvumbi wa hina. Wu endla hi va ni xikongomelo evuton’wini.

3. I yini leswi ku xava ntiyiso swi nga vuliki swona?

 ³ Yehovha i Xikwembu lexi hananaka. A nga va tsoni swilo leswinene lava lavaka ntiyiso. Yehovha u nyikele ni hi vutomi bya N’wana wakwe loyi a n’wi rhandzaka tanihi nyiko ya mahala. Swi le rivaleni leswaku Xikwembu a xi nga ta lava leswaku hi humesa mali hi xava ntiyiso. Entiyisweni, loko wanuna loyi a vuriwaka Simoni a tshembise ku nyika muapostola Petro mali leswaku a ta n’wi nyika matimba ya moya lowo kwetsima, Petro u n’wi tshinyile a ku: “Silivhere ya wena a yi love na wena, hikuva u ehlekete ku kuma nyiko ya mahala ya Xikwembu hi mali.” (Mint. 8:18-20) Kutani, xi vula yini xileriso lexi huhuteriweke lexi nge: “Xava ntiyiso”?

4. I yini leswi hi nga ta swi dyondza mayelana ni ntiyiso exihlokweni lexi?

⁴ Hlaya Swivuriso 23:23. Hi fanele hi endla matshalatshala yo karhi leswaku hi kuma ntiyiso lowu nga eRitweni ra Xikwembu. Hi fanele hi tiyimisela ku titsona swo karhi leswaku hi wu kuma. Loko hi kala hi “xava” kumbe hi kuma “ntiyiso,” hi fanele hi tivonela leswaku a hi wu “xavisi,” kumbe a wu hi lahlekeli, hilaha mutsari wo tlhariha wa Swivuriso a hlamuselaka hakona. A hi buleni hi leswi swi vulaka swona ku “xava” ntiyiso ni mali leyi hi nga ha bohekaka ku yi hakela hi ndlela yo fanekisela hikwalaho ka wona. Hi ndlela yoleyo hi ta kota ku tlangela ntiyiso hi tlhela hi tiyimisela ku ka hi nga wu “xavisi.” Hilaha hi nga ta swi vona hakona, swa fanela ku xava ntiyiso.

5, 6. (a) Hi nga wu xava njhani ntiyiso kambe ku nga ri hi mali? Kombisa. (b) Ntiyiso wu hi vuyerisa njhani?

⁵ Swi nga ha lava leswaku u endla swo karhi leswaku u kuma nchumu lowu nga mahala. Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “xava” eka Swivuriso 23:23 ri nga tlhela ri vula ku “kuma.” Marito lawa hamambirhi ma vula ku endla swo karhi kumbe ku cincisa nchumu wo karhi leswaku u kuma wun’wana lowu nga wa nkoka. Mhaka ya ku xava ntiyiso hi nga yi hlamusela hi ndlela leyi. A hi nge emakete va navetise va ku “Tibanana I Mahala.” Xana tibanana toleto ti ta tikuma ti ri etafuleni ra hina hi singita? Doo! Hi fanele hi ya emakete hi ya ti landza. Xana tibanana toleto i mahala? Ina, kambe hi fanele hi tinyika nkarhi hi ya emakete. Hilaha ku fanaka, ntiyiso a hi wu xavi hi mali. Kambe, hi fanele hi endla matshalatshala leswaku hi wu kuma.

⁶ Hlaya Esaya 55:1-3. Marito ya Yehovha lama tsariweke hi Esaya ma hlamusela leswi engetelekeke mayelana ni leswi swi vulaka swona ku xava ntiyiso. Eka ndzimana leyi ya le Bibeleni, Yehovha u fanisa rito rakwe ni mati, ntswamba ni vhinyo. Marito ya Xikwembu ya ntiyiso ma phyuphyisa ku fana ni mati yo titimela lama baseke. Nakambe, leswi ntswamba wu hi tiyisaka wu tlhela wu pfuna vana leswaku va kula, marito lama humaka eka Yehovha ma hi tiyisa naswona ma hi pfuna leswaku hi tiyisa vuxaka bya hina na yena. Ku tlula kwalaho, marito ya Yehovha ma fana ni vhinyo. Hi ndlela yihi? EBibeleni vhinyo yi fambisana ni ntsako. (Ps. 104:15) Hikwalaho, loko Yehovha a byela vanhu vakwe leswaku va “xava vhinyo,” wa hi tiyisekisa leswaku loko hi hanya hi ku pfumelelana ni marito yakwe hi ta tsaka. (Ps. 19:8) Leyi i ndlela leyinene yo hlamusela vuyelo lebyi pfunaka byo dyondza ni ku tirhisa marito ya ntiyiso ya Xikwembu! Matshalatshala lawa hi ma endlaka hi nga ma fanisa ni mali leyi hi yi hakelaka. Hikwalaho, a hi kambisiseni swilo swa ntlhanu leswi hi nga bohekaka ku swi endla leswaku hi xava ntiyiso.

7, 8. (a) Hikwalaho ka yini hi fanele hi tinyika nkarhi wo xava ntiyiso? (b) Xichudeni xin’wana lexa ha riki muntshwa a xi tiyimisele ku titsona yini naswona ku ve ni vuyelo byihi?

⁷ Nkarhi. Leyi i hakelo leyi un’wana ni un’wana  loyi a xavaka ntiyiso a faneleke a yi hakela. Swi lava nkarhi ku yingisela rungula ra Mfumo, ku hlaya Bibele ni minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni, ku va ni dyondzo ya munhu hi yexe ya Bibele, ku lunghiselela mihlangano ya vandlha ni ku ya eka yona. Hi fanele hi tshika ku endla swilo swin’wana leswi nga riki swa nkoka leswaku hi “tixavela” nkarhi kumbe hi tinyika wona. (Hlaya Vaefesa 5:15, 16.) Hi nga tirhisa nkarhi wo tanihi kwihi leswaku hi kuma vutivi lebyi kongomeke bya tidyondzo ta xisekelo ta Bibele? Swi nga ya hi swiyimo swa hina. Swi tele swinene swilo leswi hi nga swi dyondzaka hi vutlhari, tindlela ni mitirho ya Yehovha. (Rhom. 11:33) Nkandziyiso wo sungula wa Xihondzo xo Rindza wu fanise ntiyiso ni “xiluva lexitsongo xo saseka” kutani wu te: “U nga enerisiwi hi xiluva xin’we xa ntiyiso. Loko xin’we a xi enerile a ku nga ha ta endliwa swin’wana. Tshama u ri karhi u hlengeleta, lava leswi engetelekeke.” Hi nga ha tivutisa, ‘Swiluva swa mina swa ntiyiso swi tele ku fikela kwihi?’ Hi nga dyondza leswi engetelekeke hi Yehovha hambiloko hi hanya hilaha ku nga heriki. Nchumu wa nkoka swinene namuntlha hi leswaku hi tirhisa nkarhi wa hina hi vutlhari leswaku hi ta xava ntiyiso wo tala hilaha swiyimo swa hina swi hi pfumelelaka hakona. Xiya xikombiso xa munhu loyi a lava ku tiva ntiyiso.

⁸ Mariko, * nhwanyana wa Mujapani u te eDorobeni ra New York le U.S.A., leswaku a ta ya exikolweni. Hi nkarhi wolowo a a ri xirho xa nhlangano wa vukhongeri lowu sunguleke eJapani eku heleni ka va-1950. Makwerhu wa xisati la nga phayona u hlangane na Mariko loko a ri karhi a chumayela hi yindlu ni yindlu. Loko Mariko a sungule ku dyondza ntiyiso wa le Bibeleni, u tsake swinene lerova u kombele makwerhu loyi wa phayona leswaku a dyondza Bibele na yena kambirhi hi vhiki. Hambileswi Mariko a a ri ni ntirho wo tala wa xikolo naswona a pfa a tirha nkarhi wo karhi, xikan’wekan’we u sungula ku ya eminhlanganweni ya vandlha. U tlhele a tshika ku endla vuhungasi byo karhi leswaku a ta kota ku kuma nkarhi wo dyondza ntiyiso. Sweswo swi n’wi pfunile leswaku a hatla a endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. U khuvuriwile ku nga si hela lembe. Hi 2006, endzhaku ka tin’hweti ta tsevu u sungule ku phayona naswona wa ha ri phayona.

9, 10. (a) Ku xava ntiyiso swi yi khumba njhani ndlela leyi hi ri tekaka ha yona rifuwo? (b) Hi swihi swilo leswi nhwanyana un’wana a swi tshikeke naswona u titwa njhani hi swona?

⁹ Rifuwo. Hi nga ha boheka ku tshika ntirho lowu hakelaka leswaku hi xava ntiyiso. Loko Yesu a rhambe Petro na Andriya lava a va ri vaphasi va tinhlampfi leswaku va va “vaphasi va vanhu,” va ‘tshike tinkoka ta vona.’ (Mat. 4:18-20) I ntiyiso leswaku vanhu vo tala lava dyondzaka ntiyiso namuntlha a va nge yi tshiki mitirho ya vona. Va ni vutihlamuleri lebyi sekeriweke eMatsalweni. (1 Tim. 5:8) Hambiswiritano, vanhu lava dyondzaka ntiyiso hakanyingi va fanele va cinca ndlela leyi va ri tekaka ha yona rifuwo va tlhela va rhangisa swilo swa nkoka. Yesu u yi hlamusele kahle mhaka leyi loko a te: “Tshikani ku tihlayisela xuma emisaveni . . . Ku ri na sweswo, tihlayiseleni xuma etilweni.” (Mat. 6:19, 20) Xiya xikombiso xa nhwanyana un’wana.

¹⁰ Maria u sungule ku tlanga golufu a nga si nghena xikolo. U ye emahlweni a antswisa vuswikoti byakwe loko a ri exikolweni xa le henhla naswona eku heteleleni u nyikiwe basari yo ya eyunivhesiti. A a yi rhandza swinene golufu naswona pakani ya yena a ku ri ku kuma ntirho lowu hakelaka a ri mutlangi la nga ni vuswikoti wa golufu. Maria u sungule ku dyondza Bibele naswona a a wu rhandza ntiyiso lowu a wu dyondza. U tsakisiwe hi ku cinca loku ntiyiso wu n’wi pfuneke leswaku a ku endla evuton’wini byakwe. U te: “Loko ndzi ya ndzi antswisa langutelo ra mina ni mahanyelo ya mina, ndzi  hanya hi milawu ya Bibele, a ndzi ya ndzi tsaka.” Maria u swi xiyile leswaku a swi ta n’wi tikela ku antswisa vuxaka bya yena na Yehovha ni ku rhandza rifuwo. (Mat. 6:24) U tshike pakani leyi a a tivekele yona ya ku va mutlangi wa golufu loyi a nga ni vuswikoti ni ntshembo wa ku va ni rifuwo ni ndhuma. Hambiswiritano, sweswi i phayona naswona u vula leswaku u tiphina hi “vutomi lebyi tsakisaka swinene ni lebyi nga ni xikongomelo,” hikwalaho ka leswi a xaveke ntiyiso.

11. I yini leswi nga ha humelelaka hi vuxaka bya hina ni vanhu van’wana loko hi xava ntiyiso?

¹¹ Vuxaka ni vanhu van’wana. Loko hi hlawula ku hanya hi ntiyiso wa le Bibeleni, vuxaka bya hina ni vanghana va hina ni maxaka byi nga ha cinca. Hikwalaho ka yini? Yesu u khongerile mayelana ni valandzeri vakwe a ku: “Va kwetsimise hi ntiyiso; rito ra wena i ntiyiso.” (Yoh. 17:17) Marito lama nge “va kwetsimise” ma nga tlhela ma vula “ku va hlawula.” Loko hi amukela ntiyiso, ha hlawuriwa emisaveni hikuva a ha ha hanyi hi milawu leyi vo tala va hanyaka ha yona. Vanhu va hi teka hi ndlela leyi hambaneke hikuva milawu leyi hi hanyaka ha yona yi cincile. Hi hanya hi milawu ya ntiyiso wa le Bibeleni. Hambileswi hi nga laviki ku vanga ku avana, vanghana van’wana ni maxaka va nga ha tihambanisa na hina kumbe va kaneta leswi se hi pfumelaka eka swona. Leswi a swi hi hlamarisi. Yesu u te: “Hakunene, valala va munhu ku ta va vanhu va ndyangu wa yena.” (Mat. 10:36) U tlhele a tiyisekisa leswaku vuyelo bya ku xava ntiyiso i byikulu swinene ku tlula leswi hi nga ha titsonaka swona.—Hlaya Marka 10:28-30.

12. Wanuna un’wana wa Muyuda u boheke ku tshika yini leswaku a xava ntiyiso?

¹² N’wamabindzu wa Muyuda loyi a vuriwaka Aaron u dyondzisiwe leswaku vito ra Xikwembu a ri fanelanga ri vitaniwa, ku sukela a ha ri ntsongo. Kambe, Aaron a a ri ni torha ra ntiyiso. A a tsakile swinene loko Mbhoni yin’wana yi n’wi komba leswaku loko o nghenisa switwari eka tinhlanga ta mune ta Xiheveru ta vito ra Xikwembu, ri nga vitaniwa ri va “Yehovha.” U ye esinagogeni a tsakile leswaku a ya byela vadyondzisi va nawu wa Xiyuda swilo swo tsakisa leswi a swi dyondzeke. Aaron a a nga swi langutelanga leswi va n’wi endleke swona. Ematshan’weni yo tsaka na yena hi ntiyiso lowu a wu dyondzeke mayelana ni vito ra Xikwembu, va n’wi tshwuterile va tlhela va n’wi hlongola. Ndyangu wakwe na wona a wu nga tsakanga. U ye emahlweni a xava ntiyiso a nga chavi naswona u ve Mbhoni ya Yehovha leyi nga ni xivindzi vutomi byakwe hinkwabyo. Ku fana na Aaron, hi fanele tiyimisela hikuva vuxaka bya hina ni van’wana kumbe ni maxaka byi nga ha cinca loko hi famba hi ntiyiso.

13, 14. Hi kwihi ku cinca loku hi faneleke hi ku endla eka ndlela leyi hi anakanyaka ha yona ni le ka mahanyelo ya hina leswaku hi ta xava ntiyiso? Vula xikombiso.

¹³ Mianakanyo ni mahanyelo lama thyakeke. Leswaku hi amukela ntiyiso naswona hi hanya hi milawu ya mahanyelo ya le Bibeleni hi fanele hi tiyimisela ku cinca ndlela leyi hi anakanyaka ha yona ni mahanyelo ya hina. Xiya leswi Petro a swi tsaleke mayelana ni ku cinca loku: “Tanihi vana lava yingisaka, tshikani ku hanya hi ku ya hi ku navela loku a mi ri na kona eku sunguleni hi ku pfumala ka n’wina vutivi, kambe . . . kwetsimani na n’wina eku tikhomeni ka n’wina hinkwako.” (1 Pet. 1:14, 15) Eka vanhu va le mutini wa Korinto laha a ku ri ni mahanyelo yo biha, ku xava ntiyiso a swi vula ku endla ku cinca lokukulu eka mahanyelo ya vona. (1 Kor. 6:9-11) Hilaha ku fanaka, vanhu vo tala namuntlha va tshike mahanyelo lama thyakeke leswaku va kota ku xava ntiyiso. Petro u ye emahlweni a tsundzuxa Vakreste va le nkarhini wakwe a ku: “Wu ringene nkarhi lowu hundzeke lowu ha wona a mi endla ku rhandza ka matiko loko ma ha ya emahlweni ni swiendlo swa ku tikhoma ko biha, ku navela ko biha, ku kukutlela vhinyo, minkhuvo ya huwa, mimphikizano ya ku nwa, ni ku  gandzela swifaniso swa hava loku hambaneke ni nawu.”—1 Pet. 4:3.

¹⁴ Devynn na Jasmine va ve swidakwa ku ringana malembe yo tala. Hambileswi Devynn a a ri muhlayisi wa tiakhawunti loyi a nga ni vuswikoti, ku nwa ka yena byala swinene ku endle leswaku a nga tshami a ri na ntirho. Jasmine a a dume hi ku va ni tihanyi ni madzolonga. Siku rin’wana loko Jasmine a ri karhi a famba epatwini naswona a dakwile u hlangane ni Timbhoni timbirhi leti nga varhumiwa. Varhumiwa va hlele ku va ni dyondzo ya Bibele, kambe loko va fika ekaya ka Devynn hi vhiki leri landzelaka, Jasmine na Devynn a va dakwile. A va nga ehleketi leswaku varhumiwa va ta va na mhaka na vona naswona va nga ta ekaya ka vona. Loko va vuya enkarhini lowu landzelaka va kume xiyimo xi cincile. Ku sukela loko Jasmine na Devynn va dyondze ro sungula, va ve swichudeni swa Bibele leswi hisekaka naswona va sungule ku tirhisa leswi a va swi dyondza. Ku nga si hela tin’hweti tinharhu, va tshike byala naswona hi ku famba ka nkarhi va tekane hi nawu. Vanhu va swi twile leswaku va hundzukile kutani leswi swi susumetele vanhu vo tala endhawini ya ka vona ku dyondza Bibele.

15. Hi wihi nchumu lowu swi nga ha tikaka swinene ku wu tshika leswaku hi xava ntiyiso naswona hikwalaho ka yini?

¹⁵ Mikhuva ni swiendlo leswi nga sekeriwangiki eMatsalweni. Swi nga ha tika swinene ku tshika mikhuva ni swiendlo leswi nga sekeriwangiki eMatsalweni leswaku hi xava ntiyiso. Hambileswi van’wana swi nga ha va olovelaka ku amukela swivangelo swa le Matsalweni swo tshika mikhuva yoleyo, van’wana va nga ha kanakana ku yi tshika hikwalaho ka ku tshikileriwa hi maxaka, vatirhikulobye ni vanghana lavakulu. Xiyimo xi nga ha tika swinene ngopfungopfu loko mukhuva wa kona wu katsa ku xixima maxaka lama feke. (Det. 14:1) Xikombiso xa van’wana lava veke ni xivindzi xi nga hi pfuna leswaku hi endla ku cinca loku faneleke. Xiya goza ra xivindzi leri tekiweke hi vaaki van’wana va le Efesa enkarhini wa vaapostola.

16. Van’wana va endle yini le Efesa leswaku va xava ntiyiso?

¹⁶ Muti wa Efesa a wu dume hi masalamusi. Vanhu lava a va endla masalamusi lava a va ha ku hundzuka Vakreste va endle yini leswaku va tshika mikhuva leyi nga sekeriwangiki eMatsalweni kutani va xava ntiyiso? Bibele ya hlamusela: “Vo hlaya swinene lava a va hanya hi masalamusi va hlengeleta tibuku ta vona kutani va ti hisa emahlweni ka vanhu hinkwavo. Kutani va hlayela nxavo wa tona, va kuma ti ringana swiphemu swa silivhere swa 50 000. Xisweswo rito ra Yehovha ri ya ri engeteleka ni ku hlula hi matimba.” (Mint. 19:19, 20) Vakreste lava vo tshembeka va hise tibuku teto to durha naswona va kume mikateko leyikulu.

17. (a) Hi swihi swilo leswi hi nga ha titsonaka swona leswaku hi xava ntiyiso? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁷ U titsone yini leswaku u xava ntiyiso? Hinkwerhu hi tinyika nkarhi wo hlengeleta swiluva swa ntiyiso. Van’wana va tshike rifuwo va tlhela va endla ku cinca eka ndlela leyi va tirhisanaka ha yona ni vanhu van’wana, leswaku va xava ntiyiso. Vo tala va boheke ku cinca ndlela leyi a va anakanya ha yona ni mahanyelo ya vona naswona va boheke ku tshika mikhuva ni swiendlo leswi nga sekeriwangiki eMatsalweni. Ku nga khathariseki leswi hi bohekeke ku titsona swona, ha tiyiseka leswaku ntiyiso wa le Bibeleni i wa nkoka swinene ku tlula nchumu wihi ni wihi lowu hi titsoneke wona. Swi endla leswaku hi va ni vuxaka na Yehovha, ku nga nchumu wa nkoka swinene eka hina. Loko hi anakanyisisa hi mikateko leyi hi yi kumeke hi leswi hi tivaka ntiyiso, swa tika ku anakanya leswaku u kona loyi a nga lavaka ku wu xavisa. Sweswo swi nga endlekisa ku yini naswona hi nga swi papalata njhani ku endla xihoxo xolexo lexikulu? Swivutiso sweswo hi ta swi tlhuvutsa exihlokweni lexi landzelaka.