Mhaka Ya Vutomi

Ku Tirha Hi Moya-xiviri Hinkwawo Ku Nga Khathariseki Miringo

HI KU VULA KA RODOLFO LOZANO

Ndzi velekiwe eMexico, edorobeni ra Gómez Palacio, eXifundzeni xa Durango, hi September 17, 1917. Nhlunga-vuhosi le Mexico a wu tinyike matimba. Hambileswi nhlunga-vuhosi wu heleke hi 1920, laha hi tshamaka kona mpfilumpfilu wu ye emahlweni malembe yo tala endzhaku ka sweswo, a ku nga dyiwi byi rhelela.

SIKU rin’wana, loko Manana a twe leswaku mavuthu lama lwisanaka ni mfumo ma ta jamelana ni masocha ya tiko, u tumbeta mina ni vamakwerhu va xinuna vanharhu ni va xisati vambirhi endlwini ku ringana masiku yo hlayanyana. A hi ri ni swakudya switsongo, naswona ndzi tsundzuka hi tumbele ehansi ka mubedo ni sesi wa mina. Endzhaku ka sweswo Manana u endle xiboho xo yisa hina vana eUnited States, laha tatana a a ta hi kuma kona.

Hi fike eCalifornia hi 1926 loko ku nga si sungula Ku Hohloka Lokukulu ka Ikhonomi eUnited States. Hi tsendzeleke ni tindhawu leti hi nga kumaka ntirho eka tona, etindhawini to fana na San Joaquin Valley, Santa Clara, Salinas, na King City. Hi dyondze ku tirha emasin’wini ni ku tshovela mixaka hinkwayo ya mihandzu ni matsavu. Hambileswi a ndzi kulula ndzi n’watseka loko ndza ha ri muntshwa, a ku ri nkarhi wo tsakisa swinene evuton’wini bya mina.

Hi Kuma Ntiyiso Wa Bibele

Hi March 1928, Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona, xi hi endzerile. A ku ri mukhalabye wa Mupaniya la vitaniwaka Esteban Rivera. Nhloko-mhaka ya xibukwana lexi a hi siyeleke xona lexi nge, “Vafi Va Kwihi?” xi ndzi tsakise ngopfu swin’we ni rungula ra xona ra le ndzeni. Hambileswi a ndza ha ri ntsongo, ndzi hambete ni dyondzo ya Bibele ni ku hlanganyela ni Swichudeni swa Bibele. Hi ku famba ka nkarhi manana swin’we ni sesi wa mina  Aurora na vona va ve vadzunisi lava hisekaka va Yehovha.

Exikarhi ka va-1930, ku akiwe Holo ya Mfumo eSan Jose ya vandlha ra lava vulavulaka Xinghezi. Tanihi leswi Mapaniya yo tala a ma tirha emapurasini ya ndhawu yoleyo, hi sungule ku ma chumayela hi tlhela hi khoma Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza. A hi endla sweswo hi ri karhi hi pfuniwa hi Timbhoni ta Mapaniya leti humaka eSan Francisco, leyi nga mpfhuka lowu ringaka tikhilomitara ta 80 ku suka kwalaho. Hi ku famba ka nkarhi a hi ri ni vanhu va kwalomu ka 60 lava taka eminhlanganweni ya Xipaniya eHolweni ya Mfumo ya le San Jose.

Eku heteleleni, hi February 28, 1940, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa hi mati enhlengeletanweni leyi a yi ri le San Jose. Lembe leri landzeleke, ndzi hlawuriwile leswaku ndzi va phayona, ku nga mutirheli wa nkarhi hinkwawo wa Timbhoni ta Yehovha. Kutani hi April 1943, ndzi komberiwe ku rhurhela eStockton, doroba leri nga mpfhuka wa kwalomu ka 130 wa tikhilomitara ku suka kwalaho, leswaku ndzi ya simeka vandlha ra Xipaniya. Hi nkarhi wolowo, a ndzi ri mulanguteri la ungamelaka wa vandlha ra lava vulavulaka Xinghezi le San Jose naswona a ndzi khathalela ni Timbhoni leti vulavulaka Xipaniya kwalaho. Endzhaku ko hlela leswaku van’wana va khathalela vutihlamuleri lebyi, ndzi rhurhele eStockton.

Vutshembeki Byi Ringiwa

Ku sukela hi 1940, a ndzi tshamela ku vitaniwa ehubyeni ya lava tsarisaka ku ya evusocheni, kambe nkarhi wun’wana ni wun’wana a yi xixima xiyimo xa mina lexi ndzi xi tekeke hikwalaho ka ripfalo. Endzhakunyana ka ku va United States ri nghenele nyimpi ya vumbirhi ya misava hi December 1941, ntshikilelo lowu humaka ehubyeni ya lava tsarisaka ku ya evusocheni wu tinyike matimba. Eku heteleleni, ndzi khotsiwile hi 1944. Loko ndza ha rindzele ku gweviwa, ndzi vekiwe ekamareni ra le hansi ni swigevenga. Loko va twe leswaku ndzi Mbhoni ya Yehovha, vo tala va vona va vutise swivutiso malunghana ni ndlela leyi vukhamba lebyi va byi endleke byi nga ta xi khumba ha yona xiyimo xa vona emahlweni ka Xikwembu.

Timbhoni ta le San Jose ti ndzi humesele beyili leswaku ndzi ta ya rindza xigwevo xa mina ndzi ri ehandle. Gqweta ra le Los Angeles leri yimelaka malunghelo ya munhu la lumbetiwaka ri amukele nandzu wa mina handle ko lava mali. Muavanyisi u endle xiboho xo ndzi ntshunxa ntsena loko ndzi ta tshika vuphayona, ndzi tirha ntirho wo tihanyisa naswona ndzi ya vika eka valawuri va federexini n’hweti ni n’hweti. A ndzi xi amukelanga xiboho xexo, kutani ndzi gweviwe ku ya tshama ekhotsweni ra le McNeil Island eWashington State, ku ringana malembe mambirhi.  Kwalaho nkarhi wa mina ndzi wu tirhisele ku dyondza Bibele hi rixaladza. Ndzi dyondze ni ku thayipa. Ku nga si hela malembe mambirhi ndzi ntshunxiwile hikwalaho ka mahanyelo lamanene. Hi ku hatlisa ndzi endle malunghiselelo yo ya emahlweni ni vutirheli bya vuphayona.

Ntirho Lowu Engetelekeke

Hi xixika xa 1947, ndzi averiwe ku tirha eka vanhu lava vulavulaka Xipaniya va le Colorado City, eTexas, swin’we ni phayona-kulorhi. Kambe xirhami a xi vuyisa ni n’wana evukatini lerova hi ye eSan Antonio leswaku hi ya kuma maxelo lama kufumelaka. Hambiswiritano, loko hi ri kwalaho, mpfula a yo halaka kunene lerova vutirheli bya hina bya yindlu ni yindlu byi kavanyeteka. Hi heleriwe hi mali hi ku tsopeta ka tihlo. Ku ringana mavhiki yo hlayanyana a hi hanya hi sangweji leyi endliweke hi khavichi ri mbisi, ni tiya ya alfalfa. Phayona-kulorhi ri tlhelele eka rikwavo kambe mina ndzi sale kwalaho. Loko Timbhoni leti vulavulaka Xinghezi ti lemuke leswaku ndza pfumala hi tlhelo ra swilo swa nyama, ti sungule ku ndzi pfuna.

Hi ximun’wana lexi landzeleke, ndzi tlhelele exiavelweni xa mina le Colorado City naswona hi ku famba ka nkarhi vandlha leritsongo ra Xipaniya ri simekiwile. Kutani ndzi rhurhele eSweetwater, le Texas, laha ndzi pfuneteke ku simeka vandlha rin’wana ra Xipaniya. Loko ndza ha ri eSweetwater, ndzi kume papila leri a ri ndzi rhambela etlilasini ya ntlawa wa vu-15 ya Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watch Tower, lexi sunguleke hi February 22, 1950, leswaku ndzi ta leteriwa ku va murhumiwa. Endzhaku ka ku thwasa hi ximumu xexo entsombanweni wa matiko hinkwawo eNew York City Yankee Stadium, ndzi tshame eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha eBrooklyn ku ringana tin’hweti tinharhu. Kwalaho ndzi kume ndzetelo wa xiavelo xa mina ehofisini ya rhavi ra Mexico.

Ku Tirha eMexico

Ndzi fike eMexico City hi October 20, 1950. Endzhaku ka mavhiki mambirhi, ndzi hlawuriwe ku va mulanguteri wa rhavi, xiavelo lexi ndzi xi endleke ku ringana malembe ya mune ni hafu. Ntokoto lowu ndzi wu kumeke entirhweni wa vuphayona, ekhotsweni, eGilead ni le Brooklyn wu ndzi pfune swinene. Loko ndzi fika eMexico ndzi hatlise ndzi vona xilaveko xa ku aka vamakwerhu va le Mexico hi tlhelo ra moya. A ku ri ni xilaveko lexikulu swinene xo va pfuna va namarhela mimpimanyeto leyi tlakukeke ya mahanyelo ya Rito ra Xikwembu.

Ematikweni ya Latin-Amerika ku katsa na Mexico, a ku ri mukhuva leswaku mimpatswa yi tshama swin’we handle ko tekana hi nawu. Vukhongeri bya Vujagana, ngopfu-ngopfu Kereke ya Rhoma Khatoliki, yi pfumelele mukhuva lowu wu nga riki wa Matsalwa leswaku wu andza. (Vaheveru 13:4) Hikwalaho, van’wana va ve swirho swa vandlha ra Timbhoni ta Yehovha hambileswi a va nga tekananga hi nawu. Kutani ku endliwe lunghiselelo ra leswaku vanhu vo tano va nyikiwa tin’hweti ta tsevu va lulamisa xiyimo xa vona. Handle ka swona a va nga ha ta tekiwa va ri Timbhoni ta Yehovha.

Eka vo tala, ku lulamisa vutomi bya vona a swi olova. A ko laveka leswaku va tekana hi nawu ntsena. Van’wana swiyimo swa vona a swi rharhanganile. Hi xikombiso, van’wana a va nghenele vukati kambirhi hambi ku ri kanharhu handle ko dlaya vukati lebyin’wana hi nawu. Loko timhaka to lulamisa vukati ta vanhu va Yehovha ti hetelele ti fambisana ni Rito ra Xikwembu, mikateko leyinene ya swilo swa moya yi tsakeriwile emavandlheni.—1 Vakorinto 6:9-11.

Emasikwini wolawo xiyimo xa dyondzo le Mexico a xi ri ehansi. Ni loko ndzi nga si fika hi 1950, hofisi ya rhavi a yi sungule ku hlela titlilasi ta ku dyondza ku hlaya ni ku tsala emavandlheni. Kutani titlilasi leti ti tlhele ti hleriwa hi vuntshwa naswona ku endliwe malunghiselelo leswaku ti tsarisiwa eka hulumendhe. Ku sukela hi 1946, loko tifayili ti sungule ku hlayisiwa, vanhu vo tlula 143 000 va le Mexico va dyondzisiwe ku hlaya ni ku tsala etitlilasini leti fambisiweke hi Timbhoni!

Milawu ya le Mexico a yi tika swinene malunghana ni vukhongeri. Kambe, emalembeni ya sweswinyana ku ve ni ku cinca lokukulu emhakeni leyi. Hi 1992 ku humesiwe nawu lowuntshwa wa timhaka ta vukhongeri, kutani hi 1993 Timbhoni ta Yehovha le Mexico ti tsarisiwe tanihi nhlangano wa vukhongeri.

Eka mina ku cinca loku ku ndzi endle ndzi  tsaka swinene, ku nga nchumu lowu enkarhini lowu hundzeke a ndzi ta wu teka wu nga ta koteka. Malembe yo tala lama hundzeke, ndzi ye ko tala etihofisini ta mfumo kambe va fika va nga ndzi tshembi. Hambiswiritano, i swinene ku vona ndlela leyi timhaka ti tameriweke ha yona hi Ndzawulo ya swa Nawu ya rhavi ra hina, lerova sweswi hi hlangavetana ni swihinga switsongo entirhweni wo chumayela.

Ku Tirha Ni Nsati La Nga Murhumiwa

Loko ndzi fika eMexico, se a ku ri ni vanhu vo tala kwalaho etikweni lava thwaseke eka mintlawa yo sungula ya le Gilead. Un’wana wa vona a ku ri Esther Vartanian, Mbhoni ya Muarmenia, la sunguleke ku phayona eVallejo, le California, hi 1942. Hi tekane hi July 30, 1955, kutani endzhaku ka sweswo hi ye emahlweni exiavelweni xa hina eMexico. Esther u ye emahlweni ni ntirho wa vurhumiwa eMexico City naswona a hi tshama erhavini laha ndzi hambeteke ndzi tirha kona.

Esther u fike exiavelweni xa yena xo sungula xa vurhumiwa le Monterrey, Nuevo León, eMexico hi 1947. A ku ri ni vandlha rin’we ntsena ra Timbhoni ta 40 eMonterrey, kambe hi nkarhi lowu a cinceriweke eMexico City hi 1950, se a ku ri ni mavandlha ya mune. Erhavini ra hina leri nga le kusuhi ni le Dorobeni ra Mexico, ku ni vatukulu vambirhi va mindyangu leyi Esther a dyondzeke na yona Bibele loko a ha ri eMonterrey.

Le ndzhaku hi 1950, nsimu leyi varhumiwa a va chumayela eka yona eMexico City a yi katsa ndhawu leyikulu ya doroba. A va famba-famba exiavelweni xa vona hi milenge kumbe hi mabazi lama tlhomelaneke hi vanhu. Loko ndzi fika eku heleni ka 1950, a ku ri ni nkombo wa mavandlha. Sweswi mavandlha lawa ma andze ma va kwalomu ka 1 600 ivi ma va ni vahuweleri va Mfumo lava tlulaka 90 000, eDorobeni ra Mexico naswona n’wexemu, vanhu vo tlula 250 000 va ve kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste kwalaho! Malembe yo tala lama hundzeke, mina na Esther hi ve ni lunghelo ro tirha eka yo tala ya mavandlha lawa.

 Nkarhi hinkwawo loko mina na Esther hi sungula dyondzo ya Bibele, hi ringeta ku katsa tatana wa ndyangu leswaku a tsakela ivi ndyangu hinkwawo wu ta hlanganyela. Xisweswo hi vone mindyangu yo tala leyikulu yi sungula ku tirhela Yehovha. Ndzi tshemba leswaku xin’wana xa swivangelo lexi endlaka ku va ni ku andza ka xihatla ka vugandzeri bya ntiyiso eMexico hi leswaku hakanyingi mindyangu hinkwayo yi hlanganyela hinkwayo evugandzerini bya ntiyiso.

Yehovha U Wu Katekisile Ntirho

Ku sukela hi 1950 nhluvuko wa ntirho eMexico a wu ri lowu xiyekaka, eka ku andza ka tinhlayo ni le ka ku cinca eku hleleni ka swilo. Swi ndzi tsakisa swinene ku va ndzi ve ni xiphemu lexitsongo eka ku andza loku, ndzi tirha ni vanhu lava nga ni malwandla naswona va tshamaka va tsakile.

Karl Klein, loyi a nga xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha ni nsati wa yena Margaret, va tshame va hi endzela loko va ri eku wiseni malembe lama hundzeke. Makwerhu Klein a a lava ku twa leswaku ntirho wa nsimu ya hina wu njhani le Mexico, kutani yena na Margaret va te eVandlheni ra San Juan Tezontla, ekusuhi na Mexico City laha hi nkarhi wolowo a hi hlanganyela kona. Holo ya hina a yi ri yitsongo, a yi aname hi 4,5 wa timitara ni 5,5 wa timitara hi ku leha. Loko hi fika, se a ku fike vanhu va kwalomu ka 70, naswona a swi tikomba ku nga ha ri na ndhawu. Vanhu lava kuleke a va tshame eswitulwini, lavatsongo emabencini naswona vana a va tshame ehenhla ka switina kumbe ehansi.

Makwerhu Klein a a tsakile swinene hikuva vana hinkwavo a va tamele Tibibele ta vona, va languta tindzimana ta Bibele va fambisana ni xivulavuri. Endzhaku ka nkulumo ya le rivaleni, Makwerhu Klein u vulavule hi Matewu 13:19-23 kutani a vula leswaku eMexico ku tele “misava leyinene” leyi Yesu a vulavuleke ha yona. Sweswi, nkombo wa vana lava a va ri kona hi siku rero va tirha emuakweni lowukulu wa ku kurisiwa ka rhavi ra hina ekusuhi na Mexico City. Un’wana u tirha eBethele naswona vo tala i maphayona!

Loko ndzi fika eMexico City, erhavini ra hina a ko va ni swirho swa 11 ntsena. Sweswi hi na kwalomu ka 1 350 lava tirhaka emuakweni, kwalomu ka 250 wa vona va le ku akeni ka miako leyintshwa ya rhavi. Loko ntirho lowu hinkwawo wu ta va wu hetiwile, kumbexana hi 2002, hi ta kota ku rhurhela vanhu va 1 300 emiakweni ya hina leyi ndlandlamuxiweke. Loko u ehleketa leswaku hi 1950 a hi ri ni vahuweleri vatsongo va Mfumo va 7 000 etikweni hinkwaro, kambe sweswi hi ni lava tlulaka 500 000! Mbilu ya mina yi khapa hi ntsako loko ndzi vona ndlela leyi Yehovha a ma katekiseke ha yona matshalatshala ya vamakwerhu lava titsongahataka va le Mexico lava tirhaka hi matimba leswaku va n’wi dzunisa. 

Ku Langutana Ni Ntlhontlho Lowukulu

Yin’wana ya mintlhontlho ya mina leyikulu sweswinyana ku ve mavabyi. Hi ntolovelo a ndzi tshama ndzi hanye bya cheleni. Kambe hi November 1988, ndzi ome tlhelo lerin’wana, leswi endleke ndzi nga swi koti ku endla swilo swin’wana. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi vutiolori ni vutshunguri byin’wana ndzi hlakarherilenyana, kambe swirho swa miri wa mina a swi tirhi hi ndlela leyi ndzi rhandzaka ha yona. Ndzi hambeta ndzi kuma vutshunguri leswaku ndzi nga pandziwi hi nhloko ngopfu naswona ndzi nga karhatiwi hi swin’wana leswi nga tshamelo maxelo.

Hambileswi ndzi nga ha swi kotiki ku endla swo tala hihala ndzi nga rhandzaka hakona, ndza eneriseka hi ku tiva leswaku ndzi kote ku pfuna vo tala ku dyondza hi swikongomelo swa Yehovha nileswaku va va malandza ya yena lama tinyiketeleke. Nakambe ndzi tsakela ku vulavula ni vamakwerhu vo tala va Vakreste hilaha ndzi nga kotaka hakona loko va endzela rhavi ra hina; ndza swi twa leswaku ha khutazana.

Ku tiva leswaku Yehovha u tlangela ntirho wa hina lowu hi wu endlelaka yena ni leswaku leswi hi nga swi endla a hi swa hava, swi ndzi khutazile swinene. (1 Vakorinto 15:58) Ku nga khathariseki swiphiqo swa mina ni mavabyi, ndzi ti chavelela hi marito ya Vakolosa 3:23, 24: “Xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, xi endleni hi moya-xiviri hinkwawo kukota loko mi xi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu, hikuva ma swi tiva leswaku eka Yehovha hi kona laha mi nga ta amukela hakelo leyi faneleke ya ndzhaka.” Hi ku pfumelelana ni xikhutazo lexi ndzi dyondze ku tirhela Yehovha hi moya-xiviri hinkwawo ku nga khathariseki miringo.

[Xifaniso eka tluka 24]

Hi 1942 loko ndzi ri phayona

[Xifaniso eka tluka 24]

Nsati wa mina u sungule xiavelo xakwe xa vurhumiwa le Mexico hi 1947

[Xifaniso eka tluka 24]

Ndzi ri na Esther namuntlha

[Swifaniso eka tluka 26]

Ehenhla eximatsini: Ndyangu wa hina wa Bethele eMexico hi 1952 mina ndzi ri emahlweni

Ehenhla: Vanhu vo tlula 109 000 a va hlengeletanile eka ntsombano wa muganga exitediyamu lexi xa le Mexico City hi 1999

Ehansi eximatsini: Miako leyintshwa ya rhavi ra hina se yi le kusuhi ni ku hela