U Nga Humelela Ku Nga Khathariseki Leswaku U Kurisiwe Njhani

NICHOLAS a a ri na rigombo ku sukela evutsongwanini. * Hi ku famba ka nkarhi ku pfilunganyeka loku a a ri na kona ku n’wi vangele leswaku a tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha a tlhela a nwa ku tlula mpimo. Nicholas wa hlamusela: “Tata wa mina a ri xindzendzele naswona a hi vangela mahlomulo mina na sesi.”

Vatswari va Malinda a va tiveka va ri vangheni va kereke lava xiximekaka emugangeni wa ka vona. Kambe hi tlhelo a va katseka swinene evugandzerini bya mihivahivani. Malinda, loyi sweswi a nga ni malembe ya va-30 u titshandzile a ku: “Yin’wana ya mikhuva ya vona ya mihivahivani a ku ri ku ndzi khoma hi tihanyi naswona yi onhe langutelo ra mina ra mianakanyo ku sukela loko ndza ha ri n’wana.” Wa engetela: “Ku titwa ndzi nga ri na ntshembo ni ku titwa ndzi nga ri nchumu ku ndzi hlaserile ku sukela hi nkarhi wolowo.”

I mani la nga kanetaka leswaku vo tala loko va ha ri vatsongo a va langutana ni madzolonga, ku khomiwa hi tihanyi, ku honisiwa hi vatswari ni swilo swin’wana leswi tshikilelaka? Timbanga ta vutsongwana lebyi nga tsakisiki ti nga ha dzika swinene. Kambe xana timbanga teto ti fanele ti wu vavisela makumu ntshembo wa leswaku u nga amukela ntiyiso wa Rito ra Xikwembu kutani u kuma ntsako wo karhi? Ku nga khathariseki ndlela leyi va kurisiweke ha yona, xana Nicholas na Malinda va nga swi kota ku humelela tanihi vanhu lava hlayisaka vutshembeki? Xo sungula xiya xikombiso xa Hosi ya Yuda, ku nga Yosiya.

Xikombiso Xa Le Matsalweni

Yosiya u fume eYuda malembe ya 31 hi lembe-xidzana ra vunkombo B.C.E. (659-629 B.C.E.) Hi nkarhi wa ku vekiwa ka Yosiya exitulwini xa vuhosi, endzhaku ka ku dlayiwa ka tata wakwe, swiyimo a swi bihile ngopfu eYuda. Tiko ra Yuda ni ra Yerusalema a ma tele hi vugandzeri bya Bali ni lava va tiyisaka swihlambanyo hi xikwembu lexikulu xa Vaamone, Malikomo. Sofaniya muprofeta wa Xikwembu wa nkarhi wolowo u vule leswaku tihosana ta Vayuda a ti ri “tinghala leti vombaka” naswona vaavanyisi va kona a va ri “timhisi ta nimadyambu.” Xisweswo, madzolonga ni vuxisi a swi tele etikweni. Vo tala a va vula leswi etimbilwini ta vona: “Yehovha a nge endli leswinene naswona a nge endli leswo biha.”—Sofaniya 1:3–2:3; 3:1-5.

Xana Yosiya a ri mufumi wa njhani? Mutivi wa ntlhandlamano wa minkarhi ya Bibele, ku nga Ezra u tsarile: “[Yosiya] u endle leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha, a famba etindleleni ta Davhida kokwa wakwe; a nga hambukelanga exineneni kumbe eximatsini.” (2 Tikronika 34:1, 2) Entiyisweni, Yosiya u humelerile eku endleni ka leswi lulameke emahlweni ka Xikwembu. Kambe xana xiyimo xa ndyangu wa ka vona a xi ri njhani?

Xana U Kule Hi Ndlela Leyinene Kumbe Ya Tihanyi?

Loko Yosiya a tswariwa hi 667 B.C.E., tata wakwe Amoni a ri ni malembe ya 16 hi vukhale naswona kokwa wakwe Manase a a fuma eYuda. Manase a ri yin’wana ya tihosi to biha swinene leti tshameke ti fuma eYuda. U simeke tialitari ta Bali, “a endla swilo swo biha hi mpimo lowukulu ematihlweni ya Yehovha.” U hundzise vana vakwe endzilweni, a endla masalamusi, ku hlahluva, a hlohlotela mikhuva ya vungoma a tlhela a halata ngati yo tala leyi nga riki na nandzu. Manase u tlhele a nghenisa endlwini ya Yehovha xifaniso lexi vatliweke xa mhandzi yo kwetsima leyi a tiendleleke yona. U kanganyise Yuda na Yerusalema “ku endla leswi biheke ngopfu ku tlula matiko lawa Yehovha a ma loviseke emahlweni ka vana va Israyele.”—2 Tikronika 33:1-9.

 Manase a bihe lerova Yehovha a n’wi tshika a yisiwa eBabilona a bohiwe hi tinketana, ku nga rin’wana ra madoroba ya mufumi wa Asiriya. Loko a ri evukhumbini, Manase u hundzukile, a titsongahata kutani a kombela ku rivaleriwa hi Yehovha. Xikwembu xi xi twile xikombelo xa yena xo kombisiwa musa hi loko xi n’wi tlherisela exitshan’weni xa vuhosi eYerusalema. Kutani Manase u lulamise xiyimo hi ndlela leyi humelelaka.— 2 Tikronika 33:10-17.

Xana vubihi bya Manase ni ku hundzuka ka yena hi xihatla swi n’wi khumbe njhani n’wana wa yena Amoni? U hundzuke wo biha swinene. Loko Manase a hundzuka kutani a endla matshalatshala yo basisa tiko ethyakeni leri yena a ri sunguleke, Amoni a nga yingisanga. Loko a kume vuhosi a ri na malembe ya 22, Amoni “u ye emahlweni a endla swo biha ematihlweni ya Yehovha, hilaha Manase tata wakwe a endleke hakona.” Ematshan’weni yo titsongahata emahlweni ka Yehovha, “Amoni hi yena la endleke leswaku nandzu wu va wukulu.” (2 Tikronika 33:21-23) Yosiya a ri ni malembe ya tsevu loko Amoni a va hosi ya Yuda. Yosiya u fanele a nga kurisiwanga hi ndlela leyi tsakisaka!

Vuhosi byo biha bya Amoni byi hele endzhaku ka malembe mambirhi loko malandza ya yena ma n’wi endlele xikungu kutani ma n’wi dlaya. Hambiswiritano, lava va endleleke Amoni xikungu va hlaseriwile hi vanhu va tiko kutani va veka n’wana wa yena wa jaha Yosiya a va hosi.— 2 Tikronika 33:24, 25.

Ku nga khathariseki ndlela yo biha leyi a kurisiweke ha yona, Yosiya u ye emahlweni a endla leswi nga swinene ematihlweni ya Yehovha. Mfumo wakwe wu ve wunene lerova Bibele yi ri: “A ku na hosi leyi nga fana na yena emahlweni ka yena, leyi yi nga tlhelela eka Yehovha hi mbilu ya yona hinkwayo ni hi moya-xiviri wa yona hinkwawo ni hi matimba ya yona lamakulu hinkwawo, hi ku ya hi nawu wa Muxe hinkwawo; naswona a yi vanga kona leyi faneke na yona endzhaku ka yena.”—2 Tihosi 23:19-25.

Mayana xikombiso lexi nga xikhutazo lexi Yosiya a xi kombiseke eka lava swi boheke leswaku va tiyiselela ku kula ehansi ka swiyimo swo biha! Xana hi nga dyondza yini eka xikombiso  lexi? Xana i yini lexi pfuneke Yosiya ku hlawula ndlela leyinene ni ku yi namarhela?

Lava Ku Tiva Yehovha

Lexi pfuneke Yosiya evutsongwanini bya yena i kokwa wa yena la hundzukeke, Manase. Leswaku lavambirhi a va ri ni vuxaka byo tanihi kwihi ni leswaku Yosiya a ri ni malembe mangani loko Manase a lulamisa mahanyelo ya yena, Bibele a yi swi hlamuseli. Tanihi leswi mindyangu ya Vayuda a yi rhandzana, swi nga ha endleka leswaku Manase u ringete ku sirhelele ntukulu wa yena emikhuveni leyi dlayaka leyi a yi n’wi rhendzerile hi ku nghenisa embilwini ya ntukulu wa yena ku xixima Xikwembu xa ntiyiso Yehovha swin’we ni rito rakwe. Mbewu yin’wana ni yin’wana ya ntiyiso leyi Manase a ringeteke ku yi byala embilwini ya Yosiya kumbexana yi hlangane ni minkucetelo yin’wana leyinene, hi ku famba ka nkarhi yi tswale mihandzu. Elembeni ra yena ra vunhungu a ri exitulwini xa vuhosi xa Yuda, Yosiya wa malembe ya 15 hi vukhale u lave ku tiva ni ku endla ku rhandza ka Yehovha.—2 Tikronika 34:1-3.

Vanhu van’wana, va kote ku vulavurisana hi swa moya loko va ha ri vatsongo ntsena ni maxaka ya le kule, munhu loyi va tolovelaneke na yena kumbe muakelani. Kambe loko mbewu yoleyo yi byariweke yi hlakuleriwa yi nga veka mihandzu leyinene hi ku famba ka nkarhi. Malinda loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni a ri ni muakelani la nga ni tintswalo la dyuhaleke loyi nkarhi ni nkarhi a tisa Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! ekaya ka vona. Loko a swi tsundzuka hi ntsako leswi a swi endleke, u ri: “Lexi xi ndzi kokeke rinoko swinene hi muakelani wa mina hi leswi a nga tlangeli masiku yo wisa. Leswi a swi ri swa nkoka eka mina hikuva Halloween ni masiku man’wana yo wisa a ku ri minkarhi ya ku endla mihivahivani evukhongerini bya vatswari va mina.” Endzhaku ka khume ra malembe, loko munghana wa Malinda a n’wi rhambe ku ya eminhlanganweni ya Vukreste eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha, u tsundzuke muakelani loyi kutani xikan’we-kan’we a amukela xirhambo. Sweswo swi n’wi pfunile ku lavisisa ntiyiso.

Titsongahate Emahlweni Ka Xikwembu

Mfumo wa Yosiya a wu tiveka hi ku hundzuriwa ka xiyimo xa vukhongeri etikweni ra Yuda. Endzhaku ko heta malembe ya tsevu a herisa vugandzeri bya swifaniso a tlhela a basisa tiko ra Yuda, Yosiya u ye emahlweni a pfuxeta yindlu ya Yehovha. Loko ntirho wolowo wu ri karhi wu ya emahlweni Muprista Lonkulu Hilkiya u tshubule nchumu wa nkoka! U kume kopi yo sungula ya “buku ya nawu wa Yehovha.” Hilkiya u rhume Xafani matsalana leswaku a ya tivisa hosi malunghana ni nchumu lowu wa risima lowu a wu kumeke. Xana xiendlakalo lexi xi endle leswaku Yosiya wa malembe ya 25 a tikukumuxa?—2 Tikronika 34:3-18.

Ezra u tsarile: “Hi ku hatlisa loko hosi yi twa marito ya nawu, xikan’we-kan’we yi handzula tinguvu ta yona hi le xikarhi.” Lexi a ku ri xikombiso xa ku khumbeka ka mbilu ya yena hikuva a a swi vona leswaku vakokwa wa yena a va yi landzelanga hinkwayo milawu ya Xikwembu. Kunene a ku ri xikombiso xa ku titsongahata! Hosi hi xihatla yi lerisa vavanuna va ntlhanu ku ya vutisa hi Yehovha eka muprofeta wa xisati Hulida. Varhumiwa va vuye ni xiviko lexi nge: ‘Khombo ri ta va wela hikwalaho leswi va nga yingisangiki Nawu wa Yehovha. Kambe wena Hosi Yosiya leswi u nga titsongahata, u ta lahliwa esirheni ra wena hi ku rhula naswona u nga ka ku nga ri voni khombo.’ (2 Tikronika 34:19-28) Yehovha u tsakisiwe hi langutelo ra Yosiya.

Ku nga khathariseki leswaku hi davuka kwihi hi nga titsongahata emahlweni ka Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha kutani hi n’wi xixima swin’we ni Rito ra yena Bibele. Nicholas loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u swi endlile leswi. U ri: “Hambileswi a ndzi ri ni swiphiqo hikwalaho ko tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni ku kukutlela mabyala, a ndzi yi rhandza Bibele naswona a ndzi navela ku va ni xikongomelo evuton’wini. Hi ku famba ka nkarhi ndzi hlangane ni Timbhoni ta Yehovha, ndzi cinca hanyelo ra mina kutani ndzi amukela ntiyiso.” Ina, hi nga xixima Xikwembu ni Rito ra xona ku nga khathariseki ndhawu leyi hi humaka eka yona.

Ku Vuyeriwa Eka Lunghiselelo Ra Yehovha

Yosiya a a va xixima swinene vaprofeta va Yehovha. A nga vutisanga ntsena eka muprofeta loyi wa xisati Hulida kambe u dyondze swo karhi eka vaprofeta va siku rakwe. Hi xikombiso, Yeremiya na Sofaniya a va ri karhi va huwelela hi khombo ra ku gandzela swifaniso eYuda. Ku yingisa rungula ra vona swi fanele swi tiyise Yosiya matimba loko  a ri karhi a lwa ni vugandzeri bya mavunwa!—Yeremiya 1:1, 2; 3:6-10; Sofaniya 1:1-6.

“N’wini,” ku nga Yesu Kreste, u hlawule ntlawa wa valandzeri va yena lava totiweke—“hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha”—ku lunghiselela swakudya swa moya hi nkarhi lowu faneleke. (Matewu 24:45-47) Hi ku tirhisa tibuku leti sekeriweke eBibeleni ni lunghiselelo ra vandlha, ntlawa wa hlonga wu kokela nyingiso eka vuyelo bya ku yingisa ndzayo ya Bibele naswona wu nyikela swiringanyeto leswi tirhaka malunghana ni ndlela yo swi tirhisa siku na siku. Wa nga vona ndlela leyi swi faneleke ha yona ku tirhisa lunghiselelo ra Yehovha ku hi pfuna ku hlula mahanyelo wahi ni wahi lama nga riki manene lama dzikeke! Ku sukela evutsongwanini, Nicholas a a nga byi rhandzi vulawuri. Hambiloko se a dyondza ntiyiso wa Rito ra Xikwembu, ku tsana loku ku n’wi sivele ku tirhela Yehovha hilaha ku heleleke. Ku susa mukhuva lowu a swi nga fani na ku dya vuswa eka yena. Kambe hi ku famba ka nkarhi u swi kotile. Njhani? Nicholas wa hlamusela: “Hikwalaho ka mpfuno wa vakulu vambirhi lava twisisaka, ndzi vone xiphiqo xa mina kutani ndzi sungula ku tirhisa ndzayo ya vona ya rirhandzu leyi humaka eMatsalweni.” Wa engetela: “Hambileswi xikhomela xintsongo xi pfaka xi ku hi mina loyi, kambe sweswi se ndza ri lawula rigombo ra mina.”

Malinda na yena u kombela switsundzuxo swa vakulu loko a endla swiboho swa nkoka evuton’wini. Leswaku a langutana ni ku titwa a nga pfuni nchumu naswona a nga vuli nchumu hikwalaho ka maxangu lawa a hlanganeke na wona evutsongwanini bya yena, lexi a xi kumaka xi pfuna swinene i swihloko swo hambana-hambana swa Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! U ri: “Minkarhi yin’wana eka xihloko xo karhi i ndzimana kumbe xivulwa—xiphemu xo karhi—lexi ndzi khumbaka. Kwalomu ka malembe ya kaye lama hundzeke, ndzi sungule ku veketela swihloko sweswo ebukwini leswaku ndzi ta kota ku swi tirhisa hi xihatla.” Namuntlha, tibuku ta yena tinharhu ti tamele swihloko swa 400!

E-e, vanhu a va fanelanga va hlaseriwa hilaha ku nga heriki hi vutomi byo biha bya le ndyangwini. Hi mpfuno wa Yehovha va nga humelela hi tlhelo ra moya. Ku fana ni leswi ku kurisiwa kahle swi nga vuliki leswaku munhu u ta tshama a tshembekile, ni ku kurisiwa hi ndlela yo biha a swi siveli munhu ku va la chavaka Xikwembu.

Endzhaku ko tshubula buku ya Nawu hi nkarhi wo pfuxeta tempele, Yosiya ‘u endle ntwanano emahlweni ka Yehovha wo landzela Yehovha ni ku n’wi yingisa hi mbilu ya yena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa yena hinkwawo.’ (2 Tikronika 34:31) Naswona a nga kalanga a nga tsekatseka eka leswi a swi boheke, ku fikela loko a fa. Hilaha ku fanaka Malinda na Nicholas va tiyimisele ku tshama va tshembekile eka Yehovha Xikwembu ni ku humelela tanihi vanhu lava hlayisaka vutshembeki. Onge na wena u nga tiyimisela ku tshama u ri kusuhi ni Xikwembu ni ku xi tirhela hi ku tshembeka. U nga tiyiseka leswaku u ta humelela hikuva Yehovha wa tshembisa: “U nga chavi, hikuva ndzi na wena. U nga languti ematlhelweni, hikuva mina ndzi Xikwembu xa wena. Ndzi ta ku nyika matimba. Kunene ndzi ta ku pfuna. Kunene ndzi ta ku khoma swi tiya hi voko ra mina ra xinene ra ku lulama.”—Esaya 41:10, 13.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso eka tluka 26]

Ku nga khathariseki ku kurisiwa ka yena hi ndlela yo biha, Yosiya u lave ku tiva Yehovha ni ku endla vutomi byakwe byi humelela

[Xifaniso eka tluka 28]

Vakulu va nga ku pfuna ku tsuvula mukhuva lowu dzikeke

[Xifaniso eka tluka 28]

“Xihondzo xo Rindza” ni “Xalamuka!” swi nga ku pfuna ku tshama u tshembekile