Mhaka Ya Vutomi

Ku Hambeta Hi Famba Endleleni Ya Yehovha Swi Hi Nyika Matimba Ni Ntsako

HI KU VULA KA LUIGGI D. VALENTINO

Yehovha wa tsundzuxa a ku: “Ndlela hi leyi. Fambani hi yona.” (Esaya 30:21) Ku sukela loko ndzi khuvuriwile malembe ya 60 lama hundzeke, ndzi tivekele pakani ya ku landzela ndzayo leyi. Pakani leyi ndzi tivekele yona hi ku landza xikombiso lexi vatswari va mina va ndzi vekeleke xona khale, lava a va ri vahlapfa lava humaka eItaliya, lava fikeke va aka eCleveland, Ohio, eU.S.A., hi 1921. Va kurisele vana vanharhu kwalaho—buti wa mina Mike, ndzisana ya mina Lydia na mina.

VATSWARI va mina va kambisise vukhongeri byo hambana-hambana kambe va hetelele va lan’wile hikwalaho ko hela matimba. Kutani siku rin’wana hi 1932, Tatana a a yingisele nongonoko eka xiya-ni-moya hi Xintariyana. A ku ri nongonoko lowu a wu haxiwa hi Timbhoni ta Yehovha kutani Tatana u tsakisiwe hi leswi a swi tweke. U tsarile a kombela rungula leri engetelekeke, kutani Mbhoni ya Muntariyana leyi humaka eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn, New York yi hi endzerile. Endzhaku ka bulo ro tsakisa leri kokeke ku fikela loko vurhonga byi tsuvuka, vatswari va mina a va nga tipfinyingi leswaku a va kume vukhongeri bya ntiyiso.

Tatana na Manana va sungule ku hlanganyela minhlangano ya Vukreste kutani va amukela valanguteri lava famba-fambaka emutini wa vona. Hambileswi a ndza ha ri mufana, vavanuna lava va ndzi pfumelele ku famba na vona entirhweni wa ku chumayela kutani va endle leswaku ndzi sungula ku  ehleketa hi ku tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. Un’wana wa vaendzi lava a ku ri Carey W. Barber, loyi sweswi a nga xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha. Ku nga ri khale, ndzi khuvuriwile ndzi ri ni malembe ya 14 hi February 1941 naswona hi 1944 ndzi sungule ku phayona eCleveland. Mike na Lydia na vona va sungule ku famba endleleni ya ntiyiso wa Bibele. Mike u tirhele Yehovha kukondza a fa kasi Lydia u fambe ni nuna wa yena, Harold Weidner ku ringana malembe ya 28 evutirhelini byo famba-famba. Namuntlha i vatirheli vo hlawuleka va nkarhi hinkwawo.

Ku Khotsiwa Ku Tiyise Ku Tiyimisela Ka Mina Ku Ya Emahlweni

Eku sunguleni ka 1945, ndzi hetelele ndzi ri ekhotsweni ra le Ohio Chillicothe Federal Prison hi leswi ripfalo ra mina leri leteriweke hi Bibele ri ndzi susumeteleke ku endla hi ku pfumelelana na Esaya 2:4 leyi vulavulaka hi ku fula mabanga ma va swikomu. Ku ni nkarhi lowu valawuri va khotso a va pfumelela vabohiwa lava nga Timbhoni leswaku va va ni tibuku ta Bibele ti nga ri tingani ntsena leti kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha. Hambiswiritano, Timbhoni ta le vandlheni ra le kusuhi a ti hoxa xandla. Minkarhi yin’wana, a ti hoxela tibuku ti nga ri tingani erivaleni leri nga ekusuhi ni khotso. Kutani nimixo hi siku leri tlhandlamaka, loko vabohiwa va yisiwa emintirhweni ya vona, a va lava-lava tibuku teto kutani va ti nghenisa ekhotsweni. Loko mina ndzi fika ekhotsweni, se a hi pfumeleriwa ku va ni tibuku to tala. Hambiswiritano, ndzi dyondze ku tlangela swakudya swa moya leswi Yehovha a hi lunghiselelaka swona, ku tlula rini na rini—ku nga dyondzo leyi ndza ha yi tsundzukaka nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi kuma nkandziyiso lowuntshwa wa Xihondzo xo Rindza kumbe Xalamuka!

Endzhaku ka nkarhi hi pfumeleriwe ku khoma minhlangano ya vandlha ekhotsweni kambe lava va nga riki Timbhoni a va nga pfumeleriwanga ku va kona. Hambiswiritano valanguteri van’wana va khotso ni vabohiwa van’wana a va va kona swi nga tiviwi naswona va nga ri vangani va vona va amukele ntiyiso. (Mintirho 16:30-34) Maendzo lawa ma endliweke hi Makwerhu A. H. Macmillan ma ve xikhutazo lexikulu. Minkarhi hinkwayo a a hi tiyisekisa leswaku nkarhi lowu hi wu hetaka ekhotsweni a wu nga ri wa hava hikuva wu hi letelela ku langutana ni swiavelo swa nkarhi lowu taka. Makwerhu yoloye la kuleke ni la rhandzekaka u khumbe mbilu ya mina naswona u tiyise ku tiyimisela ka mina ku famba endleleni ya Yehovha.

Ndzi Tikumele Munghana

Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi herile kutani hi ntshunxiwa ekhotsweni, hiloko ndzi tlhela ndzi sungula ku phayona, ku nga vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Kambe hi 1947 tatana u file. Leswaku ndzi khathalela ndyangu wa ka hina, ndzi kume ntirho wo tihanyisa naswona ndzi tlhele ndzi dyondza vutshunguri bya ku kandza miri—ntirho lowu a wu ta ndzi pfuna loko ndzi langutane ni nkarhi wo tika lowu mina ni nkatanga hi langutaneke na wona endzhaku ka malembe ya 30. Kambe se ndzi siya swin’wana. Xo sungula i nge ndzi mi byela hi ta nsati wa mina.

Ndzhenga wun’wana hi 1949 loko ndzi ri eHolweni ya Mfumo, ku rile riqingho. Ndzi ri hlamurile kutani ndzi twa rito ro xonga ri ku: “Hi mina Christine Genchur. Ndzi Mbhoni ya Yehovha. Ndzi rhurhele eCleveland leswaku ndzi ta lava ntirho kutani ndzi lava ku tiva laha vandlha ri nga kona.” Holo ya hina ya Mfumo a yi ri ekule ni laha a tshamaka kona, kambe a ndzi rhandza rito ra yena, hiloko ndzi n’wi hlamusela leswaku a nga fambisa ku yini loko a ta eholweni ya hina kutani ndzi n’wi khutaza leswaku a fika hi Sonto yoleyo—ku nga siku leri a ndzi ta nyikela nkulumo ya le rivaleni. Hi Sonto a ndzi ri wo sungula ku fika eHolweni ya Mfumo kambe a ndzi n’wi vonanga makwerhu wa xisati loyi ndzi nga n’wi tiviki. Loko nkulumo yi ri karhi yi ya emahlweni, a ndzi tshamela ku hoxa tihlo hala nyangweni kambe a ku nghenanga munhu. Siku leri tlhandlamaka ndzi n’wi bele riqingho kutani a ndzi byela leswaku a a nga si tolovelana ni minkarhi ya mabazi. Hiloko ndzi endla malunghiselelo ya ku hlangana na yena leswaku ndzi n’wi hlamusela swilo ku antswa.

Ndzi kume leswaku vatswari va yena lava nga vahlapfa lava humaka eCzechoslovakia, va sungule ku tihlanganisa ni Swichudeni swa Bibele endzhaku ko hlaya xibukwana lexi nge Where Are the Dead? Vatswari va yena va khuvuriwe hi 1935. Hi 1938, tata wa Christine u ve nandza wa vandlha (loyi sweswi a vuriwaka mulanguteri la ungamelaka) ra Timbhoni ta Yehovha eClymer le Pennsylvania, eU.S.A., naswona Christine u khuvuriwe hi 1947, a ri ni malembe ya 16. A swi ndzi tekelanga nkarhi ku rhandzana ni makwerhu loyi wa xisati wo  saseka ni la wupfeke hi tlhelo ra moya. Hi tekanile hi June 24, 1950 naswona ku sukela nkarhi wolowo Christine u ve munghana wa mina la tshembekaka, la rhangisaka swilaveko swa Mfumo wa Xikwembu minkarhi hinkwayo. Ndzi nkhensa Yehovha leswi munghana loyi la fanelekaka a pfumeleke ku hanya na mina.—Swivuriso 31:10.

Xihlamariso Lexikulu

Hi November 1, 1951 hi sungule ku phayona swin’we. Endzhaku ka malembe mambirhi entsombanweni wa le Toledo, eOhio, Makwerhu Hugo Riemer na Makwerhu Albert Schroeder va vulavule ni ntlawa wa maphayona lama tsakelaka ntirho wa vurhumiwa. A hi ri entlaweni wolowo. Hi khutaziwe ku ya emahlweni hi phayona eCleveland, kambe hi n’hweti leyi tlhandlameke hi kume xihlamariso lexikulu—hi amukele xirhambo xo nghenela ntlawa wa vu-23 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower lexi a xi ta sungula hi February 1954!

Loko hi ri endleleni leyi yaka eXikolweni xa Gilead, lexi hi nkarhi wolowo a xi khomeriwa eSouth Lansing, le New York, Christine a khome hi rhumbyana lerova a tshamela ku ndzi byela a ku, “U nga tsutsumi!” Ndzi te, “Christine loko ho nonoka ku tlula leswi, movha wa hina wu ta fana ni lowu nga lo tiyimela.” Hambiswiritano endzhaku ko fika exikolweni, hi xihatla hi titwe hi ntshunxekile. Makwerhu Nathan Knorr u amukele ntlawa wa swichudeni kutani a hi valangisa. U tlhele a hi hlamusela ndlela leyi hi nga hlayisaka mati ni gezi ha yona, a kandziyisa leswaku ku hlayisa i nchumu wa nkoka loko u khathalela swilaveko swa Mfumo. Xitsundzuxo xexo xi tshame emiehleketweni ya hina. Ha ha xi tirhisa nisweswi.

Ku Ya eRio Hi Xihaha-mpfhuka

Endzhakunyana ko va hi thwasile hi December 10, 1954, hi khandziye xihaha-mpfhuka hi vuxika eDorobeni ra New York, a hi nga tikoti hi ntsako leswi a hi ya exiavelweni xa hina lexintshwa hi xihaha-mpfhuka, endhawini leyi hisaka ya Rio de Janeiro, le Brazil. Hi fambe na Peter na Billie Carrbello, varhumiwa-kulorhi. Xihaha-mpfuka a xi ta teka tiawara ta 24 xi famba xi ri karhi xi yima ePuerto Rico, Venezuela ni le Belém le n’walungwini wa Brazil. Hambiswiritano hikwalaho ka xiphiqo xa njhini ya xihaha-mpfhuka, swi hi teke tiawara ta 36 hi nga si fika eRio de Janeiro. Mawaku ku saseka ka tiko! Mavoni ya doroba a ma vangama swa dayimani leyi hatimaka ehenhla ka mete ya ntima naswona ku vangama ka n’weti loku fanaka ni silivhere a ko hati-hati, ehenhla ka mati ya Nsonga wa Guanabara.

Swirho swo hlayanyana swa ndyangu wa Bethele a swi hi rindzerile erivaleni ra swihaha-mpfhuka. Endzhaku ko hi amukela hi mandla mambirhi, va hi teke va hi yisa erhavini, naswona kwalomu ka awara ya nharhu hi matakuxa, a ku ri kona hi lataka rimbambu. Endzhakunyana ka tiawara ti nga ri tingani, hi pfuxiwe hi bele leyi hi tsundzuxeke leswaku siku ra hina ro sungula tanihi varhumiwa se ri sungurile!

Ku Kuma Dyondzo Ha Ha Ku Fika

Hi xihatla hi dyondze dyondzo ya nkoka. A hi endzele ndyangu wa Mbhoni yin’wana nimadyambu. Loko hi lava ku tlhelela erhavini yi arile yi ku, “Doo, mi nga ka mi nga fambi; mpfula ya na,” kutani yi ringete ku hi sindzisa leswaku hi etlela. Ndzi bakanye leswi yi swi vuleke hi ku: “Laha hi humaka kona na kona mpfula ya na.” Kutani hi hina lavaya, hi khoma ndlela.

Hikwalaho ka tintshava leti rhendzeleke ndhawu ya Rio, mati ya mpfula ma hatla ma hlengeletana kutani ma khulukela edorobeni, hakanyingi ma vanga tindhambhi. Ku nga ri khale se a hi famba ematini lama fikaka hi le matsolweni. Switarata swa le kusuhi ni rhavi se a swi hundzuke milambu leyikulu leyi nga ni mati lama fikaka eswifuveni swa hina. A hi tsakamile loko hi fika eBethele. Siku leri landzelaka, Christine a a heleriwe hi matimba kutani a khomiwa hi thayifodi, leyi n’wi siyeke a lo lakahla nkarhi wo leha. Swi le rivaleni leswaku leswi a hi ri varhumiwa lavantshwa, a hi fanele hi yingise xitsundzuxo xa Timbhoni ta kwalaho, leti nga ni ntokoto.

Magoza Yo Sungula eNtirhweni Wa Vurhumiwa Ni Wo Famba-famba

Endzhaku ka masungulo lawa ma nga tsakisiki, hi sungule vutirheli bya hina bya  nsimu hi mapfundza. A hi hlaya xingheniso hi Xiputukezi eka un’wana ni un’wana loyi hi hlanganaka na yena naswona a swi vonaka onge hi endla nhluvuko lowu fanaka. N’wini wa muti un’wana u byele Christine a ku: “Wena ndza ku twa, kambe loyi u fambaka na yena a ndzi n’wi twi,” a kombetela mina. N’wini wa muti un’wana a a ku eka mina: “Ndza ku twa kambe loyi u fambaka na yena a ndzi n’wi twi.” Nilokoswiritano hi tsakisiwe hi ku kuma swikhokhelo swa Xihondzo xo Rindza swo tlula 100 emavhikini ma nga ri mangani yo sungula. Entiyisweni, vunyingi bya swichudeni swa hina swa Bibele swi khuvuriwe hi lembe ra hina ro sungula eBrazil, sweswo swi hi nyike xikombiso xa ndlela leyi xiavelo lexi xa vurhumiwa a xi ta veka mihandzu ha yona.

Exikarhi ka va-1950 mavandlha yo tala ya le Brazil a ma nga endzeriwi nkarhi na nkarhi hi valanguteri va swifundzha hikwalaho ko pfumaleka ka vamakwerhu lava fanelekaka. Kutani hambileswi a ndza ha dyondza ririmi naswona a ndzi nga si nyikela nkulumo ya le rivaleni hi Xiputukezi, ndzi averiwe ku va mulanguteri wa xifundzha edorobeni ra São Paulo hi 1956.

Tanihi leswi vandlha ro sungula leri hi ri endzeleke a ri nga si tshama ri endzeriwa hi mulanguteri wa xifundzha ku ringana malembe mambirhi, hinkwavo a va langutele ku twa nkulumo ya le rivaleni hi mahlo-ngati. Loko ndzi lunghiselela nkulumo yoleyo, ndzi tseme tindzimana eka swihloko swa Xihondzo xo Rindza xa Xiputukezi kutani ndzi ti namarheta ephepheni. Hi Sonto yoleyo Holo ya Mfumo a yi lo mpha, yi pfumala ni vuphelo bya marha. Vanhu a va tshame ni le pulatifomo, hinkwavo va rindzele xiendlakalo xexo lexikulu. Nkulumo kumbe ku hlaya ku sungurile. Endzhaku ka nkarhinyana, ndzi yimise nhloko ndzi languta vayingiseri, lexi ndzi hlamariseke hinkwavo a va rhiye ndleve hambi ku ri vana. Hinkwavo a va ndzi honolerile. Ndzi tibyele ndzi ku: ‘Mawaku, Xiputukezi xa wena xa antswa hakunene! Vanhu lava va rhiye ndleve.’ Endzhakunyana ka malembe, loko ndzi tlhela ndzi endzela vandlha rero, makwerhu loyi a a ri kona loko ndzi endza ro sungula u te: “Xana wa ha yi tsundzuka nkulumo liya ya le rivaleni leyi u nga tshama u yi nyikela? A hi twanga nchumu eka yona.” Hi loko ndzi pfumela leswaku na mina a ndzi nga yi twisisi nkulumo yoleyo.

Loko ndzi endzela mavandlha elembeni rero ro sungula a ndzi tala ku hlaya Zakariya 4:6. Marito lama nge ‘Ku nga ri hi matimba kambe hi moya wa mina,’ ma ndzi tsundzuxe leswaku i moya wa Yehovha ntsena lowu yisaka ntirho wa Mfumo emahlweni. Kunene wu ye mahlweni ku nga khathariseki ku tsandzeka ka hina loku a ku ri erivaleni.

Mintlhontlho Ni Mikateko Leswi Hi Langutaneke Na Swona

Ntirho wa ku endzela mavandlha a wu hlanganisa ku rhendzeleka ni tiko u rhwele muchini wa ku thayipa, mabokisi ya tibuku, tiputumendhe ni minkwama ya tibuku. Hi vutlhari Christine a a hlayela tiputumendhe ta hina leswaku hi nga siyi ni yin’we loko hi ri karhi hi cinca mabazi. A swi tolovelekile ku famba hi bazi tiawara ta 15 epatwini ra ritshuri ku ya fika laha hi yaka kona. Minkarhi yin’wana a swi chavisa, ngopfu-ngopfu loko mabazi mambirhi ma tsemakanya hi nkarhi wun’we ebulohweni leri nga tiyangiki, a ma tshinelelana ngopfu. Hi fambe ni hi xitimela, xikepe ni hi tihanci.

Hi 1961 hi sungule ku va valanguteri va muganga, hi endzela swifundzha ematshan’weni ya mavandlha. Madyambu yo hlayanyana hi vhiki a hi kombisa tifilimi leti humesiweke hi nhlengeletano ya Yehovha—nkarhi wun’wana ni wun’wana a hi ti kombisa endhawini leyi hambaneke. Minkarhi yo tala a hi boheka ku teka magoza lama faneleke leswaku hi sivela mufundhisi wa ndhawu yoleyo, la ringetaka ku sivela minkombiso yoleyo. Eka doroba rin’wana muprista u sindzise n’wini wa holo leswaku a herisa xiboho lexi a xi endleke na hina xo tirhisa holo. Endzhaku ka masiku hi ri karhi hi lava, hi kume ndhawu yin’wana kambe a hi byelanga munhu kutani hi hambete hi rhambela vanhu hinkwavo eholweni yo sungula. Ku nga si sungula xiyimiso, Christine u ye eholweni yoleyo kutani a va byela exihundleni lava lavaka ku ta vona filimi leswaku va ya endhawini leyin’wana leyi hi yi kumeke. Madyambu wolawo vanhu va 150 va vone filimi yoleyo, leyi a ri ni nhloko-mhaka leyi fanelaka leyi nge The New World Society in Action.

Hambileswi minkarhi yin’wana ntirho wa ku famba-famba etindhawini leti nga toxe a wu karharisa, vamakwerhu volavo lava titsongahataka va ndhawu yoleyo, a va ma tlangela swinene maendzo ya hina naswona a va ri ni malwandla va tlhela va hi amukela etindlwini ta vona ta kahle, lerova minkarhi hinkwayo a hi nkhensa Yehovha hi ku va na vona. Ku endla xinakulobye na vona swi endle leswaku hi kuma mikateko leyi tsakisaka. (Swivuriso  19:17; Hagayi 2:7) Hikokwalaho hi ve ni gome loko endzhaku ka ku va hi tirhe malembe lama tlulaka 21 eBrazil, ntirho wa hina wa vurhumiwa wu fika emakumu!

Hi Nkarhi Wo Tika Yehovha U Hi Kombe Ndlela

Hi 1975, Christine u endliwe vuhandzuri. Hi ye emahlweni ni ntirho wo fambela mavandlha, kambe rihanyo ra Christine ri nyanya ku biha. Swi tikombe swi antswa leswaku hi tlhelela eUnited States leswaku a ta kuma nkhathalelo wa vutshunguri. Hi April 1976 hi fike eLong Beach, le California kutani hi tshama ni mana wa mina. Leswi hi heteke makume mambirhi ya malembe hi ri ematikweni mambe, a hi nga swi tivi leswaku hi nga langutana njhani ni xiyimo lexi. Ndzi sungule vutshunguri bya ku kandza miri kutani mali leyi a hi yi kuma yi hi hanyisile. Mfumo wa California wu nyike Christine ndhawu exibedlhele, kambe a a ya a hela matimba siku ni siku hikuva madokodela a ma ala ku n’wi tshungula handle ko n’wi chela ngati. Leswi a hi heleriwe hi ntshembo, hi kombele Yehovha leswaku a hi kongomisa.

Ndzhenga wun’wana loko ndzi ri ensin’wini, ndzi vone hofisi ya dokodela kutani ndzi nghena. Hambileswi dokodela loyi a a tilulamisela ku ya ekaya u ndzi pfumelele ndzi nghena ehofisini yakwe naswona hi vulavule ku ringana tiawara timbirhi. Kutani a ku: “Ndzi tlangela ntirho wa n’wina wa ku va varhumiwa kutani ndzi ta tshungula nsati wa wena mahala naswona a ndzi nge n’wi pompeli ngati.” A ndzi twa onge ndza lorha.

Dokodela loyi wa tintswalo, loyi hi kumeke leswaku i dokodela la nga ni ntokoto la xiximiwaka, u rhurhisele Christine exibedlhele lexi a tirhelaka eka xona naswona hikwalaho ka vuswikoti bya yena, nkatanga u hlakarhele hi xihatla. A hi tsake swinene ku va Yehovha a hi kombe ndlela hi nkarhi wolowo wo nonon’hwa!

Swiavelo Leswintshwa

Loko Christine a ya a hlakarhela hi ve maphayona naswona hi tsakele ku pfuna vanhu vo hlayanyana eLong Beach leswaku va va vagandzeri va Yehovha. Hi 1982 hi komberiwe ku tlhela hi va valanguteri va xifundzha eUnited States. Siku ni siku a hi nkhensa Yehovha leswi a tlheleke a hi tirhisa entirhweni wo endzela mavandlha—ku nga vutirheli lebyi hi byi rhandzaka. Hi tirhe eCalifornia kutani hi ya tirha eNew England, laha xifundzha xa kona xi nga ni mavandlha lama vulavulaka Xiputukezi. Endzhakunyana hi tirhe ni le Bermuda.

Endzhaku ka malembe ya mune lama phyuphyisaka, hi kume xiavelo xin’wana. Hi rhamberiwe ku ya va maphayona yo hlawuleka laha hi rhandzaka ku ya kona. Hambileswi a hi nga swi tsakeli ku tshika ntirho wo fambela mavandlha, a hi tiyimiserile ku ya emahlweni ni xiavelo xa hina lexintshwa. Kambe a hi ta ya kwihi? Loko ndza ha fambela mavandlha ndzi xiye leswaku vandlha ra Xiputukezi ra le New Bedford, eMassachusetts ri lava mpfuno—kutani hi kongome eNew Bedford.

Loko hi fika vandlha ri hi endlele nkhuvo lowukulu wo hi amukela. Swoleswo swi endle leswaku hi titwa hi amukelekile! Swi hi khavaxerise mihloti. Mpatswa lowu nga ni tincece timbirhi wu hi rhurhele emutini wa wona kukondza hi kuma vutshamo. Kunene Yehovha u katekise xiavelo lexi xa vuphayona byo hlawuleka ku tlula hilaha a hi ehlekete hakona. Ku sukela hi 1986 hi pfune vanhu va 40 edorobeni leri leswaku va va Timbhoni. I ndyangu wa hina wa moya. Ku tlula kwalaho, ndzi ve ni ntsako wo vona vamakwerhu va ntlhanu va kwalaho va endla nhluvuko kukondza va va varisi va ntlhambi. A swi fana ni ku tirha exiavelweni xa vurhumiwa lexi vekaka mihandzu.

Loko hi languta endzhaku, ha tsaka leswi hi tirheleke Yehovha ku sukela evuntshweni bya hina ni leswi hi hanyeke hi ntiyiso. Entiyisweni ku kula ni ku tsana ka miri se hi swona swi hi karhataka sweswi, kambe ha ha kuma matimba ni ntsako hi ku ya emahlweni ni ndlela ya Yehovha.

[Xifaniso eka tluka 26]

Ha ha ku fika eRio de Janeiro

[Xifaniso eka tluka 28]

Ndyangu wa hina wa moya eNew Bedford, le Massachusetts