Mhaka Ya Vutomi

Ntsako Ni Ku Khensa Ku Nga Khathariseki Ku Lahlekeriwa Loku Hlomulaka Mbilu

HI KU VULA KA NANCY E. PORTER

A ku ri June 5, 1947, nimadyambu lama kufumelaka le Bahamas, eswihlaleni swa le dzonga-vuxa bya ribuwa ra United States. Mutirhela-mfumo wa swa ku rhurha u endzele mina ni nuna wa mina, George hi nga swi rindzelanga. U hi nyike papila leri vulaka leswaku a ha ha laveki exihlaleni ni leswaku a hi fanele “hi suka eka koloni yoleyo hi ku tsopeta ka tihlo!”

GEORGE na mina a hi ri varhumiwa vo sungula va Timbhoni ta Yehovha ku ya eNassau, ku nga doroba lerikulu ra le Bahamas. Hi lo na ku heta ku thwasa eka ntlawa wa vunhungu wa le Gilead, ku nga xikolo xa varhumiwa le New York, hi averiwa kwalaho. Xana a hi endle yini ku kala hi langutana ni ntlhontlho lowu endzhakunyana ka tin’hweti tinharhu ntsena? Naswona swi tise ku yini leswaku endzhaku ka malembe yo tlula 50, ndza ha kumeka endhawini leyi?

Ku Leteriwa Vutirheli

Tata wa mina Harry Kilner, hi yena la byaleke moya lowu lowu endleke vutomi bya mina byi va hi ndlela leyi. U ndzi vekele xikombiso lexinene, u lahlekeriwe hi swilo swo tala leswaku a ta va Mbhoni ya Yehovha. Hambileswi rihanyo ra yena a ri nga nyawuli, a huma a ya chumayela kwalomu ka mahelo-vhiki man’wana ni man’wana, a rhangisa swilo swa Mfumo hi ku hiseka. (Matewu 6:33) Hi tlhelo ra timali a swi nga nyawuli, kambe bindzu ra  yena ra tintangu a ku ri ntsindza wa ntirho wa swa moya le Lethbridge, Alberta, eCanada hi va-1930. Swilo leswi ndza ha swi tsundzukaka loko ndza ha ri ntsongo hi loko vatirheli va nkarhi hinkwawo va Timbhoni ta Yehovha, lava vitaniwaka maphayona, va endzela kaya ra ka hina kutani va hi byela mintokoto.

Hi 1943, ndzi sungule ntirho wa mina wa vuphayona ekusuhi na Fort Macleod na Claresholm, eAlberta. Hi nkarhi wolowo ntirho wa hina wo chumayela a wu yirisiwile le Canada hikwalaho ko hangalasiwa ka rungula ra mavunwa hi vakaneti hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Nsimu ya hina a yi nave hi tikhilomitara ta 50 hi matlhelo ha mambirhi, kambe leswi a hi ri vatsongo naswona hi ri ni khinkhi, a swi nga vuli nchumu ku khandziya swikanyakanya kumbe ku ba hi nenge hi ya eswimitanini ni le mapurasini ya kwalaho. Hi nkarhi lowu ndzi ve ni lunghelo ro vulavurisana ni varhumiwa van’wana lava thwaseke eGilead naswona mintokoto ya vona yi pfuxe ku navela ku va murhumiwa.

Hi 1945, ndzi tekiwe hi George Porter loyi a huma eSaskatchewan, le Canada. Vatswari va yena a va ri Timbhoni leti hisekaka ku sukela hi 1916 na yena hilaha ku fanaka u hlawule vutirheli bya nkarhi hinkwawo tanihi ntirho-vutomi wa yena. Xiavelo xa hina xo sungula a xi ri endhawini yo saseka eLynn Valley eN’walungwini wa Vancouver, eCanada. Endzhakunyana ka sweswo hi rhamberiwe eGilead.

Ndzi tshame ndzi vulavula ni mathwasana yo tala lama humaka eswikolweni swa vufundhisi swo hambana-hambana naswona ndzi vone ndlela leyi ndzetelo wa vona wa vufundhisi wu dlayeke ripfumelo ra vona eka Xikwembu ni le Ritweni ra xona, ku nga Bibele. Hi laha ku hambaneke, leswi hi swi dyondzeke exikolweni xa le Gilead swi vatle vuswikoti bya hina byo ehleketa naswona xa nkoka swinene swi tiyise ripfumelo ra hina eka Yehovha Xikwembu ni Rito ra yena. Vadyondzi-kulorhi va averiwe eChayina, Singapore, Indiya, matiko ya Afrika, Amerika Dzonga ni kun’wana. Ndza ha tsundzuka ntsako lowu hi veke na wona loko hi twa leswaku hi averiwe le swihlaleni swa ndhawu yo hisa ya Bahamas.

Lexi Endleke Hi Swi Kota Ku Tshama

Loko hi ringanisa ni maendzo lama fambiweke hi vadyondzi-kulorhi, riendzo ra hina ro ya eBahamas a ri komile. Ku nga ri khale se a hi tsakela maxelo yo kufumela, xibakabaka xa wasi, mati ya wasi, tiyindlu ta mivalavala ni swikanyakanya swo tala. Hambiswiritano, lexi ndzi tsakiseke ro sungula a ku ri ntlawa lowutsongo wa Timbhoni ta ntlhanu leti a ti hi rindzile loko byatso bya hina byi fika. Hi xihatla hi dyondze leswaku ndhavuko wa laha wu hambane swinene ni lowu hi wu toloveleke. Hi xikombiso, nuna wa mina u komberiwe ku tshika ku ndzi vitana xiluva xa mbilu yanga evanhwini, tanihi leswi marito wolawo hakanyingi ma tirhisiwaka eka swigangu.

Hi ku hatlisa mufundhisi u titwe a xungetiwa  hi ku famba-famba ka hina exikarhi ka vanhu hi ntshunxekile kutani hi loko a hi lumbeta hi mavunwa a ku hi Makhomunisi. Hikwalaho ka sweswo hi byeriwe leswaku hi famba etikweni. Kambe Timbhoni—a ti ri ehansi ka 20 eka swihlala sweswo hi nkarhi wolowo—hi ku hatlisa ti lave phepha leri nga ni magidi ya minsayino ya xikombelo xo pfumeleriwa leswaku hi tshama. Xisweswo a ha ha hlongoriwanga.

Ku Ya Ensin’wini Leyintshwa

Ntiyiso wa Bibele wu kule hi ku hatlisa etimbilwini ta vanhu lava rhandzaka Xikwembu, kutani ku rhumeriwe varhumiwa van’wana vo huma eGilead le Bahamas. Kutani hi 1950 hofisi ya rhavi yi simekiwile. Endzhaku ka malembe ya khume, Milton Henschel, xirho xa le yindlu-nkulu le Brooklyn, eNew York, xi endzele Bahamas kutani xi vutisa varhumiwa loko a ri kona loyi a rhandzaka ku ya sungula ntirho wo chumayela exihlaleni xin’wana xa Bahamas. Mina na George hi xi amukerile, kutani hi sungula ntirho lowu hi tekeke malembe ya 11 eXihlaleni lexi vitaniwaka Long.

Xihlala lexi hi xin’wana xa leswi endlaka Bahamas, xi lehe 140 wa tikhilomitara xi anama tsevu wa tikhilomitara naswona emasikwini wolawo a ku nga ri na madoroba manene. Ntsindza wa kona ku nga Doroba ra Clarence, a wu ri ni kwalomu ka 50 wa tiyindlu. A ku hanyiwa vutomi bya xikhale—a ku nga ri na gezi, mati lama fambaka hi tiphayiphi kumbe swilo swo swi tirhisela ku sweka swa le ndlwini kumbe tiphayiphi ta le ndlwini. Kutani hi boheke ku tolovela vutomi lebyi vuriwaka bya le xihlaleni xa le tlhelo. Endhawini leyi rihanyo ra vanhu a ku ri mhaka-nkulu yo bula ha yona. Hi dyondze ku papalata ku katsa maxewetelo lama nge, “Kunjhani?” tanihi leswi nhlamulo hi xitalo yi nga ta katsa nhlamuselo yo leha ya vutshunguri lebyi munhu a nga tshama a byi kuma.

A hi chumayela ngopfu eswitangeni hikuva vanhu va kona hi ntolovelo a va kumeka kona eswitangeni leswi fuleriweke hi byanyi naswona ku tshiveriwe ndzilo exitikweni. Muganga wa kona a wu tele varimi kumbe vaphasi va tihlampfi va swisiwana kambe va ri ni musa swinene. Vo tala va vona a va rhandza vukhongeri kambe va tlhela va va ni vukholwa-hava swinene. Swilo leswi humelelaka va nga swi tolovelanga, hi xitalo a va swi teka ku ri swikombiso.

Mufundhisi u ehlekete hi ku endzela miti ya vanhu kutani a handzula tibuku ta Bibele leti hi ti siyeke. Va kote ku chavisa volavo, kambe ku nga ri hinkwavo. Hi xikombiso, mukhegula un’wana la nga ni malembe ya 70 hi xivindzi u ale ku chacheriwa marhonga. A a lava ku twisisa Bibele naswona hi ku famba ka nkarhi u ve Mbhoni xikan’we ni van’wana vo hlaya. Loko hi ya hi kuma vanhu lava tsakelaka, George a a boheka ku famba 300 wa tikhilomitara hi Tisonto tin’wana, leswaku a va pfuna ku ya eminhlanganweni.

Etin’hwetini to sungula loko ku nga si va ni Timbhoni tin’wana mina na George hi hlayise vumoya bya hina hi ku khoma minhlangano hinkwayo ya Vukreste ya nkarhi na nkarhi. Ku tlula kwalaho, a hi landzelela xiyimiso lexi hi hlayisaka hi khomekile, madyambu man’wana ni man’wana hi Musumbhunuku a hi dyondza magazini wa Xihondzo xo Rindza hi tlhela hi hlaya Bibele. A hi tlhela hi hlaya minkandziyiso hinkwayo ya Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! hi nkarhi lowu hi yi kumaka ha wona.

Tatana u fe ha ha ri eXihlaleni lexi vitaniwaka Long. Ximumu lexi landzeleke, hi 1963 hi hlele leswaku Manana a ta a ta tshama kusuhi na hina.  Hambileswi se a kurile, u kondze a tolovela, a titshamela eXihlaleni lexi vitaniwaka Long ku fikela loko a fa hi 1971. Namuntlha, Xihlala lexi vitaniwaka Long xi ni vandlha leri nga ni Holo ya Mfumo leyintshwa.

Ntlhontlho Lowu Hlomulaka Mbilu

Hi 1980, George u xiye leswaku rihanyo ra yena ri sungula ku tsana. Xisweswo ku sungule xiyimo xo tika swinene evuton’wini bya mina—ku vona nuna wa mina la rhandzekaka, mutirhi-kulorhi ni munghana a hlaseriwa hi vuvabyi bya Alzheimer. Vumunhu bya yena hinkwabyo byi cincile. Xiyimo xa yena xo hetelela ni lexi hlomulaka mbilu swinene xi teke malembe ya mune emahlweni ko fa ka yena hi 1987. A a famba na mina evutirhelini ni le minhlanganweni loko a swi kota, hambileswi minkarhi yo tala a ndzi khavaxela mihloti. Rirhandzu lerikulu leri kombisiweke hi vamakwerhu va Vakreste ri ndzi chavelerile hakunene, kambe ndza ha n’wi kumbuka swinene.

Nchumu wa nkoka swinene evukatini bya mina na George a ku ri ku tshama ka hina hi ri eku vulavurisaneni naswona hi ndlela leyi tsakisaka. Sweswi leswi George a nga ha riki kona, ndzi tsaka swinene ku tlurisa hikuva Yehovha u rhamba malandza ya yena ‘ku khongela minkarhi hinkwayo,’ ku “phikelela exikhongelweni,” ni ku tirhisa “swikhongelo swa mixaka hinkwayo.” (1 Vatesalonika 5:17; Varhoma 12:12; Vaefesa 6:18) Swa khutaza ku tiva leswaku Yehovha wa karhateka hi vuhlayiseki bya hina. Entiyisweni ndzi titwa ku fana ni mupisalema la yimbeleleke a ku: “A a dzunisiwe Yehovha, loyi a hi rhwalelaka mpingu wa hina siku ni siku.” (Pisalema 68:19) Ku langutana ni siku ha rin’we, ku amukela ku tsandzeka ka mina ni ku tlangela mikateko leyi kumekaka siku ha rin’we, tanihi laha Yesu a tsundzuxeke hakona, hakunene hi yona ndlela leyinene yo hanya.—Matewu 6:34.

Vuyelo Lebyi Tsakisaka Bya Vutirheli

Ku tshama ndzi khomekile evutirhelini bya Vukreste swi ndzi pfunile leswaku ndzi nga tshameli ku ehleketa hi swilo swa nkarhi lowu hundzeke. Xisweswo ndza swi kota ku hlula muxaka wa mintlhaveko lowu nga vangaka ntshikilelo. Ku dyondzisa van’wana ntiyiso wa Bibele hi swona swi ndzi endleke ndzi va ni ntsako. Swi ndzi nyika hanyelo ra moya leri hlelekeke leri ndzi nyikaka matimba evuton’wini.—Vafilipiya 3:16.

Ndzi tshame ndzi kuma riqingho leri humaka eka wansati loyi ndzi nga tshama ndzi n’wi chumayela hi mahungu ya Mfumo malembe ya 47 lama hundzeke. A a ri n’wana wa un’wana wa swichudeni swo sungula swa Bibele leswi a hi ri na swona loko hi fika eBahamas hi 1947. Mana wa yena, tata wa yena ni vamakwavo hinkwavo va xinuna ni va xisati i Timbhoni ta Yehovha ku fana ni vo tala va vana va vona ni vatukulu va vona. Entiyisweni ku tlula 60 wa swirho swa ndyangu wa ka  va manana loyi i Timbhoni. Kambe yena hi yexe a nga kalanga a nga amukela ntiyiso wa Bibele. Kambe sweswi se a swi lunghekerile ku va nandza wa Yehovha Xikwembu. Mayana ntsako lowu hi veke na wona loko hi vona ntlawanyana wa Timbhoni lowu a wu nga tati ni xandla, lowu a wu ri eBahamas loko mina na George hi fika, wu andza ku tlula ku nhlayo ya 1 400!

Minkarhi yin’wana vanhu va ndzi vutisa leswaku a ndzi naveli ku va ni vana va mina n’wini. Ina, ku va ni vana swi nga va nkateko. Kambe, rirhandzu leri nkarhi hinkwawo ndzi kombisiwaka rona hi vana va mina va moya, vatukulu ni vatukulu xinguwe i nchumu lowu nga talangiki ku voniwa hi vatswari va xiviri. Entiyisweni lava ‘va endlaka leswinene,’ naswona ‘va fuwaka hi mintirho leyinene,’ hi vona va tsakeke swinene. (1 Timotiya 6:18) Hikokwalaho ndzi tshama ndzi khomekile entirhweni wa nsimu ku ya hilaha rihanyo ra mina ri ndzi pfumelelaka hakona.

Siku rin’wana loko ndzi ri ehofisini ya dokodela wa meno, nhwanyana un’wana u ndzi tshinelerile a ku eka mina, “A wu ndzi tivi, kambe mina ndza ku tiva ndzi lava ku ku byela leswaku ndza ku rhandza.” Hi loko a ya emahlweni a hlamusela leswaku swi tise ku yini a tiva ntiyiso lowu nga le Bibeleni ni leswaku u tsakile leswi hina varhumiwa hi fikeke laha eBahamas.

Siku rin’wana loko ndzi vuya hi le ku wiseni, ndzi kume xiluva xin’we enyangweni ya laha sweswi ndzi tshamaka kona ehofisini ya rhavi ra Timbhoni ta Yehovha le Nassau. A xi ri ni marito lama tsariweke leswi, “Swa tsakisa ku va u vuyile.” Mbilu ya mina yi khapakhapa hi ntsako wo tlangela naswona swi ndzi endla ndzi rhandza Yehovha swinene loko ndzi vona ndlela leyi vanhu va yena va nga xiswona hikwalaho ka Rito ra yena, nhlengeletano ya yena ni moya wa yena! Entiyisweni, hakanyingi xandla xa Yehovha lexi hlayisaka xi kombisiwa hi ku tirhisa vanhu lava hi tshamaka na vona.

Minkhenso Leyi Khapakhapaka

Swilo a swi ngo ndzi fambela kahle evuton’wini nkarhi hinkwawo, hambi ku ri sweswi a swi olovi. Kambe ndzi ni swo tala swo swi nkhensa—mintsako leyi ndzi yi kumaka ensin’wini, rirhandzu ni xinghana xa vamakwerhu va Vakreste vo tala, nkhathalelo wa rirhandzu wa nhlengeletano ya Yehovha, ntiyiso wo saseka lowu nga le Bibeleni, ntshembo wo va ni varhandziwa loko va pfuxiwa ni mikhumbulo ya malembe ya 42 ndzi tekiwile hi nandza wa Yehovha wo tshembeka. Hi nga si tekana, a ndzi khongela leswaku onge ndzi nga hambeta ndzi ri mpfuno eka nuna wa mina leswaku hi tshama entirhweni wa nkarhi hinkwawo, lowu a wu rhandza swinene. Hi musa Yehovha u xi hlamurile xikhongelo xexo. Kutani ndzi lava ku kombisa ku tlangela ka mina eka Yehovha hi ku tshama ndzi tshembekile eka yena.

Bahamas i ndhawu leyi toloveleke ku endzeriwa hi va vavalangi, lava tirhisaka macheleni ya vona va ta tiphina endhawini leyi yi tsakisaka leyi hisaka. Hi ku va ndzi hlawule ku tirhela Yehovha kun’wana ni kun’wana laha nhlengeletano ya yena yi ndzi kombaka kona, ndzi ve ni ntokoto wo tsakisa wo tsemakanya swihlala leswi, ndzi huwelela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Kambe xa nkoka ngopfu, ndzi tive ndzi tlhela ndzi tlangela rirhandzu ra xinghana lexikulu xa vanhu va le Bahamas.

Ndzi va nkhensa ngopfu lava tiseke ntiyiso eka vatswari va mina, lava hi tlhelo va byaleke emianakanyweni ya mina ndza ha ri ntsongo ni le mbilwini ku navela lokukulu ko lava Mfumo wa Xikwembu ku sungula. Malandza ya Yehovha lamatsongo namuntlha, na wona ma nga kuma mikateko yo tala hilaha ku fanaka loko ma nghena hi “nyangwa leyikulu” leyi yisaka eka malunghelo yo tala ya vutirheli lebyi andzisiweke. (1 Vakorinto 16:9) Na wena u ta khapakhapa hi ku tlangela loko u tirhisa vutomi bya wena ku dzunisa “Xikwembu xa swikwembu,” Yehovha.—Deteronoma 10:17; Daniyele 2:47.

[Xifaniso eka tluka 24]

Evutirhelini bya le xitarateni le Victoria, B.C., hi 1944

[Xifaniso eka tluka 24]

Mina na George hi ye eXikolweni xa Gilead hi 1946

[Xifaniso eka tluka 25]

Ndzi ri na George emahlweni ka kaya ra varhumiwa eNassau, le Bahamas hi 1955

[Xifaniso eka tluka 26]

Kaya ra varhumiwa eDeadman’s Cay, laha hi tirheke kona ku sukela hi 1961 ku ya eka 1972