Khathalela Lava Nga Riki Na Vatswari Ni Tinoni eNhlomulweni Wa Tona

A swi kohli leswaku hi hanya emisaveni leyi pfumalaka rirhandzu. Loko muapostola Pawulo a vulavula hi muxaka wa vanhu lava nga kona “emasikwini yo hetelela,” u tsale a ku: “Ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, . . . lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko.” (2 Timotiya 3:1-3) Marito wolawo i ntiyiso lowu nga kanetiwiki!

XIYIMO xa mahanyelo ya minkarhi ya hina i xin’wana xa swivangelo swa ku pfumaleka ka ntwela-vusiwana etimbilwini ta vanhu vo tala. Vanhu va ya va nga ha vi na mhaka ni vuhlayiseki bya van’wana, minkarhi yin’wana a va khathali hambi ku ri hi vuhlayiseki bya swirho swa mindyangu ya vona vini.

Leswi swi ya swi va khumba ngopfu vanhu lava hikwalaho ka swiyimo swo hambana-hambana va tikuma va ri evuswetini. Nhlayo ya tinoni ni vana lava nga riki na vatswari yi ya yi tlakuka hikwalaho ka tinyimpi, timhangu ta ntumbuluko ni ku kayakaya ka vanhu va lava vutumbelo. (Eklesiasta 3:19) Xiviko lexi humaka eka Nkwama wa Vana wa Nhlangano wa Matiko xi ri: “[Vana] lava tlulaka miliyoni a va ha ri na vatswari kumbe va hambanisiwe ni mindyangu ya vona hikwalaho ka nyimpi.” Nakambe u tiva nhlayo leyikulu ya vamanana lava nga voxe, lava siyiweke kumbe lava vukati bya vona byi feke, lava langutaneke ni ntirho wo tika wa ku sala va kurisa vana va ri voxe. Xiyimo lexi xi nyanyisiwa hi leswi matiko yo tala ma langutaneke ni ku wa lokukulu ka ikhonomi, loku vangeleke vaaka-tiko va wona vo tala leswaku va va evuswetini lebyikulu.

Hikwalaho ka swiyimo leswi, xana wu kona ntshembo eka lava va xanisekaka? Xana ku xaniseka ka tinoni ni vana lava nga riki na vatswari ku nga hungutiwa njhani? Xana xiphiqo lexi xi ta kala xi herisiwa?

Nkhathalelo Wa Rirhandzu eMinkarhini Ya Bibele

I khale ku khathalela swilaveko swa nyama ni swa moya swa tinoni ni vana lava nga riki na vatswari ku ri xiphemu xa nkoka evugandzerini bya Xikwembu. Loko Vaisrayele va tshovela mavele ya vona kumbe mihandzu, a va nga fanelanga va tlhelela emasin’wini va ya khwaja. Lava a va fanele va khwaja a ku ri “muluveri, n’wana la nga riki na tatana ni noni.” (Deteronoma 24:19-21) Nawu wa Muxe wu vule hi ku kongoma wu ku:  “Mi nga tshuki mi xanisa noni yihi ni yihi kumbe n’wana la nga riki na tatana.” (Eksoda 22:22, 23) Swi fanerile leswaku tinoni ni vana lava nga riki na vatswari lava ku vulavuriwaka hi vona eBibeleni va yimela vanhu lava nga swisiwana ngopfu, hikuva endzhaku ka ku feriwa hi nuna ni tatana kumbe vatswari havambirhi, swirho leswi seleke swa ndyangu a swi sala evuswetini. Kokwana-xinguwe Yobo u te: “A ndzi ponisa la xanisekaka, la kombelaka ku pfuniwa, ni n’wana la nga riki na tatana ni hinkwavo lava a va nga ri na mupfuni.”—Yobo 29:12.

Eminkarhini yo sungula ya vandlha ra Vukreste, ku khathalela lava xanisekaka ni lava hakunene va nga evuswetini hikwalaho ka ku feriwa hi vatswari kumbe nuna a ku ri xiphemu xo hlawuleka xa vugandzeri bya ntiyiso. Hikwalaho ka ku khathala swinene hi vuhlayiseki bya vanhu vo tano, mudyondzisiwa Yakobo u tsale a ku: “Muxaka wa vugandzeri lebyi baseke ni lebyi nga nyamangiki hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu tlhelo Tata wa hina hi lowu: ku khathalela lava nga riki na vatswari ni tinoni enhlomulweni wa tona, ni ku va munhu a tihlayisa a nga ri na xivati xa misava.”—Yakobo 1:27.

Handle ka ku boxa vana lava nga riki na vatswari ni tinoni, Yakobo u tlhele a kombisa ku karhateka swinene hi van’wana lava a va ri swisiwana ni ku va evuswetini. (Yakobo 2:5, 6, 15, 16) Muapostola Pawulo u kombise ku anakanyela loku fanaka. Loko yena na Barnaba va nyikiwe xiavelo xa ku ya chumayela, swin’wana swa swiletelo leswi va nyikiweke swona a ku ri ku “tsundzuka swisiwana.” Hi ripfalo leri baseke, Pawulo u vule a ku: “Ndzi tlhele ndzi tiyimisela ku swi endla leswi hi mbilu hinkwayo.” (Vagalatiya 2:9, 10) Rungula ra mintirho ya vandlha ra Vukreste endzhakunyana ka ku simekiwa ka rona ri te: “A nga kona loyi a a pfumala exikarhi ka vona . . . [Xuma] a xi averiwa un’wana ni un’wana, hi ku ya hi xilaveko xa yena.” (Mintirho 4:34, 35) Ina,  lunghiselelo leri simekiweke eIsrayele wa khale ra ku khathalela vana lava nga riki na vatswari, tinoni ni lava nga evuswetini ri hundzele ni le vandlheni ra Vukreste.

Ina, mpfuno lowu a wu nyikiwa a wu ringaniseriwile naswona a wu pfumelelana ni vuswikoti bya mavandlha hi ku hambana ka wona. Mali a yi nga tlangisiwi naswona a ku pfuniwa lava va pfumalaka hakunene. A ku nga ri na Mukreste loyi a a ta tirhisa lunghiselelo leri hi ndlela yo biha naswona vandlha a ri nga rhwexiwi ndzhwalo swi nga fanelanga. Leswi swi vekiwe erivaleni eka swiletelo leswi Pawulo a swi boxeke eka 1 Timotiya 5:3-16. Eka swiletelo sweswo hi xiya leswaku loko maxaka ya loyi a nga evuswetini ma swi kota ku n’wi pfuna a ma fanele ku rhwala vutihlamuleri byebyo. Tinoni leti nga evuswetini a ti fanele ku fikelela swilaveko swo karhi leswaku ti ta fanelekela ku pfuniwa. Leswi hinkwaswo swi kombisa lunghiselelo ra vutlhari leri Yehovha a ri tirhisaka ku khathalela lava nga evuswetini. Kambe swi tlhela swi kombisa leswaku ku fanele ku va ni ku ringanisela leswaku munhu a nga tirhisi musa lowu a kombiwaka wona hi ndlela yo biha.—2 Vatesalonika 3:10-12.

Ku Khathalela Vana Lava Nga Riki Na Vatswari Ni Tinoni Namuntlha

Misinya ya milawu leyi a yi landzeriwa hi malandza ya Xikwembu enkarhini lowu hundzeke ya ha tirha emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha, loko swi ta emhakeni ya ku khathalela ni ku pfuna lava xanisekaka. Xisekelo xa kona i rirhandzu ra vumakwerhu, hilaha Yesu a nga te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Loko van’wana va ri evuswetini kumbe va hlaseriwe hi mhangu kumbe nyimpi kumbe madzolonga ya tiko, vamakwavo emisaveni hinkwayo va lava ku kuma tindlela ta ku va pfuna hi tlhelo ra moya ni ra nyama. A hi voneni mintokoto yin’wana ya manguva lawa leyi kombisaka ndlela leyi sweswo swi endliwaka ha yona emhakeni leyi.

Pedro a nga ha tsundzuki nchumu hi mana wa yena loyi a feke loko a ri ni lembe ni hafu hi vukhale. Loko Pedro a ri ni malembe ya ntlhanu, tata wa yena u lovile. Kutani Pedro ni vamakwavo va sale va nga ri na vatswari. Timbhoni ta Yehovha ana se a ti sungule ku endzela tata wa vona, kutani Pedro ni vabuti wakwe va sungule ku dyondzeriwa Bibele hinkwavo.

Pedro u ri: “Vhiki leri tlhandlamaka endzhaku ko sungula ku dyondza hi sungule ku ya eminhlanganweni. Loko hi ri karhi hi tolovelana ni vamakwerhu, hi sungule ku vona rirhandzu leri va hi kombiseke rona. Vandlha ri ve vutumbelo eka mina hikuva vamakwerhu va xinuna ni va xisati va ndzi kombise rirhandzu ni musa onge hiloko va ri vatswari va mina.” Pedro wa ha tsundzuka leswaku un’wana wa vakulu la nga Mukreste a a n’wi rhambela ekaya ra yena. Loko Pedro a ri kwalaho, a a bula ni ku hungasa ni ndyangu wolowo. Pedro, loyi a sunguleke ku chumayela hi ripfumelo ra yena loko a ri ni malembe ya 11 hi vukhale kutani a khuvuriwa loko a ri ni malembe ya 15, u ri: “Yoleyo i minkarhi leyi ndzi nga yi rivaliki.” Hi ku pfuniwa hi vamakwerhu evandlheni, vamakwavo na vona va endle nhluvuko lowukulu hi tlhelo ra moya.

Nakambe ku ni mhaka ya David. Yena ni hahlwa rakwe ra xisati, va lahliwe hi vatswari va vona loko va thalana. Kutani va kurisiwa hi vakokwa wa vona na hahani wa vona. U ri: “Loko hi ri karhi hi kula kutani hi vona xiyimo lexi hi nga eka xona, hi weriwe hi ku titwa hi nga sirhelelekanga ni gome. A hi lava nchumu lowu nga hi tiyisaka nhlana. Hahani u ve Mbhoni ya Yehovha kutani hikwalaho ka sweswo hi kongomisiwe hi ntiyiso wa Bibele. Vamakwerhu va hi kombise musa ni xinakulobye xa vona. A va hi rhandza naswona va hi khutaze ku tivekela tipakani ni ku hambeta hi tirhela Yehovha. Loko ndzi ri ni kwalomu ka malembe ya khume hi vukhale, nandza un’wana wa vutirheli a a ta a ta ndzi teka leswaku ndzi ya tirha na yena ensin’wini. Makwerhu un’wana a a ndzi hakelela loko ku yiwa  emintsombanweni. Un’wana u kale a ndzi pfuna leswaku ndzi kota ku humesa minyikelo eHolweni ya Mfumo.”

David u khuvuriwe loko a ri ni malembe ya 17 kutani endzhaku u sungule ku tirha erhavini ra le Mexico ra Timbhoni ta Yehovha. Ni sweswi wa ha vula a ku: “Ka ha ri ni vakulu vo hlayanyana lava hluvukisaka dyondzo ya mina ni ku ndzi nyika ndzayo leyi pfunaka. Hi ndlela yoleyo ndzi hlula ku titwa ndzi nga sirhelelekanga ni xivundza.”

Abel, nkulu evandlheni ra le Mexico, leri nga ni tinoni to hlayanyana leti lavaka mpfuno u ri: “Ndzi khorwisekile leswaku nchumu lowukulu lowu tinoni ti wu lavaka ngopfu i ku seketeriwa emintlhavekweni. Minkarhi yin’wana va hlaseriwa hi ntshikilelo wa mianakanyo; va va ni xivundza. Hikwalaho i swa nkoka ku va seketela ni ku va yingisela. Hina [vakulu va vandlha] hi va endzela ko tala. I swa nkoka ku tinyika nkarhi wa ku yingisela swiphiqo swa vona. Sweswo swi endla leswaku va titwa va chavelelekile emoyeni.” Hambiswiritano, minkarhi yin’wana va swi lava ku pfuniwa hi tlhelo ra timali. Abel u tshame a ku: “Sweswi hi karhi hi akela makwerhu wa xisati la nga noni yindlu. Hi heta Migqivela yin’wana ni mindzhenga yin’wana exikarhi ka vhiki hi ri karhi hi aka yindlu yakwe.”

Malunghana ni ntokoto wa yena n’wini wa ku pfuna vana lava nga riki na vatswari ni tinoni, nkulu un’wana wa vandlha u ri: “Ndzi pfumela leswaku vana lava nga riki na vatswari va lava rirhandzu ra Vukreste swinene ku tlula tinoni. Ndzi xiye leswaku va tala ku titwa onge vona a va laviwi, va vona onge ku rhandziwa vana va kondlo-a-ndzi-dyi, lava nga ni vatswari havambirhi. Va lava ku kombiwa rirhandzu lerikulu ra vumakwerhu. I swinene ku vonana na vona endzhaku ka minhlangano u va vutisa leswaku va pfuke njhani. Ku ni makwerhu la tekeke, loyi a kuleke a nga ri na vatswari. Minkarhi hinkwayo ndzi n’wi pfuxela hi ku n’wi kombisa rirhandzu enhlanganweni, kutani wa ndzi vukarha loko hi hlangana. Sweswo swi tiyisa vuxaka bya rirhandzu ra ntiyiso ra vumakwerhu.”

Yehovha U Ta “Kutsula Xisiwana”

Ku tshemba Yehovha i swa nkoka leswaku ku langutaniwa ni xiyimo xa tinoni ni vana lava nga riki na vatswari. Ku vuriwa leswi ha yena: “Yehovha u rindza valuveri; u lamulela n’wana la nga riki na tatana ni noni.” (Pisalema 146:9) Swiphiqo swa muxaka lowu swi ta tlhantlhiwa hi ku helela ntsena hi Mfumo wa Xikwembu lowu nga ta va wu lawuriwa hi Yesu Kreste. Loko mupisalema a hlamusela vulawuri bya Mesiya, hi ndlela ya vuprofeta u tsale a ku: “[U] ta kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. [U] ta va ni nsovo eka loyi a pfumalaka ni loyi a nga xisiwana, [u] ta ponisa moya-xiviri wa swisiwana.”—Pisalema 72:12, 13.

Loko makumu ya mafambiselo lawa ya sweswi ya swilo ma ri karhi ma tshinela, swi le rivaleni leswaku mintshikilelo leyi Vakreste va langutanaka na yona hi ntolovelo yi ta ya yi andza. (Matewu 24:9-13) Ku ni xilaveko xa leswaku Vakreste va khathalelana siku ni siku ni ku ‘rhandzana hi rirhandzu ro enta.’ (1 Petro 4:7-10) Vavanuna lava nga Vakreste, ngopfu-ngopfu vakulu, va fanele ku kombisa vana lava nga riki na vatswari nkhathalelo ni ntwela-vusiwana. Naswona vavasati lava kuleke evandlheni va nga seketela tinoni naswona va ti chavelela. (Tito 2:3-5) Entiyisweni, un’wana ni un’wana a nga pfuna hi ku hisekela ku kombisa ku khathalela van’wana lava nga emaxangwini.

Vakreste va ntiyiso a va ‘swinyi va nga wu kombi ntsetselelo’ loko ‘va vona makwavo a pfumala.’ Va tshama va ku xalamukerile ku yingisa xikhongotelo xa muapostola Yohane lexi nge: “Vana lavatsongo, a hi veni ni rirhandzu, ku nga ri hi marito kumbe ririmi, kambe hi swiendlo ni ntiyiso.” (1 Yohane 3:17, 18) Hikwalaho, a hi ‘khathaleleni lava nga riki na vatswari ni tinoni enhlomulweni wa tona.’—Yakobo 1:27.

[Nkomiso eka tluka 11]

“A hi veni ni rirhandzu, ku nga ri hi marito kumbe ririmi, kambe hi swiendlo ni ntiyiso.” 1 Yohane 3:18

[Swifaniso eka tluka 10]

Vakreste va ntiyiso va khathalela lava nga riki na vatswari ni tinoni hi tlhelo ra nyama, hi tlhelo ra moya ni le mintlhavekweni