Xana U Nga Va Ni Langutelo Lerinene Hi Mali Hi Ndlela Yihi?

Rirhandzu ra mali ni ku rhandza rifuwo a hi swintshwa; naswona Bibele ya vulavula ha swona, tanihi leswi swi nga riki nchumu wa sweswinyana. I swilo swa khale swinene. ENawini, Xikwembu xi lerise Vaisrayele xi ku: “U nga tshuki u navela yindlu ya munhu-kuloni . . . kumbe xin’wana ni xin’wana lexi nga xa munhu-kuloni.”—Eksoda 20:17.

RIRHANDZU ra mali ni rifuwo a swi tolovelekile esikwini ra Yesu. Twana xiviko xa bulo exikarhi ka Yesu ni jaha leri “fuweke swinene.” “Yesu a ku eka yena: ‘Ka ha ri ni xilo xin’we lexi pfumalekaka eka wena: Xavisa swilo hinkwaswo leswi u nga na swona, u avela swisiwana, u ta va ni xuma ematilweni; kutani u ta u va mulandzeri wa mina.’ Loko a twa leswi, a va ni gome lerikulu, hikuva a a fuwe ngopfu.”—Luka 18:18-23.

Langutelo Lerinene Hi Mali

Hambiswiritano, swi ta va swi hoxile ku gimeta hi leswaku Bibele yi alana ni mali hi yoxe kumbe xin’wana ni xin’wana lexi fambelanaka na yona. Bibele yi kombisa leswaku mali i xisirhelelo eka vusweti ni swiphiqo swin’wana leswi fambisanaka na byona, yi endla vanhu va kota ku kuma leswi va swi pfumalaka. Hosi Solomoni u tsarile: “Vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo.” Naswona: “Xinkwa i xa ku endla leswaku vatirhi va hleka, naswona vhinyo yi endla leswaku vutomi byi tsakisa; kambe mali yi fikelela swilo hinkwaswo.”—Eklesiasta 7:12; 10:19.

Ku tirhisa mali hi ndlela leyinene swa amukelaka eka Xikwembu. Hi xikombiso Yesu u te: “Tiendleleni vanakuloni hi rifuwo leri nga lulamangiki.” (Luka 16:9) Leswi swi katsa ku nyikela eku yisiweni ka ntirho wa vugandzeri bya ntiyiso bya Xikwembu emahlweni, loko hi ta lava leswaku Xikwembu xi va Munghana wa hina. Solomoni, loko ku akiwa tempele ya Yehovha u landzele xikombiso xa tata wa yena Davhida, a nyikela hi mali yo tala swinene ni swilo swa risima. Xileriso xin’wana xa Vukreste i ku pfuna lava pfumalaka hi swilo leswi vonakaka. Muapostola Pawulo u te: “Avelanani ni vakwetsimi hi ku ya hi swilaveko swa vona.” U engeterile: “Mi landzela ndlela ya malwandla.” (Varhoma 12:13) Hakanyingi leswi swi katsa ku tirhisa mali. Hambiswiritano, ku vuriwa yini hi rirhandzu ra mali?

‘Ku Hlongorisa Silivhere’

Pawulo u vulavule ngopfu hi “ku rhandza mali”—kumbe hi ku kongoma ‘ku rhandza silivhere’—loko a tsalela Timotiya, nakulobye wa yena wa Mukreste la ha riki muntshwa. Ndzayo ya Pawulo yi nga kumiwa eka 1 Timotiya 6:6-19. U vulavule hi “ku rhandza mali” tanihi xiphemu xa tinhla-nkulu ta swilo leswi vonakaka leti a nga ta ti kambisisa. Hi endla kahle loko hi dyondza hi vukheta marito ya Pawulo lama huhuteriweke, hikwalaho ka leswi vanhu va namuntlha va khutazaka ku rhandza mali. Ku kambisisa ko tano i ka nkoka hakunene hikuva ku paluxa xihundla xo “khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.”

Pawulo u tsundzuxile: “Ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha, naswona hi ku lwela ku fikelela rirhandzu leri, van’wana va lahlekisiwile eripfumelweni naswona va titlhave hinkwako-nkwako hi switlhavi swo tala.” (1 Timotiya 6:10) Ndzimana leyi a yi vuli leswaku mali yi bihile—naswona a ku na tsalwa rin’wana leri vulaka sweswo. Muapostola a nga kalanga a vula leswaku mali i xisekelo xa “swilo swo biha” kumbe a vula leswaku mali i rimitsu ra xiphiqo xin’wana ni xin’wana. Ematshan’weni ya sweswo, rirhandzu ra mali ri nga va xivangelo—hambi loko ri nga ri  rona ntsena ri vangaka sweswo—xa nchumu wun’wana ni wun’wana wa “swilo swo biha.”

Tivonele Makwanga

Hambileswi mali hi yoxe yi nga soriwiki eMatsalweni, kambe leswi a swi fanelanga swi xaxisa xitsundzuxo xa Pawulo. Vakreste lava sungulaka ku rhandza mali va le khombyeni ro langutana ni mixaka hinkwayo ya swiphiqo, khombo lerikulu ra kona ku nga ku hambuka eripfumelweni. Ntiyiso lowu wu tiyisiwa hi leswi Pawulo a swi vuleke eka Vakreste va le Kolosa: “Dlayani swirho swa miri wa n’wina leswi nga emisaveni malunghana ni . . . ku navela loku vavisaka, ni ku tshwa, ku nga ku gandzela swifaniso swa hava.” (Vakolosa 3:5) Xana ku tshwa, makwanga, kumbe “ku rhandza mali” swi nga fanisiwa njhani ni ku gandzela swikwembu swa hava? Xana leswi swi vula leswaku swi hoxile ku lava yindlu leyikulu, movha leyintshwa ni ntirho lowu holelaka? Doo, a xi kona exikarhi ka swilo leswi lexi hoxeke. Xivutiso hi leswaku: Xana i langutelo ra muxaka muni leri endlaka munhu a lava hinkwaswo leswi naswona xana wa swi pfumala hakunene?

Ku hambana exikarhi ka ku navela lokunene ni makwanga swi nga fanisiwa ni ku hambana exikarhi ka ndzilo lowu tirhiseriwaka ku sweka ni malangavi ya ndzilo lama hisaka nhova. Ku navela lokunene ni loku faneleke ku nga pfuna. Ku hi khutaza ku tirha ni ku pindzula. Swivuriso 16:26 yi ri: “Moya-xiviri wa munhu la tirhaka hi matimba wu n’wi tirhele hi matimba, hikuva nomu wakwe wu n’wi susumete hi matimba.” Kambe makwanga ma ni khombo naswona ma dlaya. I ku navela loku nga lawulekiki.

Ku lawula ku navela ka hina i xiphiqo lexikulu. Xana mali leyi hi yi hlengeletaka kumbe swilo leswi vonakaka leswi hi swi lavaka hi swi lavela leswaku swi hi pfuna kumbe hi swi lavela ku hi endla mahlonga? Hi yona mhaka Pawulo a vulaka leswaku ku va “munhu wa makwanga [swi vula] ku va mugandzeri wa swifaniso swa hava.” (Vaefesa 5:5) Ku va ni makwanga hi nchumu wo karhi kahle-kahle swi vula leswaku hi tinyiketele eka nchumu wolowo—entiyisweni hi wu endla n’wini wa hina, xikwembu xa hina, nchumu lowu hi wu tirhelaka. Hilaha ku hambaneke Xikwembu xa kandziyisa: “U nga tshuki u va ni swikwembu swimbe emahlweni ka xikandza xa mina.”—Eksoda 20:3.

Loko hi va ni makwanga nakambe swi kombisa leswaku a hi tshembi leswaku Xikwembu xi ta hetisisa xitshembiso xa xona hi ku hi nyika leswi hi swi pfumalaka. (Matewu 6:33) Kutani makwanga ma vangela ku xandzukela Xikwembu. Hi ndlela leyi i “ku gandzela swifaniso swa hava.” A swi hlamarisi leswi Pawulo a tsundzuxeke kahle hi swona!

Yesu na yena u nyikele xitsundzuxo malunghana ni makwanga. U hi lerise ku tivonela ku navela swilo leswi hi nga riki na swona: “Tshamani mi pfule mahlo ya n’wina naswona mi tivonela eka muxaka wun’wana ni wun’wana wa ku navela, hikuva hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” (Luka 12:15) Hi ku ya hi ndzimana leyi ni xifaniso xa Yesu xin’wana, makwanga ma sekeriwe eka ntshembo wa hava wa leswaku xa nkoka evuton’wini hi leswaku munhu u na swo tanihi kwihi. Ku nga ha va mali, xiyimo, matimba kumbe leswi yelanaka ni sweswo. Swa koteka ku va ni makwanga eka xin’wana ni xin’wana lexi nga kumiwaka. Hi nga ha ehleketa leswaku ku kuma nchumu wolowo swi ta hi endla hi eneriseka. Kambe hi ku ya hi Bibele ni ntokoto wa munhu, i Xikwembu ntsena xi nga swi kotaka—naswona xi ta swi kota—ku enerisa swilaveko swa hina, tanihi hilaha Yesu a byeleke valandzeri va yena hakona.—Luka 12:22-31.

Mukhuva wa namuntlha wo hanyela ku xava wa hundzeleta eku khutazeni ka makwanga. Hi ku kuceteriwa hi tindlela leti tumbeleke kambe leti nga ni matimba, vanhu vo tala va tshemba leswaku leswi va nga na swona a swi enelanga. Va lava swilo swo tala, leswikulu ni swo antswa. Hambileswi hi nga ta ka hi nga va cinci vanhu lava hi hanyaka na vona, hi nga lwisana njhani ni mboyamelo lowu?

Ku Hambana eXikarhi Ka Ku Eneriseka Ni Makwanga

Pawulo u hi nyika leswi hambaneke ni makwanga, ku nga ku eneriseka. U ri: “Kutani, loko hi ri ni swakudya ni swifunengeto, hi ta eneriseka hi swilo leswi.” (1 Timotiya 6:8) Nhlamuselo ya swilo hinkwaswo leswi hi swi pfumalaka hakunene—“swakudya ni swifunengeto”—yi nga ha twala yi olova kumbe yi nga tiki. Vanhu va tihungasa hi minongonoko ya le ka thelevhixini laha vahlaleri va endzelaka vanhu lava nga ni ndhuma lava tshamaka  emakaya ya manyunyu. Yoleyo a hi yona ndlela yo kuma ku eneriseka.

Ina, malandza ya Xikwembu a ma languteriwanga leswaku ma hanya evusiwaneni. (Swivuriso 30:8, 9) Hambiswiritano, Pawulo wa hi tsundzuxa leswaku vusiwana i yini: i ku pfumala swakudya, swiambalo ni vutshamo laha munhu a nga fihlaka kona nhloko. Hi hala tlhelo loko hi ri ni swilo sweswo, hi ni xisekelo xo eneriseka.

Xana Pawulo a tiyisile hi nhlamuselo leyi yo eneriseka? Xana swa koteka hakunene ku eneriseka hi swilo swa xisekelo ntsena—swakudya, swiambalo ni yindlu? Pawulo u fanele a swi tiva. U tshame a hanya emafurheni ni ku va ni malunghelo ya xiyimo xa le henhla endhawini ya Vayuda ni ku va Murhoma. (Mintirho 22:28; 23:6; Vafilipiya 3:5) Nakambe Pawulo u langutane ni swiyimo swo tika entirhweni wa yena wa vurhumiwa. (2 Vakorinto 11:23-28) Eka hinkwaswo leswi u dyondze hi xihundla lexi n’wi pfuneke ku tshama a enerisekile. Xana a xi ri xihi?

“Ndzi Dyondze Xihundla”

Pawulo u hlamuserile eka rin’wana ra mapapila ya yena: “Kunene ndza swi tiva ku kayivela swilo, kunene ndza swi tiva ku va ni swo tala. Eka hinkwaswo ni le ka swiyimo hinkwaswo ndzi dyondze xihundla xa ku xurha ni ku va ni ndlala, ku va ni swo tala ni ku pfumala.” (Vafilipiya 4:12) Pawulo u twala a tiyiseka ni ku va ni ntshembo! Swi nga olova ku ehleketa leswaku loko a tsala marito lawa a swi n’wi fambela kahle evuton’wini kambe a swi nga ri tano. A ri ekhotsweni eRhoma!—Vafilipiya 1:12-14.

Loko mhaka leyi twisaka ku vava yi tekeriwa enhlokweni, mhaka leyi yi hundzisa rungula ra matimba emhakeni ya ku eneriseka ku nga ri eka swilo leswi vonakaka ntsena kambe ni le ka swiyimo swo hambana-hambana. Rifuwo lerikulu kumbe maxangu lamakulu swi nga hi ringa leswaku hi nga tivi leswaku hi xihi lexi taka ku sungula. Pawulo u vulavule hi rifuwo ra swa moya leri n’wi pfuneke ku eneriseka ku nga khathariseki swiyimo swa swilo leswi vonakaka: “Eka swilo hinkwaswo ndzi ni ntamu hikwalaho ka loyi a ndzi nyikaka matimba.” (Vafilipiya 4:13) Ematshan’weni yo titshega hi rifuwo ra yena ro tala kumbe leri nga nyawuriki kumbe hi swiyimo leswi a langutanaka na swona, leswi tsakisaka kumbe leswi nga tsakisiki, Pawulo u titshege hi Xikwembu leswaku xi enerisa swilaveko swa yena. Vuyelo bya kona ku ve ku eneriseka.

Xikombiso xa Pawulo a xi ri xa nkoka swinene eka Timotiya. Muapostola loyi u khutaze jaha rero ku rhangisa vutomi lebyi nga ni ku chava Xikwembu ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu ku ri ni rifuwo. Pawulo u te: “Hambiswiritano, Wena munhu wa Xikwembu, baleka eka swilo leswi. Kambe lavisisa ku lulama, ku tinyiketela loku nga ni vukwembu, ripfumelo, rirhandzu, ku tiyisela, moya wo rhula.” (1 Timotiya 6:11) Marito wolawo kumbexana a ma kongomisiwe eka Timotiya, kambe ma tirha eka un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku dzunisa Xikwembu ni ku va ni vutomi lebyi tsakisaka hakunene.

Timotiya a a fanele a tivonela leswaku a nga vi na makwanga ku fana ni Mukreste un’wana ni un’wana. Handle ko kanakana a ku ri ni vapfumeri lava a va fumile evandlheni ra Efesa, laha a ri kona loko Pawulo a n’wi tsalela. (1 Timotiya  1:3) Pawulo u tise mahungu lamanene ya Kreste endhawini leyi ya mabindzu, laha a hundzuleke vanhu vo tala. A swi kanakanisi leswaku vo tala va vona a ku ri swifumi, tanihi laha swi nga ha kona ni le vandlheni ra Vukreste namuntlha.

Kutani xivutiso malunghana ni dyondzo leyi kumekaka eka 1 Timotiya 6:6-10 hi lexi: Xana vanhu lava nga ni mali yo tala swinene va nga endla yini loko va lava ku dzunisa Xikwembu? Pawulo u ri va fanele va rhanga va kambisisa langutelo ra vona. Mali hi xitalo yi endla munhu a titwa a enerisekile. Pawulo u ri: “Lerisa lava fuweke emafambiselweni ya sweswi ya swilo leswaku va nga titekeli ehenhla, naswona va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu, lexi hi nyikaka swilo hinkwaswo hilaha ku fuweke leswaku hi tiphina.” (1 Timotiya 6:17) Vanhu lava fuweke va fanele va dyondza ku languta hala ka mali ya vona; va fanele va languta eka Xikwembu, xihlovo xo sungula xa rifuwo rin’wana ni rin’wana.

Kambe langutelo i ntlhantlho lowu nga hetisekangiki wo humelela. Hi ku famba ka nkarhi, Vakreste lava fuweke va fanele va dyondza ku tirhisa rifuwo ra vona hi vutlhari. Pawulo wa tsundzuxa: ‘Endlani leswinene, mi fuwa hi mintirho leyinene, mi hanana, mi tiyimisela ku avelana ni van’wana.’—1 Timotiya 6:18.

‘Vutomi Bya Xiviri’

Mhaka-nkulu ya ndzayo ya Pawulo a ku ri leswaku hi fanele hi titsundzuxa hi nkoka wa swilo leswi vonakaka. Rito ra Xikwembu ri ri: “Swilo swa nkoka swa la fuweke i muti wakwe lowu tiyeke, naswona swi fana ni rirhangu leri sirhelelaka loko a anakanya.” (Swivuriso 18:11) Ina, nsirhelelo lowu rifuwo ri nga ku nyikaka wona wo anakanyiwa ntsena naswona entiyisweni i vuxisi. Swi hoxile leswaku vutomi bya hina byi titshega hi rona ematshan’weni yo kuma ku amukeriwa hi Xikwembu.

Ku nga tshembeki ka rifuwo ku endla leswaku swi tika ku veka ntshembo wa hina eka rona. Ntshembo wa xiviri wu tshegiwa hi nchumu lowu nga ni matimba, lowu nga ni xikongomelo ni lowu khomelelaka. Ntshembo wa Mukreste wu titshege hi Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu ni xitshembiso xa yena xa vutomi lebyi nga heriki. Tanihi leswi swi nga ntiyiso leswaku mali yi nga ka yi nga wu xavi ntsako, swi lo dla leswaku mali yi nga ka yi nga ku xavi ku pona. I ripfumelo ra hina ntsena eka Xikwembu leri nga hi nyikaka ntshembo wolowo.

Kutani ku nga khathariseki leswaku hi fuwile kumbe hi swisiwana a hi fambeni hi ndlela leyi nga ta hi endla hi ‘fuwa eka Xikwembu.’ (Luka 12:21) A xi kona lexi nga xa nkoka ku tlula ku amukeriwa hi Muvumbi. Matshalatshala hinkwawo lawa hi ma endlaka leswaku hi wu hlayisa ma hoxa xandla eka ku ‘tivekela ka hina ku hlayiseka ka masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka, leswaku hi ta khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.’—1 Timotiya 6:19.

[Xifaniso eka tluka 7]

Pawulo u dyondze xihundla xa ku eneriseka

[Swifaniso eka tluka 8]

Hi nga va ni ntsako naswona hi eneriseka hi leswi hi nga na swona