‘Mikateko I Ya Lowo Lulama’

“A NDZI ri jaha, kambe se ndzi dyuhele, kambe a ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a tshikiwa hi ku helela, hambi ku ri vana vakwe va lava xinkwa,” ku vule mupisalema Davhida loko a dyuharile. (Pisalema 37:25) Yehovha Xikwembu u rhandza lavo lulama naswona wa va khathalela hi rirhandzu. ERitweni rakwe leri nga Bibele, u khutaza vagandzeri va ntiyiso leswaku va lava ku lulama.—Sofaniya 2:3.

Ku va la lulameke swi vula ku fambisana ni nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni leswi xi swi tekaka swi ri leswinene ni leswi xi swi tekaka swi bihile. Loko yi hi khutaza ku endla ku rhandza ka Xikwembu, ndzima ya vukhume ya buku ya Bibele ya Swivuriso yi kombetela eka mikateko leyi fuweke ya moya leyi kumiwaka hi lava va endleka tano. Eka yona ku ni mphakelo wo tala wa swakudya swa moya, ntirho lowu enerisaka ni lowu vuyerisaka ni vuxaka lebyinene exikarhi ka Xikwembu ni vanhu. Kutani, a hi kambisiseni Swivuriso 10:1-14.

Nsusumeto Lowunene

Marito yo sungula ya ndzima leyi a ma hi siyi hi mbambela leswaku i mani mutsari wa marito ya ndzima leyi ya buku ya Swivuriso. Ma hlayeka hi ndlela leyi: “Swivuriso swa Solomoni.” Loko a hlamusela nsusumeto lowunene wo landzela ndlela leyinene, Hosi Solomoni wa le Israyele ya khale, u ri: “N’wana wo tlhariha hi loyi a tsakisaka tata wakwe, naswona n’wana wo hunguka i gome eka mana wakwe.”—Swivuriso 10:1.

Vatswari va va ni gome lerikulu loko un’wana wa vana va vona a fularhela vugandzeri bya Xikwembu xa ntiyiso ni lexi hanyaka! Hosi leyi yo tlhariha yi boxa gome ra manana, kumbexana ku kombisa leswaku manana u va ni gome lerikulu ngopfu. Hakunene swi ve tano eka Doris. * Wa hlamusela: “Loko jaha ra hina leri nga ni malembe ya 21 hi vukhale ri fularhela ntiyiso, mina ni nuna wanga Frank hi tshoveke timbilu. Mina a ndzi twe ku vava ngopfu ku tlula Frank. Ku vava koloko a ku si hela hambileswi ku hundzeke malembe ya 12.”

Vana va nga khumba ntsako wa vatata wa vona ni ku dyisa va mana wa vona mbitsi. Onge hi nga tlhariha kutani hi tsakisa vatswari va hina. Xa nkoka ngopfu, a hi tsakiseni mbilu ya Tata wa hina wa le matilweni, ku nga Yehovha.

‘Moya-xiviri Wa Lowo Lulama Wu Enerisekile’

Hosi yi ri: “Xuma xa lowo homboloka a xi nge pfuni nchumu, kambe ku lulama hi kona loku nga ta kutsula eku feni.” (Swivuriso 10:2) Hakunene marito lawa i ya risima eka Vakreste va ntiyiso lava hanyaka enguveni yo hetelela ya nkarhi wa makumu. (Daniyele 12:4) Ku herisiwa ka misava leyi nga xi chaviki Xikwembu ku kwala nyongeni. Ku hava nsirhelelo lowu endliweke hi vanhu—ku nga ha va swilo leswi vonakaka, mali kumbe vusocha—leswi nga ta va sirhelela hi nkarhi wa ‘nhlomulo lowukulu’ lowu taka. (Nhlavutelo 7:9, 10, 13, 14) ‘Lavo lulama [hi vona ntsena] lava nga ta tshama emisaveni swin’we ni lava va pfumalaka xisandzu.’ (Swivuriso 2:21, The New English Bible) Kutani, onge hi nga hambeta hi “lava mfumo ni ku lulama ka [Xikwembu].”—Matewu 6:33.

Malandza ya Yehovha a ma nge yi kumi ntsena emisaveni leyintshwa mikateko ya Xikwembu leyi xi yi tshembiseke. “Yehovha a nge endli leswaku moya-xiviri wa munhu wo lulama wu va ni ndlala, kambe ku navela ka lowo homboloka u ta ku bakanya.” (Swivuriso 10:3) Yehovha u nyikele ndzalo ya swakudya hi ku tirhisa “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45) Hakunene lavo lulama va ni xivangelo xo “huwelela hi ku tsaka hikwalaho ka xiyimo lexinene xa mbilu.” (Esaya 65:14) Vutivi byi tsakisa moya-xiviri wakwe. Swa n’wi tsakisa ku lavisisa rifuwo ra moya. Lowo biha a nga wu kumi ntsako wo tano.

 ‘Migingiriko Yi Fuwisa Munhu’

Lowo lulama u katekisiwe hi ndlela yin’wana. “Loyi a tirhaka hi voko ro loloha u ta pfumala, kambe voko ra munhu la gingiritekaka hi rona leri nga ta fuwisa munhu. N’wana la nga ni ku twisisa wa hlengeleta hi nkarhi wa ximumu; n’wana la nyumisaka u etlela vurhongo hi nkarhi wa ntshovelo.”—Swivuriso 10:4, 5.

Nchumu wa nkoka i marito lawa hosi yi ma byelaka vatirhi hi nkarhi wa ntshovelo. Nguva ya ntshovelo a hi nkarhi wo khudzehela. I nkarhi wa migingiriko ni ku tirha nkarhi wo leha. Kunene, i nkarhi wa leswaku n’wana a an’wa hi tsheve.

Loko Yesu a ehleketa hi ntshovelo, ku nga ri wa mavele, kambe wa vanhu, u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Ntshovelo i wukulu, kambe vatirhi a hi vangani. Hikokwalaho, kombelani N’wini wa ntshovelo [Yehovha Xikwembu] leswaku a rhumela vatirhi entshovelweni wakwe.” (Matewu 9:35-38) Hi lembe ra 2000, vanhu lava tlulaka 14 wa timiliyoni va ve kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Yesu—a va tlula nhlayo ya Timbhoni ta Yehovha hilaha ku phindhiweke kambirhi. Kutani, i mani loyi a nga alaka leswaku “masimu, ma basile leswaku ma tshoveriwa”? (Yohane 4:35) Vagandzeri va ntiyiso va kombela N’wini leswaku a va rhumela vatirhi vo tala, hi hala tlhelo vona va tirha hi matimba entirhweni wo endla vadyondzisiwa hi ku pfumelelana ni swikhongelo swa vona. (Matewu 28:19, 20) Kunene Yehovha u ya katekise swinene matshalatshala ya vona! Hi lembe ra ntirho ra 2000, vanhu lava ha ku sungulaka ku hlanganyela lava tlulaka 280 000 va khuvuriwile. Na vona va lwela ku va vadyondzisi va Rito ra Xikwembu. Onge hi nga kuma ntsako ni ku eneriseka enguveni leyi ya ntshovelo hi ku hlanganyela hi ku helela entirhweni lowu wa ku endla vadyondzisiwa.

‘Mikateko I Ya Nhloko Yakwe’

Solomoni u ya emahlweni: “Mikateko i ya nhloko ya lowo lulama, kambe loko ku ri nomu wa lavo homboloka, wu funengeta madzolonga.”—Swivuriso 10:6.

Loyi a tengeke ni loyi a lulameke embilwini u nyikela vumbhoni byo tala bya ku lulama kakwe. Marito yakwe i ya musa naswona ma aka, swiendlo swakwe hi leswinene naswona wa hanana. Vo tala va swi tsakela ku va na yena. Munhu yoloye va n’wi xixima—va n’wi katekisa—hikuva va vulavula kahle ha yena.

Hi hala tlhelo, munhu wo homboloka u ni rivengo kumbe lunya naswona makungu yakwe i ku vavisa van’wana. Marito yakwe ma tsokombela naswona ma “funengeta madzolonga” lama a ma tumbeteke embilwini yakwe, kambe eku heteleleni u sungula ku lwa ni ku rhuketela ha wona. (Matewu 12:34, 35) Kumbe xin’wana lexi nga ha endlekaka, “madzolonga ma ta funengeta [kumbe ku pfala] milomu ya vanhu lavo homboloka.” (Swivuriso 10:6, nhlamuselo ya le hansi) Leswi swi vula leswaku, leswi a vengaka van’wana, na vona va n’wi venga. Hi ndlela yo fanekisela, nomu wakwe wa funengetiwa kumbe ku pfariwa. Xana i mikateko yihi leyi munhu wo tano a nga yi langutelaka eka van’wana?

“Ku tsundzukiwa ka lowo lulama ku tisa nkateko, kambe vito ra lowo homboloka ri ta bola.” (Swivuriso 10:7) Lowo lulama vanhu va n’wi tsundzuka hi rirhandzu ra yena, xa nkoka ngopfu, u tsundzukiwa hi Yehovha Xikwembu. Hi ku  tshembeka kakwe ku fikela eku feni, Yesu “u kume vito lerinene ngopfu” ku tlula ni ra tintsumi. (Vaheveru 1:3, 4) Vavanuna ni vavasati lava nga Vakreste lava a va tshembekile khale va ha tsundzukiwa ni namuntlha hi Vakreste va ntiyiso tanihi swikombiso leswi nga tekeleriwaka. (Vaheveru 12:1, 2) Leswi swi hambane ngopfu ni vito ra lavo homboloka, leri vaka xilo lexi nyenyetsaka ni leri tingaka! Ina, “ku fanele ku hlawuriwa vito ematshan’weni ya rifuwo ro tala; tintswalo ta antswa ku tlula silivhere ni nsuku.” (Swivuriso 22:1) Onge hi nga tiendlela vito lerinene eka Yehovha ni le ka vanhu-kolorhi.

‘Munhu Wo Tshembeka U Ta Famba Ehansi Ka Nsirhelelo’

Loko a komba ku hambana exikarhi ka lavo tlhariha ni swiphukuphuku, Solomoni u ri: “Loyi a tlhariheke embilwini u ta amukela swileriso, kambe loyi a nga xiphukuphuku emilon’wini yakwe, u ta kandziyeriwa.” (Swivuriso 10:8) Munhu wo tlhariha u swi tiva kahle leswaku “loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Wa xi xiya xilaveko xo lava nkongomiso wa Yehovha ni ku amukela swileriso swa Xikwembu hi mandla mambirhi. Hi tlhelo rin’wana, loyi a nga xiphukuphuku hi milomu yakwe a nga wu twisisi ntiyiso lowu wa xisekelo. Marito yakwe ya vuhunguki ma n’wi tisela ndzoviso.

Munhu wo lulama u tlhela a kuma nsirhelelo lowu wu nga kumiwiki hi lowo homboloka. “Loyi a fambaka hi ku tshembeka u ta famba a sirhelelekile, kambe loyi a endlaka tindlela takwe ti homboloka u ta endla leswaku a tiviwa. Loyi a tsopetaka tihlo u ta vanga ku vaviseka, ni loyi a nga xiphukuphuku emilon’wini yakwe, u ta kandziyeriwa.”—Swivuriso 10:9, 10.

Munhu wo lulama u tshembekile eswiendlweni swakwe. U xiximiwa ni ku tshembiwa hi vanhu van’wana. Hakanyingi munhu wo tshembeka u tekiwa a ri mutirhi wa nkoka naswona u nyikiwa vutihlamuleri lebyikulu. Ndhuma yakwe yo tshembeka yi nga endla leswaku a thoriwa hambiloko mintirho yi ri ndlala. Tlhandlakambirhi, ku tshembeka kakwe ku n’wi tisela ntsako ni ku rhula ekaya rakwe. (Pisalema 34:13, 14) U titwa a sirhelelekile hi vuxaka bya yena ni vandyangu wakwe. Hakunene nsirhelelo i mbhandzu wa vutshembeki.

A swi tano hi munhu loyi a pindzulaka hi ndlela ya ku nga tshembeki ka vutianakanyi. Muxisi a nga ha ringeta ku tumbeta ku nga tshembeki kakwe hi marito yo homboloka kumbe hi swikowetelo swa miri wakwe. (Swivuriso 6:12-14) Ku tsopeta ka tihlo rakwe hi ndlela yo biha kumbe hi xikongomelo xa vuxisi swi nga ha n’wi vangela ku vaviseka lokukulu loyi a n’wi kanganyiseke. Kambe nkarhi wun’wana, vuxisi bya munhu wo tano bya paluxeka. Muapostola Pawulo u tsarile: “Swidyoho swa vanhu van’wana swi tikomba erivaleni, swi yisa eku avanyisiweni hi ku kongoma, kambe loko ku ri vanhu van’wana, swidyoho swa vona na swona swi vonaka endzhaku. Hi ndlela leyi fanaka ni mintirho leyinene yi tikomba erivaleni, naswona leyi nga riki tano a yi nge tshami yi fihlekile.” (1 Timotiya 5:24, 25) Ku nga khathariseki leswaku i mani loyi a katsekaka—ku nga ha va ku ri mutswari, munghana, munghana wa vukati kumbe munhu loyi a tolovelaneke na yena—eku heteleleni ku nga tshembeki kakwe ka paluxeka. I mani loyi a nga tshembaka munhu wa ndhuma yo pfumala ku tshembeka?

‘Nomu Wa Yena I Xihlovo Xa Vutomi’

Solomoni u ri: “Nomu wa munhu wo lulama i xihlovo xa vutomi; kambe loko ku ri  nomu wa lavo homboloka, wu funengeta madzolonga.” (Swivuriso 10:11) Marito lama humaka enon’weni ma nga horisa kumbe ma vavisa. Ma nga ha phyuphyisa ni ku tiyisa munhu, kumbe ma nga n’wi vangela mbitsi.

Loko yi kombisa leswi marito lama vuriweke ma nga swi endlaka, hosi ya le Israyele yi te: “Rivengo ri pfuxa timholovo, kambe rirhandzu ri funengeta ku tlula nawu hinkwako.” (Swivuriso 10:12) Rivengo ri vanga timholovo exikarhi ka vanhu, ri pfuxa madzolonga. Lava rhandzaka Yehovha va fanele va herisa rivengo evuton’wini bya vona. Njhani? Hi ku ri siva hi rirhandzu. “Rirhandzu ri funengeta swidyoho swo tala.” (1 Petro 4:8) Rirhandzu ri “byarha swilo hinkwaswo,” leswi vulaka leswaku “swilo hinkwaswo swi funengetiwe hi rona.” (1 Vakorinto 13:7; Kingdom Interlinear) Rirhandzu ra Xikwembu a ri languteli ku hetiseka eka vanhu lava nga hetisekangiki. Handle ko xopaxopa swihoxo swa van’wana, rirhandzu ro tano ri hi pfuna ku honisa swihoxo swa vona handle ka loko va endle xidyoho lexikulu. Rirhandzu ri tiyisela ku tsongahatiwa evutirhelini bya nsimu, laha hi tirhaka kona kumbe exikolweni.

Hosi ya vutlhari yi ya emahlweni: “Vutlhari byi kumeka emilon’wini ya vanhu lava nga ni ku twisisa, kambe nhonga i ya nhlana wa la nga ni mbilu yo hunguka.” (Swivuriso 10:13) Vutlhari bya munhu la twisisaka byi kongomisa milenge yakwe. Marito lama akaka lama humaka emilon’wini yakwe ma pfuna van’wana ku famba endleleni yo lulama. Yena swin’we ni lava va n’wi yingisaka va fanele va kongomisiwa hi nkani endleleni leyi faneleke—i nhonga ya nxupulo.

“Lava Va Tekaka Vutivi Byi Ri Bya Risima”

I yini lexi nga hi pfunaka leswaku marito ya hina ma va ‘xihlovo lexi khapakhapaka hi vutlhari’ ematshan’weni yo khapakhapa hi swilo leswi nga nyawuriki? (Swivuriso 18:4) Solomoni wa hlamula: “Lavo tlhariha hi lava va tekaka vutivi byi ri bya risima, kambe nomu wa xiphukuphuku wu le kusuhi ni ku tilovisa.”—Swivuriso 10:14.

Xilaveko xo sungula i xa leswaku miehleketo ya hina yi tala hi vutivi lebyi akaka bya Xikwembu. Ku ni xihlovo xin’we ntsena xa vutivi byebyo. Muapostola Pawulo u tsarile: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni, leswaku munhu wa Xikwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17) Hi fanele hi teka vutivi byi ri bya risima naswona hi cela eRitweni ra Xikwembu tanihi loko hi lava xuma lexi fihliweke. Wa tsakisa ni ku vuyerisa ndzavisiso wo tano!

Leswaku vutlharhi byi kumeka emilon’wini ya hina, vutivi bya Matsalwa byi fanele byi dzika etimbilwini ta hina. Yesu u byele vayingiseri vakwe, a ku: “Munhu lonene u humesa leswinene exumeni lexinene xa mbilu yakwe, kambe munhu wo homboloka u humesa leswi hombolokeke exumeni xakwe xo homboloka; hikuva nomu wakwe wu vulavula hi ku tala ka mbilu.” (Luka 6:45) Hikokwalaho, hi fanele hi hambeta hi anakanyisisa hi leswi hi swi dyondzaka. I ntiyiso, ku dyondza ni ku anakanyisisa swi lava matshalatshala, kambe, mawaku ndlela leyi dyondzo yoleyo yi nga ta ku fuwisa ha yona hi tlhelo ra moya! Ku hava xivangelo xa leswaku munhu un’wana a landzela ntila lowu onhakeke wa marito lama nga pfuniki nchumu.

Ina, munhu wo tlhariha u endla leswi lulameke emahlweni ya Xikwembu naswona u ni nkucetelo lowunene eka van’wana. U tsakela mphakelo wa swakudya swo tala swa moya naswona u ni swo tala swo swi endla entirhweni lowu vuyerisaka wa Hosi. (1 Vakorinto 15:58) Leswi a nga wanuna wo tshembeka, u famba a sirhelelekile naswona Xikwembu xa n’wi tsakela. Kunene, yi tele mikateko ya lowo lulama. Onge hi nga lava vululami hi ku twananisa vutomi bya hina ni milawu ya Xikwembu hi hambanisa leswinene ni leswo biha.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso eka tluka 25]

Ku tshembeka ku hoxa xandla eku akeni ka ndyangu lowu tsakeke

[Xifaniso eka tluka 26]

‘Lavo tlhariha va teka vutivi byi ri bya risima’