Xana U Nga Swi “Hambanisa Leswi Lulameke Ni Leswi Hoxeke”?
Xana U Nga Swi “Hambanisa Leswi Lulameke Ni Leswi Hoxeke”?
“Hambetani mi tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini.”—VAEFESA 5:10.
1. Vutomi byi nga va lebyi pfilunganyaka namuntlha hi ndlela yihi, naswona ha yini?
“OHO Yehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Mhaka leyi ya nkoka leyi Yeremiya a yi xiyeke ya tirha swinene eka hina namuntlha. Ha yini? Hikuva hi hanya “[eminkarhini] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” hilaha Bibele yi profeteke hakona. (2 Timotiya 3:1) Siku na siku hi langutana ni swiyimo leswi pfilunganyaka leswi lavaka leswaku hi endla swiboho. Swiboho leswi hi swi endlaka, hambi i swikulu kumbe i switsongo, swi nga va ni vuyelo lebyikulu eka vuhlayiseki bya hina—emirini, emintlhavekweni ni le moyeni.
2. I minhlawulo yihi leyi nga tekiwaka yi nga nyawuli, kambe xana Vakreste lava tinyiketeleke va yi languta njhani?
2 Swo tala leswi hi swi hlawulaka siku na siku swi nga ha tekiwa swi ri tshamelo-maxelo kumbe swi nga nyawuli. Hi xikombiso, siku na siku hi boheka ku hlawula swiambalo leswi hi swi ambalaka, swakudya leswi hi swi dyaka, vanhu lava hi va vonaka ni swin’wana ni swin’wana. Minhlawulo leyi yi nga ha va yo tiendlekela, hi nga anakanyanga ngopfu ha yona. Kambe xana timhaka to tano a ti nyawuli hakunene? Tanihi Vakreste lava tinyiketeleke, hi karhateka swinene hi minhlawulo leyi hi yi endlaka eka leswi hi swi ambalaka ni ndlela leyi hi langutekaka ha yona, leswi hi swi dyaka ni leswi hi swi nwaka, ndlela leyi hi vulavulaka ha yona ni ndlela leyi hi tikhomaka ha yona minkarhi hinkwayo swi kombisa leswaku hi malandza ya La nge Henhla-henhla, Yehovha Xikwembu. Hi tsundzuxiwa marito ya muapostola Pawulo: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.”—1 Vakorinto 10:31; Vakolosa 4:6; 1 Timotiya 2:9, 10.
3. Hi yihi minhlawulo leyi hi faneleke hi karhateka swinene ha yona?
3 Kutani ku ni minhlawulo yin’wana leyi hi faneleke hi karhateka swinene ha yona. Hi xikombiso, xiboho xa ku nghenela vukati kumbe xa ku titshamela wexe entiyisweni xi ni vuyelo lebyi enteke ni lebyi nga heriki evuton’wini bya munhu. Entiyisweni, ku hlawula munhu la faneleke leswaku u tekana na yena, ku va munghana wa munhu wa vutomi hinkwabyo, a hi matlangwana. * (Swivuriso 18:22) Ku tlula kwalaho, vanghana lava hi va hlawulaka, dyondzo, ntirho ni vuhungasi, swi nga byi khumba swinene vumoya bya hina.—Varhoma 13:13, 14; Vaefesa 5:3, 4.
4. (a) Hi byihi vuswikoti lebyi nga hi vuyerisaka swinene? (b) I swivutiso swihi leswi faneleke swi kambisisiwa?
4 Leswi hi langutaneke ni ku hlawula eka swilo leswi hinkwaswo, entiyisweni swi ta hi vuyerisa ku va ni vuswikoti byo hambanisa exikarhi ka leswi lulameke ni leswi hoxeke kumbe exikarhi ka leswi swi ngo vonaka swi lulamile ni leswi lulameke hakunene. Bibele ya tsundzuxa: “Ku ni ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu.” (Swivuriso 14:12) Hikwalaho, hi nga ha vutisa: ‘Hi nga byi kumisa ku yini vuswikoti byo hambanisa exikarhi ka leswi lulameke ni leswi hoxeke? Hi kwihi laha hi nga kumaka nkongomiso lowu lavekaka loko hi endla swiboho? Xana vanhu va swi endlise ku yini enkarhini lowu hundzeke ni sweswi, naswona vuyelo byi ve byihi?’
“Filosofi Ni Vuxisi Bya Hava” Bya Misava
5. Vakreste vo sungula a va hanya emisaveni ya njhani?
5 Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va hanya emisaveni leyi a yi lawuriwa hi mimpimanyeto ya Grikiya ni ya Rhoma. Hi hala tlhelo, Varhoma a va hanya emafurheni, ku nga nchumu lowu vanhu vo tala a va wu navela. Hi tlhelo lerin’wana, vanhu vo tlhariha va le nkarhini wolowo a va nga nyanyuriwi ntsena hi mavonelo ya filosofi ya Plato na Aristotle kambe ni ya swichudeni leswintshwa, swo tanihi Vaepikuro ni Stoyika. Loko muapostola Pawulo a ya eAtena eka riendzo ra yena ra vurhumiwa ra vumbirhi, u hlangavetane ni vativi va filosofi va Vaepikuro ni va Stoyika lava a va titwa va tlakukile eka “jakatsa leri,” Pawulo.—Mintirho 17:18.
6. (a) Vakreste van’wana vo sungula va ringiwe njhani? (b) I xitsundzuxo xihi lexi Pawulo a xi nyikeleke?
6 Hikwalaho, swa olova ku twisisa leswaku ha yini van’wana exikarhi ka Vakreste vo sungula va kokiwe hi vutomi bya le henhla bya vanhu lava a va tshama na vona. (2 Timotiya 4:10) Lava a va ri xiyenge xa mafambiselo wolawo a va tikomba va tiphina hi swilo swo tala leswi a va swi kuma, naswona minhlawulo leyi a va yi endla a yi tikomba yi twala. Misava a yi tikomba yi ri ni nchumu wa nkoka lowu yi wu nyikelaka lowu a wu nga kumeki eka vutomi bya ku tinyiketela bya Vukreste. Kambe, muapostola Pawulo u tsundzuxile: “Tivoneleni: swi nga ha endleka ku va ni un’wana loyi a nga ta mi phasa hi filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu, hi ku ya hi swilo swa masungulo swa misava, ku nga ri hi ku ya hi Kreste.” (Vakolosa 2:8) Ha yini Pawulo a vule sweswo?
7. Vutlhari bya misava byi ni nkoka wihi?
7 Pawulo u nyikele xitsundzuxo xolexo hikuva a a swi vona leswaku ku ni khombo lerikulu leri tumbeleke emianakanyweni ya lava kokiwaka hi misava. Ku tirhisa ka yena marito lama nge “filosofi ni vuxisi bya hava” i ka nkoka swinene. Rito “filosofi” hi ku kongoma ri vula “ku rhandza ni ku hlongorisa vutlhari.” Sweswo ntsena swi nga vuyerisa. Entiyisweni, Bibele, ngopfu-ngopfu buku ya Swivuriso, yi khutaza ku hlongorisa muxaka lowunene wa vutivi ni vutlhari. (Swivuriso 1:1-7; 3:13-18) Hambiswiritano, Pawulo u hlanganise “filosofi” ni “vuxisi bya hava.” Hi marito man’wana, Pawulo u langute vutlhari lebyi misava yi nga na byona byi ri bya hava naswona byi ri bya vuxisi. Ku fana ni baluni leyi fufutiweke, a byi vonaka byi tiyile, kambe a byi nga ri na nchumu. A ku ta va ku ri vuphukuphuku, swin’we ni khombo, ku sekela minhlawulo ya wena ya leswinene ni leswo biha eka nchumu lowu nga twaliki wo tanihi “filosofi ni vuxisi bya hava” bya misava.
Lava Vulaka Leswaku “Leswinene Swi Bihile Nileswaku Leswo Biha I Swinene”
8. (a) Vanhu va hundzukela eka mani loko va lava xitsundzuxo? (b) I xitsundzuxo xa muxaka muni lexi nyikeriwaka?
8 Swilo swa namuntlha swa ha fananyana na tolo na tolweni. Eka mintirho yo tala leyi endliwaka hi vanhu, ku ni vatshila vo tala. Vatsundzuxi va ta vukati ni ta ndyangu, vatsari va maphepha-hungu, vaongori lava nga swi dyondzelangiki, vangoma va swilo swa le mpfhukeni, vakambisisi va miehleketo ni van’wana va lunghekele ku nyikela xitsundzuxo—kambe va hakerisa. Kambe ku nyikeriwa xitsundzuxo xa muxaka muni? Hakanyingi, mimpimanyeto ya Bibele leyi vulavulaka hi mahanyelo ya bakanyiwa leswaku ku ta tirhisiwa leswi vuriwaka mahanyelo lamantshwa. Hi xikombiso, muhleri wa ntlawa wo karhi wa le Canada wa phepha-hungu leri nge The Globe and Mail, loko a vulavula hi ku ala ka hulumendhe ku tsarisa “vukati bya vanhu va rimbewu leri fanaka,” u ri: “Hi lembe ra 2000, swa nyenyetsa leswaku mpatswa lowu rhandzanaka ni lowu tinyiketeleke wu ta aleriwa ku hetisisa ku navela ka wona lokukulu hikwalaho ka leswi wu nga wa rimbewu leri fanaka.” Mboyamelo wa namuntlha i ku pfumelela xin’wana ni xin’wana ku nga ri ku xopaxopa. Swilo hinkwaswo swi tekiwa swi fana; a ka ha ri na leswinene ni leswo biha.—Pisalema 10:3, 4.
9. I yini lexi talaka ku endliwa hi vanhu lava xiximiwaka hi vanhu van’wana?
9 Van’wana va hundzukela eka vanhu lava xiximiwaka swinene ni lava nga ni timali—swigwili ni lava nga ni ndhuma—tanihi lava va va vekelaka xikombiso eku endleni ka swiboho. Hambileswi swigwili ni vanhu va ndhuma va xiximiwaka swinene hi vanhu va namuntlha, hakanyingi va vulavula ntsena hi ku tshembeka kambe vona a va tshembeki. Hi ku lava vulawuri ni ku vuyeriwa hi tlhelo ra timali, vo tala a swi va karhati loko va honisa va tlhela va kandziyela misinya ya milawu ya mahanyelo. Leswaku va va ni ndhuma, van’wana va fularhela mimpimanyeto ni minkongomiso leyi nga kona ivi va hanya hi ndlela leyi thyakeke ni leyi tsemaka nhlana. Vuyelo bya kona i ku va vanhu lava rhandzaka ku bindzula ni lava pfumelelaka xin’wana ni xin’wana lava xihlambanyo xa vona xi nge, “Xin’wana ni xin’wana xa pfumeleriwa.” Xana swa ha hlamarisa loko vanhu va pfilunganyeka naswona va nga titshembi malunghana ni leswinene ni leswo biha?—Luka 6:39.
10. Marito ya Esaya malunghana ni leswinene ni leswo biha ma hetiseke njhani?
10 Vuyelo byo biha bya swiboho leswi sekeriweke eka nkongomiso lowu hoxeke ha byi vona hinkwako—vukati ni mindyangu leyi hahlukeke, ku tirhisiwa hi ndlela yo biha ka swidzidzirisi ni xihoko, mintlawa ya vantshwa leyi nga ni madzolonga, vunghwavava, mavabyi lama tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu, loko hi hlaya swi nga ri swingani. Entiyisweni, xana hi nga langutela leswaku ku va ni vuyelo lebyi hambaneke loko vanhu va fularhela mimpimanyeto hinkwayo kumbe swilo leswi va pfunaka ku twisisa loko ku tiwa eka leswinene ni leswi hoxeke? (Varhoma 1:28-32) Swi hilaha muprofeta Esaya a vuleke hakona a ku: “Khombo eka lava vulaka leswaku leswinene swi bihile nileswaku leswo biha i swinene, lava vekaka munyama ematshan’weni ya ku vonakala ni ku vonakala ematshan’weni ya munyama, lava vekaka leswo bava ematshan’weni ya leswo tsokombela ni leswo tsokombela ematshan’weni ya leswo bava! Khombo eka lavo tlhariha ematihlweni ya vona ni lavo tlhariha emahlweni ka swikandza swa vona!”—Esaya 5:20, 21.
11. Ha yini ku nga ri vutlhari ku titshega hi wena n’wini loko u lava ku endla swiboho eka leswinene ni leswo biha?
11 Mhaka ya leswaku Xikwembu xi lave leswaku Vayuda va khale lava ‘tlhariheke ematihlweni ya vona’ va tihlamulela yi endla leswaku swi va swa nkoka swinene eka hina ku papalata ku titshega hi hina vini loko hi lava ku hlawula leswinene ni leswi hoxeke. Vanhu vo tala namuntlha va pfumelelana ni vonelo ra leswaku “yingisela mbilu ya wena,” kumbe “endla leswi u vonaka swi lulamile.” Xana vonelo ro tano ra twala? Ku nga ri hi ku pfumelelana ni leswi Bibele yi swi vekeke erivaleni yi ku: “Mbilu yi kanganyisa ngopfu ku tlula hinkwaswo naswona yi ni khombo. I mani la nga yi tivaka?” (Yeremiya 17:9) Xana u nga titshega hi munhu la kanganyisaka ni la nga ni khombo leswaku a ku kongomisa loko u endla swiboho? Nikatsongo. Entiyisweni, kumbexana a wu ta endla leswi hambaneke ni leswi munhu yoloye a ku byelaka leswaku u swi endla. Hi yona mhaka leyi Bibele yi hi tsundzuxaka yi ku: “Loyi a tshembaka mbilu yakwe i xihunguki, kambe loyi a fambaka hi vutlhari u ta pona.”—Swivuriso 3:5-7; 28:26.
A Hi Dyondzeni Leswi Amukelekaka Eka Xikwembu
12. Ha yini hi fanele hi tiyiseka hi “ku rhandza ka Xikwembu”?
12 Tanihi leswi hi nga fanelangiki hi titshega hi vutlhari bya misava kumbe hi hina vini loko swi ta eka leswinene ni leswo biha, xana hi fanele hi endla yini? Xiya ndzayo leyi nga erivaleni leyi humaka eka muapostola Pawulo: “Tshikani ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo, kambe mi hundzuka hi ku hundzula mianakanyo ya n’wina, leswaku mi ta tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke.” (Varhoma 12:2) Ha yini hi fanele hi tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu? EBibeleni Yehovha u nyikela xivangelo lexi kongomeke kambe lexi nga ni matimba, a ku: “Tanihi leswi matilo ma tlakukeke ku tlula misava, hikwalaho tindlela ta mina ti tlakukile ku tlula tindlela ta n’wina, ni miehleketo ya mina ku tlula miehleketo ya n’wina.” (Esaya 55:9) Hikwalaho, ematshan’weni yo titshega hi leswi vuriwaka ku twisisa ka hina kumbe ndlela leyi hi titwaka ha yona, ha tsundzuxiwa: “Hambetani mi tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini.”—Vaefesa 5:10.
13. Marito ya Yesu lama tsariweke eka Yohane 17:3 ma xi kandziyisa njhani xilaveko xa ku tiva leswi amukelekaka eka Xikwembu?
13 Yesu Kreste u kandziyise xilaveko lexi loko a ku: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Xiga ‘ku nghenisa vutivi’ a xi vuli “ku tiva” ntsena. Hi ku ya hi Vine’s Expository Dictionary, xiga lexi xi “kombisa vuxaka exikarhi ka munhu la tivaka ni nchumu lowu tiviwaka; emhakeni leyi, leswi tiviwaka i swa nkoka eka loyi a swi tivaka, swi tano ni hi vuxaka lebyi vaka kona.” Ku va ni vuxaka ni munhu a swi vuli ku tiva leswaku munhu yoloye i mani kumbe leswaku vito ra yena i mani ntsena. Swi katsa ni ku tiva leswi a swi rhandzaka ni leswi a swi vengaka, ku tiva mimpimanyeto ya yena ni minkongomiso ya yena—ni ku yi xixima.—1 Yohane 2:3; 4:8.
A Hi Leteleni Matimba Ya Hina Yo Twisisa
14. I yini lexi Pawulo a vuleke leswaku hi xona xi hambanisaka vana hi tlhelo ra moya ni vanhu lava wupfeke?
14 Kutani, hi nga byi kuma njhani vuswikoti byo hambanisa leswinene eka leswo homboloka? Marito ya Pawulo lama yaka eka Vakreste va Vaheveru va lembe-xidzana ro sungula ma nyikela nhlamulo. U tsarile: “Mani na mani la dyaka ntswamba a nga tolovelananga ni rito ra ku lulama, hikuva i xihlangi. Kambe swakudya leswi tiyeke i swa vanhu lava wupfeke, lava va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa hi ku ma tirhisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.” Laha Pawulo u hambanise “ntswamba,” lowu a vulavuleke hi wona eka ndzimana ya le mahlweni tanihi “swilo swa masungulo swa marito lama hlawulekisiweke ya Xikwembu,” ni “swakudya leswi tiyeke,” leswi dyiwaka hi “vanhu lava wupfeke,” lava “va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa . . . leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.”—Vaheveru 5:12-14.
15. Ha yini ku laveka ku tirha hi matimba leswaku u kuma vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu?
15 Xo sungula, leswi swi vula leswaku hi fanele hi tirha hi matimba leswaku hi yi twisisa hilaha ku kongomeke mimpimanyeto ya Xikwembu leyi nga eRitweni ra xona, Bibele. A hi lavi nxaxamelo wa milawu leyi nga ta hi byela leswi hi faneleke hi swi endla ni leswi hi nga fanelangiki hi swi endla. Bibele a hi buku yo tano. Ku ri na sweswo, Pawulo u te: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni, leswaku munhu wa Xikwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17) Leswaku hi vuyeriwa eka dyondzo yoleyo, eka ku tshinya ni ku layiwa koloko, hi fanele hi tirhisa mianakanyo ni vuswikoti bya hina byo ehleketa. Leswi swi lava matshalatshala, kambe vuyelo bya kona—ku nga ku “faneleka hi ku helela, [ku] hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene”—byi fanerile.—Swivuriso 2:3-6.
16. Swi vula yini ku letela matimba ya wena yo twisisa?
16 Kutani hilaha Pawulo a kombiseke hakona, vanhu lava wupfeke ‘va letela matimba ya vona ya ku twisisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.’ Mhaka ya nkoka hi yoleyo. Xiga lexi nge “lava va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa” hi ku kongoma xi vula “ku leteriwa ka swirho leswi twaka (ku fana ni mutlangi).” (Kingdom Interlinear Translation) Mutlangi la nga ni ntokoto la tlangelaka ehenhla ka nchumu wo karhi, wo tanihi rhin’i kumbe nsimbi yo titshega hi yona, a nga endla vutiolori byo karhi hi ku tsopeta ka tihlo lebyi tikombaka byi lwisana ni nkoka-misava kumbe milawu yin’wana ya ntumbuluko. Minkarhi hinkwayo u swi lawula hi ku helela swirho swa miri wa yena, naswona miri wa yena wa n’wi byela leswaku u fanele a endla yini leswaku a heta vutiolori bya yena hi ndlela leyi humelelaka. U kota ku endla leswi hinkwaswo hikwalaho ka ku tshamela ku titoloveta swinene.
17. Hi fanele hi fana njhani ni vatlangi?
17 Na hina hi fanele hi tiletela ku fana ni mutlangi, hi tlhelo ra moya, loko hi lava ku tiyiseka leswaku swiboho ni minhlawulo leyi hi yi endlaka minkarhi hinkwayo ya twala. Minkarhi hinkwayo hi fanele hi swi lawula hi ku helela switwi swa hina ni swirho swa miri wa hina. (Matewu 5:29, 30; Vakolosa 3:5-10) Hi xikombiso, xana wa ma letela mahlo ya wena leswaku ma nga languti swifaniso leswi thyakeke kumbe leswaku tindleve ta wena ti nga yingiseli vuyimbeleri kumbe mavulavulelo ya manyala? I ntiyiso leswaku swilo swo tano leswi thyakeke swi tele hinkwako. Kambe, swi le ka hina leswaku hi swi pfumelela swi dzima timitsu etimbilwini ni le mianakanyweni ya hina. Hi nga tekelela mupisalema loyi a nga te: “A ndzi nge veki nchumu lowu nga pfuniki nchumu emahlweni ka mahlo ya mina. Ndzi swi vengile swiendlo swa lava va hambukaka; a swi ndzi namarheli. . . . Loko ku ri la vulavulaka mavunwa, a nge simekiwi a tiya emahlweni ka mahlo ya mina.”—Pisalema 101:3, 7.
Letela Matimba Ya Wena Yo Twisisa Hi Ku Ma Tirhisa
18. Xiga lexi nge “hi ku ma tirhisa” lexi nga eka nhlamuselo ya Pawulo malunghana ni ku letela matimba ya munhu yo twisisa, xi vula yini?
18 Tsundzuka leswaku hi nga letela matimba ya hina ya ku twisisa “hi ku ma tirhisa” leswaku hi kota ku hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke. Hi marito man’wana, nkarhi hinkwawo loko hi fanele hi endla xiboho, hi fanele hi dyondza ku tirhisa matimba ya hina ya mianakanyo leswaku hi twisisa leswaku hi yihi misinya ya milawu leyi katsekaka naswona yi nga tirhisiwa hi ndlela yihi. Swi endle mukhuva ku endla ndzavisiso etibukwini leti sekeriweke eBibeleni leti lunghiseleriweke hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45) Ina, hi nga lava mpfuno wa Vakreste lava wupfeke. Nilokoswiritano, matshalatshala lawa hi ma endlaka yo dyondza Rito ra Xikwembu, swin’we ni ku khongela eka Yehovha leswaku a hi kongomisa ni ku hi nyika moya wa yena, swi ta hi vuyerisa swinene hi ku famba ka nkarhi.—Vaefesa 3:14-19.
19. Hi nga kuma mikateko yihi loko hi hambeta hi letela matimba ya hina yo twisisa?
19 Loko hi ri karhi hi hambeta hi letela matimba ya hina yo twisisa, xikongomelo xa hina hi leswaku “hi nga ha vi swihlangi, onge hi loko hi ndlengandlengisiwa hi magandlati ni ku yingayingisiwa hi mheho yin’wana ni yin’wana ya ku dyondzisa hi mano ya vanhu, hi vukanganyisi eku kunguhateni ka xidyoho.” (Vaefesa 4:14) Ematshan’weni ya sweswo, hi ku ya hi vutivi ni ku twisisa ka hina leswi amukelekaka eka Xikwembu, hi nga endla swiboho swa vutlhari, leswikulu ni leswitsongo, leswi nga ta hi vuyerisa, swi aka vagandzeri-kulorhi naswona ku tlula hinkwaswo, swi ta tsakisa Tata wa hina wa le tilweni. (Swivuriso 27:11) Wolowo i nkateko ni nsirhelelo eminkarhini leyi ya mangava!
[Nhlamuselo ya le hansi]
^ par. 3 Hi ku ya hi nxaxamelo lowu tsariweke hi Dok. Thomas Holmes na Dok. Richard Rahe, wa swilo leswi tlulaka 40 leswi tshikilelaka vanhu ngopfu evuton’wini, ku fa ka munghana wa vukati, ku dlaya vukati ni ku hambana ka vatekani, hi swona leswi tshikilelaka ngopfu. Mhaka ya ku nghenela vukati a yi karhati ngopfu.
Xana U Nga Hlamusela?
• I vuswikoti byihi lebyi lavekaka loko u ta endla swiboho leswi twalaka?
• Ha yini ku nga ri vutlhari ku languta eka vanhu lava nga ni ndhuma kumbe ku titshega hi ndlela leyi hi titwaka ha yona loko hi lava ku endla xiboho eka leswinene ni leswi hoxeke?
• Ha yini hi fanele hi tiyiseka hi leswi amukelekaka eka Xikwembu loko hi endla swiboho, naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?
• Swi vula yini ku ‘letela matimba ya hina ya ku twisisa’?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso eka tluka 9]
Ku lava nkongomiso eka swigwili ni vanhu lava nga ni ndhuma i vuhava
[Xifaniso eka tluka 10]
Ku fana ni mutlangi, hi fanele hi swi lawula hi ku helela switwi swa hina ni swirho swa hina swa miri