Abrahama—Xikombiso Xa Ripfumelo

“[Abrahama a a ri] tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo.”—VARHOMA 4:11.

1, 2. (a) Abrahama u tsundzukiwa hi yini exikarhi ka Vakreste va ntiyiso namuntlha? (b) Ha yini Abrahama a vitaniwa “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo”?

A A RI tata wa tiko ra matimba, wa va muprofeta, wa van’wamabindzu ni varhangeri. Kambe, namuntlha Vakreste va n’wi tsundzuka swinene hikwalaho ka mfanelo leyi susumeteleke Yehovha Xikwembu ku n’wi teka tanihi munghana wa yena—ku nga ripfumelo rakwe leri nga tsekatsekiki. (Esaya 41:8; Yakobo 2:23) Vito ra yena a ku ri Abrahama, naswona Bibele yi n’wi vitana “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo.”—Varhoma 4:11.

² Xana vavanuna lava hanyeke emahlweni ka Abrahama, vo tanihi Avele, Enoko na Nowa a va nga ri na ripfumelo? A va ri na rona, kambe ntwanano wo katekisa matiko hinkwawo ya misava wu endliwe na Abrahama. (Genesa 22:18) Xisweswo u ve tatana wo fanekisela wa hinkwavo lava a va ta kombisa ripfumelo eka Mbewu leyi tshembisiweke. (Vagalatiya 3:8, 9) Hi ndlela yo karhi, Abrahama a nga tekiwa a ri tata wa hina, hikuva ripfumelo ra yena i xikombiso lexi hi faneleke hi xi tekelela. Vutomi bya yena hinkwabyo byi nga tekiwa tanihi xikombiso xa ripfumelo hikuva u ringiwe ko tala. Hakunene, loko Abrahama a nga si langutana ni leswi nga ha vitaniwaka ndzingo lowukulu wa ripfumelo—ku nga xileriso xo nyikela hi n’wana wa yena Isaka—Abrahama u kombise ripfumelo ra yena eka miringo yo tala leyitsongo. (Genesa 22:1, 2) Sweswi a hi kambisiseni yin’wana ya miringo ya ripfumelo leyi a rhangeke a langutana na yona kutani hi vona leswi yi nga hi dyondzisaka swona namuntlha.

Xileriso Xo Suka eUra

3. Bibele yi hi byela yini hi ndlela leyi Abrama a kuleke ha yona?

³ Bibele yi boxa Abrama (loyi endzhakunyana a tiviweke tanihi Abrahama) eka Genesa 11:26, leyi nge: “Tera a hanya malembe ya 70. Kutani a va tata wa Abrama na Nakori na Harani.” Abrama a a ri ntukulu wa Xeme loyi a a chava Xikwembu. (Genesa 11:10-24) Hi ku ya hi Genesa 11:31, Abrama a a tshama ni ndyangu wa ka vona “eUra tiko ra Vakalidiya” leri fuweke, ku nga muti lowu tshameke wu va evuxeni bya Nambu wa Yufrata. * Hikwalaho, a nga kulanga a ri mutsendzeleki la tshamaka ematendeni kambe a a tshama emutini lowu fuweke. Tinhundzu leti humaka ematikweni mambe a ti xavisiwa endhawini ya switolo ya Ura. Tiyindlu ta makamara ya 14, leti nga ni tiphayiphi ta le ndlwini a ti leme switarata swa kona.

4. (a) I mintlhontlho yihi leyi a yi ri kona eka vagandzeri va Xikwembu xa ntiyiso emutini wa Ura? (b) Abrama u ve ni ripfumelo eka Yehovha hi ndlela yihi?

⁴ Handle ka swilo swa wona leswi vonakaka, muti wa Ura a wu tisa ntlhontlho lowukulu eka munhu wihi na wihi loyi a a lava ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso. A ku ri muti lowu a wu nghene hi nhloko evugandzerini bya swikwembu swa hava ni vukholwa-hava. Hakunene, rivala ra wona a ri ri ni tempele leyi nga xihondzo leyi ku dzunisiwaka xikwembu xa n’weti lexi vuriwaka Nanna. A swi kanakanisi leswaku Abrama a a ri ehansi ka ntshikilelo lowukulu wa leswaku a hlanganyela evugandzerini lebyi bya manyala, kumbexana ni ntshikilelo lowu humaka eka van’wana va maxaka. Hi ku ya hi mindhavuko yin’wana ya Vayuda, tata wa Abrama, ku nga Tera, na yena a a endla swifaniso swa hava. (Yoxuwa 24:2, 14, 15) Ku nga khathariseki leswaku xiyimo a xi ri xihi, Abrama  a a nga ri mugandzeri wa vukhongeri bya mavunwa bya manyala. Kokwa wa yena la dyuhaleke Xeme a ha hanya naswona a swi kanakanisi leswaku u n’wi byele hi ta Xikwembu xa ntiyiso. Hikwalaho ka sweswo, Abrama u kombise ripfumelo eka Yehovha, ku nga ri eka Nanna!—Vagalatiya 3:6.

Ndzingo Wa Ripfumelo

5. I xileriso ni xitshembiso xihi lexi Xikwembu xi swi byeleke Abrama loko a ha tshama eUra?

⁵ Ripfumelo ra Abrama a ri ta ringiwa. Xikwembu xi humelele eka yena ivi xi n’wi lerisa xi ku: “Huma etikweni ra rikwenu ni le maxakeni ya wena ni le ndlwini ya tata wa wena, u ya etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona; ndzi ta endla tiko lerikulu ha wena ndzi ku katekisa naswona ndzi ta kurisa vito ra wena; tikombise u ri nkateko. Ndzi ta katekisa lava ku katekisaka, kutani loyi a ku rhukanaka ndzi ta n’wi rhukana, kunene mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tikatekisa ha wena.”—Genesa 12:1-3; Mintirho 7:2, 3.

6. Ha yini a swi lava ripfumelo ra xiviri leswaku Abrama a suka eUra?

⁶ Abrama a a dyuharile naswona a a nga ri na vana. Xana a a ta endliwa “tiko lerikulu” hi ndlela yihi? Naswona tiko leri a lerisiweke ku ya eka rona a ri ri kwihi? Xikwembu a xi n’wi byelanga hi nkarhi wolowo. Hikwalaho a swi lava ripfumelo ra xiviri leswaku Abrama a siya muti wa Ura lowu fuweke swin’we ni vulovolovo bya wona. Buku leyi nge Family, Love and the Bible yi vula leswi landzelaka malunghana ni minkarhi ya khale: “Nxupulo lowukulu lowu a wu kumiwa hi xirho xa ndyangu lexi endleke nandzu lowukulu a ku ri ku xi hlongola, xi nga ha vi ‘xirho’ xa ndyangu. . . . Hi yona mhaka a ku ri xikombiso xa ku yingisa loku nga kanakanisiki ni ku tshemba Xikwembu loko Abrahama, endzhaku ka ku lerisiwa hi Xikwembu,  a siyeke tiko ra ka vona swin’we ni maxaka ya yena.”

7. Hi yihi miringo leyi fanaka ni leyi Abrama a langutaneke na yona leyi Vakreste va nga langutanaka na yona namuntlha?

⁷ Vakreste namuntlha va nga ha langutana ni miringo leyi fanaka. Ku fana na Abrama, hi nga ha titwa hi tshikilelekile ku rhangisa swilo leswi vonakaka eka swilo leswi khumbaka vugandzeri bya ntiyiso. (1 Yohane 2:16) Hi nga ha kanetiwa hi swirho swa ndyangu leswi nga riki vapfumeri, ku katsa ni maxaka lama susiweke evandlheni, lama nga ha ringetaka ku hi yenga leswaku hi va ni vunakulobye lebyi nga tengangiki. (Matewu 10:34-36; 1 Vakorinto 5:11-13; 15:33) Hikwalaho Abrama u hi vekele xikombiso lexinene. U rhangise vunghana bya yena na Yehovha eka nchumu wun’wana ni wun’wana—hambi ku ri vuxaka bya ndyangu. A a nga swi tivi hi ku kongoma leswaku Xikwembu a xi ta swi hetisisa njhani, rini kumbe kwihi, switshembiso swa xona. Nilokoswiritano, a a tiyimiserile ku seketela vutomi bya yena hi switshembiso sweswo. Xexo i xikhutazo lexinene xo rhangisa Mfumo evuton’wini bya hina namuntlha!—Matewu 6:33.

8. Ripfumelo ra Abrama ri ve ni vuyelo byihi eka vandyangu wa yena, naswona Vakreste va nga dyondza yini eka leswi?

⁸ Ku vuriwa yini hi swirho swa ndyangu wa Abrama? Swi nga ha endleka leswaku ripfumelo ra Abrama ri ve ni vuyelo lebyi hlamarisaka eka vona, eka nsati wa yena Sarayi ni le ka Lota, n’wana wa makwavo, lava va susumetelekeke ku yingisa xileriso xa Xikwembu ivi va rhurha eUra. Endzhakunyana, Nakori makwavo wa Abrama swin’we ni vatukulu va yena van’wana va rhurhile eUra ivi va ya tshama eHarani, laha a va gandzela Yehovha. (Genesa 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Phela, na Tera, tata wa Abrama u pfumerile ku famba ni n’wana wa yena! Hikwalaho, Bibele yi n’wi vula nhloko ya ndyangu, leswi a rhurheke a ya eKanana. (Genesa 11:31) Na hina hi nga ha humelela hi mpimo wo karhi loko hi chumayela maxaka ya hina hi vutlhari!

9. Hi wahi malunghiselelo lawa Abrama a bohekeke ku ma endla hikwalaho ka riendzo ra yena, naswona ha yini sweswo swi nga ha va swi katse ku titsona swin’wana?

 ⁹ Loko Abrama a nga si sungula riendzo ra yena, a a ri ni swo tala swo swi endla. A a fanele a xavisa ndhawu ni nhundzu ya yena ivi a xava matende, tikamela, swakudya ni swilo leswi a swi lavaka. Swi nga ha endleka Abrama a lahlekeriwe hi mali yo tala hikwalaho ka malunghiselelo wolawo ya xihatla, kambe u swi tsakerile ku yingisa Yehovha. Ri fanele ri ve siku ra nkoka swinene loko a hetile ku lunghiselela naswona kharavhani ya Abrama se yi yimile ehandle ka marhangu ya Ura, yi lunghekele ku famba! Endzhaku ka njhiko wa le Nambyeni wa Yufrata, kharavhani leyi yi kongome en’walungu-vupela-dyambu. Endzhaku ko famba mavhiki yo tala, yi fambe tikhilomitara ta 1 000, yi fika emutini lowu nga en’walungwini wa Mesopotamiya lowu vitaniwaka Harani, ku nga ndhawu leyikulu leyi tikharavhani ti yimaka eka yona.

10, 11. (a) Ha yini Abrama a tshame eHarani swa xinkarhana? (b) I xikhutazo xihi lexi nga nyikiwaka Vakreste lava khathalelaka vatswari va vona lava dyuhaleke?

¹⁰ Abrama u fike a tshama eHarani, kumbexana hikwalaho ko anakanyela Tera, tata wa yena la dyuhaleke. (Levhitika 19:32) Hilaha ku fanaka, Vakreste vo tala namuntlha va ni vutihlamuleri byo khathalela vatswari lava dyuhaleke kumbe lava vabyaka, van’wana va boheka ni ku cinca ndlela leyi va hanyaka ha yona. Loko va boheka ku endla tano, vanhu volavo va nga tiyiseka leswaku ku titsona ka vona swo karhi hikwalaho ka rirhandzu ka “amukeleka emahlweni ka Xikwembu.”—1 Timotiya 5:4.

¹¹ Nkarhi a wu yimanga. “Masiku ya Tera a ma ri malembe ya 205. Kutani Tera a fela eHarani.” Swi le rivaleni leswaku Abrama u twe ku vava hi ku lahlekeriwa loku, kambe loko nkarhi wa ku rila wu hundzile, hi ku hatlisa u ye emahlweni ni riendzo. “Abrama a a ri ni malembe ya 75 hi vukhale loko a huma eHarani. Kutani Abrama a teka Sarayi nsati wakwe na Lota n’wana wa makwavo ni nhundzu hinkwayo leyi va nga yi hlengeleta ni mimoya-xiviri leyi va nga yi kuma eHarani, kutani va khoma ndlela va ya etikweni ra Kanana.”—Genesa 11:32; 12:4, 5.

12. Xana Abrama u endle yini loko a ha tshama eHarani?

¹² Swa tsakisa ku xiya leswaku loko Abrama a ha ri eHarani, u ‘tihlengeletele nhundzu.’ Hambileswi a tshikeke swilo leswi vonakaka leswaku a ta suka eUra, Abrama u suke eHarani a fuwile. Swi le rivaleni leswaku a a katekisiwe hi Xikwembu. (Eklesiasta 5:19) Hambileswi Xikwembu xi nga va tshembisiki rifuwo vanhu va xona hinkwavo namuntlha, xa xi hetisisa xitshembiso xa xona xo va nyika swilaveko swa vona lava ‘siyaka makaya, vamakwavo va xinuna kumbe vamakwavo va xisati’ hikwalaho ka Mfumo. (Marka 10:29, 30) Abrama u tlhele a ‘kuma mimoya-xiviri,’ hileswaku, malandza yo tala. Vuhundzuluxeri bya le Yerusalema ni Mavekelo ya Xikaldiya swi vula leswaku Abrama u ‘hundzule vanhu.’ (Genesa 18:19) Xana ripfumelo ra wena ri ku susumetela ku chumayela vaakelani va wena, vatirhi-kuloni, kumbe vadyondzi-kuloni? Ematshan’weni yo tshamiseka ivi a rivala hi xileriso xa Xikwembu, Abrama u tirhise nkarhi wa yena eHarani hi ndlela leyi vuyerisaka. Kambe sweswi nkarhi wa yena wo va kwalaho se a wu herile. “Hiloko Abrama a famba hilaha Yehovha a n’wi byeleke hakona.”—Genesa 12:4.

ENtsungeni Wa Yufrata

13. Xana Abrama u wu tsemakanye rini Nambu wa Yufrata, naswona nkoka wa xiendlo lexi a wu ri wihi?

¹³ Abrama a a fanele a famba nakambe. Loko a suka eHarani, kharavhani ya yena yi kongome evupela-dyambu, yi fambe kwalomu ka 90 wa tikhilomitara. Swi nga ha endleka Abrama u yime entsungeni wa Yufrata, entsindza wa ndhawu ya khale yo xavisela eka yona, eKarikemixi. Leyi a yi ri ndhawu leyikulu leyi tikharavhani a ti tsemakanya eka yona. * Xana kharavhani ya Abrama yi wu tsemakanye rini nambu wolowo? Bibele yi kombisa leswaku ku humelele ka ha sele malembe ya 430 leswaku Vayuda va teka Riendzo va suka aEgipta hi Nisan 14, 1513 B.C.E. Eksoda 12:41 yi ri: “Eku heleni ka malembe ya 430, hi rona siku leri, mavuthu hinkwawo ya Yehovha ma huma etikweni ra Egipta.” Kutani, entiyisweni ntwanano lowu  endliweke na Abrahama wu sungule ku tirha hi Nisan 14, 1943 B.C.E., loko Abrama hi ku yingisa a tsemakanya Yufrata.

14. (a) I yini lexi Abrama a a xi vona hi mahlo ya ripfumelo? (b) Vanhu va Xikwembu namuntlha va katekisiwe swinene ku tlula Abrama hi ndlela yihi?

¹⁴ Abrama a a suka emutini lowu fuweke swinene. Kambe, sweswi a a swi kota ku anakanya hi “muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke,” ku nga hulumendhe leyinene leyi nga ta fuma vanhu. (Vaheveru 11:10) Ina, hambileswi a a ri ni rungula ritsongo, Abrama u sungule ku twisisa xivumbeko xa xikongomelo xa Xikwembu xo kutsula vanhu lava faka. Namuntlha, hi katekile leswi hi swi twisisaka swinene swikongomelo swa Xikwembu ku tlula Abrama. (Swivuriso 4:18) “Muti” kumbe hulumendhe ya Mfumo, lowu Abrama a a ri na ntshembo wa wona se i nchumu wa xiviri—wu simekiwile ematilweni ku sukela hi 1914. Hikwalaho, xana a hi fanelanga hi susumeteleka ku endla swiendlo swa ripfumelo ni swa ku tshembela eka Yehovha?

Riendzo Ro Ya eTikweni Leri Tshembisiweke Ra Sungula

15, 16. (a) Ha yini a swi lava xivindzi leswaku Abrama a akela Yehovha alitari? (b) Namuntlha Vakreste va nga va ni xivindzi lexi fanaka ni xa Abrama hi ndlela yihi?

¹⁵ Genesa 12:5, 6 ya hi byela: “Eku heteleleni va fika etikweni ra Kanana. Kutani Abrama a tsemakanya tiko ku ya fika endhawini ya Xikeme, ekusuhi ni mirhi leyikulu ya More.” Xikeme a wu ri 50 wa tikhilomitara en’walungwini wa Yerusalema naswona a wu ri endhawini leyi noneke leyi hlamuseriweke tanihi “paradeyisi ya tiko ro kwetsima.” Hambiswiritano, “hi nkarhi wolowo a ku ri ni Mukanana etikweni rero.” Tanihi leswi Vakanana a va ri ni mahanyelo yo biha, Abrama a a fanele a tikarhata swinene leswaku a sirhelela ndyangu wa yena eka nkucetelo wa vona wo biha.—Eksoda 34:11-16.

¹⁶ Ravumbirhi, “Yehovha a humelela eka Abrama a ku: ‘Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu ya wena.’” A swi tsakisa hakunene! Ina, Abrama a a  fanele a va ni ripfumelo leswaku a tsakela nchumu lowu a wu ta kumiwa ntsena hi vatukulu va yena. Hambiswiritano, Abrama u “[akele] Yehovha alitari kwalaho, loyi a humeleleke eka yena.” (Genesa 12:7) Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi ringanyeta leswi: “Ku akiwa [ka] alitari etikweni a ku ri ndlela ya ximfumo ya ku teka tiko exisekelweni xa mfanelo ya ku kombisa ripfumelo.” Ku aka alitari yoleyo na kona a ku ri xiendlo xa vurhena. A swi kanakanisi leswaku alitari leyi a yi ri ya muxaka lowu endzhakunyana ku vulavuriweke ha yona eka ntwanano wa Nawu, leyi a yi ri ni maribye ya ntumbuluko (lama nga kovotliwangiki). (Eksoda 20:24, 25) A yi ta va yi hambane swinene ni tialitari leti a ti tirhisiwa hi Vakanana. Xisweswo Abrama u swi kombise hi xivindzi erivaleni leswaku i mugandzeri wa Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha, a tiveka ekhombyeni ra ku vengiwa ni ku xanisiwa. Ku vuriwa yini hi hina namuntlha? Xana van’wana va hina—ngopfu-ngopfu vantshwa—ha va fihlela vaakelani va hina ni vadyondzi-kulorhi leswaku hi gandzela Yehovha? Onge xikombiso xa Abrama xa xivindzi xi nga hi khutaza hinkwerhu leswaku hi tibuma hi leswi hi nga malandza ya Yehovha!

17. Abrama u swi kombise njhani leswaku i muchumayeri wa vito ra Xikwembu, naswona leswi swi va tsundzuxa yini Vakreste namuntlha?

¹⁷ Hinkwako laha Abrama a a ya kona, a a rhangisa vugandzeri bya Yehovha. “Endzhakunyana a suka kwalaho a ya endhawini ya tintshava evuxeni bya Bethele kutani a dzima ntsonga wakwe, Bethele yi ri evupela-dyambu naswona Ayi yi ri evuxeni. Kutani a akela Yehovha alitari kwalaho, a sungula ku vitana vito ra Yehovha.” (Genesa 12:8) Xiga xa Xiheveru lexi nge “sungula ku vitana vito” nakambe xi vula “ku twarisa (ku chumayela) vito.” A swi kanakanisi leswaku Abrama u twarise vito ra Yehovha hi xivindzi exikarhi ka vaakelani lava nga Vakanana. (Genesa 14:22-24) Leswi swi hi tsundzuxa hi ntirho wa hina wa ku hlanganyela hilaha hi nga swi kotaka hakona eku endleni ka “xitiviso xa le rivaleni eka vito ra xona” namuntlha.—Vaheveru 13:15; Varhoma 10:10.

18. Abrama a a va khoma njhani vaaki va le Kanana?

¹⁸ Abrama a nga tshamanga nkarhi wo leha eka tindhawu leti hinkwato. “Endzhaku ka sweswo Abrama a hahlula nxaxa, kutani a famba a ri karhi a dzima ni ku rhurha mixaxa a kongome tlhelo ra Negebu”—endhawini leyi nga kumiki mpfula yo tala edzongeni wa tintshava ta Yuda. (Genesa 12:9) Hi ku tshama a ri endleleni naswona a tikombisa a ri mugandzeri wa Yehovha kun’wana ni kun’wana, Abrama ni ndyangu wa yena “va [vule] erivaleni leswaku a va ri vafambi ni vatshami va nkarhinyana etikweni.” (Vaheveru 11:13) Minkarhi hinkwayo a va papalata ku tolovelana swinene ni vaakelani va vona lava nga vahedeni. Vakreste namuntlha na vona va fanele va tshama va nga ri “xiphemu xa misava.” (Yohane 17:16) Hambiloko hi va ni tintswalo naswona hi va khoma hi ndlela leyinene vaakelani va hina ni vatirhi-kulorhi, hi va ni vukheta leswaku hi nga hlanganyeli eka mahanyelo lama kombisaka moya wa misava leyi xandzukeleke Xikwembu.—Vaefesa 2:2, 3.

19. (a) Ha yini vutomi bya ku tsendzeleka byi nga ha va byi tisele Abrama na Sarayi mintlhontlho? (b) Hi yihi mintlhontlho yin’wana leyi a yi rindzele Abrama?

¹⁹ Hi nga rivali leswaku a swi nga n’wi oloveli Abrama kumbe Sarayi ku tolovela vutomi bya ku tsendzeleka. A va dya swakudya leswi humaka emintlhambini ya vona ku ri na ku dya swakudya leswi xaviweke eka swin’wana swa switolo swa le Ura; a va tshama ematendeni ku nga ri endlwini leyi akiweke kahle. (Vaheveru 11:9) Abrama a a tshama a ri eku tirheni; a a ri ni ntirho wo tala wo khathalela mintlhambi ya yena ni malandza ya yena. A swi kanakanisi leswaku Sarayi u yi kotile mintirho leyi a yi endliwa hi vavasati va ndhavuko wolowo: ku pfuva mapa, ku baka xinkwa, ku phota voya, ku rhunga tinguvu. (Genesa 18:6, 7; 2 Tihosi 23:7; Swivuriso 31:19; Ezekiyele 13:18) Hambiswiritano, miringo yin’wana a yi ri endleleni. Hi ku hatlisa Abrama ni ndyangu wa yena a va ta langutana ni xiyimo lexi a xi ta veka vutomi bya vona ekhombyeni! Xana ripfumelo ra Abrama a ri ta tiya swinene leswaku a kota ku langutana ni ntlhontlho lowu?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Xana U Swi Xiyile?

• Ha yini Abrama a vuriwa “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo”?

• Ha yini Abrama a a fanele a va ni ripfumelo leswaku a suka eUra ya Vakaldiya?

• Abrama u swi kombise njhani leswaku a a rhangisa vugandzeri bya Yehovha?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Mepe eka tluka 16]

(Leswaku u swi vona kahle, pfula nkandziyiso hi woxe)

RIENDZO RA ABRAHAMA

Ura

Harani

Karikemixi

KANANA

Lwandle Lerikulu

[N’wini wa Xifaniso]

Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Xifaniso eka tluka 15]

A swi lava ripfumelo eka Abrama leswaku a siya vulovolovo bya le Ura

[Xifaniso eka tluka 18]

Hi ku tshama ematendeni, Abrama ni ndyangu wa yena “va [vule] erivaleni leswaku a va ri vafambi ni vatshami va nkarhinyana etikweni”