Ku Endla Vuntshwa Bya Wena Byi Va Lebyinene

VAAKA-TIKO va le tikweni rin’wana ra le Yuropa va komberiwe ku hlawula eka swilo swinharhu: vumbhurhi, rifuwo kumbe vuntshwa. Nchumu lowu hlawuriweke swinene a ku ri vuntshwa. Ina, vanhu va malembe hinkwawo va teka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ni malembe ya va-20 tanihi nkarhi lowu tsakisaka evuton’wini. Naswona un’wana ni un’wana u lava leswaku vantshwa va endla ku cinca lokunene va nga ha vi vantshwa va va vanhu lavakulu. Kambe va nga swi endlisa ku yini?

Xana Bibele yi nga va pfuna? Nhlamulo hilaha ku tiyeke i ina. A hi kambisiseni swiyenge swimbirhi laha Rito ra Xikwembu ri nga vaka mpfuno lowukulu ngopfu eka vantshwa, kumbexana eka vantshwa ku tlula vanhu va malembe man’wana.

Ku Hanyisana Ni Van’wana

Xiviko xa Jugend 2000 xi hlanganisa minkambisiso yo hambana-hambana ya langutelo, mimpimanyeto ni mahanyelo ya vantshwa lava tlulaka 5 000 va le Jarimani. Nkambisiso wu paluxa leswaku loko vantshwa va ri ku tihungaseni—ku fana ni ku yingisela vuyimbeleri, ku tlanga mintlango kumbe ku tihungasa ni vanghana—va tolovele ku va na vanhu van’wana. Kumbexana ku tlula vanhu va malembe wahi na wahi, vantshwa va lava ku va ni tintangha ta vona. Hakunene xin’wana xa swihundla swa ku humelela ka vantshwa i ku kota ku hanyisana ni van’wana.

Kambe a hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku hanyisana ni van’wana. Hakunene loko ku tiwa emhakeni ya ku hanyisana ni vanhu van’wana i nchumu lowu majaha ni vanhwana va pfumelaka leswaku va tala ku va ni swiphiqo. Laha Bibele yi nga va mpfuno lowukulu. Rito ra Xikwembu ri ni nkongomiso wa xisekelo eka vantshwa, wo aka ndlela yo hanyisana ni vanhu van’wana hi ndlela leyi ringaniseriweke. Xana Bibele yi ri yini?

Wun’wana wa misinya ya nawu wa nkoka swinene wo hanyisana ni vanhu wu vitaniwa Nawu-nsinya: “Nkarhi hinkwawo khoma vanhu van’wana hi ndlela leyi u lavaka leswaku va ku khoma ha yona.” Ku khoma van’wana hi xichavo, xindzhuti ni hi musa swi va khutaza ku ku khoma hi ndlela leyi fanaka na wena. Ku kombisa van’wana musa swi nga verhamisa xiyimo xa nkwetlembetano ni ntshikilelo. Loko u tiveka hi mahanyelo ya wena yo anakanyela vanhu van’wana, swa olova leswaku va ku rhandza va tlhela va ku tsakela. Xana a swi ku tsakisi loko u tsakeriwa hi vanhu van’wana?—Matewu 7:12, Revised English Bible.

Bibele yi ku tsundzuxa ku “rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” U fanele u tirhandza, leswi vulaka ku tihlayisa ni ku ringanisela eka ndlela leyi u ti xiximaka ha yona naswona u nga hundzeleti kumbe u nga khathali. Xana sweswo swi pfuna yini? Kahle-kahle loko u nga tixiximi, u nga ha va u va xopaxopa swinene van’wana, leswi sivelaka vuxaka  lebyinene. Kambe ku tixixima loku ringaniseriweke i xisekelo xo aka vuxaka lebyi tiyeke.—Matewu 22:39.

Loko vuxaka byo kala byi sungula, byi fanele byi tiyisiwa hi matshalatshala lama humaka hi matlhelo hinkwawo. Ku nyikela hi nkarhi wa wena eka xinakulobye swi fanele swi ku endla u tsaka, tanihi leswi “ku nyika swi [tisaka] ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” Ndlela yin’wana yo nyika i ku rivalela, leswi katsaka ku nga landzeleli swihoxo leswi nga nyawuriki ni ku nga languteli ku hetiseka eka van’wana. Bibele ya hi byela: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe hi vanhu hinkwavo.” Hakunene “swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” Ku vuriwa yini loko munghana a ku byela laha u tsaneke kona? Xana u titwa njhani? Xiya ndzayo leyi tirhaka leyi humaka eBibeleni: “U nga hatliseli ku hlundzukisiwa emoyeni wa wena,” hikuva “swibakele swa munghana swi suka swi ri ni xikongomelo.” Xana a hi ntiyiso leswaku vanghana va kucetela maanakanyelo ya wena, mavulavulelo ni mahanyelo ya wena? Hikwalaho Bibele ya tsundzuxa: “Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” Hi hala tlhelo, “loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha.”—Mintirho 20:35; Vafilipiya 4:5; Varhoma 12:17, 18; Eklesiasta 7:9; Swivuriso 13:20; 27:6, REB; 1 Vakorinto 15:33.

Marco u yimela majaha ni vanhwana vo tala loko a ku: “Misinya ya milawu ya Bibele i mpfuno lowukulu eku hanyisaneni ni van’wana. Vanhu van’wana lava ndzi va tivaka va hanyela ku titsakisa ni leswaku i yini leswi va nga vuyeriwaka hi swona evuton’wini. Bibele yi hi dyondzisa ku nga anakanyi ngopfu hi hina vini ntsena, kambe ni hi van’wana. Hilaha ndzi vonaka hakona, hi yona ndlela leyinene yo va ni vuxaka lebyinene ni van’wana.”

Leswi vantshwa lava fanaka na Marco va swi dyondzaka eBibeleni a swi va pfuni evuntshweni bya vona ntsena kambe ni le nkarhini lowu taka. Naswona malunghana ni vumundzuku, hi kuma ndlela yin’wana leyi Bibele yi nga vaka mpfuno lowukulu ha yona eka vantshwa lava ha kulaka.

Ku Chava Vumundzuku

Vantshwa vo tala va rhandza ku tiva. Kumbexana ku tlula vanhu va malembe man’wana, va lava ku tiva leswaku i yini leswi humelelaka naswona hikwalaho ka yini swi humelela. Naswona Bibele ku tlula buku yihi na yihi, yi hlamusela xivangelo xa swiyimo swa misava yi tlhela yi hi byela leswaku hi nga langutela yini enkarhini lowu taka. Leswi hi leswi vana lava ha kulaka va lavaka ku swi tiva. Ha yini hi nga tiyisekaka?

Hambileswi vo tala va tshembaka leswaku vantshwa va hanyela swa namuntlha, vakambisisi van’wana va paluxa nchumu lowu hambaneke ni wolowo. Va kombisa leswaku vantshwa hi xitalo va xiya leswaku ku endleka yini kutani va tiendlela swiboho malunghana ni ndlela leyi vutomi byi nga ta va ha yona enkarhini lowu taka. Vumbhoni bya leswi hi leswaku majaha ni vanhwana vanharhu eka va mune “hi xitalo” kumbe “nkarhi hinkwawo” va ehleketa hi vumundzuku. Hambileswi vantshwa hi ntolovelo va nga ni langutelo lerinene, vantshwa vo tala va languta vumundzuku va ri karhi va chava.

Hikwalaho ka yini va chava? Vantshwa vo tala namuntlha se va ni swiphiqo swa vugevenga, madzolonga ni ku tirhisiwa ka swidzidzirisi hi ndlela yo biha. Vantshwa va karhatiwa hi ku kuma ntirho lowu tshembekaka emisaveni leyi ku phikizaniwaka swinene. Va titwa va ri ni ntshikilelo wo kuma xiyimo xa le henhla exikolweni kumbe ku humelela entirhweni. Muntshwa un’wana  la nga ni malembe ya 17 u ririle: “Hi hanya emisaveni ya vutianakanyi. Un’wana ni un’wana u ringeta ku tiendlela swa yena. Nkarhi na nkarhi u fanele u kombisa leswaku i yini lexi u kotaka ku xi endla, hikwalaho sweswo swa ndzi nyangatsa.” Muntshwa un’wana la nga ni malembe ya 22 u te: “Vanhu lava humelelaka swi va fambela kahle evuton’wini naswona va nga hanya kahle. Kambe lava swi nga va fambeliki kahle, hikwalaho ka swivangelo swo karhi, a va nge humeleli, va tikuma va sale endzhaku.” Hikwalaho ka yini ku phikizaniwa swinene evuton’wini? Xana vutomi byi ta tshama byi ri hi ndlela leyi?

Nhlamuselo Ya Xiviri

Loko vantshwa va chavisiwa hi leswi vanhu va swi endlaka, va pfumelelana ni Bibele—hambi va swi xiya kumbe a va swi xiyi. Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku “misava leyi ya vutianakanyi” ya namuntlha i xikombiso xa minkarhi. Muapostola Pawulo u tsarile hi nkarhi wa hina eka papila leri yaka eka muntshwa la vitaniwaka Timotiya: “Ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” Hikwalaho ka yini yi ri ni mangava naswona ha yini swi nonon’hwa ku langutana na yona? Hikuva hilaha Pawulo a yaka emahlweni a tsala hakona, vanhu va ta va “lava tirhandzaka, varhandzi va mali, lava titivaka, lava titlakusaka, . . . lava nga nkhensiki, lava nga tshembekiki,  . . . lava nga ni tihanyi.” Xana yoleyo a hi nhlamuselo leyi kongomeke malunghana ni ndlela leyi vanhu vo tala va tikhomaka ha yona namuntlha?—2 Timotiya 3:1-3.

Bibele yi vula leswaku minkarhi leyi yo nonon’hwa yi ta humelela “emasikwini yo hetelela,” emahlweni ko va ku tisiwa ku cinca lokukulu evanhwini hinkwavo. Ku cinca loku ku ta khumba un’wana ni un’wana, muntshwa ni lonkulu hilaha ku fanaka. Xana i ku cinca ka muxaka muni? Hulumendhe ya le tilweni ku nga ri khale yi ta teka mimfumo ya vanhu naswona lava nga ta fumiwa hi yona va ta tiphina hi ‘ku rhula lokukulu’ kun’wana ni kun’wana. “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.” Ku titwa u chava ku ta va nchumu wa nkarhi lowu hundzeke.—Pisalema 37:11, 29.

I Bibele ntsena leyi hi nyikaka vutivi lebyi tsembekaka hi vumundzuku. Loko muntshwa a swi tiva leswi nga ta humelela emalembeni ma nga ri mangani lama taka, a nga tilulamisela swiendlakalo swa kona naswona a titwa a sirhelelekile naswona a kota ku byi lawula kahle vutomi bya yena. Ndlela leyi yi hunguta ntshikilelo ni nchavo. Hi ndlela leyi xilaveko lexikulu xa vantshwa—xo twisisa xiyimo xa misava ni ku tiva leswaku vumundzuku byi hi khomele yini—xi hlamuseriwile eBibeleni.

Ku Humelela eVuntshweni

I yini xikombiso xa ku humelela evuntshweni? Xana i dyondzo ya le henhla, rifuwo ra swilo swa misava ni vanghana vo tala? Vo tala va nga ehleketa tano. Malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ni ya va-20 ma fanele ma hlomisela munhu hi masungulo lamanene ya vumundzuku bya yena. Hi marito man’wana, ku humelela loko wa ha ri muntshwa swi nga kombisa leswaku vumundzuku bya wena byi ta va njhani.

Hilaha hi voneke hakona, Bibele yi nga pfuna muntshwa ku humelela emalembeni ya yena ya vuntshwa. Vantshwa vo tala se va swi vonile leswaku swi tano evuton’wini bya vona. Va hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku kutani va tirhisa leswi va swi dyondzaka. (Vona “Xiringanyeto Lexi Tirhaka Xa Muntshwa La Nga Nandza Wa Yehovha,” eka tluka 6.) Hakunene, Bibele entiyisweni i buku ya vantshwa namuntlha hikuva yi nga va pfuna leswaku va “faneleka hi ku helela, [va] hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.”—2 Timotiya 3:16, 17.

[Nkomiso eka tluka 5]

Xin’wana xa swihundla swo humelela evuntshweni i ku kota ku hanyisana ni vanhu van’wana

[Nkomiso eka tluka 6]

Kumbexana ku tlula vanhu va malembe wahi ni wahi, vantshwa va lava ku tiva leswaku ku humelela yini nileswaku hikwalaho ka yini

[Bokisi eka tluka 6, 7]

Xiringanyeto Lexi Tirhaka Xa Muntshwa La Nga Nandza Wa Yehovha

Alexander u ni malembe ya 19. U kulele endyangwini wa Timbhoni ta Yehovha naswona wa swi rhandza ku veka mbilu ya yena hinkwayo eripfumelweni ra yena. Kambe a swi nga ri tano minkarhi hinkwayo. Alexander wa hlamusela:

“A wu nge swi tshembi leswaku ndzi hlanganyele ni Timbhoni ta Yehovha ndzi ri muntshwa la nga siki khuvuriwaka ku tlula malembe ya nkombo. Hi nkarhi wolowo, vugandzeri bya mina a byi nga ri bya mbilu hinkwayo, a ko va nchumu wa tshamela-maxelo. Ndza tshemba a ndzi nga ri na xivindzi xa ku tikambisisa kahle.”

Kutani langutelo ra Alexander hi loko ri cinca. U ya emahlweni:

“Vatswari va mina ni vanghana va mina evandlheni a va hambeta va ndzi khutaza ku hlaya Bibele siku ni siku, leswaku ndzi ta tiva Yehovha hi byakwe. Eku heteleleni ndzi endle xiboho xo ringeta. Kutani ndzi hungute nkarhi lowu ndzi wu hetaka ndzi hlalele thelevhixini kutani ndzi endla ku hlaya Bibele ku va tshamela maxelo mpundzu wun’wana ni wun’wana. Eku heteleleni, ndzi sungule ku twisisa leswaku Bibele yi khome yini. Ndzi sungule ku vona leswaku yi nga ndzi pfunisa ku yini. Naswona—xa nkoka ngopfu eka hinkwaswo—ndzi twisise leswaku Yehovha u lava leswaku ndzi n’wi tiva kahle. Xikan’we-kan’we loko ndzi sungule ku twisisa sweswo, vuxaka bya mina na yena byi sungule ku kula ni vunakulobye bya mina evandlheni byi sungule ku antswa. Mayana ndlela leyi Bibele yi cinceke vutomi bya mina ha yona! Ndzi bumabumela leswaku nandza un’wana ni un’wana lontsongo wa Yehovha a hlaya Bibele siku ni siku.”

Ku ni timiliyoni ta vantshwa emisaveni hinkwayo lava hlanganyelaka ni Timbhoni ta Yehovha. Xana u wun’wana wa vona? Xana wa swi lava ku vuyeriwa hi ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi? Hikwalaho ka yini u nga landzeli xikombiso xa Alexander? Hunguta swilo leswi nga pfuniki nchumu kutani u endla ku hlaya Bibele ku va nchumu wa siku na siku. Hakunene u ta vuyeriwa.