Ku Voninga Tanihi Mavoningo Edorobeni Ra Ku Vonakala

Fluctuat nec mergitur, kumbe “Ri biwe hi magandlati kambe a ri mbombomelanga,” i xiga lexi vuriwaka malunghana ni doroba ra Paris.

KU FANA ni xikepe, ku tlula malembe ya 2 000 lama hundzeke, Paris ri langutane ni swidzedze swa ntsandza-vahlayi leswi humaka ehandle ni leswi humaka kwalaho dorobeni, kambe ri tshame ri ri karhi ri papamala. Sweswi leswi ri nga rin’wana ra madoroba yo xonga swinene emisaveni, Paris ri rhandzeriwa mpfampfarhuto wa rona wa xiyimo xa le henhla, switarata leswikulu ni timuziyamu leti nga ni ndhuma emisaveni. Van’wana va ehleketa ha rona tanihi ndhawu leyi a yi rhandza ku endzeriwa hi vatlhokovetseri, vapendi ni vativi va filosofi. Van’wana va tsakela swakudya swa rona swo xawula ni tindlu ta rona.

Hi ku ya hi matimu, Paris a a ri ri khokholo ra Vukhatoliki. Madzana mambirhi ya malembe lama hundzeke, hikwalaho ka xiphemu xa nkoka lexi ri xi endleke eka nhluvuko wa vutlhari bya le Yuropa, lowu tiviweke tanihi Ku Voningeriwa, Paris ri vitaniwe tanihi Doroba ra Ku Vonakala. Namuntlha, ku nga khathariseki leswaku vanhu va kona va tiva kumbe e-e, vanhu vo tala lava tshamaka eParis va kuceteriwe hi filosofi ya nkarhi wolowo, ematshan’wini ya vukhongeri.

Hambiswiritano, vutlhari bya munhu a byi byi voningelanga vutomi bya vanhu, hilaha a swi languteriwe hakona. Vo tala namuntlha va lava ku voningeriwa eka xihlovo xin’wana lexi hambaneke.  Timbhoni ta Yehovha se ti ni malembe ya kwalomu ka 90 ti ri karhi ti ‘voninga kukota mavoningo’ eParis. (Vafilipiya 2:15) Ku fana ni vatluti lava nga ni vutshila, ti boheke ku cinca-cinca nkarhi ni nkarhi eka swiyimo, leswaku ti ta kota ku tluta ti ya fikelela “swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo.”—Hagayi 2:7.

Doroba Leri Khomisaka Xo Tika

Le ndzhaku hi 1850, Paris a ri ri ni vaaki va 600 000. Vaaka-tiko lava nga kona sweswi, ku katsa ni lava tshamaka emadorobeni, va tlula timiliyoni ta kaye. Ku andza koloko, ku endle leswaku Paris ri va rona doroba leri nga lo mphaa hi vanhu vo hambana-hambana eFurwa. I nkava wa misava hinkwayo wa dyondzo leyi tlakukeke, ri ni yin’wana ya tiyunivhesiti ta khale ku tlula hinkwato emisaveni, naswona ri ni swichudeni swa kwalomu ka 250 000. Swidorobana swin’wana swa vanhu va le Paris, leswi nga ni miako yo tala leyi akiweke ku ya henhla, leswi nga ni vanhu lava nga tikhomangiki kahle ni lava nga tirhiki, i swilo leswi nga rhandzekiki eParis. A swi kanakanisi leswaku swi lava vutshila ni ku kota ku tolovela ndhawu eka Timbhoni ta Yehovha leswaku ti kota ku chumayela mahungu lamanene hi ndlela leyi kokaka vanhu va tinxaka to hambana-hambana.—1 Timotiya 4:10.

Ku tlula vavalangi va 20 wa timiliyoni va endzela eParis lembe ni lembe. Vanhu  lava va ha nga khandziya Xihondzo xa Eiffel, va vemba ni nambu wa Seine kumbe va tifambela etlhelo ka switolo leswi xavisaka swakudya ni swakunwa, va ri karhi va beriwa hi moya. Hambiswiritano, leswi endliwaka evuton’wini bya siku ni siku hi vanhu va le Paris swi nga ha ku tsona vurhongo. Christian la nga mutirheli wa nkarhi hinkwawo u ri: “Vanhu va ya hansi na le henhla. Loko va vuya emintirhweni, a va ha tikoti hi ku karhala.” Ku vulavula ni vanhu lava va khomekeke a hi matlangwana.

Kambe, xin’wana xa swiphiqo leswikulu leswi langutaneke ni Timbhoni ta Yehovha eParis, i ku kuma vanhu emakaya ya vona. Miako yin’wana yi tirhisa intercom. Kambe leswi vugevenga byi nga tinyika matimba, miako ya tifuleti hakanyingi yi ni fambiselo ra vusirheleri ra elektroniki eminyangweni, naswona a ku ngheneki. Swi lo dla, leswaku leswi swi vanga leswaku etindhawini tin’wana ku va ni xiringaniso xa Mbhoni yin’we eka vanhu 1 400. Kutani ku chumayela hi riqingho ni vumbhoni bya xitshuketa, swi tirhisiwa ngopfu. Xana Timbhoni ta Yehovha ti swi kotile ku endla leswaku “ku voninga” ka tona ku voninga hi tindlela tin’wana?—Matewu 5:16.

Tindlela leti pfulekeke ni tindhawu to chumayela hi xitshuketa ti lo vuya. Martine, u vone wansati loyi a tikomba a ri ni gome a yime exitichini xa bazi. Wansati loyi a ha ku feriwa hi n’wana wa yena wa nhwana loyi o va un’we. Martine u n’wi nyike broxara leyi khongotelaka hi ntshembo wa le Bibeleni wa ku pfuxiwa ka vafi. A nga ha kotanga ku hlangana na yena ku ringana tin’hweti ti nga ri tingani. Loko Martine a tlhela a vona wansati loyi, u kote ku sungula dyondzo ya Bibele na yena. Ku nga khathariseki nkaneto wa nuna wakwe, wansati loyi u ve Mbhoni.

Mihandzu Ya Ku Chumayela Hi Xitshuketa

Vutleketli bya vanhu bya le Paris, hi byin’wana bya lebyi humelelaka swinene emisaveni. Metro, leyi nga ni ndhuma swinene, yi rhwala vakhandziyi va 5 000 000 hi siku. Xitichi lexi nga nkaveni xa le Paris, lexi akiweke ehansi ka misava, lexi vitaniwaka Châtelet-Les-Halles, ku vuriwa leswaku hi xona lexikulu ni lexi tirhisiwaka ngopfu emisaveni. Tindlela to kuma vanhu kwalaho, i matutu vana va ntavasi. Alexandra u khandziya xitimela xa Metro lexi fambaka ehansi ka misava loko a ya entirhweni siku ni siku. Siku rin’wana u vulavule ni jaha leri a ri khomiwe hi vuvabyi lebyi dlayaka bya nkhensa ya tisele ta ngati. Alexandra u n’wi nyike xiphephana lexi vulavulaka hi ntshembo wa Paradeyisi. Ku burisana hi Bibele ku sunguriwe nkarhi wolowo, va bule siku ni siku endhawini leyi fanaka ku ringana mavhiki ya tsevu. Kutani, siku rin’wana, wanuna luya a nga ha tanga. Endzhakunyana ka sweswo, nsati wakwe u bele Alexandra riqingho a n’wi byela leswaku a ta exibedlhele, tanihi leswi nuna wakwe a tshikileriwe hi vuvabyi. Khombo ra kona, Alexandra u hlwele ku fika. Endzhaku ka rifu ra wanuna loyi, nsati wakwe u rhurhele eBordeaux, edzonga-vupela-dyambu bya Furwa, laha a endzeriweke hi Timbhoni ta kwalaho. A ku ri mahungu lama tsakisaka hakunene eka Alexandra loko endzhaku ka lembe a twa leswaku noni liya, se i Mbhoni ya Yehovha leyi nga Mukreste leyi khuvuriweke, leyi nga ni ntshembo wa ku vona nuna wa yona loko a pfuxiwile!—Yohane 5:28, 29.

Mukreste wa xisati la kuleke u vulavule na Renata exitimeleni lexi a xi suka eParis xi kongoma eLimoges, enkaveni wa Furwa. Le kaya ka vona ePoland, Renata a a dyondze ntivo-vukhongeri, Xiheveru na Xigriki ku ringana malembe ya ntlhanu, kambe a lahlekeriwe hi ripfumelo. Tin’hweti tinharhu emahlweni ko va va hlangana, u khongele Xikwembu. Hambileswi entiyisweni a nga swi tsakeli swinene leswi makwerhu wa xisati a a ta n’wi byela swona, swi hlangana ni leswi a nga ehleketi leswaku a nga tlhela a vulavula na yena, kambe Renata u n’wi nyike tinomboro takwe ta riqingho. Hambiswiritano, makwerhu loyi wa xisati u phikelerile naswona a tiyiseka leswaku endzhakunyana ka kwalaho Renata wa endzeriwa. Loko mpatswa wa Timbhoni wu n’wi endzela, Renata u tivutisile, ‘Xana va lava ku ndzi dyondzisa yini?’ Ku nga khathariseki dyondzo yakwe ya ntivo-vukhongeri, Renata hi ku titsongahata u kokiwe hi ntiyiso wa Bibele. Wa hlamusela: “Ndzi lo namba ndzi swi vona leswaku lowu a a wu ri ntiyiso.” Sweswi u tsakile hi leswi a avelanaka rungula ra Bibele ni van’wana.

Michèle a a ri ku dyondzeleni ka ku chayela movha. Swichudeni swin’wana etlilasini yakwe ya vuchayeri swi sungule ku vulavula hi vuxaka bya rimbewu emahlweni ka vukati. Michèle a nga pfumelelanga na swona. Endzhaku ka vhiki, muleteri wa ku chayela, Sylvie u n’wi vutisile: “Xana u Mbhoni ya Yehovha?” Sylvie u tsakisiwe hi vonelo ra Michèle leri sekeriweke eBibeleni. Dyondzo ya Bibele yi sunguriwile, ku te ku hela lembe, Sylvie a khuvuriwile.

 Tiphaka to tala ni mintanga leswi nga eParis swi pfula tindlela ta kahle ta ku vulavula ni vanhu. Josette, u ye ephakeni hi nkarhi wo wisa, laha mukhegula, Aline, a ri karhi a tirhendzelekela. Josette u n’wi hlamusele switshembiso swo tsakisa leswi kumekaka eBibeleni. Ku hleriwe dyondzo ya Bibele, hi ku hatlisa Aline u endle nhluvuko lowu n’wi yisaka enkhuvulweni. Sweswi, leswi a nga ni malembe ya 74, Aline i mutirheli wa nkarhi hinkwawo la nga phayona leri bindzulaka swinene, naswona u tsakela ku byela van’wana hi ntiyiso wa Vukreste.

Ku Vonakala Ka Matiko Hinkwawo

Timbhoni leti nga eParis, a swi kali swi lava leswaku ti tlutela ematikweni mambe leswaku ti ya vona tinxaka to hambana-hambana. Kwalomu ka 20 wa tiphesente ta vaaki, i vahlapfa. Ku ni mavandlha ya Vukreste ni mintlawa, leswi vumbiweke hi tindzimi ta 25.

Vutshila ni mahlo ya mianakanyo swi tala ku hoxa xandla eka vuyelo lebyinene, exiavelweni lexi xo hlawuleka xa ku vula evhangeli. Mbhoni yin’wana ya le Philippine yi tiendlele nsimu ya yona yo hlawuleka. Loko a ri eku xaveni, u kote ku sungula tidyondzo to tala ta Bibele to hlaya, hi ku sungula mabulo ni vanhu van’wana va le Philippine lava nga eswitolo.

Swa vuyerisa ku sungula bulo ra ku chumayela. Hi December 1996, endzhaku ko twa leswaku vatlangi va sorokisi lava nga ni ndhuma emisaveni va ta edorobeni, Timbhoni ta vandlha rin’wana leri vulavulaka ririmi rimbe, ti kunguhate ku ringeta ku tihlanganisa ni van’wana va va vatlangi lava. Madyambu man’wana endzhaku ka ntlangu, ti kote ku vulavula ni vatshila van’wana lava a va tlhelela ehotela ya vona. Goza leri ri tswale mihandzu ya ku fambisiwa ka Tibibele ta 28, tibuku ta Vukreste ta 59, tibroxara ta 131 swin’we ni timagazini ta 290. Endzhaku ko tshama mavhiki manharhu, un’wana wa vatlangi u vutisile: “Xana ndzi nga endlisa ku yini leswaku ndzi va Mbhoni ya Yehovha?” Un’wana u te: “Ndzi ta ya chumayela etikweni ra ka hina!”

Xuma Lexi Fihliweke Xi Kumiwa

Kun’wana ni kun’wana laha vaendzi lava endzelaka eParis va langutaka kona va tshubula tindzalama ta vatshila leti tsakisaka ta khale koloko. Hambiswiritano, swilo swa risima swinene swa ha to kumeka. Aniza u te eFurwa ni nuna wa hahani wakwe, loyi a ri muyimeri wa tiko ra ka vona. A a tshamela ku hlaya Bibele ekaya. Siku rin’wana u te loko a suka ekaya hi xihatla, hiloko phayona ri n’wi nyika xiphephana lexi nge, Mhaka Leyi U Nga Tshembaka Bibele Ha Yona. Va hlele ku hlangana vhiki leri landzelaka, naswona dyondzo ya Bibele yi sunguriwile. Aniza u kanetiwe swinene hi swirho swa ndyangu wakwe. U endle nhluvuko eka dyondzo yakwe kukondza a khuvuriwa. Xana u ri languta njhani lunghelo leri a nga na rona ra ku byela van’wana ntiyiso? “Eku sunguleni, ntirho wo chumayela a ku ri tlakula va xurhe, hikuva ndzi ni tingana. Hambiswiritano, loko ndzi hlaya Bibele, yi ndzi nyika tinghitsi. Loko ndzi nga chumayeli, a ndzi ku kumi ku rhula.” Timbhoni to tala eParis, leti nga ni “swo tala swo swi endla entirhweni wa Hosi” ti ni langutelo ro tano.—1 Vakorinto 15:58.

Ntiyiso wa Bibele wu tlhela wu voninga ni le ka ntirho wo aka tiyindlu leti nga ekule na doroba ra Paris, wu paluxa “tindzalama” tin’wana. Bruce, loyi xikongomelo xa yena a ku ri ku ya lomba tikhasete to karhi, u endzele nakulobye wa yena, loyi a a ha ku va Mbhoni ya Yehovha. Loko a kume leswaku munghana wakwe u nghene ehansi ni bulo ra Bibele ni vanghana van’wana va Bruce, na yena Bruce u rhiye ndleve. U amukele dyondzo ya Bibele kambe a a ri ni swiphiqo swin’wana. “A ndzi tiveka ngopfu emugangeni wolowo. Buti wa mina lonkulu a ri chovolo, naswona a ndzi hlela minkhuvo leyi ku ciniwaka ku tlhela ku biwa na pongo. Xana vanhu a va ta swi amukela njhani leswaku se ndzi lava ku va Mbhoni?” Ku nga khathariseki swikombelo leswi phikelelaka leswaku a hlela minkhuvo, Bruce a nga lavanga no twa, a bava a khalakhasa. Endzhaku ka n’hweti u sungule ku chumayela: “Un’wana ni un’wana endhawini leyi a a lava ku tiva leswaku hikwalaho ka yini ndzi ve Mbhoni.” Endzhakunyana ka sweswo u khuvuriwile. Hi ku famba ka nkarhi, u ve ni lunghelo ro ya eXikolweni xa Ndzetelo xa Vutirheli.

Ku lavisisa xuma swi nga lava matshalatshala lamakulu. Hambiswiritano, a hi ku tsakisa ka swona loko munhu a kuma hakelo loko a kulule nyuku! Jacky, Bruno na Damien a va ri vabaki va swinkwa eParis. Jacky wa hlamusela: “A swi nga olovi ku tihlanganisa na hina hikuva a hi tirha nkarhi ni nkarhi naswona a hi nga kumeki.” Patrick, phayona ra nkarhi hinkwawo, u xiye leswaku a ku ri ni tindlu tin’wana letitsongo le henhla ka muako lowu a va tshama eka wona, naswona u anakanye leswaku ku fanele ku ri ni munhu la tshamaka kona. Matshalatshala  yakwe ya ku phikelela ku fikelela vanhu lava tshamaka kwalaho, ma tswale mihandzu loko madyambu man’wana a hetelele a hlangane na Jacky, loyi a tshama kwalaho swa xinkarhana. Vuyelo byi ve byihi? Vanghana lava vanharhu va ve Timbhoni naswona va kote ku kuma ntirho wun’wana lowu nga ta va pfumelela ku nghenela ntirho wa le tilweni hilaha ku heleleke.

Ku Miyeta Xidzedze

Sweswinyana, emahungwini ya le Furwa ku kombisiwe Timbhoni ta Yehovha tanihi mpambukwa wa vukhongeri lebyi nga ni khombo. Hi 1996, Timbhoni ti hlanganyele hi mbilu hinkwayo eku hangalaseni ka tikopi to tlula kaye wa timiliyoni ta rungula ro hlawuleka ra xiphephana lexi nge, Jehovah’s Witnesses—What You Need to Know. Ku ve ni vuyelo lebyi tsakisaka ngopfu.

Ku endliwe matshalatshala yo hlawuleka ya ku fikelela un’wana ni un’wana. Swirho swo tala swa mfumo swi khense Timbhoni. Mutsundzuxi un’wana wa masipala u tsarile: “Timbhoni ta Yehovha ti endle kahle loko ti hangalase xiphephana lexi. Xi veka mhaka erivaleni.” Dokodela u te: “I khale ndzi yimele rungula leri!” Wanuna un’wana wa le Paris u tsarile: “Ndzi hlaya xiphephana lexi nge Jehovah’s Witnesses—What You Need to Know hi xiwelo. Ndzi lava ku tiva swo tala naswona ndzi amukela dyondzo ya le kaya ya Bibele ya mahala.” Un’wana u tsarile: “Ndzi khensa vutshembeki bya n’wina.” Wansati un’wana wa Mukhatoliki u byele Timbhoni a ku: “Ina! Mi hetelele mi swi kombisile leswaku a mi hehliwa hi mavunwa!”

Ntsako wo hlawuleka wa vantshwa vo tala va Timbhoni eParis, a ku ri tsima ra ku chumayela leri hleleriweke Catholic World Youth Days hi 1997. Hambileswi mahiselo ya kona a ma tlula 35° C, Timbhoni ta kwalomu ka 2 500 ti hlanganyerile. Hi masiku ma nga ri mangani ti fambise tikopi ta 18 000 ta broxara leyi nge Buku Ya Vanhu Hinkwavo eka vantshwa lava humaka eka timheho hinkwato ta misava. Ku engetela eka ku nyikela vumbhoni lebyinene eka vito ra Yehovha ni ku byala mbewu ya ntiyiso, tsima leri ri tiyise vantshwa va Timbhoni. Makwerhu wa xisati la nga muntshwa, loyi a hunguteke masiku yakwe ya ku wisa leswaku a ta hlanganyela hi xitalo eka tsima leri ro hlawuleka, u tsarile: “Yehovha u ni vanhu vakwe lava tsakeke emisaveni, lava tirhisaka matimba ya vona leswaku va dzunisa vito rakwe. Masiku lama mambirhi, lama fuweke, entiyisweni a ma faneriwa hi masiku hinkwawo ya ku wisa evuton’wini bya mina! (Pisalema 84:10)”

Ti 28 ta February, 1998, a ku ri lembe ra vu-65 ra ku tlangela xileriso xa Hitler, lexi eku heteleleni xi endleke leswaku Timbhoni ta Yehovha ti yirisiwa eJarimani. Timbhoni ta le Furwa ti tirhise siku rero leswaku ti kombisa vanhu vhidiyo leyi nge, Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault eka tiholo leti hirhiweke, leyi kombisaka hi ku xanisiwa ka vanhu va Yehovha. Swirhambo swo tlula nkombo wa timiliyoni swi hangalasiwile. Van’wamatimu swin’we ni khale ka vabohiwa va le kampeni, va nyikele vumbhoni lebyi tlhavaka mbilu. Endhawini ya Paris, kwalomu ka vanhu va 5 000 va yi hlalerile, ku katsa ni nhlayo leyikulu ya lava nga riki Timbhoni.

Vanhu vo tala le Paris, va ku tlangele ngopfu ku voningeriwa ka moya, naswona va tsaka hi leswi vahuweleri va Mfumo va voningaka tanihi mavoningo. Swi hilaha Yesu a vuleke hakona a ku: “Ntshovelo i wukulu, kambe vatirhi a hi vangani.” (Matewu 9:37) Moya wa ku tinyiketela ka Timbhoni ta Yehovha wa ku hlula mintlhontlho ya ku chumayela edorobeni, wu endle Paris ri va Doroba ra Ku Vonakala hi ndlela yo hlawuleka, leswaku ku dzunisiwa Yehovha.

[Xifaniso eka tluka 9]

Holo ya Doroba

[Xifaniso eka tluka 9]

Muziyamu ya Louvre

[Xifaniso eka tluka 9]

Opera Garnier

[Swifaniso eka tluka 10]

Ku avelana rungula ra Bibele ni vanhu lava yaka hansi ni le henhla, kwihi ni kwihi laha va kumekaka kona