Vana Ni Ripfumelo Leri Fanaka Ni Ra Abrahama!
Vana Ni Ripfumelo Leri Fanaka Ni Ra Abrahama!
“Lava namarhelaka ripfumelo hi vona lava nga vana va Abrahama.”—VAGALATIYA 3:7.
1. Abrama u langutane njhani ni ndzingo lowuntshwa eKanana?
ABRAMA u tshike ku hanya emafurheni le Ura hikwalaho ko yingisa xileriso xa Yehovha. Swilo swo biha leswi a langutaneke na swona emalembeni lama landzeleke a ko va ntsena masungulo ya ndzingo wa ripfumelo lowu a langutaneke na wona aEgipta. Mhaka ya Bibele yi ri: “Hiloko ku va ni ndlala etikweni.” A swi ta olova leswaku Abrama a karhateka hi xiyimo lexi a nga eka xona! Ku ri na sweswo, u khathalele ndyangu wa yena. “Abrama a rhelela a kongoma tlhelo ra Egipta leswaku a ya tshama kona a va muluveri, hikuva ndlala a yi ri yikulu etikweni.” Vanhu a va ta wu lemuka ndyangu lowukulu wa Abrama kwalaho aEgipta. Xana Yehovha a a ta swi hetisisa switshembiso swa yena ivi a sirhelela Abrama leswaku a nga vavisiwi?—Genesa 12:10; Eksoda 16:2, 3.
2, 3. (a) Ha yini Abrama a tumbete ntiyiso wa leswaku Sarayi i nsati wa yena? (b) Hi ku pfumelelana ni xiyimo, Abrama u tirhisane njhani ni nsati wa yena?
2 Eka Genesa 12:11-13 ha hlaya: “Loko a ri kusuhi ni ku nghena aEgipta, a ku eka Sarayi nsati wakwe: ‘Sweswi ndza ku kombela! Ndzi swi tiva kahle leswaku u wansati la nga mbhurhi. Kutani Vaegipta va ta ku vona, va ku, “Loyi i nsati wakwe.” Kunene va ta ndzi dlaya, kambe wena va ta ku londzovota u hanya. Ndzi kombela u vula leswaku u makwerhu wa xisati, leswaku swi ta ndzi fambela kahle hikwalaho ka wena, moya-xiviri wa mina wu hanya kunene hikwalaho ka wena.’” Hambileswi Sarayi a a ri ni malembe yo tlula 65 hi vukhale, a ha sasekile swinene. Sweswo swi veke vutomi bya Abrama ekhombyeni. * (Genesa 12:4, 5; 17:17) Xa nkoka swinene, timhaka leti fambisanaka ni xikongomelo xa Yehovha a ti ri ekhombyeni, hikuva u vule leswaku hi mbewu ya Abrama matiko hinkwawo ya misava a ma ta tikatekisa. (Genesa 12:2, 3, 7) Leswi Abrama a a nga si va ni n’wana, a swi ri swa nkoka swinene leswaku a hambeta a hanya.
3 Abrama u vulavule ni nsati wa yena malunghana ni kungu leri a va pfumelelane ha rona, ku nga ku vula leswaku a a ri makwavo. Xiya leswaku hambileswi a a ri ni vulawuri bya vupatriyarka, a nga xi tirhisanga hi ndlela yo biha xikhundlha xa yena, kambe u kombele ntirhisano ni nseketelo wa yena. (Genesa 12:11-13; 20:13) Emhakeni leyi, Abrama u vekele vavanuna xikombiso lexinene xo tirhisa vunhloko hi ndlela ya rirhandzu, naswona Sarayi u vekele vavasati va namuntlha xikombiso lexinene hi ku titsongahata kakwe.—Vaefesa 5:23-28; Vakolosa 4:6.
4. Malandza lama tshembekaka ya Xikwembu namuntlha ma fanele ma tikhoma njhani loko vutomi bya vamakwavo byi ri ekhombyeni?
4 Sarayi a a ta va a tiyisile loko a vula leswaku i makwavo wa Abrama hikuva hakunene a a ri makwavo wa yena hi tatana. (Genesa 20:12) Ku tlula kwalaho, a a nga boheki ku byela vanhu rungula leri a ri nga va fanelanga. (Matewu 7:6) Malandza ya Xikwembu lama tshembekaka ya manguva lawa ma yingisa xileriso xa Bibele xa leswaku ma tshembeka. (Vaheveru 13:18) Hi xikombiso, a va nge pfuki va hembile loko va hlambanyile ehubyeni. Hambiswiritano, loko xiyimo xa nyama ni xa moya xa vamakwavo xi ri ekhombyeni, tanihi le minkarhini ya ku xanisiwa kumbe ya ku tshikileriwa hi tiko, va yingisa ndzayo ya Yesu yo va ni “vuxiyaxiya kukota tinyoka naswona [va] kala nandzu kukota matuva.”—Matewu 10:16; vona Xihondzo xo Rindza xa November 1, 1996, tluka 18, ndzimana 19.
5. Ha yini Sarayi a a tiyimiserile ku yingisa xikombelo xa Abrama?
5 Sarayi u angule njhani eka xikombelo xa Abrama? Muapostola Petro u hlamusela vavasati lava fanaka na yena tanihi lava ‘tshembaka Xikwembu.’ Hikwalaho, Sarayi a a yi twisisa ndlela leyi timhaka ta moya a ti khumbeka ha yona. Handle ka sweswo, a a n’wi rhandza ni ku n’wi xixima nuna wa yena. Hikwalaho Sarayi u hlawule ku ‘titsongahata eka nuna wa yena’ ivi a nga vuli leswaku u tekiwile. (1 Petro 3:5) Ina, ku endla sweswo swi n’wi veke ekhombyeni. “Loko Abrama a ha ku nghena aEgipta, Vaegipta va vona leswaku wansati u saseke ngopfu. Tihosana ta Faro ti n’wi vona na tona kutani ti n’wi bumabumela eka Faro, lerova wansati a tekiwa a yisiwa endlwini ya Faro.”—Genesa 12:14, 15.
Ku Ponisiwa Hi Yehovha
6, 7. Abrama na Sarayi va tikume va ri exiyin’weni xihi lexi tshikilelaka, naswona Yehovha u n’wi kutsule njhani Sarayi?
6 Mhaka leyi yi fanele yi n’wi karhate swinene Abrama na Sarayi! Swi tikomba onge Faro a a ri kusuhi ni ku etlela na Sarayi. Ku tlula kwalaho, leswi Faro a a nga swi tivi leswaku Sarayi u tekiwile, u nyike Abrama tinyiko to tala, lerova “a va ni tinyimpfu ni tihomu ni timbhongolo ni malandza ya xinuna ni malandza ya xisati ni timbhongolo ta matswele ni tikamela.” * (Genesa 12:16) Tinyiko toleto ti fanele ti n’wi nyangatse swinene Abrama! Hambileswi swilo a swi languteka swi famba ximatsi, Yehovha a a nga n’wi fularhelanga Abrama.
7 “Kutani Yehovha a khumba Faro ni vandyangu wakwe hi makhombo lamakulu hikwalaho ka Sarayi nsati wa Abrama.” (Genesa 12:17) Hi ndlela yo karhi leyi nga hlamuseriwangiki, Faro u byeriwile leswaku ha yini a weriwa hi “makhombo” lawa. U teke goza hi ku hatlisa: “Hiloko Faro a vitana Abrama kutani a ku: ‘I yini leswi u ndzi endleke swona? Hikwalaho ka yini u nga ndzi byelanga leswaku i nsati wa wena? Hikwalaho ka yini u te, “I makwerhu wa xisati,” hikuva a ku sele katsongo ndzi n’wi teka a va nsati wa mina? Sweswi, hi loyi nsati wa wena. N’wi teke u famba!’ Faro a nyika vanhu swileriso malunghana na yena, kutani va n’wi heleketa ni nsati wakwe ni hinkwaswo leswi a a ri na swona.”—Genesa 12:18-20; Pisalema 105:14, 15.
8. Yehovha u va tshembisa nsirhelelo wa muxaka muni Vakreste namuntlha?
8 Namuntlha, Yehovha a nga tshembisi leswaku u ta hi sirhelela hi nga hlaseriwi hi rifu, vugevenga, ndlala, kumbe khombo ra ntumbuluko. Hi tshembisiwa leswaku Yehovha minkarhi hinkwayo u ta hi sirhelela eka swilo leswi nga hoxaka vumoya bya hina ekhombyeni. (Pisalema 91:1-4) Sweswo u swi endla hi ku hi nyika switsundzuxo leswi fikaka hi nkarhi hi ku tirhisa Rito ra yena ni “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45) Ku vuriwa yini hi nxungeto wa ku xanisiwa u kondza u fa? Hambiloko vanhu van’wana va nga ha tshikiwaka va fa, kambe Xikwembu xi nge pfuki xi pfumelele leswaku vanhu va xona hinkwavo va herisiwa. (Pisalema 116:15) Naswona loko vanhu van’wana vo tshembeka va fa, hi nga tiyiseka leswaku va ta pfuxiwa eku feni.—Yohane 5:28, 29.
Ku Titsona Swo Karhi Leswaku A Hlayisa Ku Rhula
9. I yini lexi kombisaka leswaku Abrama u tshamele ku rhurha loko a ri eKanana?
9 Loko ndlala se yi herile eKanana, swi le rivaleni leswaku “Abrama [u hume] aEgipta, yena ni nsati wakwe ni hinkwaswo leswi a a ri na swona, na Lota a ri na yena, va ya eNegebu [ndhawu leyi nga kumiki mpfula yo tala leyi nga edzongeni bya tintshava ta Yuda]. Abrama a a ri ni mintlhambi yo tala ya swifuwo ni silivhere ni nsuku.” (Genesa 13:1, 2) Vaaki va kwalaho a va ta n’wi teka tanihi wanuna wa matimba ni la nga ni vulawuri, ndhuna leyi nga ni matimba. (Genesa 23:6) Abrama a a nga swi naveli ku aka kwalaho ivi a katseka eka tipolitiki ta Vakanana. Ku ri na sweswo, “[u fambe] a ri karhi a dzima mixaxa ni ku rhurha a huma eNegebu a ya eBethele, endhawini leyi ntsonga wa yena a wu ri eka yona ro sungula exikarhi ka Bethele na Ayi.” Tanihi ntolovelo, Abrama u rhangise vugandzeri bya Yehovha hinkwako laha a a famba kona.—Genesa 13:3, 4.
10. I xiphiqo xihi lexi veke kona exikarhi ka varisi va Abrama na Lota, naswona ha yini a swi ri swa nkoka leswaku xi tlhantlhiwa hi ku hatlisa?
10 “Lota loyi a a fambisana na Abrama, na yena a a ri ni tinyimpfu ni tihomu ni mintsonga. Kutani tiko a ri va pfumelelanga leswaku va tshama swin’we, hikuva nhundzu ya vona a yi tele, hikwalaho a va swi kotanga ku tshama swin’we. Kutani ku pfuka mholovo exikarhi ka varisi va swifuwo swa Abrama ni varisi va swifuwo swa Lota; hi nkarhi wolowo a ku tshama Mukanana ni Muperezi etikweni rero.” (Genesa 13:5-7) Tiko a ri nga ri na mati ni madyelo leswi ringaneke leswaku swi eneta mintlhambi ya Abrama ni ya Lota. Hikwalaho varisi va sungule ku holova. Ku holova ko tano a ku nga fanelanga eka vagandzeri va Xikwembu xa ntiyiso. Loko mholovo yoleyo a yi lo ya emahlweni, a va ta hambanela makumu. Kutani Abrama a a ta xi tamela njhani xiyimo lexi? A a kurise Lota endzhaku ka ku fa ka tata wa Lota, kumbexana u n’wi kurise tanihi n’wana wa yena. Leswi a a ri lonkulu eka vona havambirhi, xana Abrama a a nga fanelanga a titekela swo antswa?
11, 12. Abrama u nyike Lota nhlawulo wihi lowunene, naswona ha yini nhlawulo wa Lota a wu ri vuphukuphuku?
11 Kambe “Abrama a ku eka Lota: ‘Ndza ku kombela, u nga tshuki u pfumela leswaku ku va ni ku holova exikarhi ka mina na wena ni le xikarhi ka varisi va swifuwo swa mina ni varisi va swifuwo swa wena, hikuva hi vamakwerhu. Xana tiko hinkwaro a ri ku pfulekelanga ke? Ndza ku kombela, hambana na mina. Loko u ya eximatsini, ndzi ta ya exineneni; kambe loko u ya exineneni, ndzi ta ya eximatsini.’” Ekusuhi ni le Bethele a ku ri ni ndhawu leyi a yi vitaniwa “ndhawu leyikulu ya le Palestina laha u kotaka ku vona swilo swa le kule loko u ri eka yona.” Kumbexana loko a ri kwalaho “Lota [u tlakuse] mahlo a vona Muganga hinkwawo wa Yordani, leswaku hinkwawo a wu ri ndhawu leyi kumaka mati kahle loko Yehovha a nga si lovisa Sodoma na Gomora, a wu fana ni ntanga wa Yehovha, wu fana ni tiko ra Egipta ku ya fika eSowara.”—Genesa 13:8-10.
12 Hambileswi Bibele yi hlamuselaka Lota tanihi loyi a a ‘lulamile,’ hikwalaho ka swivangelo swo karhi a nga yingisanga Abrama emhakeni leyi, naswona a swi tikombi a a lave xitsundzuxo xa yena. (2 Petro 2:7) “Lota a hlawula Muganga hinkwawo wa Yordani, Lota a rhurhisa nxaxa wakwe a wu yisa evuxeni. Hiloko va hambana. Abrama a tshama etikweni ra Kanana, kambe Lota a tshama exikarhi ka miti ya Muganga. A hetelela a dzime ntsonga wakwe ekusuhi na Sodoma.” (Genesa 13:11, 12) Muti wa Sodoma a wu fuwile naswona a wu ri ni swilo swo tala leswi vonakaka. (Ezekiyele 16:49, 50) Hambiloko nhlawulo wa Lota wu nga ha va wu tikombe wu ri wa vutlhari hi tlhelo ra nyama, kambe a wu ri vuphukuphuku hi langutelo ra moya. Ha yini? Genesa 13:13 yi ri: Hikuva “vanhu va Sodoma a va bihile naswona a va ri vadyohi lavakulu eka Yehovha.” Xiboho xa Lota xo rhurhela kwalaho eku heteleleni a xi ta vangela ndyangu wa yena nhlomulo lowukulu.
13. Xikombiso xa Abrama xi nga va pfuna njhani Vakreste lava nga ha tshukaka va holova hikwalaho ka timali?
13 Kambe, Abrama u kombise ripfumelo eka xitshembiso xa Yehovha xa leswaku mbewu ya yena a yi ta hetelela yi teke tiko leriya hinkwaro; a a nga lavi hambi ku ri xiyenge lexitsongo xa tiko leri. Hi tintswalo, u endle hi ku pfumelelana ni nsinya wa nawu lowu endzhakunyana wu vuriweke eka 1 Vakorinto 10:24: “Un’wana ni un’wana a a hambete a lava leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini.” Lexi i xitsundzuxo lexinene eka loyi a nga ha tshukaka a tlulane milenge ni mupfumeri-kulobye hikwalaho ka mali. Ematshan’weni yo landzela ndzayo leyi nga eka Matewu 18:15-17, van’wana va yise vamakwavo ehubyeni. (1 Vakorinto 6:1, 7) Xikombiso xa Abrama xi kombisa leswaku swa antswa u lahlekeriwa hi timali ta wena ku ri na ku tisa xisandzu evitweni ra Yehovha kumbe ku herisa ku rhula ka vandlha ra Vukreste.—Yakobo 3:18.
14. Abrama a a ta katekisiwa njhani hikwalaho ka tintswalo ta yena?
14 Abrama a a ta katekisiwa hikwalaho ka tintswalo ta yena. Xikwembu xi te: “Ndzi ta endla leswaku mbewu ya wena yi fana ni ntshuri wa misava, lerova loko munhu o kota ku hlaya ntshuri wa misava, hikwalaho ni mbewu ya wena yi ta hlayiwa.” Nhlavutelo leyi yi fanele yi n’wi khutazile Abrama loyi a a nga ri na n’wana! Endzhakunyana, Xikwembu xi lerisile: “Suka u yima, u rhendzeleka etikweni ku vona ku leha ni ku anama ka rona, hikuva ndzi ta ku nyika rona.” (Genesa 13:16, 17) E-e, Abrama a a nga ta pfumeleriwa ku tshama emutini lowu nga ni vulovolovo. A a fanele a tshama a ri ekule ni Vakanana. Ni namuntlha Vakreste va fanele va va ekule ni misava. A va titeki va tlakukile eka van’wana, naswona a va tihlanganisi swinene ni vanhu lava nga ha va yengaka leswaku va tikhoma hi ndlela leyi nga pfumelelaniki ni Matsalwa.—1 Petro 4:3, 4.
15. (a) Hi swihi swilo leswi nga ha vaka swi ve swa nkoka loko Abrama a ri karhi a tsendzeleka? (b) Abrama u yi vekele xikombiso xihi mindyangu ya Vakreste namuntlha?
15 Eminkarhini ya Bibele, loko munhu a nga si teka tiko, a a ri na mfanelo ya ku ri kambela ku sungula. Hikwalaho leswi a famba-fambeke eka rona swi nga ha endleka a swi tshamela ku n’wi tsundzuxa leswaku siku rin’wana tiko leri a ri ta va ra vana va Abrama. Hi ku yingisa, “Abrama a hambeta a tshama emintsongeni. Endzhakunyana a ya tshama exikarhi ka mirhi leyikulu ya Mamre leyi nga eHebroni; kwalaho a akela Yehovha alitari.” (Genesa 13:18) Nakambe Abrama u rhangise vugandzeri. Xana dyondzo ya ndyangu, xikhongelo xa ndyangu ni ku ya eminhlanganweni swa rhangisiwa endyangwini wa wena?
Nala A Hlasela
16. (a) Ha yini marito yo sungula ya Genesa 14:1 ma ri ya nxungeto? (b) I yini lexi vangeleke ku hlasela ka tihosi ta mune ta le vuxeni?
16 “Kutani emasikwini ya Amirafele hosi ya Xinara na Ariyoko hosi ya Elasara, Kedolawomere hosi ya Elami * na Tidala hosi ya Goyimi, lava va lwa.” Eka Xiheveru xo sungula, marito yo sungula lama nge (“Kutani emasikwini ya . . . ”) ma kombisa nxungeto, ma kombetela “eka nkarhi wa ndzingo lowu hetelelaka hi mikateko.” (Genesa 14:1, 2, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Ndzingo wa kona wu sungule loko tihosi ta mune ta le vuxeni ni mavuthu ya tona ti hlasela Kanana. Xikongomelo xa tona a xi ri xihi? A ku ri ku herisa nxandzuko wa miti ya ntlhanu ku nga Sodoma, Gomora, Adima, Seboyima na Bela. Endzhaku ko hlula miti leyi hinkwayo, tihosi leti ti ‘fambe swin’we ti ya eRivaleni ra le Hansi ra Sidima, hileswaku Lwandle ra Munyu.’ Lota ni ndyangu wa yena a va tshama ekusuhi ni kwalaho.—Genesa 14:3-7.
17. Xana ku yisiwa ka Lota evuhlongeni a ku ri ndzingo wa ripfumelo eka Abrama hi ndlela yihi?
17 Tihosi ta le Kanana ti sivele vahlaseri hi tihanyi, kambe ti hluriwe hi ndlela leyi nyumisaka. “Kutani vahluri va teka nhundzu hinkwayo ya Sodoma na Gomora ni swakudya swa vona hinkwaswo, va famba. Va teke na Lota n’wana wa makwavo wa Abrama ni nhundzu yakwe kutani va famba. A a tshama eSodoma hi nkarhi wolowo.” Xiviko xa xiendlakalo lexi xo hlasela xi fike etindleveni ta Abrama hi ku hatlisa: “Endzhaku ka sweswo ku ta munhu la poneke a ta byela Abrama lowa Muheveru. Hi nkarhi wolowo a a tshama exikarhi ka mirhi leyikulu ya Mamre wa Muamori, makwavo wa Exikoli ni makwavo wa Anere; a va ri vanakulobye va Abrama. Kutani Abrama a twa leswaku makwavo u endliwe khumbi.” (Genesa 14:8-14) Wolowo a wu ri ndzingo wa ripfumelo hakunene! Xana Abrama a a ta hlundzukela n’wana wa makwavo wa yena hileswi a tekeke xiphemu lexinene xa tiko? Nakambe, tsundzuka leswaku vahlaseri lava a va huma etikweni ra rikwavo, eXinara. Ku ya lwa na vona a ku ta va ku ri ku khoma nyarhi hi timhondzo. Handle ka swona, xana Abrama a a ta swi kota ku lwisana ni mavuthu lawa, lawa mavuthu lama hlanganeke ya Kanana ma tsandzekeke ku ma hlula?
18, 19. (a) Abrama u swi kotise ku yini ku kutsula Lota? (b) I mani la faneleke ku dzunisiwa hikwalaho ko hlula?
18 Abrama u tlhele a veka ntshembo wa yena lowu heleleke eka Yehovha. “Hiloko a hlengeleta vanhu vakwe lava leteriweke, mahlonga ya 318 lama tswariweke endyangwini wakwe, kutani a va hlongorisa ku ya fika eDani. Nivusiku a ava mavuthu yakwe, yena ni mahlonga yakwe, leswaku a lwa na vona, kutani a va hlula, a va hlongorisa ku ya fika eHoba, leyi nga en’walungwini wa Damaska. Kutani a kuma nhundzu hinkwayo, a kuma na Lota makwavo ni nhundzu yakwe xikan’we ni vavasati ni tiko.” (Genesa 14:14-16) Hi ku kombisa ripfumelo eka Yehovha, Abrama u rhangele mavuthu ya yena yo tala swinene ivi ma hlula, kutani a kutsula Lota ni ndyangu wa yena. Sweswi Abrama u hlangane na Melkisedeke, hosi ya muprista ya Salema. “Melkisedeke hosi ya le Salema a humesa xinkwa ni vhinyo, a a ri muprista wa Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla. Kutani a n’wi katekisa a ku: ‘A ku katekisiwe Abrama wa Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, Muendli wa tilo ni misava; naswona a ku dzunisiwe Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, lexi nyiketeke lava ku tshikilelaka evokweni ra wena!’ Hiloko Abrama a n’wi nyika vukhume bya hinkwaswo.”—Genesa 14:18-20.
19 Ina, Yehovha hi yena a hluleke. Hikwalaho ka ripfumelo ra yena, Abrama u tlhele a kutsuriwa hi Yehovha. Vanhu va Xikwembu namuntlha a va hlanganyeli eka tinyimpi ta xiviri, kambe va langutana ni miringo swin’we ni mintlhontlho yo tala. Xihloko xa hina lexi landzelaka xi ta hi kombisa ndlela leyi xikombiso xa Abrama xi nga hi pfunaka ha yona ku langutana na yona hi ndlela leyi humelelaka.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 2 Hi ku ya hi Insight on the Scriptures (leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha), “tipapirasi ta khale ti vulavula hi Faro loyi a leriseke vavanuna lava hlomeke leswaku va khoma wansati wo saseka ivi va dlaya nuna wa yena.” Hikwalaho ku chava ka Abrama a ku nga hundzeletiwi.
^ par. 6 Agara, loyi endzhakunyana a veke nhlantswa ya Abrama, swi nga ha endleka a a ri un’wana wa malandza lama nyikiweke Abrama hi nkarhi wolowo.—Genesa 16:1.
^ par. 16 Vaxopaxopi va tshame va vula leswaku Elami a wu si tshama wu va ni nkucetelo lowukulu eXinara ni leswaku mhaka ya ku hlasela ka Kedolawomere a ku ri mavunwa. Leswaku u kuma nhlamuselo ya vumbhoni bya vuyimburi leyi seketelaka rungula ra Bibele, vona Xihondzo xo Rindza xa July 1, 1989, matluka 4-7.
Xana U Swi Xiyile?
• Ndlala leyi veke kona le tikweni ra Kanana yi tikombe yi ri ndzingo wa ripfumelo eka Abrama hi ndlela yihi?
• Abrama na Sarayi va vekele vavanuna ni vavasati va namuntlha xikombiso lexinene hi ndlela yihi?
• Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Abrama a yi tlhantlheke ha yona mholovo exikarhi ka malandza ya yena ni lawaya ya Lota?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso eka tluka 22]
Abrama a nga rhangisanga timfanelo ta yena kambe u rhangise ku navela ka Lota
[Xifaniso eka tluka 24]
Abrama u kombise ku titshega hi Yehovha loko a kutsula Lota, n’wana wa makwavo wa yena