Mhaka Ya Vutomi

Mikateko Leyi Ndzi Yi Kumeke Entirhweni Wa Yehovha

HI KU VULA KA ERIC NA HAZEL BEVERIDGE

“Ndzi ku gweva tin’hweti ta tsevu ekhotsweni.” Loko ndzi heta ku byeriwa marito wolawo, ndzi yisiwe eKhotsweni ra Strangeways le Manchester, eNghilandhi. A ku ri hi December 1950 naswona a ndzi ri ni malembe ya 19 hi vukhale. A ndza ha ku langutana ni wun’wana wa miringo yo tika swinene evuntshweni bya mina—ndzi ale ku tsarisiwa entirhweni wa vusocha.—2 Vakorinto 10:3-5.

A NDZI ri Mbhoni ya Yehovha leyi nga phayona leri chumayelaka nkarhi hinkwawo, leswi a swi vula leswaku a ndzi fanelanga ndzi nghenela vusocha, kambe nawu wa le Britain a wu nga ri na mhaka ni ntirho wa hina. Hikwalaho ndzi tikume ndzi pfaleriwe ndzi ri ndzexe exitokisini. Hiloko ndzi tsundzuka tatana. Hi ndlela yo karhi, ndzi kale ndzi pfaleriwa hikwalaho ka yena.

Phela, tatana loyi a a ri ndhuna ya khotso, a a ri muaka-tiko wa le Yorkshire loyi loko a te xexo a a nga cinci. Hikwalaho ka leswi a swi voneke evusocheni ni le khotsweni, a a venga Vukhatoliki hi mbilu ya yena hinkwayo. U tive Timbhoni ro sungula emasungulweni ya va-1930 loko a ya enyangweni leswaku a tisivela ti nga ngheni—kutani a teka tibuku ta tona! Endzhaku ka nkarhi u endle xikhokhelo xa magazini lowu vitaniwaka Consolation (lowu sweswi wu vuriwaka Xalamuka!). Timbhoni a ti hamba ti n’wi endzela lembe ni lembe leswaku ti n’wi khutaza ku pfuxeta xikhokhelo xa yena. Loko ndzi ri ni malembe ya 15 hi vukhale, ti tlhele ti bula na tatana, hiloko ndzi hlanganyela ebulweni ra kona kambe ndzi seketela leswi Timbhoni ti swi vulaka. Hi wona nkarhi lowu ndzi sunguleke ku dyondza Bibele ha wona.

Loko ndzi ri ni malembe ya 17, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa hi March 1949. Endzhakunyana hi rona lembe rero ndzi tivane na John na Michael va ka Charuk, lava a va ya eNigeria naswona a va ha ku thwasa exikolweni xa vurhumiwa xa le Gilead. Moya lowu a va ri na wona wa vurhumiwa wu ndzi tsakise  ngopfu. Hambi va swi xiyile kumbe a va swi xiyanga, kambe va wu byale embilwini ya mina.

Loko ndzi ri karhi ndzi dyondza Bibele, a ndzi nga ha swi tsakeli ku ya eyunivhesiti. Endzhaku ka lembe ndzi suke ekaya naswona ndzi tirhana ni swa Mindzilakana ehofisini ya Swibalo eLondon, ndzi swi vonile leswaku a ndzi nga ta swi kota ku hetisisa ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu hi hala tlhelo ndzi ri karhi ndzi tirhela hulumendhe. Loko ndzi tshika ntirho, mutirhi-kulorhi un’wana la nga ni ntokoto u ndzi ndhundhuzerile hi ku tshika “ntirho lowu hlakataka vutomi.”

Emahlweni ka sweswo, ndzi langutane ni ndzingo wun’wana—leswaku ndzi ta n’wi byerisa ku yini tatana hi kungu ra mina ro tshika ntirho wo tihanyisa leswaku ndzi ya va muchumayeri wa nkarhi hinkwawo. Siku rin’wana loko ndzi endzele ekaya, ndzi kanye mbilu ndzi n’wi byela. A ndzi rindzele ku twa tatana a ndzi hlamula hi vukarhi. Kambe ndzi hlamarile loko a ku: “Ximita ntsengele xi tshemba nkolo. Kambe loko swi ku tsandza u nga ti eka mina.” Hi January 1, 1950 ndzi tsale leswi ebukwini ya mina ya siku: “Ndzi byele tatana hi ta ku phayona. Ndzi sale ndzi hlamele hi langutelo lerinene leri a a ri na rona. Ndzi ririle hikwalaho ka tintswalo ta yena.” Ndzi tshike ku tirha eka hulumendhe kutani ndzi amukela xiavelo xa ku va phayona ra nkarhi hinkwawo.

Xiavelo Lexi Katsaka “Xiyindlwana”

Hiloko ndzi langutana ni ndzingo wa vumbirhi wa ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu. Ndzi averiwe ku ya phayona eLancashire laha a ndzi tshama na Lloyd Griffiths, la nga Mukreste-kulorhi la humaka eWales. Emianakanyweni a ndzi ehleketa hi yindlu yo saseka, kambe ndzi fikele exidorobanini xa xikhale xa Bacup naswona lexi ku tshamaka ku ri karhi ku na mpfula. Ndzi vhele ndzi hela matimba loko ndzi kuma leswaku xiyindlwana xa kona i kamara ra le hansi ka yindlu! A hi etlela ni makondlo ni mahele. A ku sele katsongo ndzi tlhelele ekaya. Ematshan’weni ya sweswo, ndzi khongerile ndzi kombela matimba ya ku langutana ni ndzingo lowu. Hi xitshuketa, ndzi titwe ndzi ri ni ku rhula kutani ndzi sungula ku va ni langutelo lerinene hi xiyimo lexi. Lexi a xi ri xiavelo lexi ndzi xi nyikiweke hi nhlengeletano ya Yehovha. A ndzi tshembe Yehovha leswaku a ndzi pfuna. Mawaku ntsako lowu ndzi wu kumeke hi ku va ndzi tiyiserile, hikuva loko a ndzi lo tshika, vutomi bya mina a byi ta va byi cincele makumu!—Esaya 26:3, 4.

Ndzi chumayele endhawini ya Rossendale Valley leyi hi nkarhi wolowo ikhonomi ya yona a yi wile, kukondza va ndzi yisa ekhotsweni hi leswi ndzi aleke ku ya evusocheni. Endzhaku ko heta mavhiki mambirhi ndzi ri eKhotsweni ra Strangeways, ndzi rhurhiseriwele eKhotsweni ra Lewes, eribuweni ra le dzongeni wa Nghilandhi. Hi hetelele hi ri Timbhoni ta ntlhanu exitokisini naswona hi swi kotile ku tlangela Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste exitokisini.

Tatana u ndzi endzele kan’we. Sweswo swi fanele swi ve ndzingo eka yena—ku va ndhuna ya khotso leyi dumeke yi ta endzela n’wana wa yona la pfaleriweke ekhotsweni! A ndzi nge wu rivali musa wolowo wa ku ndzi endzela. Ndzi hetelele ndzi ntshunxiwile hi April 1951.

Loko ndzi ntshunxiwile ekhotsweni ra le Lewes, ndzi khome xitimela lexi yaka eCardiff, le Wales, laha tatana a a ri ndhuna-nkulu ya khotso. A ndzi ri mativula eka vana va mune—vafana vanharhu ni nhwanyana un’we. A ndzi fanele ku kuma ntirho wa nkarhinyana wa ku tihanyisa loko ndzi ri karhi ndzi phayona. Ndzi kume ntirho evhengeleni ra swiambalo, kambe nchumu lowu a wu ri wa nkoka evuton’wini bya mina a ku ri vutirheli bya mina bya Vukreste. Hi nkarhi wolowo, manana u hi siyile. Sweswo swi siye tatana a ri ni gome ku katsa na hina vana, lava a hi ri emalembeni ya le xikarhi ka 8 na 19. Khombo ra kona, vatswari va hina va hetelele va dlaye vukati.

La Kumeke Nsati Lonene . . .

A ku ri ni maphayona yo hlayanyana evandlheni. Exikarhi ka wona a ku ri ni makwerhu wa xisati loyi a a ta entirhweni wa ku tihanyisa ni ku ta chumayela siku rin’wana ni rin’wana emugodini wa malahla wa le Rhondda Valley. Vito ra yena a ku ri Hazel Green—phayona lerinene. I khale Hazel a tiva ntiyiso—vatswari va yena a va ya eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele (leswi sweswi swi tiviwaka swi ri Timbhoni ta Yehovha) le ndzhaku hi va-1920. Kambe, inge a ku rungulela hi ta yena.

“Bibele a ndzi nga yi tekeli enhlokweni kukondza hi lembe ra 1944 loko ndzi hlaya xibukwana lexi nge Religion Reaps the Whirlwind. Manana u ndzi khutaze leswaku ndzi ya enhlengeletanweni ya xifundzha eCardiff. Hambileswi a ndzi nga tivi  nchumu hi Bibele, ndzi tikume ndzi ri endhawini-nkulu ya mabindzu ndzi hakarhe khadi ra xitiviso xa nkulumo ya le rivaleni. Hambileswi vafundhisi ni vanhu van’wana va ndzi hlaseleke, ndzi swi kotile ku langutana ni xiyimo xexo. Ndzi khuvuriwe hi 1946 kutani ndzi sungula ku phayona hi December wa lembe rero. Hiloko hi 1951, phayona rin’wana lera ha riki rintshwa ri fika eCardiff, ri huma ekhotsweni. Phayona ra kona a ku ri Eric.

“A hi famba swin’we loko hi ya chumayela. A hi twanana. Naswona a hi ri ni tipakani leti fanaka evuton’wini—ku nga ku yisa timhaka ta Mfumo wa Xikwembu emahlweni. Hiloko hi tekana hi December 1952. Hambileswi a hi ri evutirhelini bya nkarhi hinkwawo naswona hi nga ri na swa le mandleni, a hi nga pfumali nchumu. Minkarhi yin’wana hi kume nyiko leyi humaka eka Mbhoni leyi xaveke jamu kumbe xisibi xo tala—kasi hi wona nkarhi lowu hi swi pfumalaka! Tinyiko to tano a hi ti tlangela swinene. Kambe leswikulu a swa ha ta.”

Xihlamariso Lexi Hundzuleke Vutomi Bya Hina

Hi November 1954, mina na Hazel hi kume xihlamariso lexi a hi nga xi rindzelanga—hi amukele xikombelo lexi humaka erhavini ra Timbhoni ta Yehovha ra le London xa leswaku ndzi ta va mulanguteri la famba-fambaka, ndzi endzela vandlha ha rin’we vhiki rin’wana ni rin’wana. A hi khorwisekile leswaku ku endleke xihoxo kutani a hi byelanga munhu evandlheni. Hambiswiritano, ndzi tate fomo yoleyo ivi ndzi yi tlherisela erhavini kutani hi rindzela ku twa nhlamulo ya kona. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani hi kume nhlamulo leyi nge: “Tanani eLondon mi ta leteriwa”!

Erhavini ra le London, a ndzi khome nomu wa le hansi loko ndzi vona leswaku mina, loyi a ndzi ri ni malembe ya 23 hi vukhale, a ndzi ri exikarhi ka vamakwerhu vo xiximeka, lava a va fana ni tinhenha ta moya eka mina—ku nga Pryce Hughes, Emlyn Wynes, Ernie Beavor, Ernie Guiver, Bob Gough, Glynn Parr, Stan na Martin Woodburn ni van’wana, lava vo tala va vona se va loveke. Va veke xisekelo lexi tiyeke xa ku hiseka ni ku tshembeka eBritain le ndzhaku hi va-1940 na va-1950.

Ku Va Mulanguteri Wa Xifundzha eNghilandhi A Ku Si Tshama Ku Phirha

Hi sungule ntirho wa ku famba-famba hi vuxika bya 1954 na 1955 lebyi gamboko ya kona a yi vuyisa ni n’wana evukatini. A hi averiwe aEast Anglia, ku nga ndhawu leyi ngo va rivala le Nghilandhi, leyi mimoya yo titimela ya Lwandle ra N’walungu yi tiendlelaka hi ku rhandza. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni Timbhoni ta 31 000 ntsena eBritain. Xifundzha xolexo xo sungula hi xona a xi nonon’hwa ku tlula hinkwaswo; naswona a hi minkarhi hinkwayo a ku ri ka byandlana eka vamakwerhu lava a hi va endzela. Minkarhi yin’wana a ndzi khunguvanyisa vamakwerhu van’wana hikwalaho ka ku tekelela tihanyi ta vanhu va le Yorkshire laha ndzi humaka kona. Hi ku famba ka nkarhi ndzi boheke ku dyondza leswaku musa i wa nkoka ku tlula ku endla swilo hi ndlela leyinene ni leswaku vanhu i va risima ku tlula ku endla swilo hi ku landza nawu. Ndza ha lwela ku landzela xikombiso xa Yesu xa ku va la phyuphyisaka eka van’wana hambileswi minkarhi yin’wana ndzi tsandzekaka.—Matewu 11:28-30.

Endzhaku ko heta tin’hweti ta 18 aEast Anglia, hi averiwe ku ya tirha exifundzheni xa n’walungu-vuxa bya Nghilandhi, Newcastle, eTyne ni le Northumberland. A ndzi rhandza vanhu va timbilu letinene va xifundzha xexo xo xonga. Lexi ndzi pfuneke swinene i ku endza ka Don Ward, mulanguteri wa muganga, la humaka eSeattle, le Washington, eU.S.A. A a ri thwasana ra ntlawa wa vu-20 wa le Gilead. Loko ndzi nyikela nkulumo a ndzi tolovele ku vulavula hi ku hatlisa. U ndzi dyondzise ku vulavula kahle, ku koka moya ni ku dyondzisa.

 Xihlamariso Xin’wana Lexi Hundzuleke Vutomi Bya Hina

Hi 1958 hi kume papila leri hundzuleke vutomi bya hina. Hi rhambiwe ku ya eXikolweni xa Gilead eDzongeni wa Lansing le New York, eU.S.A. Hi xavise ximovhana xa hina lexi vitaniwaka Austin Seven xa 1935 kutani hi xava mathikithi ya ku tluta hi ya eNew York. Hi rhange hi ku ya entsombanweni wa matiko hinkwawo wa Timbhoni ta Yehovha eDorobeni ra New York. Endzhaku ka wona hi ye ePeterborough, Ontario ku ringana tsevu wa tin’hweti, hi ya phayona kona hi nga si ya edzongeni eXikolweni xa Gilead.

Un’wana wa valeteri a ku ri Albert Schroeder, loyi sweswi a nga xirho xa Huvo leyi Fumaka, swin’we na Maxwell Friend na Jack Redford lava se va loveke. Vunakulobye exikarhi ka swichudeni swa 82 leswi humaka ematikweni ya 14 a byi aka swinene. Hi sungule ku twisisa mindhavuko ya hina. Ku bula ni swichudeni leswi tikeriwaka hi ku vulavula Xinghezi swi hi endle hi vona swiphiqo leswi hi nga ta hlangavetana na swona loko hi dyondza ririmi rimbe. Swi hi tekele ntlhanu wa tin’hweti ku heta vuleteri bya hina kutani hi averiwe ku ya ematikweni ya 27. Hiloko ku fika siku ra ku thwasa naswona ku nga ri khale a hi ri eDorobeni ra New York hi rindzele ku khandziya xikepe lexi vuriwaka Queen Elizabeth, lexi a xi ta hi tlherisela eYuropa.

Xiavelo Xa Hina Xo Sungula eTikweni Rimbe

Hi averiwe kwihi? Hi averiwe ku ya ePortugal! Hi fike eLisbon hi November 1959. Hiloko hi langutana ni ndzingo wa ku dyondza ririmi lerintshwa ni ndhavuko wa kona. Hi 1959 a ku ri ni Timbhoni leti hisekaka ta 643 ePortugal, eka vaaka-tiko va kwalomu ka timiliyoni ta kaye. Kambe ntirho wa hina wa ku chumayela a wu nga pfumeleriwanga ximfumo. Hambileswi a hi ri ni Tiholo ta Mfumo, a ti nga tsariwanga mavito ehandle.

Endzhaku ko dyondzisiwa Xiputukezi hi murhumiwa la vitaniwaka Elsa Piccone, mina na Hazel hi endzele mavandlha ni mintlawa leyi nga ekusuhi na Lisbon, Faro, Evora na Beja. Hiloko hi 1961 swilo swi sungula ku cinca. A ndzi dyondza Bibele ni jaha leri a ri vitaniwa João Gonçalves Mateus. U endle xiboho xa ku va Mukreste la nga hlanganyeliki enyimpini. Hi ku hatlisa endzhaku ka sweswo ndzi vitaniwe exitichini xa maphorisa leswaku ndzi ta konanisiwa. Ku landzele xihlamariso xin’wana! Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, hi byeriwe leswaku hi salele hi masiku ya 30 leswaku hi huma etikweni! Ku endleke leswi fanana ni hi varhumiwa-kulorhi, ku nga Eric na Christina Britten, Domenick na Elsa Piccone.

Ndzi endle xikombelo xa leswaku mhaka yi tlhela yi kambisisiwa, hiloko hi pfumeleriwa ku vonana ni ndhuna ya maphorisa ya le xihundleni. Yi hi byele hi ku kongoma leswaku ha yini hi hlongoriwa etikweni ivi yi boxa vito—vito ra kona a ri ri ra João Gonçalves Mateus—xichudeni xa mina xa Bibele! Yi vule leswaku ku hambana na Britain, Portugal a yi nge swi koti ku pfumelela vaaka-tiko va yona va ala ku ya enyimpini hikwalaho ka swivangelo swa vukhongeri bya vona. Hikwalaho hi boheke ku huma ePortugal kutani hi hambana na João. Mawaku ntsako lowu ndzi veke na wona loko endzhaku ka malembe ya 26 ndzi n’wi vona ni nsati wakwe ni vana vakwe vanharhu va vanhwanyana loko ku nyiketeriwa Bethele leyintshwa ePortugal! Vutirheli bya hina ePortugal a byi vanga nyuku wa mbyana!—1 Vakorinto 3:6-9.

Hi kwihi laha hi averiweke ku ya kona loko hi suka kwalaho? Hi hlamarile loko hi averiwa ku ya  etikweni ra muakelani ra Spaniya. Hi khandziye xitimela eLisbon hi February 1962 hi havaxele mihloti, hi kongoma eMadrid.

Ku Tolovela Ndhavuko Wun’wana

ESpaniya hi boheke ku tolovela ku chumayela ni ku khoma minhlangano exihundleni. Hi ntolovelo, loko hi chumayela a hi nga ngheni emakaya hi ku landzelana ka wona. Endzhaku ka loko hi nghene eka yindlu yin’wana, a hi boheka ku hundzela eka yin’wana exitarateni xin’wana. Sweswo swi nonon’hwele maphorisa ni vaprista ku hi khoma. Phela a hi ri ehansi ka vulawuri bya tihanyi bya Vufasisi, lebyi a byi kongomisiwa hi Vukhatoliki naswona ntirho wa hina wa ku chumayela a wu yirisiwile. Leswi a hi ri vanhu vambe, hi tithye mavito ya Xipaniya leswaku hi nga tiviwi hi ku olova. Mina a ndzi ri Pablo kasi Hazel a a ri Juana.

Endzhaku ko heta tin’hweti ti nga ri tingani eMadrid, ndzi averiwe ku va mulanguteri wa xifundzha eBarcelona. Hi endzele mavandlha yo hambana-hambana edorobeni, hakanyingi a hi heta mavhiki mambirhi kumbe manharhu evandlheni ha rin’we. Sweswo a swi vangiwa hi leswi a hi fanele ku endzela ntlawa ha wun’we wa dyondzo ya buku onge hiloko hi endzele vandlha, kutani hakanyingi sweswo a swi vula leswaku hi fanele ku endzela mintlawa yimbirhi vhiki rin’wana ni rin’wana.

Ku Cinca Loku A Hi Nga Ku Langutelanga

Hi 1963 ndzi rhambiwe ku ya va mulanguteri wa muganga eSpaniya. A hi fanele ku hlanganisa tiko hinkwaro hi endzela swifundzha swa kaye leswi a swi ri kona hi nkarhi wolowo, leswaku hi kota ku endzela Timbhoni hinkwato ta kwalomu ka 3 000, leti a ti ri kona hi nkarhi wolowo. Hi khome tin’wana ta tinhlengeletano ta xifundzha leti nga rivalekiki, exihundleni kwale nhoveni, ekusuhi na Seville, epurasini leri nga ekusuhi na Gijon ni le milambyeni ya le kusuhi na Madrid, Barcelona na Logroño.

Tanihi xisirhelelo, loko hi chumayela hi yindlu ni yindlu, a ndzi rhanga hi ku xiyisisa switarata ku vona lexi munhu a nga balekaka hi xona loko ko tshuka ku endleka swin’wana. Siku rin’wana loko hi ri eku chumayeleni eMadrid, mina ni Mbhoni yin’wana a hi ri exithezini xa le henhla loko hi xitshuketa hi twa ku huwelela ka vanhu exithezini xa le hansi. Loko hi fika ehansi, hi kume ntlawa wa vanhwanyana lava nga swirho swa kereke ya Khatoliki lava vitaniwaka Hijas de María (Vana va Mariya va Vanhwanyana). A va ri karhi va lemukisa vaakelani hi hina. A va nga lavi ku twa nchumu, kutani ndzi swi vone xikan’we leswaku hi fanele ku tsema hi rivona, loko swi nga ri tano a hi ta khomiwa. A ha ha yima-yimanga!

A swi tsakisa ku va eSpaniya emalembeni wolawo. A hi ringeta ku khutaza vamakwerhu volavo lavanene va kwalaho, ku katsa ni maphayona yo hlawuleka. Va tiveke ekhombyeni ra ku pfaleriwa ekhotsweni naswona hakanyingi va tiyiselele ku tsoniwa swilo leswaku va kota ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu swin’we ni ku simeka ni ku aka mavandlha.

Hi wona nkarhi wolowo hi kume mahungu lama tsemaka nhlana. Hazel wa hlamusela: “Hi 1964, mana wa mina loyi a a ri Mbhoni leyi tshembekeke, u lovile. A swi tsema nhlana ku va a fe hi nga kotanga ni ku n’wi vona a nga si lova. Lexi i xin’wana xa swiyimo leswi lava va nga entirhweni wa vurhumiwa va langutaneke na swona.”

Ntshunxeko Eku Heteleleni

Endzhaku ko xanisiwa malembe yo tala, hulumendhe ya Franco yi hetelele yi amukele ntirho wa hina ximfumo hi July 1970. Mina na Hazel hi tsakisiwe hi ku pfuriwa ka Tiholo ta Mfumo, yo sungula a yi ri ya le Madrid kasi ya vumbirhi a yi ri ya le Lesseps, eBarcelona. A ma lo dla, minkarhi hinkwayo ma voningiwile. A hi lava vanhu va swi tiva leswaku ntirho wa hina wu amukeriwe ximfumo  naswona hi ta tama hi ri kona hi masiku! Hi nkarhi wolowo hi 1972, a ku ri ni kwalomu ka 17 000 wa Timbhoni eSpaniya.

Hi nkarhi wolowo ndzi amukele mahungu lama tiyisaka nhlana, lama humaka eNghilandhi. Tatana a a hi endzerile eSpaniya hi 1969. Ndlela leyi Timbhoni ta le Spaniya ti n’wi khomeke ha yona yi n’wi tsakisile swinene lerova loko a tlhelela eNghilandhi, u sungule ku dyondza Bibele. Kutani hi 1971, ndzi byeriwe leswaku tatana u khuvuriwile! Loko hi endzele ekaya, a swi tsakisa swinene loko a khongelela swakudya, a ri makwerhu la nga Mukreste. Siku leri ndzi ri rindzele malembe ya 20 leswaku ri fika. Makwerhu wa mina, Bob na Iris, nsati wakwe va ve Timbhoni hi 1958. Sweswi Phillip n’wana wa vona i mulanguteri wa xifundzha eSpaniya swin’we na Jean nsati wakwe. Swi hi tsakisa ngopfu ku va vona va tirha etikweni rero lerinene.

Xihlamariso Xa Hina Lexikulu Xa Sweswinyana

Hi February 1980, xirho xa Huvo leyi Fumaka xi endzele Spaniya xi ri mufamberi wa marhavi. Lexi ndzi hlamariseke, xi lave ku famba na mina ensin’wini. A ndzi nga swi tivi leswaku xi le ku ndzi kambeleni! Hiloko hi September, hi rhambiwa ku rhurhela eyindlu-nkulu ya misava hinkwawo eBrooklyn, New York! Hi sale hi hlamale ngopfu. Hi xi amukerile xirhambo xexo, hambileswi a swi khomisa gome ku siya vamakwerhu va le Spaniya. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni Timbhoni ta 48 000!

Loko hi famba, makwerhu un’wana u ndzi nyike nyiko ya wachi. Eka yona a a tsale matsalwa mambirhi—ku nga “Lucas 16:10; Lucas 17:10.” U vule leswaku a ku ri matsalwa-nkulu ya mina. Luka 16:10 yi kandziyisa leswaku hi fanele hi tshembeka eka swilo leswitsongo, kasi Luka 17:10 yi vula leswaku “hi mahlonga lama nga pfuniki nchumu” hikwalaho a xi kona xivangelo xa ku tibuma. Minkarhi hinkwayo ndzi swi xiyile leswaku hinkwaswo leswi hi swi endlaka entirhweni wa Yehovha hi leswi hi faneleke ku swi endla tanihi Vakreste lava tinyiketeleke.

Vuvabyi Lebyi Nga Languteriwangiki

Ndzi sungule ku hlaseriwa hi vuvabyi bya mbilu hi 1990. Eku heteleleni ndzi hoxiwe tiphayiphi to fambisa ngati leswaku ku ta pfuriwa leti pfalekeke. Hi nkarhi lowu wo tika wa ku tsana emirini, Hazel u ndzi seketerile hi tindlela to tala, hakanyingi a a rhwala minkwama ni tiputumende leti a ti ndzi tikela. Hiloko hi May 2000, ndzi hoxiwa xitirho xo pfuneta mabelo ya mbilu. Mawaku mpfuno lowu xi veke wona!

Emalembeni ya 50 lama hundzeke, mina na Hazel hi swi vonile leswaku voko ra Yehovha a ri komanga lerova a nga tsandzeka ku hetisisa swikongomelo swa yena hi nkarhi lowu a wu vekeke, ku nga ri lowu vekiweke hi hina. (Esaya 59:1; Habakuku 2:3) Hi vone swihlamariso swo tala leswi tsakisaka evuton’wini bya hina ni leswi nga riki swingani leswi khomisaka gome, kambe Yehovha u hi seketerile eka swona hinkwaswo. Laha eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya vanhu va Yehovha hi ni nkateko wa ku hlangana ni swirho swa Huvo leyi Fumaka siku rin’wana ni rin’wana. Ndzi pfa ndzi tivutisa minkarhi yin’wana ndzi ku, ‘Xana hi laha hakunene?’ Lowu i musa lowu nga faneriwiki. (2 Vakorinto 12:9) Hi ni ntshembo wa leswaku Yehovha u ta hambeta a hi sirhelela eka marhengu ya Sathana naswona a hi hlayisa kukondza ku fika siku ra ku fuma ka yena loku lulameke emisaveni.—Vaefesa 6:11-18; Nhlavutelo 21:1-4.

[Xifaniso eka tluka 26]

Khotso ra Strangeways, eManchester laha ndzi sunguleke ku tirhela xigwevo xa mina ekhotsweni

[Xifaniso eka tluka 27]

Hi ri ni movha wa hina lowu vitaniwaka Austin Seven loko ndzi ri mulanguteri wa xifundzha eNghilandhi

[Xifaniso eka tluka 28]

Nhlengeletano leyi khomeriweke exihundleni eCercedilla, le Madrid, eSpaniya, hi 1962

[Xifaniso eka tluka 29]

Etafuleni leri navetisaka minkandziyiso ya ku nyikela vumbhoni ha yona eBrooklyn