Swi Vula Yini Ku Tshembeka?

VAYUDA va Vuhasidi va lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. a va titeka va tshembeka. Vito ra vona ri huma eka rito leri nge cha·sidhʹ, ku nga rito ra Xiheveru leri vulaka “ku tshembeka.” Ri huma eka riviti leri nge cheʹsedh, leri hi xitalo ri hundzuluxeriwaka ri va “tintswalo ta rirhandzu,” “rirhandzu ro tshembeka,” “musa” ni “vunene.” Hi ku ya hi Theological Dictionary of the Old Testament, rito leri nge cheʹsedh “ri vula munhu la tshembekeke, la tirhisanaka ni vanhu van’wana, la nga ni mbilu yo leha [naswona] a ri kombeteli eka langutelo ra munhu ntsena, kambe ri kombetela ni le ka leswi munhu loyi a swi endlaka hikwalaho ka langutelo rakwe. I xiendlo lexi hlayisaka vutomi kumbe lexi endlaka leswaku vutomi byi ya emahlweni byi ri kona. I ku pfuna munhu loyi a nga enhlomulweni kumbe la nga ni gome. I ku kombisa vunghana.”

Eka tindzimi to tala, ku hava rito ni rin’we leri boxaka hi vuenti nhlamuselo leyi fambisanaka ni rito leri ra Xiheveru, hi ndlela leyi ri tirhisiweke ha yona eBibeleni. Hambiswiritano, ku ya hi leswi Bibele yi swi vulaka, ku tshembeka a swi vuli ntsena ku namarhela swihlambanyo hi vutshembeki. Swi katsa ku va ni rirhandzu leri fambisanaka ni ku teka goza ku pfuna van’wana. Ku twisisa leswi vutshembeki bya xiviri byi vulaka swona, vona ndlela leyi Yehovha a byi kombiseke ha yona eka Abrahama, eka Muxe, eka Davhida, eka tiko ra Israyele ni le ka vanhu hinkwavo.

Yehovha U Kombise Vutshembeki

Yehovha u byele nakulobye wakwe Abrahama a ku: “Ndzi xitlhangu xa wena.” (Genesa 15:1; Esaya 41:8) Marito lawa a ya ri ya ntshima. Yehovha u sirhelele ni ku ponisa Abrahama ni ndyangu wakwe emavokweni ya Faro na Abimeleke. U pfune Abrahama leswaku a kutsula Lota eka tihosi ta mune leti a ti hlanganile ku lwa na yena. Yehovha u pfuxe matimba ya ku veleka ya Sara, loyi a a ri ni malembe ya 90 hi vukhale ni nuna wakwe Abrahama, loyi a a ri ni malembe ya 100 hi vukhale, leswaku ha vona ku ta huma Mbewu leyi tshembisiweke. Nkarhi ni nkarhi Yehovha a a vulavula na Abrahama hi swivono, milorho ni hi varhumiwa lava nga tintsumi. Kahle-kahle, Yehovha u kombise vutshembeki eka Abrahama, hayi loko a ha hanya ntsena niloko ku ri khale a funye buwa. Hi malembe-xidzana, Yehovha u hlayise switshembiso swakwe eka vatukulu va Abrahama, ku nga tiko ra Israyele, hambileswi a va endla swo tiva hi vona. Vuxaka bya Yehovha na Abrahama byi kombisa leswi vutshembeki bya xiviri byi vulaka swona—ku nga rirhandzu leri kombisiwaka hi swiendlo.—Genesa, tindzima 12 ku ya eka 25.

Ku vuriwe leswaku ‘Yehovha u vulavule na Muxe va langutanile, ku fana niloko munhu a vulavula ni munhu-kulobye.’ (Eksoda 33:11) Ina, Muxe u ve ni vuxaka lebyikulu ni lebyi kongomeke na Yehovha ku tlula bya muprofeta un’wana na un’wana la veke kona Yesu Kreste a nga si ta emisaveni. Xana Yehovha u byi kombise njhani vutshembeki eka Muxe?

Leswi a a ri wanuna wa malembe ya 40 hi vukhale, la nga ni ntamu  ni vuswikoti, hi ku titshemba ngopfu Muxe u tirhwexe ndzhwalo wa ku ntshunxa vanhu va ka vona. Kambe nkarhi a wu nga si fika. U boheke ku baleka leswaku a ponisa vutomi byakwe. U byise tinyimpfu ku ringana malembe ya 40 eMidiyani. (Mintirho 7:23-30) Hambiswiritano, Yehovha a nga n’wi fularhelanga. Loko nkarhi lowu faneleke wu fikile, Muxe u vuyisiwile leswaku a ta kongomisa Vaisrayele va huma aEgipta.

Hilaha ku fanaka, Yehovha u kombise vutshembeki eka Davhida, hosi ya vumbirhi ya tiko ra Israyele leyi a yi dumile. Loko Davhida a ha ri muntshwa, Yehovha u byele muprofeta Samuwele a ku: “Suka u yima, n’wi tote, hikuva loyi hi yena!” Ku sukela kwalaho, Yehovha hi ku tshembeka u sirhelele ni ku kongomisa Davhida loko a ri karhi a kula leswaku a ta va hosi ya nkarhi lowu taka ya tiko ra Israyele. Yehovha u n’wi kutsurile “eka rhuva ra nghala ni le ka rhuva ra bere” swin’we ni le vokweni ra Goliyadi, Mufilista la nga xihontlovila. U pfune Davhida leswaku a hlula valala vo tala va Israyele naswona Yehovha u kutsule Davhida eka tlhari ra Sawulo la nga ni rivengo ni mavondzo.—1 Samuwele 16:12; 17:37; 18:11; 19:10.

Ina, Davhida a a nga hetisekanga. Entiyisweni, u dyohile ngopfu. Hambiswiritano, ematshan’weni yo n’wi fularhela, Yehovha u kombise rirhandzu rakwe ro tshembeka eka Davhida loyi a hundzukeke hakunene. Yehovha u sirhelele Davhida evuton’wini bya yena hinkwabyo hi ku phindha-phindha, a n’wi tshika a ya emahlweni a hanya. U pfune vanhu lava xanisekaka. Hakunene leti a ku ri tintswalo!—2 Samuwele 11:1–12:25; 24:1-17.

Loko tiko ra Israyele hinkwaro ri pfumelelane ni swilaveko swa ntwanano wa Nawu wa Muxe eNtshaveni ya Sinayi, ri ve ni vuxaka byo hlawuleka bya ku tinyiketela eka Yehovha. (Eksoda 19:3-8) Hikokwalaho, tiko ra Israyele ri kombisiwa ri ri evukatini byo fanekisela na Yehovha. Israyele u byeriwe leswi: “Yehovha u ku vitanile ku fana ni wansati.” Naswona Yehovha u n’wi byele a ku: “Ndzi ta ku komba tintswalo hi musa wa rirhandzu hilaha ku nga riki na makumu.” (Esaya 54:6, 8) Xana Yehovha u byi kombise njhani vutshembeki eka vuxaka lebyi byo hlawuleka?

Yehovha u rhange a teka goza hi ku nyika Vaisrayele swilaveko swa vona ni ku tiyisa vuxaka na vona. U va kutsule aEgipta, a va hlela va va tiko a tlhela a va tisa “etikweni leri khulukaka ntswamba ni vulombe.” (Eksoda 3:8) A va phamela swakudya swa moya nkarhi ni nkarhi hi ku tirhisa vaprista, Valevhi ni nxaxamelo wa vaprofeta ni varhumiwa. (2 Tikronika 17:7-9; Nehemiya 8:7-9; Yeremiya 7:25) Loko tiko ri hambuka ri gandzela swikwembu swin’wana, Yehovha a a ri tshinya. Loko ri hundzuka, a a ri rivalela. Kambe tiko ra Israyele a ri fana ni “wansati” wo oma nhloko. Hambiswiritano, Yehovha a nga ri helelanga mbilu. Hikwalaho ka switshembiso swakwe eka Abrahama, U tirhisane ni Vaisrayele hi ku tshembeka kukondza swikongomelo swa Yena mayelana na vona swi hetiseka. (Deteronoma 7:7-9) Mawaku xikombiso lexinene eka vatekani namuntlha!

Yehovha u tlhele a kombisa vutshembeki byakwe eka vanhu hinkwavo, lavo lulama ni lavo homboloka, hi ku va nyika swilaveko swa xisekelo swa vutomi. (Matewu 5:45; Mintirho 17:25) Ku tlula kwalaho, u nyikele hi N’wana wakwe a va xitlhavelo xa nkutsulo leswaku vanhu hinkwavo va ta va ni lunghelo ra ku ntshunxiwa evuhlongeni bya xidyoho ni rifu kutani va langutela ku kuma  vutomi lebyi tsakisaka, lebyi hetisekeke ni lebyi nga heriki eParadeyisini. (Matewu 20:28; Yohane 3:16) Lunghiselelo ra nkutsulo a ku ri xiendlo lexi ponisaka vutomi naswona lexi nga ta endla leswaku vanhu va ya emahlweni va hanya. Hakunene a ku ri “ku pfuna munhu loyi a xanisekaka kumbe la nga ni gome.”

Kombisa Vutshembeki Bya Wena Hi Swiendlo Leswinene

Leswi vutshembeki byi fambisanaka ni tintswalo, munhu loyi a tshembekeke u ni tintswalo eka van’wana, na vona va ni tintswalo eka yena. Loko u kombisiwa tintswalo, na wena u fanele u va ni tintswalo eka van’wana. Vutshembeki i mhaka ya xandla-famba xandla-vuya. Leswaku Davhida a a ma twisisa matirhiselo ya rito cheʹsedh, swi vonaka hi marito yakwe lama nge: “Ndzi ta nkhinsama emahlweni ka tempele ya wena yo kwetsima, ndzi ta dzunisa vito ra wena.” Hikwalaho ka yini? “Hikwalaho ka musa wa wena wa rirhandzu ni hikwalaho ka ntiyiso wa wena.” (Pisalema 138:2) Tanihi leswi Yehovha a n’wi kombiseke tintswalo, swi le rivaleni leswaku Davhida u susumeteleke ku n’wi gandzela ni ku n’wi dzunisa. Loko hi anakanyisisa hi tintswalo leti Yehovha a hi kombisaka tona, xana a hi susumeteleki ku n’wi nkhensa? Hi xikombiso, loko vito ra Yehovha ri rhukaniwa, xana ku khathala ka wena ha rona ku ku susumetela ku ri lwela?

Leswi hi leswi humeleleke munhu loyi a a ha ku va Mukreste ni nsati wakwe, loko va ye enkosini wa xaka leri dlaweke emhangwini ya xithuthuthu. Ntirho a wu nga fambisiwi hi va vukhongeri, mani na mani loyi a a ri kona a pfumeleriwa ku vula swo karhi hi mufi. Xivulavuri xin’wana xi sandze Xikwembu hikwalaho ka rifu ra xitshuketa ra jaha leri, hi ku vula leswaku ‘Xikwembu xi ri tekile hi leswi a xi ri lava le matilweni.’ Makwerhu la nga Mukreste u hlulekile ku pfala nomu. U ye emahlweni ka ntshungu, hambileswi a a nga tamelanga Bibele kumbe rungula leri tsariweke. U vutise a ku: “Xana mi ehleketa leswaku Xikwembu xa tintswalo, xa ntwela-vusiwana ni lexi nga ni matimba hinkwawo xa swi tsakela swo fana ni leswi?” Hiloko a ya emahlweni ni bulo leri nga lunghiseleriwangiki ra khume ra timinete a ri karhi a tshaha Matsalwa ni ku hlamusela leswaku hikwalaho ka yini hi fa, nileswaku i yini leswi Xikwembu xi swi endleke leswaku xi kutsula vanhu eku feni swin’we ni ntshembo lowu tsakisaka wa ku pfuxiwa ka vanhu leswaku va hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi. Vanhu vo tlula dzana lava a va ri kona va sungule ku phokotela mavoko nkarhi wo leha. Endzhaku ka sweswo, makwerhu u te: “Ndzi twe mbilu ya mina yi tele hi ntsako lowu ndzi nga si tshamaka ndzi va na wona. Ndzi nkhense Yehovha hi ku ndzi dyondzisa vutlhari byakwe ni ku ndzi nyika nkarhi wa leswaku ndzi yimela vito rakwe ro kwetsima.”

Vutshembeki eka Yehovha byi katsa ku tshemba eRitweni rakwe, ku nga Bibele. Hikwalaho ka yini? Hikuva Yehovha u hi dyondzisa ndlela ya ku hanya hi ku tirhisa Bibele. Milawu ni minkongomiso leswi tsariweke eka yona, i swinene naswona swa hi vuyerisa evuton’wini. (Esaya 48:17) U nga pfumeleli ntshikilelo wa van’wana kumbe ku tsana ka wena n’wini ku endla leswaku u fularhela milawu ya Yehovha. Tshama u tshembekile eRitweni ra Xikwembu.

Vutshembeki eka Xikwembu byi tlhela byi katsa ku tshembeka enhlengeletanweni ya xona. Emalembeni lama hundzeke, ku ve ni xilaveko xa leswaku ku endliwa mindzulamiso ni matwisiselo ya Matsalwa yo karhi. Phela, ku hava van’wana lava phameriwaka kahle swakudya swa moya ku fana na hina. (Matewu 24:45-47) A swi kanakanisi leswaku Yehovha u seketela nhlengeletano yakwe ya manguva lawa. Xana hina hi nga tsandza hi yini? A. H. Macmillan u endle tano. Emahlweninyana ko va a fa, u te: “Loko ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Xikwembu ndzi ri ni malembe ya 23, hi September 1900, ndzi vone nhlengeletano ya Yehovha yi kula ku suka eka nhlayo ya vanhu lava nga nyawuriki, ku ya eka nhlengeletano ya misava hinkwayo ya vanhu lava tsakeke lava hisekaka eku chumayeleni ka ntiyiso. . . . Tanihi leswi ndzi swi vonaka leswaku ntirho wa mina lowu ndzi wu endlelaka Xikwembu laha misaveni wu le kusuhi ni ku hela, ndzi khorwisekile swinene namuntlha leswaku Yehovha u kongomise vanhu vakwe ni ku va nyika leswi va swi lavaka hi nkarhi lowu faneleke.” Makwerhu Macmillan u tirhe hi ku tshembeka emalembeni lama lavaka ku fika eka 66, kukondza a fa  hi August 26, 1966. A a ri xikombiso lexinene xa munhu la tshembekeke eka nhlengeletano ya Xikwembu leyi vonakaka.

Ku engetela eka ku tshembeka enhlengeletanweni, xana hi ta tshembeka un’wana eka un’wana? Loko hi langutane ni minxaniso ya tihanyi, xana hi ta tshembeka eka vamakwerhu? Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, vamakwerhu va le Netherlands va hi vekele xikombiso lexinene xa ku tshembeka. Nkulu un’wana wa le Vandlheni ra Groningen, Klaas de Vries, u konanisiwe a tlhela a khomiwa hi tihanyi hi Manazi ya Magestapo, a pfaleriwa a ri swakwe ku ringana masiku ya 12 a ri karhi a dya xinkwa ni ku nwa mati ntsena naswona u tlhele a konanisiwa nakambe. U lo nyikiwa timinete timbirhi ntsena leswaku a komba laha vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri va nga kona, ni ku nyika rungula leri nga ra nkoka, a ri karhi a kombeteriwe hi xibamu naswona a langutane ni rifu. Klaas u lo vula a ku: “A ka ha ri na xin’wana lexi ndzi nga ta mi byela xona. . . . A ndzi nge hundzuki muxengi.” Va n’wi xungete hi xibamu kanharhu. Eku heteleleni Magestapo ma lan’wile, kutani Klaas a yisiwa ejele rin’wana. A nga va xenganga vamakwavo.

Xana hi nga kombisa vutshembeki eka maxaka ya hina—ku nga lava hi tekaneke na vona? Tanihi leswi Yehovha a xiximeke ntwanano wakwe ni tiko ra Israyele, xana a hi fanelanga hi tshembeka eka swihlambanyo swa vukati leswi hi swi endleke? Hi fanele hi lwela ku va ni vuxaka lebyikulu ni loyi hi tekaneke na yena. Teka goza ra ku sirhelela vukati bya wena. Hetani nkarhi swin’we, mi vulavula swin’we mi ntshunxekile, mi seketelana ni ku khutazana, mi yingiselana, mi hleka swin’we, mi rila swin’we, mi tlanga swin’we, mi tirha swin’we leswaku mi fikelela tipakani leti mi ti vekeleke tona havumbirhi bya n’wina, mi tsakisana naswona mi va vanghana. Mi fanele mi lwa hi matimba leswaku mi nga sunguli ku rhandzana ni van’wana. Hambileswi swi nga hoxangiki leswaku u va ni vanghana, u nga tolovelani ngopfu ni munhu loyi u nga tekanangiki na yena. Mi nga pfumeleli munhu a kavanyeta vukati bya n’wina.—Swivuriso 5:15-20.

Tshama u tshembekile eka vanghana lava nga vapfumeri ni vandyangu. U nga va rivali loko malembe ma ri karhi ma famba. Tihlanganise na vona, va tsalele, va bele riqingho ni ku va endzela. Hambiloko swilo swi ku fambela ximatsi, ringeta leswaku u nga va khomisi tingana. Va endle va tsaka hi leswi va ku tivaka kumbe hi leswi u nga xaka ra vona. Loko u tshembeka eka vona swi ta ku tiyisa leswaku u endla leswinene naswona va ta va xikhutazo lexikulu eka wena.—Estere 4:6-16.

Ina, vutshembeki bya xiviri byi katsa swiendlo leswinene leswi hlayisaka vuxaka bya risima. Endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u kombisa ku nkhensa tintswalo ta Yehovha. Tekelela vutshembeki bya Yehovha loko u ri karhi u tirhisana ni vandlha ra Vukreste, munghana wa wena wa vukati, va ndyangu ni vanghana. Hi vutshembeki tivisa vululami bya Yehovha eka vaakelani va wena. Mupisalema u swi veke kahle loko a ku: “Ndzi ta yimbelela hi swikombiso swa Yehovha swa musa wa rirhandzu, hilaha ku nga riki na makumu. Ndzi ta tivisa ku tshembeka ka wena hi nomu wa mina eka xitukulwana xin’wana ku ya eka xitukulwana xin’wana.” (Pisalema 89:1) Xana a hi susumeteleki ku tshinela ekusuhi ni Xikwembu xo tano? Hakunene, “musa wakwe wa rirhandzu i wa hilaha ku nga riki na makumu.”—Pisalema 100:5.

[Xifaniso eka tluka 23]

A. H. Macmillan