Ripfumelo Ra Nowa Ri Gweva Misava

XANA u tshama u twa hi ta Nowa, munhu la chavaka Xikwembu, loyi a akeke ngalava leswaku ku pona vutomi bya swivumbiwa hi nkarhi wa ndhambi ya misava hinkwayo? Hambileswi mhaka leyi yi nga ya khale, vanhu vo tala va yi tiva. Kambe leswi vunyingi bya vona byi nga swi lemukiki hileswaku vutomi bya Nowa byi vula swo karhi eka hina hinkwerhu.

Ha yini hi fanele hi tikarhata hi mhaka leyi swi hlayaka magidi ya malembe yi humelerile? Xana xiyimo xa Nowa xa yelana ni xa hina? Loko swi ri tano, hi nga pfuneka njhani eka xikombiso xakwe?

Misava Ya Le Nkarhini Wa Nowa

Nkambisiso wa Bibele wu komba leswaku Nowa u velekiwe hi 2970 B.C.E.—loko Adamu a ri ni malembe ya 126 a file. Enkarhini wa Nowa, misava a yi tele madzolonga, naswona vo tala exikarhi ka vana va Adamu va tirhandzele ku landzela xikombiso xo biha xa vatswari va vona. Hiloko “Yehovha a vona leswaku vubihi bya munhu byi andzile emisaveni nileswaku mboyamelo hinkwawo wa miehleketo ya mbilu yakwe wu bihile nkarhi hinkwawo.”—Genesa 6:5, 11, 12.

Ku xandzuka ka vanhu va nyama a ku nga ri kona ntsena loku a ku dyisa Yehovha mbitsi. Buku ya Genesa yi ri: “Vana va Xikwembu xa ntiyiso va sungula ku vona leswaku vana va vanhwanyana va vanhu va sasekile; hiloko va ya teka vasati eka vona, ku nga hinkwavo lava va va hlawuleke. . . . Emasikwini wolawo a ku ri ni Manefilimi emisaveni, ni le ndzhaku ka sweswo, loko vana va Xikwembu xa ntiyiso va tivane ni vana va vanhu kutani va va tswalela vana, a ku ri khale va ri kona naswona va ri ni matimba, va ri vavanuna va ndhuma.” (Genesa 6:2-4) Loko hi teka tindzimana leti hi ti ringanisa ni nhlamuselo leyi tsariweke hi muapostola Petro, hi ta kuma leswaku “vana va Xikwembu xa ntiyiso” a ku ri tintsumi leti a ti ala ku byeriwa. Manefilimi a ku ri vana va magoya lava hungukiweke hi vavasati lava hlanganeke ni tintsumi leti xandzukeke ivi ti tiambexa mimiri ya nyama.—1 Petro 3:19, 20.

Rito leri nge “Manefilimi,” ku nga “Vawisi,” ri vula vanhu lava wisaka van’wana. A hi nsele a wu ri ni vanhu lava, naswona xidyoho xa vatata wa vona lava a va tshwekatshwekela ku endla swo biha xi fanisiwa ni swiendlo swa rimbewu leswi humeke endleleni, leswi a ku hanyiwa ha swona le Sodoma na Gomora. (Yudha 6, 7) Manefilimi ma pfunane ni vatata wa vona  eku pfindluseni ka vuhomboloki lebyi tsuvulaka ni misisi emisaveni.

“A Pfumala Xihoxo eXikarhi Ka Lava A A Hanya Swin’we Na Vona”

Vuhomboloki a byi leme ndhawu hinkwayo lerova Xikwembu xi tiyimisela ku lovisa vanhu. Kambe rungula leri huhuteriweke ri ri: “Nowa a kuma tintswalo ematihlweni ya Yehovha. . . . Nowa a a ri munhu wo lulama. U tikombise a pfumala xihoxo exikarhi ka lava a a hanya swin’we na vona. Nowa a a famba ni Xikwembu xa ntiyiso.” (Genesa 6:8, 9) Xana u swi kotise ku yini ku “famba ni Xikwembu” emisaveni leyi a yo faneriwa hi ku lovisiwa?

Handle ko titshuva nhloko, Nowa u dyondze swo tala eka tata wakwe Lameke, wanuna wa ripfumelo loyi a hanyeke enkarhini wa Adamu. Loko a thya n’wana wakwe vito leri nge Nowa (leri ku anakanyiwaka leswaku ri vula “Ku Wisa” kumbe “Nchavelelo”), Lameke u profetile a ku: “Loyi u ta hi chavelela entirhweni wa hina ni le ka ku twa ku vava ka mavoko ya hina, loku vangiwaka hi misava leyi Yehovha a yi rhukaneke.” Vuprofeta byebyo byi hetiseke loko Xikwembu xi susa ndzhukano wa xona ehenhla ka misava.—Genesa 5:29; 8:21.

Ku va vatswari va chava Xikwembu a hi xitiyisekiso xa leswaku ni vana va vona va ta endla tano, hikuva munhu un’wana ni un’wana u fanele a tiakela vuxaka bya yena n’wini na Yehovha. Nowa u ‘fambe ni Xikwembu’ hi ku hanya hi ndlela leyi amukelekaka eka Xikwembu. Leswi Nowa a swi dyondzeke hi Xikwembu swi n’wi susumetele ku xi tirhela. Ripfumelo ra Nowa a ri tsekatsekanga loko a tivisiwa hi xikongomelo xa Xikwembu ‘xa ku lovisa nyama hinkwayo hi ndhambi.’—Genesa 6:13, 17.

Hi ku tiyiseka leswaku mhangu leyi a yi ta humelela hakunene, hambileswi a yi nga si tshama yi va kona, Nowa u yingise xileriso xa Yehovha lexi nge: “Tiendlele ngalava hi ntsandza wa murhi wa nhlaka. U ta endla makamara endzeni ka ngalava, naswona u ta yi funengeta endzeni ni le handle hi xikontiri.” (Genesa 6:14) Ku landzelela swileriso swa Xikwembu malunghana ni ngalava a wu nga ri ntirho wutsongo. Hambiswiritano, ‘Nowa u endle hinkwaswo hilaha Xikwembu xi n’wi leriseke hakona.’ Ku vula mhaka ya xiheri, “u endle tano.” (Genesa 6:22) Nowa u endle ntirho lowu a ri karhi a pfuniwa hi nsati wakwe ni vana va yena, ku nga Seme, Hamu na Yafeta kun’we ni vasati va vona. Yehovha u ri katekisile ripfumelo ro tano. Xexo i xikombiso lexinene ngopfu eka mindyangu ya namuntlha!

Xana ku aka ngalava a swi ta katsa yini? Yehovha u byele Nowa leswaku a aka xikepe lexikulu xa swithezi swinharhu lexi endliweke hi mapulangi, lexi a xi nga ta ngheniwa hi mati endzeni, lexi leheke timitara ta kwalomu ka 133, xi aname timitara ta 22 xi tlhela xi tlakuka hi timitara ta 13. (Genesa 6:15, 16) Swi vula leswaku xikepe xexo a xi ta va xi ringana ni swin’wana swa swikepe swa namuntlha swo rhwala nhundzu.

Ntirho wolowo a wu nga ri matlangwana! Handle ko kanakana a wu katsa ku tsema mirhi ya magidi, yi ngengemisiwa yi yisiwa laha a ku akeriwa kona, kutani yi tsemeleriwa yi va mapulangi kumbe timhandzi. A swi katsa ku aka swikafula, ku endla timhingu, ku kuma xikontiri xo lema ngalava, ku kuma swibye ni swilo swo tirha ha swona, kun’we ni swilo swin’wana. Swi nga endleka leswaku ntirho lowu wu lave ku kanerisana ni van’wamabindzu ni ku hakelela tinhundzu ni mintirho leyi endliweke. Handle ko kanakana a swi lava vutshila bya vuvatli leswaku timhandzi ti hlangana kahle leswaku muako wu ta  tiya. Naswona ehleketa—kumbexana ntirho wo aka wu teke malembe ya kwalomu ka 50 kumbe 60!

Xin’wana lexi Nowa a a fanele a xi endla a ku ri ku lunghiselela swakudya leswi eneleke swa ndyangu wakwe ni swa swiharhi. (Genesa 6:21) A a fanele a nghenisa swiharhi swo tala engalaveni a tlhela a swi lawula. Nowa u endle hinkwaswo leswi Xikwembu xi n’wi leriseke swona, kutani a heta ntirho wakwe. (Genesa 6:22) Yehovha u katekise ntirho lowu ku kondza wu hela.

“Muchumayeri Wa Leswo Lulama”

Handle ko aka ngalava, Nowa u lemukise vanhu a tlhela a tirhela Xikwembu hi ku tshembeka tanihi “muchumayeri wa leswo lulama.” Kambe vanhu a va “[lemukanga] nchumu ku fikela loko ndhambi yi fika yi va kukula hinkwavo.”—2 Petro 2:5; Matewu 24:38, 39.

Hi ku xiya xiyimo xo biha hi tlhelo ra moya ni ra mahanyelo enkarhini wolowo, ha swi vona leswaku ndyangu wa Nowa wu fanele wu swi twile hi ku hlekiwa hi vaakelani lava alaka ku byeriwa, lava a va wu byela xo mita hi huku va tlhela va wu hlekula. Vanhu va fanele va teke ndyangu lowu wu ri lowu feke dzano. Kambe Nowa u pfune ndyangu wakwe hi ku wu khutaza hi timhaka ta moya a tlhela a wu tiyisa, hikuva a wu fambanga hi tindlela ta madzolonga, ta vudlakuta ni ta vuxandzuki ta vanhu volavo lava a va nga xi chavi Xikwembu. Hi mavulavulelo ni swiendlo swakwe leswi a swi kombisa ripfumelo, Nowa u gweve misava ya nkarhi wolowo.—Vaheveru 11:7.

Va Hlayisiwa Hi Nkarhi Wa Ndhambi

Loko ku sele nkarhi wutsongo leswaku ndhambi yi sungula, Xikwembu xi byele Nowa leswaku a nghena engalaveni. Loko ndyangu wa Nowa ni swiharhi swi ri endzeni, ‘Yehovha u pfale nyangwa,’ leswaku ku nga ngheni ni muhlekuri ni un’we. Loko Ndhambi yi sungula, tintsumi leti nga yingisangiki ti fanele ti hluvule mimiri ya nyama ivi ti baleka leswaku ti nga lovisiwi. Kambe ku vuriwa yini hi lavan’wana? Phela, swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka emisaveni leswi nga nghenangiki engalaveni, ku katsa ni Manefilimi, swi lovisiwe hinkwaswo ka swona! I Nowa ni ndyangu wakwe lava poneke.—Genesa 7:1-23.

Nowa ni ndyangu wakwe va hete lembe hinkwaro ni masiku ya khume va ri engalaveni. A va ri karhi va wundla swiharhi ni ku swi nwisa mati, va kuha thyaka ni ku tshama va ri karhi va hlayela masiku. Genesa yi nyikela vuxokoxoko hinkwabyo bya masiku ya Ndhambi ku fana ni mafambelo ya xikepe, leswi kombisaka leswaku mhaka ya kona i ntiyiso.—Genesa 7:11, 17, 24; 8:3-14.

 Loko va ri engalaveni, handle ko kanakana Nowa u dyondzise ndyangu wakwe timhaka ta moya ni ku nkhensa Xikwembu. Swi tikomba onge matimu ya le mahlweni ka Ndhambi ma hlayisiwe hi Nowa ni ndyangu wakwe. Hi nkarhi wa Ndhambi yoleyo, a va ta kambisisa matimu lama tshembekaka ya ndhavuko wa ka vona kumbe matsalwa ya matimu man’wana lawa a va ri na wona, lawa a ma ri na rungula lerinene ma tlhela ma pfuna.

Nowa ni ndyangu wakwe va fanele va tsake ngopfu loko va tikume va ri emisaveni leyi omeke nakambe! Nchumu wo sungula lowu wanuna loyi a wu endleke i ku aka alitari kutani a yimela ndyangu wakwe tanihi muprista, a endlela Loyi a va poniseke magandzelo.—Genesa 8:18-20.

“Hilaha Masiku Ya Nowa A Ma Ri Hakona”

Yesu Kreste u te: “Hilaha masiku ya Nowa a ma ri hakona, ni masiku ya vukona bya N’wana wa munhu ma ta va tano.” (Matewu 24:37) Hilaha ku fanaka, namuntlha Vakreste i vahuweleri va leswo lulama, va khutaza vanhu leswaku va hundzuka. (2 Petro 3:5-9) Hikwalaho, hi nga tivutisa langutelo leri Nowa a a ri na rona emahlweni ka Ndhambi. Xana a a pfa a anakanya leswaku ntirho wa yena wo chumayela a wu nga ri nchumu? Xana a a pfa a karhala? Bibele a yi swi boxi sweswo. Leswi hi byeriwaka swona hileswaku Nowa u yingise Xikwembu.

Xana wa swi vona leswaku mhaka ya Nowa yi tirha njhani eka hina? U yingise Yehovha hambiloko a kanetiwa naswona a langutane ni swiphiqo. Hi sweswo swi endleke leswaku Yehovha a n’wi vula la lulameke. Ndyangu wa Nowa a wu nga swi tivi leswaku Xikwembu xi ta yi tisa rini Ndhambi, kambe a wu swi tiva leswaku yona a yi ta fika. Ripfumelo leri Nowa a a ri na rona eritweni ra Xikwembu ri n’wi tiyisile leswaku a heta malembe a ri karhi a kulula a n’watseka hala tlhelo a ri karhi a endla ntirho wo chumayela lowu wu nga ha vaka wu vonake wu nga ri na mihandzu. Kahle-kahle hi byeriwa leswi: “Hi ripfumelo Nowa, loko a nyikiwe xilemukiso xa Xikwembu xa swilo leswi nga si voniwaka, u kombise nchavo lowu nga ni vukwembu ivi a aka ngalava leswaku ku ponisiwa ndyangu wakwe; naswona hi ripfumelo leri u gweve misava, a va mudyandzhaka wa ku lulama loku fambisanaka ni ripfumelo.”—Vaheveru 11:7.

Xana Nowa u ri kume njhani ripfumelo ro tano? Handle ko kanakana u tinyike nkarhi wa ku anakanyisisa hi swilo hinkwaswo leswi a a swi tiva malunghana na Yehovha kutani a fambisana ni vutivi byebyo. A swi kanakanisi leswaku Nowa a a vulavula na Xikwembu hi xikhongelo. Kahle-kahle a a ri ni xinakulobye lexikulu na Yehovha, lerova a a “famba ni Xikwembu.” Tanihi nhloko ya ndyangu, Nowa a a tinyika nkarhi wa ku va ni ndyangu wakwe a tlhela a wu khathalela. Sweswo a swi katsa ni ku khathalela vumoya bya nsati wakwe, vana va yena vanharhu ni vingi vakwe.

Ku fana na Nowa, Vakreste va ntiyiso namuntlha va swi tiva leswaku ku nga ri khale Yehovha u ta lovisa mafambiselo lawa yo homboloka ya swilo. A hi ri tivi siku kumbe nkarhi wa kona, kambe ha swi tiva leswaku ku tekelela ripfumelo ni ku yingisa ka “muchumayeri [loyi] wa leswo lulama” swi ta yisa “eku londzovotiweni ka moya-xiviri wu hanya.”—Vaheveru 10:36-39.

[Bokisi eka tluka 29]

Xana Swi Humelerile Hakunene?

Vativi va ndhavuko va hlengelete mintsheketo ya kwalomu ka 270 ya ndhambi etinyimbeni ni le matikweni hinkwawo. Xidyondzi lexi vuriwaka Claus Westermann xi te: “Switori swa ndhambi swi kumeka emisaveni hinkwayo. Ku fana ni mhaka ya ku tumbuluxiwa ka swilo, mhaka ya ndhambi i ndzhaka leyi siyeriwaka un’wana ni un’wana. Swa hlamarisa hakunene: kwihi na kwihi emisaveni hi kuma switori leswi vulavulaka hi ndhambi leyikulu ya khale.” Xana sweswo swi vula yini? Muhlamuseri la vuriwaka Enrico Galbiati u ri: “Ku va vanhu vo hambana-hambana va ri ni switori leswi vulavulaka hi ndhambi i xikombiso xa leswaku yi ve kona hakunene.” Kambe eka Vakreste, xa nkoka ngopfu ku tlula tinhlamuselo ta swidyondzi i ku tiva leswaku Yesu hi byakwe u kombise leswaku Ndhambi yi ve kona hakunene ematin’wini ya vanhu.—Luka 17:26, 27.

[Bokisi eka tluka 30]

Xana Ku Ni Mintsheketo Leyi Vulavulaka Hi Manefilimi?

Switori leswi vulavulaka hi vuxaka bya rimbewu lebyi nga riki enawini bya swikwembu ni vanhu va nyama—ni “tinghwazi” kumbe “swikwembu-vanhu” leswi tswariweke hikwalaho ka vuxaka byebyo—a swi tolovelekile evukhongerini bya Magriki, Vaegipta, Vaugarit, Vahurrian ni Vamesopotamiya. Swikwembu swa mintsheketo ya Magriki a swi ri vanhu va nyama naswona a swi xongile swinene. A swi dya, swi nwa, swi etlela, swi va ni vuxaka bya rimbewu, swi holova, swi lwa, swi kanganyisa ni ku pfinya. Hambileswi a swi vuriwa leswi kwetsimaka, a swi xisa ni ku endla vugevenga. Tinghwazi to fana na Achilles a ku vuriwa leswaku ti tswariwe hi swikwembu-vanhu, naswona a ti ri ni matimba yo tlula ya munhu, kambe a ti fa. Kutani leswi Genesa yi swi vulaka hi Manefilimi swi hi pfuna ku vona timitsu ta mintsheketo yoleyo.