“Mi Dyondza Eka Mina”

“Tlhandlekani joko ra mina ehenhla ka n’wina mi tlhela mi dyondza eka mina, hikuva ndzi ni moya wo rhula ni mbilu yo titsongahata, kutani mi ta kumela mimoya-xiviri ya n’wina ku phyuphya.”—MATEWU 11:29.

1. Ha yini ku dyondza eka Yesu swi tsakisa ni ku vuyerisa?

MINKARHI hinkwayo Yesu Kreste a a ehleketa swilo leswinene, a dyondzisa dyondzo leyinene ni ku endla swilo hi mfanelo. Nkarhi wakwe emisaveni a wu komile, kambe u endle ntirho lowu vuyerisaka ni lowu enerisaka, naswona u tshame a tsakile. U hlengelete vadyondzisiwa a va dyondzisa ku gandzela Xikwembu, a a rhandza vanhu naswona u hlule misava. (Yohane 16:33) U endle leswaku timbilu ta vona ti va ni ntshembo a tlhela a “[nyikela] ku vonakala ehenhla ka vutomi ni ku pfumala ku onhaka hi mahungu lamanene.” (2 Timotiya 1:10) Loko u ri mudyondzisiwa wakwe, xana u ehleketa leswaku swi vula yini ku va mudyondzisiwa? Loko hi kambisisa leswi Yesu a swi vulaka malunghana ni vadyondzisiwa, hi nga dyondza ndlela leyi swi vuyerisaka vutomi bya hina ha yona. Sweswo swi katsa ku amukela langutelo rakwe ni ku tirhisa misinya yo karhi ya milawu.—Matewu 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Yohane 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Mudyondzisiwa wa Yesu i yini? (b) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi tivutisa xivutiso lexi nge, ‘Xana ndzi mudyondzisiwa wa mani?’

² EMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki, rito leri hundzuluxeriweke ri va “mudyondzisiwa” kahle-kahle ri vula munhu loyi a vekaka mianakanyo yakwe eka nchumu wo karhi, kumbe loyi a dyondzaka swo karhi. Rito leri yelanaka na rona ri humelela eka tsalwa ra nhloko-mhaka ya hina, Matewu 11:29: “Tlhandlekani joko ra mina ehenhla ka n’wina mi tlhela mi dyondza eka mina, hikuva ndzi ni moya wo rhula ni mbilu yo titsongahata, kutani mi ta kumela mimoya-xiviri ya n’wina ku phyuphya.” Ina, mudyondzisiwa i mudyondzi. Tievhangeli hakanyingi ti tirhisa rito leri nge “mudyondzisiwa” eka valandzeri lavakulu va Yesu, lava a va famba-famba na yena loko a ri karhi a chumayela, ni lava a va dyondzisiwa hi  yena. Vanhu van’wana va nga va va amukele tidyondzo ta Yesu ntsena, kumbexana va endla tano va nga tikombisi erivaleni. (Luka 6:17; Yohane 19:38) Vatsari va Tievhangeli va vulavula ni hi “vadyondzisiwa va Yohane [Mukhuvuri] ni vadyondzisiwa va Vafarisi.” (Marka 2:18) Leswi Yesu a lemukiseke valandzeri vakwe leswaku va “tivonela . . . eka dyondzo ya Vafarisi,” hi nga tivutisa xivutiso lexi nge, ‘Xana mina ndzi mudyondzisiwa wa mani?’—Matewu 16:12.

³ Loko hi ri vadyondzisiwa va Yesu, loko hi dyondze eka yena, kutani van’wana va fanele va titwa va phyuphyisiwile hi tlhelo ra moya loko va ri na hina. Va fanele va swi vona leswaku hi ni moya wo rhula swinene ni mbilu yo titsongahata. Loko hi ri ni vulawuri byo karhi entirhweni wa hina wo tihanyisa kumbe hi ri vatswari, kumbe hi ri ni vutihlamuleri bya ku va varisi evandlheni ra Vukreste, xana lava va nga ehansi ka hina va vona hi va khoma hi ndlela leyi Yesu a va khomeke ha yona lava a va ri ehansi ka yena?

Ndlela Leyi Yesu A Va Khomeke Ha Yona Vanhu

4, 5. (a) Ha yini swi nga tiki ku kuma ndlela leyi Yesu a va khomeke ha yona vanhu lava a va ri na swiphiqo? (b) Ku endleke yini eka Yesu loko a ri karhi a dya ekaya ra Mufarisi?

⁴ Hi fanele hi tiva ndlela leyi Yesu a va khomeke ha yona vanhu, ngopfu-ngopfu lava nga ni swiphiqo leswikulu. Sweswo a swi tiki ku swi tiva; Bibele yi tamele marungula yo tala lama hlamuselaka ndlela leyi Yesu a va khomeke ha yona van’wana, ku katsa ni lava karhatekeke. Nakambe a hi kambisiseni ndlela leyi varhangeri  va vukhongeri, ngopfu-ngopfu Vafarisi, va va khomeke ha yona vanhu lava nga ni swiphiqo leswi fanaka. Sweswo swi ta hi pfuna swinene.

⁵ Hi lembe ra 31 C.E., loko Yesu a ri epfhumbeni ra ku chumayela le Galeliya, “un’wana wa Vafarisi a tshamela ku [kombela Yesu] leswaku a ta dya swin’we na yena.” Yesu a nga kanakananga ku amukela xirhambo xo tano. “Hi ku pfumelelana ni sweswo a nghena endlwini ya Mufarisi ivi a vurhama etafuleni. Kutani maswivo, wansati loyi a a tiviwa emutini leswaku i mudyohi a twa leswaku a a tshame eswakudyeni endlwini ya Mufarisi, a ta ni xikutsu xa alabasta xa mafurha yo nun’hwela, kuteloko a yima endzhaku emilengeni ya yena, a rila, a sungula ku tsakamisa milenge ya yena hi mihloti yakwe kutani a yi sula hi misisi ya nhloko yakwe. Kutani, a ntswontswa milenge ya yena hi rirhandzu, a yi tota mafurha yo nun’hwela.”—Luka 7:36-38.

6. Wansati loyi a a ri “mudyohi” a nga va a vekiwe hi yini emutini wa Mufarisi?

⁶ Xana u kota ku vona xiendlakalo xexo hi mahlo ya mianakanyo? Buku yin’wana ya tinhlamuselo yi ri: “Wansati loyi (ndz. 37) u tirhise ndhavuko wa ndhawu lowu a wu pfumelela swisiwana ku ya enkhubyeni wo tano swi ya kuma swakudya leswi saleke.” Sweswo swi nga hi pfuna ku twisisa leswaku a swi tisa ku yini leswaku munhu a ta a nga rhambiwanga. Kumbexana a ku ri ni van’wana lava a va lava ku korisela swakudya leswi saleke. Kambe leswi wansati loyi a swi endleke a swi nga tolovelekanga. A nga rhanganga a hlometela a vona loko va hetile ku dya. Vanhu a va n’wi tiva a ri “mudyohi,” lerova Yesu a vula leswaku a a swi tiva ‘swidyoho swa yena, naswona a swi tele.’—Luka 7:47.

7, 8. (a) Xana ingi hi endle yini loko hi ri exiyin’weni lexi fanaka ni lexi hlamuseriweke eka Luka 7:36-38? (b) Simoni u angurise ku yini?

⁷ A hi nge a wu hanya enkarhini wolowo naswona u ri exiyin’weni xa Yesu. Xana a wu ta va u endle yini? Xana a wu ta sungula ku nyunganyungeka loko wansati loyi a ta eka wena? Xana a wu ta khumbeka njhani hi xiyimo xexo? (Luka 7:45) Xana ingi swi ku nyangatsile?

⁸ Loko a wu ri un’wana wa vaendzi, xana ingi u titwe ku fana na Simoni lowa Mufarisi? “Kuteloko a vona leswi, Mufarisi loyi a [rhambeke Yesu] a tibyela endzeni ka yena a ku: ‘Wanuna loyi, loko a ri muprofeta, a a ta swi tiva leswaku i mani ni leswaku i wansati wa muxaka muni loyi a n’wi khumbaka, leswaku i mudyohi.’” (Luka 7:39) Hilaha ku hambaneke, Yesu a a ri wanuna la nga ni ntwela-vusiwana lowukulu. U xi twisisile xiyimo xa wansati loyi kutani a vona nhlomulo wa yena. A hi hlamuseriwi leswaku swi tise ku yini leswaku a hanya hi ndlela yoleyo ya vudyoho. Loko ku ri leswaku a a ri nghwavava hakunene, a swi kanakanisi leswaku vavanuna va kwalaho tikweni lava a va ri Vayuda lava tinyiketeleke, a va n’wi pfunanga.

9. Xana Yesu u hlamurise ku yini, naswona ku nga ha va ku ve ni vuyelo byihi?

⁹ Kambe Yesu a a lava ku pfuna wansati loyi. U te: “U rivaleriwe swidyoho swa wena.” Kutani a ya emahlweni a ku: “Ripfumelo ra wena ri ku ponisile; tifambele hi ku rhula.” (Luka 7:48-50) Rungula leri ri helela kwala. Un’wana a nga ha vula leswaku Yesu a nga n’wi endlelanga swilo swo tala. Kahle-kahle u lo n’wi katekisa ntsena. Xana u anakanya leswaku a nga ha va a ye emahlweni a hanya hi ndlela yo biha? Hambileswi hi nga tiyisekiki, xiya leswi Luka a swi vulaka endzhaku ka sweswo. U vula leswaku Yesu u fambe “hi muti ni muti ni hi ximutana ni ximutana, a chumayela ni ku vula mahungu lamanene ya mfumo.” Luka u tlhela a vula leswaku “vavasati van’wana” a va ri na Yesu ni vadyondzisiwa va yena, “va va tirhela hi leswi nga swa vona.” Swi nga ha endleka wansati loyi a hundzukeke a tlhela a kombisa moya wa ku tlangela a ve un’wana wa vona, a sungula ku hanya hi ndlela leyi tsakisaka Xikwembu a ri ni ripfalo leri tengeke, a va ni xikongomelo lexinene evuton’wini naswona a xi rhandza swinene Xikwembu.—Luka 8:1-3.

Ku Hambana eXikarhi Ka Yesu Ni Vafarisi

10. Ha yini swi vuyerisa ku kambisisa rungula ra Yesu ni wansati loyi a ri endlwini ya Simoni?

¹⁰ Hi nga dyondza yini eka rungula leri ra xiviri? Ri khumba mintlhaveko ya hina, a swi tano ke? A hi nge a wu ri ekaya ra Simoni. Xana a wu ta titwisa ku yini? Xana a wu ta endla hilaha Yesu a endleke hakona, kumbe a wu ta titwa ku fana ni Mufarisi loyi a n’wi rhambile? Yesu a a ri N’wana wa Xikwembu, kutani a hi nge titwi ku fana na yena hi tlhela hi endla swilo hilaha a endleke hakona. Hi tlhelo rin’wana, kumbexana a hi swi  rhandzi ku fana na Simoni lowa Mufarisi. A hi vangani lava a va ta tsakela ku va Mufarisi.

11. Ha yini a hi nga ta swi tsakela ku fanisiwa ni Vafarisi?

¹¹ Loko hi kambisisa vumbhoni bya Bibele ni bya tibuku tin’wana, hi kuma leswaku Vafarisi a va tivona ngopfu tanihi leswi a va langutela vuhlayiseki bya vanhu etikweni. A va vona onge Nawu wa Xikwembu a wu twisiseki kahle. Laha vona a va vona onge Nawu a wu nga veki mhaka hi ku kongoma, a va wu tatisa hi swinawana swa vona, va endlela leswaku vanhu va nga tirhisi ripfalo ra vona ntsena. Varhangeri lava va vukhongeri a va ringeta ku luka milawu leyi lawulaka mahanyelo ya vanhu etimhakeni hinkwato, ni leti nga nyawuriki. *

12. Vafarisi a va tilanguta njhani?

¹² Josephus, n’wamatimu wa Muyuda wa lembe-xidzana ro sungula u swi veka erivaleni leswaku Vafarisi a va tivona va ri vanhu va musa, vo rhula ni lava lulameke, naswona a va vona va wu fanelekela kahle ntirho wa vona. Kunene, van’wana va vona a va ringeta hakunene. U nga ha ehleketa hi Nikodema. (Yohane 3:1, 2; 7:50, 51) Hi ku famba ka nkarhi, van’wana va vona va ve Vakreste. (Mintirho 15:5) Pawulo muapostola la nga Mukreste u tsale hi ta Vayuda van’wana vo tanihi Vafarisi a ku: “Va xi hisekela Xikwembu; kambe ku nga ri hikwalaho ka vutivi lebyi kongomeke.” (Varhoma 10:2) Kambe Tievhangeli ti va hlamusela hilaha a va vonaka hakona eka mani na mani—tanihi vanhu va manyunyu, lava tivonaka, lava tiendlaka van’wavunene, lava xopaxopaka swihoxo swa van’wana ni lava tekelaka van’wana ehansi.

Langutelo Ra Yesu

13. Yesu u vule yini malunghana ni Vafarisi?

¹³ Yesu u sole vatsari ni Vafarisi tanihi lava nga ni vukanganyisi. “Va bohelela mindzhwalo yo tika va yi tlhandleka emakatleni ya vanhu, kambe vona hi voxe a va tiyimiselanga ku yi susumeta hi ritiho ra vona.” Ina, ndzhwalo wa kona a  wu tika naswona joko leri a ri tlhandlekiwe vanhu a ri tika. Yesu u ye emahlweni a vitana vatsari ni Vafarisi a ku i “swiphukuphuku.” Xiphukuphuku xi nga va ni khombo eka vaaki. Yesu u tlhele a vula leswaku vatsari ni Vafarisi i “vakongomisi lava feke mahlo” a tlhela a vula leswaku va “honise timhaka ta ntikelo lowukulu ta Nawu, ku nga vululami, tintswalo ni vutshembeki.” I mani loyi a a ta lava leswaku Yesu a n’wi teka tanihi Mufarisi?—Matewu 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ndlela leyi Yesu a khomeke Matewu la vuriwaka Levhi ha yona yi kombisa yini malunghana ni tindlela ta Vafarisi? (b) Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi nga yi dyondzaka eka mhaka leyi?

¹⁴ Un’wana ni un’wana la hlayaka rungula ra Tievhangeli a nga swi vona leswaku Vafarisi vo tala a va ri njhani. Endzhaku ka loko Yesu a vitane Matewu la vuriwaka Levhi, loyi a a ri muluvisi leswaku a va mudyondzisiwa wa yena, Levhi u n’wi amukele hi ku n’wi endlela nkhuvo lowukulu. Rungula ra kona ri ri: “Hikwalaho ka leswi Vafarisi ni vatsari va vona, va sungula ku n’unun’uta eka vadyondzisiwa va yena, va ku: ‘Ha yini mi dya mi tlhela mi nwa ni valuvisi ni vadyohi?’ Yesu a va angula a ku: ‘. . . Ndzi tele ku ta vitanela vadyohi eku hundzukeni, ku nga ri vanhu lava lulameke.’”—Luka 5:27-32.

¹⁵ Levhi u twisise swin’wana leswi Yesu a swi vuleke hi nkarhi wolowo: “Kutani, fambani, mi ya dyondza nhlamuselo ya marito lawa, ‘Ndzi lava tintswalo, ku nga ri xitlhavelo.’” (Matewu 9:13) Hambileswi Vafarisi a va vula leswaku va pfumela eka matsalwa ya vaprofeta va Vaheveru, a va ma amukelanga marito lawa lama humaka eka Hosiya 6:6. Eka vona a swi antswa ku namarhela ndhavuko ku ri na ku kombisa tintswalo. Un’wana ni un’wana wa hina a nga ha tivutisa leswaku, ‘Xana ndzi dume hi ku namarhela milawu yo karhi ntsena, yo tanihi leyi ngo va langutelo ra munhu kumbe mianakanyo leyi vo tala va yi vonaka yi ri ya vutlhari? Kumbe xana van’wana va anakanya leswaku ndzi ni moya wo tsetselela ni musa?’

16. A wu ri wihi mukhuva wa Vafarisi, naswona hi nga endla yini leswaku hi nga fani na vona?

¹⁶ Vonani, vonani, vonani. Wolowo a ku ri mukhuva wa Vafarisi. Vafarisi a va tshamela ku languta xihoxo xin’wana ni xin’wana—ku nga ha va xa xiviri kumbe lexi anakanyiwaka. A va tshamela ku khwenutana hi vanhu, va va tsundzuxa hi ku tsana ka vona. Vafarisi a va tibuma hi ku humesa vukhume bya mintsembyana leyi nga nyawuriki yo tanihi musuzwane, aneta ni kumini. A va lava ku voniwa leswaku va tinyiketerile hi ndlela leyi a va ambala ha yona va tlhela va ringeta ku kongomisa tiko. Entiyisweni, loko swiendlo swa hina swi ta pfumelelana ni xikombiso xa Yesu, hi fanele hi papalata ku tshamela ku xopaxopa ni ku paluxa swihoxo swa van’wana.

Xana Yesu A A Swi Tamela Njhani Swiphiqo?

17-19. (a) Hlamusela ndlela leyi Yesu a xi tameleke ha yona xiyimo lexi a xi ta va xi vange mhaka leyikulu. (b) I yini lexi tikiseke xiyimo emhakeni leyi? (c) Loko a wu ri kona loko wansati loyi a ya eka Yesu, xana a wu ta va u endle yini?

¹⁷ Ndlela leyi Yesu a a tamela swiphiqo ha yona a yi hambane swinene ni ya Vafarisi. Xiya ndlela leyi Yesu a yi tameleke ha yona mhaka leyi a yi ta va yi vange xiphiqo lexikulu. A ku ri ya wansati loyi a a khomiwe hi vuvabyi byo khuluka ngati ku ringana malembe ya 12. Rungula ra kona u nga ri hlaya eka Luka 8:42-48.

¹⁸ Rungula ra Marka ri vula leswaku wansati loyi a a ‘tshukile a tlhela a rhurhumela.’ (Marka 5:33) Ha yini? Swi le rivaleni leswaku hileswi a a swi tiva leswaku u tlule Nawu wa Xikwembu. Hi ku ya hi Levhitika 15:25-28, wansati loyi a a ri ni nkhuluko wa ngati lowu nga tolovelekangiki a a ta va la nga basangiki ku kondza ngati ya kona yi yima, kutani a tlhandlekela hi vhiki. Xilo xin’wana ni xin’wana lexi a a xi khumba swin’we ni munhu un’wana ni un’wana loyi a vulavurisanaka na yena a a va la nyameke. Leswaku a ya fika eka Yesu, wansati loyi a a fanele a manyukuta entshungwini. Loko hi hlaya mhaka leyi endzhaku ka malembe ya 2 000, timbilu ta hina ti n’wi twela vusiwana.

¹⁹ Loko a wu ri kona hi siku rolero, a wu ta xi languta njhani xiyimo lexi? A wu ta va u te yini? Xiya leswaku Yesu u ve ni tintswalo ni rirhandzu eka wansati loyi a tlhela a n’wi anakanyela, naswona a nga kalanga a boxa swiphiqo swihi ni  swihi leswi a nga ha vaka a swi vangile.—Marka 5:34.

20. Loko Levhitika 15:25-28 a yi tirha namuntlha, xana a hi ta langutana ni ntlhontlho wihi?

²⁰ Xana hi nga dyondza swo karhi eka xiendlakalo lexi? A hi nge a wu ri nkulu evandlheni ra Vukreste namuntlha. Naswona a hi nge Levhitika 15:25-28 ya ha tirha eka Vakreste namuntlha kutani wansati la nga Mukreste a tlula nawu wolowo, a sala a pfilunganyekile naswona a titwa a nga pfuni nchumu. Xana a wu ta endla yini? Xana a wu ta n’wi khomisa tingana exikarhi ka vanhu hi ku n’wi holovela? U nga ha ku, “Doo, sweswo a ndzi nga ta swi endla! Hi ku landzela xikombiso xa Yesu, a ndzi ta ringeta ku n’wi kombisa musa, rirhandzu ni ku n’wi anakanyela.” Aha! Kambe ntlhontlho wa kona i ku swi endla hi xiviri, u tekelela xikombiso xa Yesu.

21. I yini lexi Yesu a xi dyondziseke vanhu malunghana ni Nawu?

²¹ Kahle-kahle, Yesu a a phyuphyisa vanhu ni ku va khutaza. Laha Nawu wa Xikwembu a wu vula nchumu wu nga jikajiki, a swi vula leswaku mhaka ya kona yi tano hakunene. Loko wu nga kongomanga, vanhu a va fanele va tirhisa mapfalo ya vona naswona swiboho swa vona a swi ta kombisa loko va rhandza Xikwembu. Nawu a wu nga va tsoni ntsako. (Marka 2:27, 28) Xikwembu a xi rhandza vanhu va xona, a xi tshama xi ri karhi xi va endlela leswinene, naswona a xi tshama xi lunghekele ku va tsetselela loko va hoxile. Na Yesu a a ri tano.—Yohane 14:9.

Vuyelo Bya Tidyondzo Ta Yesu

22. Ku dyondza eka Yesu swi siye vadyondzisiwa vakwe va ri ni vonelo rihi?

²² Lava va yingiseleke Yesu kutani va va vadyondzisiwa vakwe a va ma twisisa kahle marito lama nge: “Joko ra mina ra olova ni ndzhwalo wa mina wa vevuka.” (Matewu 11:30) A va kalanga va anakanya leswaku u va tikisela vutomi. A va ntshunxekile va tlhela va tsaka, naswona a va tsakela vuxaka lebyi a va ri na byona na Xikwembu ni hi xivona. (Matewu 7:1-5; Luka 9:49, 50) Va dyondze eka yena leswaku ku va murhangeri hi tlhelo ra moya swi lava leswaku u kota ku phyuphyisa van’wana, u titsongahata emianakanyweni ni le mbilwini ya wena.—1 Vakorinto 16:17, 18; Vafilipiya 2:3.

23. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi vadyondzisiwa va yi dyondzeke hi ku va na Yesu, naswona sweswo swi va pfune ku fikelela makumu wahi?

²³ Ku tlula kwalaho, vo tala va khumbiwe swinene hi mhaka ya ku tshama va ri ni vun’we na Kreste ni ku tekelela moya lowu a wu kombiseke. U byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Tanihi leswi Tatana a ndzi rhandzeke nileswi ndzi mi rhandzeke, tshamani erirhandzwini ra mina. Loko mi hlayisa swileriso swa mina, mi ta tshama erirhandzwini ra mina, tanihi leswi ndzi hlayiseke swileriso swa Tatana ivi ndzi tshama erirhandzwini rakwe.” (Yohane 15:9, 10) Leswaku va va vatirheli va Xikwembu ni malandza ya xona lamanene, a va fanele va ringeta ku tirhisa leswi va swi dyondzeke eka Yesu, loko va chumayela ni loko va dyondzisa vanhu mahungu lamanene ya Xikwembu ni loko va ri ni mindyangu ya vona ni vanghana va vona. Loko vamakwerhu va ya va engeteleka emavandlheni, a va fanele va tshama va ri karhi va tsundzuka leswaku ndlela ya yena a yi ri leyinene. Leswi a swi dyondziseke a ku ri ntiyiso, naswona ndlela leyi a a hanya ha yona a va fanele va yi navela hakunene.—Yohane 14:6; Vaefesa 4:20, 21.

24. Hi swihi swilo leswi hi faneleke hi swi tekelela eka xikombiso xa Yesu?

²⁴ Loko u anakanyisisa hi swin’wana swa swilo leswi hi buleke ha swona, xana u vona ku ri na laha u nga antswisaka kona? Xana wa pfumela leswaku minkarhi hinkwayo Yesu a a anakanya, a dyondzisa a tlhela a endla swilo hi ndlela leyi faneleke? Kutani, tiya nhlana. U hi khutaza hi marito lama nge: “Loko mi tiva swilo leswi, ma tsaka loko mi swi endla.”—Yohane 13:17.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Xana U Nga Hlamurisa Ku Yini?

• Swi vula yini eka wena ku va mudyondzisiwa wa Yesu?

• Yesu a a va khoma njhani vanhu van’wana?

• Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Yesu a dyondziseke ha yona?

• Yesu a a hambane njhani na Vafarisi?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Swifaniso eka tluka 18, 19]

Langutelo leri Yesu a a ri na rona hi vanhu a ri hambanile swonghasi ni ra Vafarisi!