Mhaka Ya Vutomi

Yehovha U Hi Dyondzise Ku Tiyisela Ni Ku Phikelela

HI KU VULA KA ARISTOTELIS APOSTOLIDIS

Le n’walungwini ehansi ka Ntshava ya Caucasus ku ni Pyatigorsk, ku nga doroba ra le Rhaxiya leri dumeke hi swicelwa swa rona ni maxelo lamanene. Ndzi tswaleriwe laha hi vahlapfa va Magriki hi 1929. Endzhaku ka malembe ya khume, hi tlhele hi va vahlapfa tanihi leswi hi sindzisiweke ku rhurhela eGrikiya, endzhaku ka ku yayarheriwa loku chavisaka ka rixaka loku hlohloteriweke hi Stalin.

LOKO hi rhurhele le Piraiévs, le Grikiya, rito “vahlapfa” ri ve ni nhlamuselo leyintshwa eka hina. A hi titwa hi ri switaswifamba hakunene. Hambileswi mina na buti wa mina a hi thyiwe mavito ya vativi va filosofi vambirhi lava dumeke va Magriki, ku nga Socrates na Aristotle, a hi nga tali ku ma twa mavito wolawo ma tirhisiwa. Vanhu hinkwavo a va hi vitana Swirhaxiyana.

Endzhakunyana ka ku sungula ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, mana wa mina la rhandzekaka u file. A ku ri yena la khomeke muti wa ka hina, kutani hi lahlekeriwe swinene. Leswi se a ri ni nkarhinyana a ri xihota, u ndzi dyondzise ku endla mintirho yo tala ya le kaya. Ndzetelo lowu wu ndzi pfune ngopfu hi ku famba ka nkarhi.

Nyimpi Ni Ntshunxeko

Nyimpi, ku fumiwa hi Manazi ni nhlaselo lowu phikelelaka wa tibomo wa mavuthu lama Hlanganeke a swi endla siku rin’wana ni rin’wana ri tikomba ri ri ro hetelela. Vusweti, ndlala ni rifu a swi ri swikulu. Ku sukela loko ndzi ri ni malembe ya 11, ndzi boheke ku tirha ni tata wa mina leswaku hi ta kota ku tihanyisa hi ri vanharhu. A ndzi swi kotanga ku kuma dyondzo leyi engetelekeke ya misava hileswi a ndzi nga xi tivi  kahle Xigriki, swin’we nileswi a ku ri ni nyimpi leyi veke ni vuyelo byo biha.

Ku fumiwa ka Grikiya hi Manazi ku hele hi October 1944. Endzhakunyana ka kwalaho, ndzi hlangane ni Timbhoni ta Yehovha. Ntshembo wa Bibele wa vumundzuku lebyi vangamaka ehansi ka Mfumo wa Xikwembu wu khumbe mbilu ya mina tanihi leswi a ndzi ri ni gome naswona minkarhi ya kona a yi dyisa mbitsi. (Pisalema 37:29) Xitshembiso xa Xikwembu xa vutomi lebyi nga heriki ehansi ka swiyimo swo rhula laha emisaveni xi ve murhi etimbangeni ta mina. (Esaya 9:7) Mina na tata wa mina hi khuvuriwe hi 1946, hi kombisa ku tinyiketela ka hina eka Yehovha.

Hi lembe leri tlhandlamaka, ndzi tsakele ku kuma xiavelo xa mina xo sungula xa ku va nandza la navetisaka (loyi endzhakunyana a vitaniweke nandza wa timagazini) eka vandlha ra vumbirhi leri sunguriweke le Piraiévs. Nsimu ya hina a yi suka le Piraiévs yi ya fika le Eleusis, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara ta kwalomu ka 50. Enkarhini wolowo a ku ri ni Vakreste vo tala lava totiweke hi moya lava a va ri evandlheni rero. Ndzi ve ni lunghelo ra ku tirha na vona ni ku dyondza eka vona. Ndzi tsakele ku va ni xinakulobye na vona hikuva a va ndzi chumbutela mintokoto yo tala malunghana ni matshalatshala ya vona lamakulu lawa a ma laveka leswaku va endla ntirho wo chumayela. Hi ku ya hi mintokoto ya vona, a swi ri erivaleni leswaku loko u ta tirhela Yehovha hi ku tshembeka, a swi lava leswaku u lehisa mbilu u tlhela u phikelela. (Mintirho 14:22) Ndza tsaka swinene leswi ku nga ni mavandlha lama tlulaka 50 ya Timbhoni ta Yehovha endhawini leyi namuntlha!

Ntlhontlho Lowu Nga Languteriwangiki

Hi ku famba ka nkarhi ndzi tolovelane na Eleni, nhwana la nga Mukreste, la rhandzekaka a tlhela a hiseka loyi a a tshama edorobeni ra Patras. Hi vutanile eku heleni ka 1952. Hambiswiritano, endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani Eleni u sungule ku vabya swinene. Madokodela ma kume leswaku u ni tshumba ebyongweni naswona xiyimo xa yena a xi chavisa. A a fanele a endliwa vuhandzuri hi ku hatlisa. Endzhaku ko kayakaya nkarhi wo leha, hi swi kotile ku kuma dokodela le Atena loyi—hambileswi a ku nga ri na switirho leswi ringaneke hi nkarhi wolowo—a a tiyimiserile ku pfumelelana ni tidyondzo ta hina ta vukhongeri ni ku endla vuhandzuri handle ka ngati. (Levhitika 17:10-14; Mintirho 15:28, 29) Endzhaku ka vuhandzuri, madokodela a ma ri ni ntshembo hi vumundzuku bya ntombhi ya mina, kambe ma vule leswaku vuvabyi bya yena byi nga ha tlhela byi vuya.

Xana a ndzi fanele ndzi endla yini eka xiyimo lexi? Hikwalaho ka xiyimo lexi hundzukeke, xana a ndzi fanele ndzi tshika ku n’wi teka kutani ndzi ntshunxeka? Doo! Loko ndzi n’wi vuta ndzi endle xitshembiso, kutani a ndzi lava ina wa mina a va ina. (Matewu 5:37) A ndzi kalanga ndzi anakanya hi ku n’wi tshika. Eleni u hlakarherilenyana a ri karhi a khathaleriwa hi sesi wa yena, kutani hi tekanile hi December 1954.

Endzhaku ka malembe manharhu,vuvabyi bya Eleni byi tlhele byi vuya, kutani dokodela la fanaka a tlhela a n’wi endla vuhandzuri. Enkarhini lowu u fike etshakwini ra byongo leswaku a ta tsuvula tshumba leri hi ku helela. Hikwalaho nsati wa mina u sale a lamarile naswona a nga ha swi koti kahle ku vulavula. Hi nkarhi wolowo hi sungule ku va ni swiphiqo leswintshwa leswi rharhanganeke. Hambi ku ri xintirhwana xitsongo xi ve xihinga lexikulu eka  nsati wa mina la rhandzekaka. Xiyimo xa yena lexi a xi nyanya ku biha xi lave leswaku hi endla ku cinca lokukulu eka swilo leswi a hi swi endla siku na siku. Ku tlula hinkwaswo, a swi lava ku lehisa mbilu ni ku phikelela.

Hi kona laha ndzetelo lowu ndzi wu kumeke eka Manana wu sunguleke ku tirha kona. Mixo wun’wana ni wun’wana, a ndzi lunghiselela swilo leswi nga ta tirhisiwa loko ku swekiwa, kutani Eleni a sweka. A hi tala ku rhamba vanhu, ku katsa ni vatirheli va nkarhi hinkwawo, vanhu lava a hi dyondza na vona Bibele ni Vakreste-kulorhi va le vandlheni lava a va pfumala. Hinkwavo a va vula leswaku swakudya leswi a swi nandziha hakunene! Mina na Eleni a hi khomisana emintirhweni yin’wana ya le ndlwini leswaku yindlu ya hina yi tshama yi basile naswona yi languteka. Xiyimo lexi, lexi karhataka swinene a xi ta ya emahlweni ku ringana malembe ya 30.

Ku Hiseka Ku Nga Khathariseki Ku Lamala

A ku ri xikhutazo lexikulu eka mina ni van’wana ku xiya leswaku a xi kona lexi a xi hunguta rirhandzu ra nsati wa mina eka Yehovha swin’we ni ku hisekela ka yena ntirho wa yena. Hi ku famba ka nkarhi naswona hi matshalatshala lama hambetaka, Eleni u swi kotile ku vulavula switsongo. A a rhandza ku vulavurisana ni vanhu exitarateni hi mahungu lamanene lama humaka eBibeleni. Loko ndzi ya endla swin’wana swa timhaka ta mabindzu, a ndzi famba na yena kutani ndzi paka movha endhawini leyi ku hundzaka vanhu vo tala. A a pfula fasitere ra movha kutani a kombela vanhu lava hundzaka leswaku va teka tikopi ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! Siku rin’wana u fambise tikopi ta 80 hi tiawara timbirhi. Hakanyingi a a tirhisa timagazini hinkwato ta khale leti a ti ri kona evandlheni. Eleni a a chumayela nkarhi na nkarhi na hi tindlela tin’wana.

Emalembeni hinkwawo lawa nsati wa mina a lamarile, a a tshama a ri na mina eminhlanganweni. A a nga si tshama a hundziwa hi ntsombano kumbe nhlengeletano, hambiloko hi boheka ku ya entsungeni hikwalaho ka ku xanisiwa ka Timbhoni ta Yehovha eGrikiya. Hambileswi a a lamarile, u tsakele ku ya emintsombanweni ya le Austria, Jarimani, Kipra ni le matikweni man’wana. Eleni a a nga si tshama a vilela kumbe ku nyenyela, hambiloko vutihlamuleri bya mina lebyi engetelekeke entirhweni wa Yehovha minkarhi yin’wana byi endla leswaku a nga kumi nkhathalelo lowu a wu lavaka.

Xiyimo lexi xi ndzi dyondzise dyondzo ya ku lehisa mbilu ni ku phikelela. Minkarhi yo tala ndzi swi vonile leswaku Yehovha a a ndzi pfuna. Vamakwerhu va titsone swilo swo tala leswaku va ta kota ku hi pfuna hi ndlela leyi va nga kotaka ha yona, kasi ni madokodela ma hi seketerile hi tintswalo. Emalembeni lawa hinkwawo yo nonon’hwa, a hi nga pfumali nchumu, hambileswi swiyimo swa hina swo tika a swi endla leswaku ndzi nga swi koti ku tirha nkarhi hinkwawo. Timhaka ta Yehovha ni ntirho wa yena minkarhi hinkwayo a swi rhangisiwa emahlweni.—Matewu 6:33.

Vo tala va hi vutisile leswaku i yini lexi hi tiyiseke eminkarhini yoleyo yo nonon’hwa. Loko ndzi anakanya ha swona, ndza swi xiya leswaku dyondzo ya munhu hi xiyexe ya Bibele, ku khongela Xikwembu swi huma embilwini, ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya  Vukreste ni ku hlanganyela hi ku hiseka entirhweni wo chumayela swi hi nyike matimba ya ku tiyisela ni ku phikelela. Minkarhi hinkwayo a hi tsundzuka marito lama khutazaka ya Pisalema 37:3-5: “Tshemba Yehovha u endla leswinene; . . . Kuma ntsako lowu heleleke eka Yehovha . . . Andlala ndlela ya wena eka Yehovha, u n’wi tshemba, yena u ta teka goza.” Ndzimana yin’wana leyi a yi ri ya nkoka eka hina a ku ri Pisalema 55:22: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, u ta ku seketela.” Ku fana ni n’wana la tshembaka tata wa yena hi ku helela, a hi lahlelanga mindzhwalo ya hina ntsena eka Yehovha kambe hi tlhele hi yi siya na yena.—Yakobo 1:6.

Hi April 12, 1987, loko nsati wa mina a ri karhi a chumayela emahlweni ka yindlu ya hina, nyangwa lowu tikaka wa nsimbi wu pfaleke hi matimba endzhaku ka yena, wu n’wi lahlela etlhelo ka ndlela, a sala a vaviseke swinene. Hikwalaho ka sweswo u hete malembe manharhu a titivarile. U fe eku sunguleni ka 1990.

Ku Tirhela Yehovha Hilaha Ndzi Nga Kotaka Hakona

Le ndzhaku hi 1960, ndzi vekiwe ku va nandza wa vandlha le Nikaia, ePiraiévs. Ku sukela hi nkarhi wolowo, ndzi ve ni lunghelo ra ku pfuna emavandlheni man’wana yo hlaya le Piraiévs. Hambileswi ndzi nga vangiki ni vana va mina vini, ndzi tsakele ku pfuna vana vo tala va moya leswaku va tiya entiyisweni. Van’wana va vona sweswi i vakulu va vandlha, malandza ya vutirheli, maphayona ni swirho swa ndyangu wa Bethele.

Endzhaku ka loko ku tlhele ku va ni xidemokrati eGrikiya hi 1975, Timbhoni ta Yehovha ti swi kotile ku khoma mintsombano ya tona hi ku ntshunxeka, ti nga boheki ku tumbela emakhwatini. Ntokoto lowu van’wana va hina hi veke na wona loko hi ri karhi hi hlela mintsombano entsungeni wu tirhe swinene sweswi. Hikwalaho, ndzi tsakele ku va ni lunghelo ra ku tirha eka tikomiti to hambana-hambana ta mintsombano hi malembe yo tala.

Kutani, hi 1979 ku endliwe malunghiselelo ya ku aka Holo ya Tinhlengeletano yo sungula eGrikiya, ehandle ka Atena. Ndzi averiwe ku pfuneta eku hleleni ni le ku akeni ka muako lowu lowukulu. Ntirho lowu na wona a wu lava ku lehisa mbilu ni ku phikelela swinene. Ku tirha malembe manharhu ni madzana ya vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava tinyiketeleke swi simeke xiboho lexi tiyeke xa rirhandzu ni vun’we exikarhi ka hina. Swilo leswi a swi endleka loko hi aka muako lowu a ndzi swi rivali.

Ku Enerisa Swilaveko Swa Moya Swa Vabohiwa

Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani ndzi kume lunghelo rin’wana lerintshwa. Ekusuhi ni nsimu ya vandlha ra ka hina le Korydallos, ku ni rin’wana ra makhotso lamakulu eGrikiya. Ku sukela hi April 1991, ndzi hlawuriwe leswaku ndzi endzela khotso leri vhiki rin’wana ni rin’wana tanihi mutirheli wa Timbhoni ta Yehovha. Ndzi pfumeleriwe ku fambisa tidyondzo ta Bibele ni minhlangano ya Vukreste ni vabohiwa lava tsakelaka. Vo tala va vona va endle ku hundzuka lokukulu, va kombisa leswaku Rito ra Xikwembu ri ni matimba lamakulu. (Vaheveru 4:12) Leswi swi tsakise vatirhi va le khotsweni swin’we ni vabohiwa van’wana. Vabohiwa van’wana lava ndzi dyondzeke na vona Bibele se va ntshunxiwile naswona sweswi i vahuweleri va mahungu lamanene.

Ku ringana nkarhi wo karhi ndzi dyondze ni vaxavisi vanharhu lavakulu va swidzidzirisi. Loko va ri karhi va endla nhluvuko wa moya, va te edyondzweni ya Bibele va byevule malebvu, va kame misisi ya vona kahle naswona va ambale hembe ni thayi exikarhi ka August—yin’wana ya tin’hweti leti hisaka swinene eGrikiya! Mukongomisi wa khotso, ndhuna ya varindzi va khotso ni vatirhi van’wana va hatlise va huma etihofisini ta vona va ta tivonisa. A va nga swi tshembi leswi a va swi vona!

Nchumu wun’wana lowu khutazaka wu humelele le khotsweni ra vavasati. Ku sunguriwe dyondzo ya Bibele ni wansati loyi a gweviwe ku tshama vutomi hinkwabyo ekhotsweni hikwalaho ko dlaya. A a tiviwa a ri munhu wo ala ku byeriwa. Hambiswiritano, hi ku hatlisa ntiyiso wa Bibele lowu a a wu dyondza wu n’wi pfune swinene leswaku a hundzula vutomi byakwe, lerova vo tala va vule leswaku a a fana ni nghala leyi hundzukeke xinyimpfana! (Esaya 11:6, 7)  Endzhakunyana mukongomisi wa khotso u sungule ku n’wi xixima ni ku n’wi tshemba. Swi ndzi tsakise ngopfu ku n’wi vona a endla nhluvuko lowunene wa moya ku fikela laha a tinyiketelaka eka Yehovha.

Ku Pfuna Lava Vabyaka Ni Vadyuhari

Leswi nsati wa mina a vabyeke nkarhi wo leha swi ndzi pfunile leswaku ndzi xalamukela swilaveko swa lava vabyaka ni lava dyuhaleke exikarhi ka hina. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko minkandziyiso ya hina yi humesa swihloko leswi hi khutazaka ku va pfuna hi ndlela ya rirhandzu vanhu vo tano, a ndzi nga ha yimayimi. Swihloko swo tano a ndzi swi rhandza ngopfu kutani a ndzi swi hlengeleta. Endzhaku ka malembe, ndzi tiendlele fayele leyi nga ni matluka lama tlulaka dzana ya swihloko leswi—ndzi sungula hi xihloko lexi nge “Ku Anakanyela Vanhu Lava Dyuhaleke Ni Lava Xanisekaka,” eka nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa July 15, 1962. Swo tala swa swihloko leswi swi kombisa leswaku i swinene leswaku vandlha ha rin’we ri hlela ku pfuna lava vabyaka ni lava dyuhaleke.—1 Yohane 3:17, 18.

Vakulu va hlawule vamakwerhu vo karhi va xinuna ni va xisati lava khathalelaka swilaveko swa lava vabyaka ni lava dyuhaleke evandlheni ra ka hina. Hi hlawule vatirhi vo tirhandzela hi va hlela hi mintlawa yo hambana-hambana—van’wana va pfuna ninhlikanhi, van’wana va pfuna vusiku hinkwabyo, van’wana va pfuneta hi swo famba ha swona kasi van’wana a va pfuneta siku hinkwaro loko ku ri ni xilaveko. Lava vo hetelela a va tirha ku fana ni maphorisa lama tshamaka ma lunghekele ku ya kwihi ni kwihi laha ma lavekaka kona.

Vuyelo bya matshalatshala wolawo a byi khutaza. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati la vabyaka loyi a a tshama a ri swakwe u kumiwe a titivarile siku rin’wana loko a endzeriwa. Hi tivise makwerhu wa xisati loyi a a tshama ekusuhi loyi a a ri na movha. U yise makwerhu loyi wa xisati la vabyaka exibedlhele xa le kusuhi hi xihatla lexikulu—hi timinete ta khume ntsena! Madokodela ma vule leswaku leswi swi ponise vutomi bya yena.

Ndlela leyi swirho swa ntlawa lowu swi tlangeriwaka ha yona hi lava vabyaka ni vadyuhari ya tsakisa swinene. Ku va ni ntshembo wa ku ya hanya ni vamakwerhu lava emafambiselweni lamantshwa ya Xikwembu ehansi ka swiyimo swo hambana-hambana swi nyika matimba. Vuyelo byin’wana i ku tiva leswaku va pfuniwile leswaku va tiyisela hikwalaho ka nseketelo lowu va wu kumeke hi nkarhi lowu a va xaniseka ha wona.

Ku Phikelela Swi Tise Vuyelo

Sweswi ndzi nkulu eka rin’wana ra mavandlha ya le Piraiévs. Hambileswi se ndzi kuleke naswona ndzi nga ni swiphiqo swa rihanyo, ndza tsaka leswi ndza ha hlanganyelaka hi ku hiseka emintirhweni ya vandlha.

Loko malembe ma ri karhi ma famba, swiyimo leswi nonon’hwaka, mintlhontlho yo tika ni swiendlakalo leswi nga languteriwangiki swi lave xivindzi lexikulu ni ku phikelela. Kambe, minkarhi hinkwayo Yehovha u ndzi nyike matimba lawa ndzi ma lavaka ya ku hlula swiphiqo leswi. Nkarhi na nkarhi ndzi vona ntiyiso wa marito ya mupisalema lama nge: “Loko ndzi ku: ‘Kunene nenge wa mina wu ta dedeleka,’ Oho Yehovha, musa wa wena wa rirhandzu wu hambete wu ndzi seketela. Loko miehleketo ya mina leyi ndzi karhataka yi tele endzeni ka mina, nchavelelo wa wena wu sungule ku vukarha moya-xiviri wa mina.”—Pisalema 94:18, 19.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri na nsati wa mina Eleni, endzhaku ka vuhandzuri byakwe bya vumbirhi, hi 1957

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Entsombanweni le Nuremberg, eJarimani hi 1969

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ntlawa wa vamakwerhu lava pfuneke vavabyi ni vadyuhari