Mhaka Ya Vutomi

Ku Tirha Hi Moya Wa Ku Tinyikela

HI KU VULA KA DON RENDELL

Manana u fe hi 1927 loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu ntsena. Kambe ripfumelo rakwe ri byi khumbe swinene vutomi bya mina. Leswi swi endlekise ku yini?

MANANA a a ri xirho lexi hisekaka xa Kereke ya Nghilandhi loko a tekana na Tatana, loyi a a ri socha leri nga ni vutshila. Sweswo swi endleke emahlweni ka Nyimpi yo Sungula ya Misava. Nyimpi yo Sungula ya Misava yi sungule hi 1914, naswona Manana u kanetane ni mufundhisi wakwe hileswi a a khutaza vanhu ekerekeni leswaku va nghenela ntirho wa vusocha. Mufundhisi u te yini? “Muka khegu, u nga tihlanganisi nhloko hi swivutiso swo tano!” Sweswo a swi n’wi enerisanga.

Hi 1917 loko nyimpi yi hisa, Manana u ye a ya vona “Photo-Drama of Creation.” Leswi a a khorwiseka leswaku u kume ntiyiso, u nambe a tshika kereke yakwe a sungula ku hlanganyela ni Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona hi nkarhi wolowo. U hlanganyele ni vandlha ra le Yeovil, doroba ra le kusuhi ni ximutana xa ka hina xa West Coker, emugangeni wa Somerset le Nghilandhi.

Hi ku hatlisa Manana u byele vamakwavo va yena va xisati vanharhu swilo leswintshwa leswi a swi dyondzeke. Swirho swa khale swa vandlha ra Yeovil swi ndzi hlamusele leswaku Manana ni makwavo wakwe wa xisati Millie a va famba-famba hi swikanyakanya ensin’wini ya ka hina leyikulu ya le makaya, va fambisa tibuku to pfuneta ku dyondza Bibele leti nge Studies in the Scriptures. Kambe, lexi vavisaka eka tin’hweti ta yena to hetelela ta 18, Manana a a tshama a etlele hileswi a a khomiwe hi vuvabyi bya rifuva, lebyi a byi nga tshunguleki hi nkarhi wolowo.

Ku Kombisa Moya Wa Ku Tirha Hi Ku Tinyikela

Mhani-ntsongo Millie, loyi hi nkarhi wolowo a a tshama na hina, u khathalele Manana loko  a sungula ku vabya a tlhela a khathalela mina na Joan, makwerhu wa mina wa xisati loyi a a ri ni malembe ya nkombo. Loko Manana a fa, xikan’we-kan’we Mhani-ntsongo Millie u vule leswaku u ta hi khathalela. Leswi Tatana a tsakele ku rhuliwa ndzhwalo, u hatle a pfumela leswaku Mhani-ntsongo Millie a namba a tshama na hina.

Hi n’wi rhandzile mhani-tsongo wa hina naswona swi hi tsakisile leswi a a ta tshama na hina. Kambe ha yini a endle xiboho xexo? Endzhaku ka malembe yo tala, Mhani-ntsongo Millie u hi byele leswaku a a swi tiva leswaku u ni vutihlamuleri bya ku aka eka masungulo lama vekiweke hi Manana—ya ku dyondzisa mina na Joan ntiyiso wa Bibele—tanihi leswi a a swi vona leswaku Tatana a nge pfuki a swi endlile sweswo, hileswi a a nga ri na mhaka na vukhongeri.

Endzhakunyana ka sweswo, hi tlhele hi xiya leswaku Mhani-ntsongo Millie a a tiendlele xiboho xin’wana xa yena n’wini. Leswaku a ta hi khathalela kahle, a a nga tiyimiselanga ku tekiwa. A a tinyikerile hakunene! Mina na Joan hi ni swivangelo leswinene swa ku n’wi nkhensa hi mbilu hinkwayo. Hinkwaswo leswi Mhani-ntsongo Millie a hi dyondziseke swona swin’we ni xikombiso lexinene lexi a hi vekeleke xona a hi swi rivalanga.

Nkarhi Wa Ku Endla Xiboho

Mina na Joan a hi nghena xikolo xa le mugangeni wa ka hina xa Kereke ya Nghilandhi laha Mhani-ntsongo Millie a byeleke nhloko ya xikolo xa hina hi ku kongoma malunghana ni vukhongeri bya hina. Loko vana lavan’wana va ya ekerekeni, hina a hi tiyela ekaya, kasi loko mufundhisi a ta dyondzisa exikolweni, a hi hambana ni vana lavan’wana kutani hi nyikiwa tindzimana ta Matsalwa leswaku hi ti nhlokohata. Leswi swi ndzi pfune ngopfu, tanihi leswi tindzimana leti ti dzikeke emianakanyweni ya mina.

Ndzi tshike xikolo loko ndzi ri ni malembe ya 14 leswaku ndzi ya dyondzela ku endla chizi ku ringana malembe ya mune efemeni yo endla tichizi. Ndzi tlhele ndzi dyondza ku tlanga piyano, naswona a ndzi tihungasa hi vuyimbeleri ni ncino lowu vuriwaka ballroom. Hambileswi ntiyiso wa Bibele a wu dzime timitsu embilwini ya mina, a wu nga si ndzi susumetela ku teka goza. Kutani siku rin’wana hi March 1940, Mbhoni yin’wana leyi dyuhaleke yi ndzi rhambe leswaku ndzi famba na yona enhlengeletanweni le Swindon, mpfhuka wa kwalomu ka 110 wa tikhilomitara. Albert D. Schroeder, loyi a a ri mutirheli la ungamelaka wa Timbhoni ta Yehovha le Britain, u nyikele nkulumo ya le rivaleni. Nhlengeletano yoleyo yi endle leswaku ndzi tianakanya.

Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava se a yi hisa. A ndzi fanele ndzi endla swo karhi hi vutomi bya mina. Ndzi tibohe ku tlhelela eHolweni ya Mfumo ya Yeovil. Eka nhlangano wo sungula lowu ndzi yeke eka wona, ku tivisiwe leswaku ku ta sunguriwa ntirho wa ku nyikela vumbhoni exitarateni. Hambileswi vutivi bya mina a byi nga nyawuli, ndzi tinyiketele ku hlanganyela entirhweni lowu, leswi hlamariseke vunyingi bya vanhu lava a va tivula vanghana va mina lava a va ndzi hlekula loko va hundza ekusuhi na mina!

Ndzi khuvuriwile hi June 1940, edorobeni ra Bristol. Ku nga si hela nh’weti ndzi tsarise ku va phayona ra nkarhi hinkwawo—muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo. A ndzi tsake swinene loko endzhakunyana makwerhu wa xisati na yena a kombisa ku tinyiketela ka yena hi ku khuvuriwa!

Ku Phayona Hi Nkarhi Wa Nyimpi

Loko nyimpi se yi ri na lembe yi sungurile, ndzi kume maphepha lawa a ma ndzi vitanela ku ya evusocheni. Leswi a ndzi tsarise le Yeovil leswaku ripfalo ra mina a ri ndzi pfumeleli ku ya enyimpini, ndzi boheke ku ya yima emahlweni ka huvo le Bristol. Ndzi fambe na John Wynn hi ya phayona le Cinderford, eGloucestershire, naswona endzhakunyana hi ye le Haverfordwest ni le Carmarthen,  le Wales. * Endzhakunyana, loko ndzi tengisiwa le Carmarthen, ndzi gweviwe ku tshama tin’hweti tinharhu le khotsweni ra Swansea, ndzi tlhela ndzi rihisiwa £25—mali leyi a yi tele ngopfu hi nkarhi wolowo. Endzhaku ka sweswo, ndzi gweviwe ku tshama tin’hweti tin’wana tinharhu hikwalaho ka leswi ndzi tsandzekeke ku hakela mali leyi ndzi rihisiweke yona.

Loko ndzi tengisiwa ra vunharhu, ndzi vutisiwile: “Xana a wu swi tivi leswaku Bibele yi ri, ‘Tlheriselani swilo swa Khezari eka Khezari’?” Loko ndzi hlamula ndzi te: “Ina ndza swi tiva sweswo, kambe ndzi tsakela ku hlaya ni xiphemu xo hetelela xa ndzimana yoleyo: ‘kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.’ Mina ndzi le ku endleni ka sweswo.” (Matewu 22:21) Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ndzi kume papila leri a ri ndzi byela leswaku xikoxo xa leswaku ndzi nghenela ntirho wa vusocha xi herisiwile.

Eku sunguleni ka 1945, ndzi komberiwe ku ya tirha ni ndyangu wa Bethele wa le London. Hi vuxika lebyi landzelaka, Nathan H. Knorr, loyi a a rhangela eku hleleni ka ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo, swin’we ni matsalana wa yena Milton G. Henschel, va hi endzerile eLondon. Vamakwerhu lava ha riki vantshwa va nhungu lava humaka eBritain va nghenisiwe eka ntlawa wa vunhungu wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower leswaku va ta leteriwa ku va varhumiwa, naswona a ndzi ri un’wana wa vona.

Swiavelo Swa Vurhumiwa

Hi May 23, 1946, hi tlutile hi suka ehlalukweni leritsongo ra Cornish le Fowey hi xikepe xa nkarhi wa nyimpi xa Liberty. Mulawuri wa hlaluko, ku nga Kaputeni Collins, a a ri Mbhoni ya Yehovha, naswona loko hi suka ehlalukweni u be bele. Hinkwerhu a hi nga ha titivi loko hi vona leswaku ribuwu ra Nghilandhi ri ya ri nyamalala. Ku tsemakanya lwandle ra Atlantic a swi tika swinene, kambe endzhaku ka masiku ya 13 hi fike hi hlayisekile le United States.

Ku ya eNhlengeletanweni ya swa le Tilweni ya Matiko lama Tsakeke, ya masiku ya nhungu le Cleveland, Ohio, ku sukela hi August 4 ku ya ka 11, 1946, swi ve nchumu lowu nga rivalekiki. A ku ri ni vanhu va 80 000, ku katsa ni vapfhumba va 302 lava humaka ematikweni man’wana ya 32. Entsombanweni wolowo ku humesiwe magazini lowu nge Xalamuka! * ku tlhela ku humesiwa xibukwana xo pfuneta ku dyondza Bibele lexi nge “Let God Be True” eka ntshungu wolowo lowu a wu ri ni tinghitsi.

Hi thwase eGilead hi 1947, kutani mina na Bill Copson hi averiwe ku ya aEgipta. Kambe loko hi nga si famba, Richard Abrahamson u ndzi letele ku tirha ehofisini le Bethele ya le Brooklyn. Hi fikele le Aleksandriya, naswona ndzi tolovele vutomi bya le Vuxa Xikarhi hi ku hatlisa. Hambiswiritano, ku dyondza Xiarabu a swi nga olovi, naswona a ndzi boheka ku tirhisa makhadi yo nyikela vumbhoni hi tindzimi ta mune.

Bill Copson u tshame malembe ya nkombo, kambe a va pfumelanga ku pfuxeta vhisa ya mina endzhaku ka loko ndzi hete lembe, kutani ndzi boheke ku famba etikweni rero. Lembe rolero ra vurhumiwa ndzi ri teka ri ri leri vekeke mihandzu swinene evuton’wini bya mina. Ndzi ve ni lunghelo ra ku fambisa tidyondzo ta Bibele ta le kaya to tlula 20 vhiki na vhiki, naswona van’wana va lava  va dyondzeke ntiyiso hi nkarhi wolowo va ha dzunisa Yehovha hi ku hiseka. Loko ndzi suka aEgipta ndzi averiwe ku ya eKipra.

EKipra Ni Le Israyele

Ndzi sungule ku dyondza ririmi lerintshwa, ku nga Xigriki kunwe ni ririmi rin’wana ra kwalaho. Endzhakunyana, loko Anthony Sideris a averiwe ku ya le Grikiya, ndzi averiwe ku langutela ntirho le Kipra. Hi nkarhi wolowo hofisi ya rhavi ra le Kipra a yi tlhela yi khathalela ntirho le Israyele, naswona ndzi tlhele ndzi va ni lunghelo ra ku endzela Timbhoni ti nga ri tingani ta kwalaho nkarhi na nkarhi, ndzi ri ni vamakwerhu van’wana.

Eka riendzo ra mina ro sungula ro ya eIsrayele, hi khome nhlengeletano leyitsongo ekhefini le Haifa, laha a ku ri ni vanhu va 50 kumbe 60. Hi nyikele nongonoko wa nhlengeletano hi tindzimi ta tsevu, tanihi leswi a hi hambanisa vayingiseri hi ku ya hi tindzimi ta vona! Hi nkarhi wun’wana, ndzi swi kotile ku kombisa vanhu va le Yerusalema filimi leyi humesiweke hi Timbhoni ta Yehovha, naswona ndzi nyikele nkulumo ya le rivaleni leyi ku vulavuriweke kahle ha yona eka phepha-hungu ra Xinghezi.

A ku ri ni Timbhoni ta kwalomu ka 100 le Kipra hi nkarhi wolowo, naswona a ti fanele ti ri lwela hi matimba ripfumelo ra tona. Mintlawa ya vapfukeri leyi a yi rhangeriwa hi vafundhisi va Kereke ya Greek Orthodox a yi kavanyeta tinhlengeletano ta hina, naswona a ndzo sungula ku hoxiwa hi maribye loko ndzi ri karhi ndzi chumayela etindhawini ta le makaya. Xiyimo xi lave leswaku ndzi dyondza ku hatla ndzi suka endhawini leyi nga ni khombo! Exikarhi ka nkaneto wo tano wa tihanyi, a swi tiyisa ripfumelo ku vona varhumiwa vo tala va averiwa exihlaleni lexi. Dennis na Mavis Matthews swin’we na Joan Hulley na Beryl Heywood va te va ta tirha na mina le Famagusta, kasi Tom na Mary Goulden na Nina Constanti, la nga Mukipra la tswaleriweke le London, va ye le Limassol. Hi nkarhi lowu fanaka, Bill Copson na yena u rhumeriwe le Kipra kutani endzhakunyana a landzeriwa hi Bert na Beryl Vaisey.

Ku Pfumelelana Ni Swiyimo Leswi Cincaka

Eku heleni ka 1957, ndzi sungule ku vabya naswona a ndzi nga ha swi koti ku ya emahlweni ni xiavelo xa mina xa vurhumiwa. Hi gome, ndzi anakanye leswaku loko ndzi ta hlakarhela ndzi fanele ndzi tlhelela le Nghilandhi, laha ndzi yeke emahlweni ndzi phayona ku fikela hi 1960. Makwerhu wa xisati ni nuna wakwe va ndzi rhurherile, kambe swiyimo a swi cincile. Swilo se a swi n’wi tikela swinene Joan. Handle ko khathalela nuna wakwe swin’we ni n’wana wa vona wa nhwanyana eka malembe ya 17 lawa a ndzi nga ri kona, hi rirhandzu u khathalele tata wa hina na Mhani-ntsongo Millie, lava se a va dyuharile naswona a va nga ha ri na rihanyo lerinene. Xilaveko xa ku landzela xikombiso xa mhani-ntsongo wa mina xa ku tinyikela xi ve erivaleni, kutani ndzi tshame na makwerhu wa xisati kukondza mhani-ntsongo na Tatana va fa.

A swi ta olova swinene ku namba ndzi tshama eNghilandhi, kambe endzhaku ko wisanyana ndzi titwe ndzi ri ni nandzu wa ku tlhelela exiavelweni xa mina. Xana nhlengeletano ya Yehovha a yi tirhisanga mali yo tala yi ndzi letela? Kutani hi 1972 ndzi tlhelele le Kipra leswaku ndzi ya phayona kona nakambe.

Nathan H. Knorr u tile a ta hlela ntsombano lowu a wu ta khomiwa hi lembe leri tlhandlamaka. Loko a kuma leswaku ndzi vuyile, u endle xibumabumelo xa leswaku ndzi va mulanguteri wa xifundzha eka xihlala xexo hinkwaxo, ku nga lunghelo leri ndzi ri tsakeleke ku ringana malembe ya mune. Kambe xiavelo lexi a xi nga ri  matlangwana hikuva a ndzi fanele ndzi vulavula Xigriki minkarhi yo tala.

Nkarhi Wa Maxangu

A ndzi tshama na Paul Andreou, la nga Mbhoni ya Mukipra leyi vulavulaka Xigriki, eximutanini xa Karakoumi, evuxeni bya Kyrenia eribuweni ra le n’walungwini. Hofisi ya rhavi ya le Kipra a yi ri le Nicosia, edzongeni wa le Tintshaveni ta Kyrenia. Eku sunguleni ka July 1974, a ndzi ri le Nicosia loko ku sungula tsima ra ku susa Muungameri Makarios exitulwini, naswona ndzi vone yindlu ya yena ya vuhosi yi tshwa hi ndzilo. Loko se ndzi vona leswaku xiyimo xi ndzi pfumelela ku famba, ndzi hatle ndzi tlhelela le Kyrenia, laha a hi lunghiselela nhlengeletano ya xifundzha. Endzhaku ka masiku mambirhi ndzi twe bomo yo sungula yi lahleriwa ehlalukweni, kutani ndzi vona xibakabaka xi tele hi swihaha-mpfhuka swa nyimpi leswi tisaka masocha yo huma le Turkey.

Leswi a ndzi ri muaka-tiko wa le Britain, masocha ya le Turkey ma ndzi yise ehandle ka le Nicosia, laha ndzi konanisiweke hi vayimeri va Nhlangano wa Matiko lava vulavurisaneke ni hofisi ya rhavi. Kutani ndzi langutane ni ntirho wo chavisa wa ku famba exikarhi ka tintambhu ta riqingho ni ta gezi leti sohasohaneke ndzi ya emakaya lama tshikiweke eka tlhelo lerin’wana laha ku nga tshamiki munhu. A ndzi tsake swinene leswi mbulavurisano wa mina na Yehovha Xikwembu wu nga kavanyetiwangiki! Swikhongelo swa mina swi ndzi tiyisile enkarhini lowu wu tshikilelaka swinene evuton’wini.

A ndzi nga ha ri na nchumu, kambe a ndzi tsakile leswi ndzi hlayisekeke ehofisini ya rhavi. Hambiswiritano, xiyimo lexi a xi tlhaveriwanga hi dyambu. Ku nga si hela masiku ma nga ri mangani mavuthu lama hlaselaka se a ma lawula xiphemu xa le n’walungwini xa xihlala. Hi boheke ku suka eBethele, kutani hi ya le Limassol. A ndzi tsakile ku fika ndzi kota ku tirha ni komiti leyi vumberiweke ku khathalela vamakwerhu va 300 lava a va khumbiwe hi nkitsikitsi lowu, lava vo tala va vona a va nga ha ri na makaya.

Ku Cinciwa Kun’wana Ka Swiavelo

Hi January 1981, Huvo leyi Fumaka yi ndzi avele ku ya eGrikiya ndzi ya tirha ni ndyangu wa Bethele le Atena, kambe loko lembe ri hela, a ndzi tlhelele eKipra naswona ndzi averiwe ku va Muungameri wa Rhavi. Andreas Kontoyiorgis ni nsati wakwe Maro, lava ku nga Vakipra lava humaka le London, va ve “mpfuno lowu tiyisaka” eka mina.—Vakolosa 4:11.

Loko ku hela riendzo ra mufamberi wa marhavi, ku nga Theodore Jaracz hi 1984, ndzi kume papila leri humaka eka Huvo leyi Fumaka leri a ri ku: “Loko Makwerhu Jaracz a heta riendzo ra yena, hi ta tsakela leswaku u famba na yena eGrikiya.” A ku nga nyikeriwanga xivangelo, kambe loko hi fika le Grikiya, Komiti ya Rhavi yi hlayeriwe papila rin’wana leri humaka eka Huvo leyi Fumaka, leri a ri ndzi veka ku va Muungameri wa Rhavi etikweni rero.

Enkarhini lowu a ku tangunuka vugwinehi. Nakambe a ku ri ni swihehlo swo tala swa leswaku hi hundzula vanhu. Siku ni siku, vanhu va Yehovha a va khomiwa va yisiwa emahlweni ka tihuvo. A ku ri lunghelo lerikulu ku tiva vamakwerhu lava tiyiseleke miringo! Yin’wana ya milandzu ya vona yi kale yi ya tengiwa emahlweni ka Huvo ya le Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu, laha ku veke ni vuyelo lebyi hlamarisaka lebyi endleke leswaku ntirho  wo chumayela le Grikiya wu tswala mihandzu leyinene. *

Loko ndza ha tirhela eGrikiya ndzi kote ku ya emintsombanweni leyi ndzi nga yi rivaliki le Atena, Tesalonika ni le xihlaleni xa Rhoda ni xa Kreta. Ndzi hete malembe ya mune lama tsakisaka, lama veke ni mihandzu, kambe ku cinca kun’wana a ka ha ta—a ndzi ta tlhelela le Kipra hi 1988.

Ndzi Tlhelela Le Kipra Ni Le Grikiya

Loko ndza ha sukile le Kipra, vamakwerhu va kume ndhawu yo aka rhavi lerintshwa le Nissou, tikhilomitara ti nga ri tingani ku suka le Nicosia, naswona Carey Barber, la humaka le yindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn hi yena la nyikeleke nkulumo yo ri nyiketela. Swilo se a swi tshamisekile exihlaleni, naswona a ndzi tsakile ku tlhela ndzi vuya—kambe xiyimo a xi ta cinca ku nga ri khale.

Huvo leyi Fumaka yi amukele makungu ya ku aka kaya lerintshwa ra Bethele le Grikiya, tikhilomitara ti nga ri tingani en’walungwini wa Atena. Leswi a ndzi swi kota ku vulavula Xinghezi ni Xigriki, ndzi komberiwe ku tlhela ndzi ya tirha endhawini ya muako lowuntshwa hi 1990 leswaku ndzi ya va ntoloki ya ndyangu lowu wa vamakwerhu va matiko yo hambana-hambana lava a va tirha kwalaho. Ndza ha yi tsundzuka ndlela leyi a ndzi tsaka ha yona ku va endhawini leyi a ku akiwa eka yona hi awara ya tsevu nimixo hi ximumu, ndzi amukela madzana ya vamakwerhu lava vulavulaka Xigriki lava a va tinyiketele ku ta tirha swin’we ni ndyangu lowu a wu aka! A ndzi nge yi rivali ndlela leyi a va tshama va tsake ha yona swin’we ni ku hiseka ka vona.

Vafundhisi va kereke ya Greek Orthodox swin’we ni vaseketeri va vona va ringete ku nghena endhawini leyi a ku akiwa eka yona leswaku va kavanyeta ntirho wa hina, kambe Yehovha u swi twile swikhongelo swa hina, kutani hi sirheleriwile. Ndzi tshame endhawini leyi a ku akiwa eka yona ku kondza ndzi vona loko kaya lerintshwa ra Bethele ri nyiketeriwa hi April 13, 1991.

Ku Seketela Makwerhu Wa Xisati La Rhandzekaka

Hi lembe leri tlhandlamaka, ndzi tlhelele le Nghilandhi leswaku ndzi ya wisa, ndzi tshama ni makwerhu wa xisati ni nuna wakwe. Khombo ra kona, loko ndza ha ri kwalaho, nuna wa makwerhu u hlaseriwe hi vuvabyi bya mbilu kambirhi kutani a fa. Joan u ndzi seketele hi mbilu hinkwayo loko ndza ha ri murhumiwa. A swi nga talanga leswaku ku hela vhiki a nga ndzi tsalelanga papila a ndzi khutaza. Xikhutazo xo tano i nkateko lowukulu eka murhumiwa un’wana ni un’wana! Sweswi se a a ri noni leyi nga riki na rihanyo lerinene naswona a a lava mpfuno. Xana a ndzi fanele ndzi endla yini?

Thelma, n’wana wa Joan swin’we ni nuna wakwe ana se a va khathalela noni yin’wana yo tshembeka evandlheni ra ka vona, ku nga muzala wa hina loyi a a khomiwe hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki. Kutani endzhaku ko khongela swinene, ndzi anakanye ku tshama ndzi khathalela Joan. Ku cinca koloko a ku nga olovi, kambe ndzi ni lunghelo ra ku va nkulu ePen Mill, ku nga rin’wana ra mavandlha mambirhi lama nga eYeovil.

Vamakwerhu lava ndzi tirheke na vona entsungeni va tshamela ku ndzi bela riqingho va tlhela va ndzi tsalela mapapila, naswona ndzi swi tlangela ngopfu sweswo. Loko ndzo tshuka ndzi vula leswaku ndzi lava ku tlhelela le Grikiya kumbe eKipra, ndza swi tiva leswaku mathikithi ya mina ma ta fika hi ku tsopeta ka tihlo. Kambe se ndzi ni malembe ya 80 hi vukhale, naswona rihanyo ra mina ni matihlo ya mina a swa ha nyawuli. Swi ndzi khomisa gome leswi ndzi nga ha gingiritekiki ku fana ni khale, kambe malembe lawa ndzi ma heteke ndzi tirha le Bethele ma ndzi pfunile leswaku ndzi va ni mikhuva leyinene leyi ndzi vuyerisaka swinene namuntlha. Hi xikombiso, minkarhi hinkwayo ndzi hlaya ndzimana ya siku loko ndzi nga si dya swakudya swa ku fihlula. Ndzi tlhele ndzi dyondza ku hanyisana ni vanhu ni ku va rhandza—ku nga xilotlelo xa ku va murhumiwa la humelelaka.

Loko ndzi anakanya hi malembe yo tsakisa ya kwalomu ka 60 lawa ndzi ma heteke ndzi dzunisa Yehovha, ndza swi vona leswaku vutirheli bya nkarhi hinkwawo i xisirhelelo lexikulu naswona byi nyikela dyondzo leyinene ngopfu. Ndzi nga ma phindha hi mbilu hinkwayo marito lawa Davhida a ma vuleke eka Yehovha a ku: “U xisirhelelo lexi tlakukeke xa mina ni ndhawu yo balekela eka yona hi siku ra maxangu.”—Pisalema 59:16.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Mimepe leyi nga eka tluka 24]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

GRIKIYA

Atena

KIPRA

Nicosia

Kyrenia

Famagusta

Limassol

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Manana hi 1915

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Hi 1946 hi ri elwangwini ra Bethele ya le Brooklyn, mina (ndzi wa vumune ku suka eximatsini) ni vamakwerhu van’wana lava a va ri eka ntlawa wa vunhungu wa Gilead

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ndzi ri na Mhani-ntsongo Millie loko ndzi vuye ro sungula eNghilandhi