Vurhangeri Lebyinene—Ntlhontlho eMisaveni Hinkwayo

Wanuna wa kona a a ri mutsari tlhelo mutlhokovetseri. Mbilu ya yena a yi ri na ntshembo wa leswaku vumundzuku byi ta va byinene. Kwalomu ka malembe ya 90 lama hundzeke, u anakanye hi ndhawu “leyi mianakanyo ya vanhu yi nga ta ka yi nga ha chavi nchumu naswona va ta tshama va tlakuse tinhloko; vutivi byi ta kumeka mahala; misava yi ta va yi nga ha pandzeleriwanga hi mindzilikana; ku ta vulavuriwa ntiyiso ntsena; [naswona] vanhu va ta lwela ku endla swilo hi ku hetiseka.”

KUTANI mutsari loyi u kombise ntshembo wa leswaku siku rin’wana vanhu va le tikweni ra ka vona swin’we ni vanhu va le misaveni hinkwayo va ta tikuma va ri endhawini yo tano. Loko mutsari loyi wa switlhokovetselo la kumeke Sagwadi ra Nobel a ha hanya namuntlha, a a ta khomiwa hi tingana swinene. Ku nga khathariseki minhluvuko hinkwayo leyi endliweke, misava yi pandzeleriwe hi mindzilikana yo tala. Naswona vumundzuku bya vanhu a byi tsakisi.

Loko murimi un’wana a vutisiwe leswaku ha yini ku lo na swi pfuketana ku va ni madzolonga exikarhi ka mintlawa yo karhi ya le tikweni ra ka vona, u vule nchumu lowu a a anakanya leswaku hi wona xivangelo xa kona. U te: “Swi vangiwa hi varhangeri lava hombolokeke.” Ebukwini yakwe leyi nge Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, n’wamatimu Jonathan Glover u vula xivangelo lexi fanaka, a ku: “Ku herisiwa ka rixaka [etikweni rero] a ku humelelanga hi xitshuketa hikwalaho ka ku vengana ka tinxaka, kambe ku hleriwe hi vanhu lava a va lava ku sirhelela swikhundlha swa vona.”

 Loko ku sungule nyimpi exikarhi ka matiko mambirhi ya le khale ka Yugoslavia eku sunguleni ka va-1990, mutsari wa maphepha-hungu u te: “A hi hanyisana swin’we hi tsakile ku ringana malembe yo tala hiloko ku sungula mhaka ya ku dlayelana vana. Ha yini hi hanya hi ndlela leyi?”

Magidi ya tikhilomitara ku suka eYuropa ku ni tiko ra Indiya, ku nga ndhawu leyi mutlhokovetseri la boxiweke eku sunguleni a velekiweke eka yona. Eka mhaka leyi a yi ri ni xihloko lexi nge “Xana Tiko Ra Indiya Ri Nga Swi Kota Ku Tshama Ri Hlanganile?,” mutsari Pranay Gupte u te: ‘Vaaki va le Indiya lava endlaka tiphesente ta kwalomu ka 70 va le hansi ka malembe ya 30 hi vukhale, kambe a ku na varhangeri lava va vekelaka xikombiso lexinene.’

Ematikweni man’wana, varhangeri va boheke ku tshika swikhundlha swa vona hikwalaho ka swihehlo swa manyala. Kutani, hikwalaho ka swivangelo swo hambana-hambana, swa tikomba leswaku misava yi ni xiphiqo xa vurhangeri. Swiyimo swi tiyisekisa marito ya muprofeta un’wana la hanyeke malembe ya kwalomu ka 2 600 lama hundzeke. U te: “Ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.”—Yeremiya 10:23.

Xana ku ni ntlhantlho eka nhlomulo lowu nga kona sweswi emisaveni? I mani la nga rhangelaka vanhu emisaveni leyi vaaki va kona va nga hlaseriwiki hi madzolonga ni ku chava, laha vutivi bya ntiyiso byi kumekaka mahala hi xitalo, ni laha vanhu va nga ta hetelela va hetisekile?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]

Fatmir Boshnjaku