Ku Dzunisa Xikwembu eTintshaveni Ta Philippine

Loko u anakanya leswaku Philippine i tiko ra swihlala, u be kona. Nakambe i tiko ra tintshava to xonga. Eka Timbhoni ta Yehovha ku chumayela emadorobeni ni le mitini leyi nga le hansi ka tintshava a swi olova naswona a swi humesa mihandzu. Hambiswiritano, ku tirha endhawini leyi ya tintshava i mhaka yin’wana.

TINTSHAVA letikulu ta tiko leri ti hambane ngopfu ni timbuwa leti nga ni sava, tindhawu leti nga ni maribye ematini, tindhawu to phasela tinhlampfi, ni madoroba lama nga lo ntlwi, hi vanhu. Tintshava ti tlhela ti va xihinga lexikulu swinene eku chumayeleni ka “mahungu lamanene” ya Mfumo wa Xikwembu.—Matewu 24:14.

Swihlala leswi swa Philippine swi kumeka laha swihlala swimbirhi swi hlanganisiwaka hi vholkheno. Vholkheno leyi swi hlanganisaka yi endle tintshava to tontswa eswihlaleni leswikulunyana. Swihlala swo tlula 7 100 leswi endlaka tiko ra Philippine swi le yinhleni ya le vupela-dyambu ya xivandla lexi vitaniwaka Pacific Ring of Fire, ku nga xivandla lexi nga ni tivholkheno to tala. Hikwalaho, swi phuphuteriwe hi vholkheno, naswona swi tlhela swi engetela ku languteka ka tintshava. Ndhawu leyi yi nga ni swiganga yi hambanise vanhu va le tintshaveni ni van’wana. Swa tika ku fikelela vanhu lava hikuva a ku na mapatu lawa ku nga fambaka timovha.

Ku nga khathariseki swihinga leswi, Timbhoni ta Yehovha ti xiya xilaveko xa ku fikelela “vanhu va mixaka hinkwayo.” (1 Timotiya 2:4) Hikwalaho, Timbhoni ta le swihlaleni swa Philippine ti tirhe hi ku pfumelelana ni moya wa Esaya 42:11, 12: “Lava akeke eribyeni a va be nkulungwana. Vanhu a va huwelele hi matimba va ri ehenhla ka tintshava. A va nyike Yehovha ku vangama naswona a va twarise ku dzuneka ka yena va ri eswihlaleni.”

Matshalatshala lamakulu ya ku chumayela vanhu va le tintshaveni ma sungule malembe lama tlulaka 50 lama hundzeke. Endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, varhumiwa va pfunetile entirhweni lowu wo chumayela. Vaaki vo tala va kwalaho va amukele ntiyiso wa Bibele kutani na vona va twarisa ntiyiso lowu emitini leyi nga kwale tintshaveni. Leswi swi tise vuyelo lebyinene. Hi xikombiso, le Cordillera Central ku nga tintshava leti  nga en’walungwini wa Luzon, ku ni vahuweleri va mahungu lamanene lava tlulaka 6 000. Vo tala va vona i vaaka-tiko va kwalaho, lava katsaka Vaibaloi, Vaifugao ni Vakalinga.

Hambiswiritano, ka ha ri ni tindhawu leti swi tikaka ku ti fikelela le maninginingini ya tintshava. Kambe vanhu lava tshamaka kwalaho a va rivariwanga. Xana van’wana va vona va fikeleriwe njhani, naswona va angurise ku yini?

Ripfumelo Ra Xiviri Ri Siva Ndhavuko

En’walungwini wa xihlala xa Luzon, ku nga tindhawu ta le ntshaveni ta xifundzha xa Abra ku tshama Vatinggia. Vito leri ri nga va ri huma eka rito ra Ximalay xa khale ku nga tinggi, leri vulaka “ntshava.” Ra fanela hakunene! Vanhu lava va tivitana Vaitneg swin’we ni ririmi ra vona. Va pfumela eka xikwembu lexi vuriwaka Kabunian, naswona va hanya hi swiyilayila. Hi xikombiso, loko munhu loyi a kunguhataka ku ya kun’wana o entshemula, sweswo swa hlola. U fanele a yima tiawara to hlayanyana leswaku khombo ri suka endleleni yakwe.

Hi 1572, vanhu va le Spain va tise Vukhatoliki, kambe va tsandzekile ku dyondzisa Vatinggia Vukreste bya ntiyiso. Lava va veke Makhatoliki va hambete va namarhela tidyondzo ta vona ta Kabunian va tlhela va landzela mikhuva ya ka vona. Vanhu lava va sungule ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya Bibele hi va-1930 loko Timbhoni ta Yehovha ti sungula ku twarisa rungula ra Mfumo etintshaveni toleto. Vatinggia vo tala va timbilu letinene va sungule ku dzunisa Yehovha “va ri ehenhla ka tintshava.”

Hi xikombiso, Lingbaoan a a ri ndhuna leyi xiximiwaka swinene endhawini ya ka vona. A a wu rhandza swinene ndhavuko wa Vatinggia. “A ndzi landzelela mikhuva ya Vatinggia hi ku tshembeka. Loko ku dlayiwe munhu, a hi cina loko se a lahliwile, kutani hi ba tinsimbhi. A hi tlhela hi dlaya ni swiharhi hi endla magandzelo. A hi pfumela eka Kabunian, naswona a ndzi nga xi tivi Xikwembu xa le Bibeleni.” A a endla swilo leswi hambileswi a a ri Mukhatoliki wa nomu ntsena.

 Vatirheli lava nga Timbhoni ta Yehovha va te va ta chumayela endhawini leyi. Va hlangane na Lingbaoan kutani va n’wi khutaza ku hlaya Bibele. U ri: “I Bibele leyi ndzi khorwiseke leswaku Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso.” Mbhoni yi dyondze na yena Bibele kutani Lingbaoan a endla xiboho xa ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso. U tshike tindlela ta yena ta khale, ku katsa ni xikhundla xa yena xa ku va ndhuna, ku nga goza leri hlundzukiseke mufundhisi wa kwalaho ni khale ka vanghana va Lingbaoan. Hambiswiritano, Lingbaoan a a tiyimiserile ku landzela ntiyiso lowu a wu kumeke eBibeleni. Sweswi i nkulu wa vandlha.

Masiku Ya Nkombo Ni Vusiku Bya Tsevu

Hambileswi tindhawu tin’wana ta Abra ti kumaka mahungu lamanene nkarhi na nkarhi, tin’wana ti le kule naswona a ti tali ku chumayeriwa. Enkarhini lowu hundzeke, ku endliwe matshalatshala ya ku fikelela tindhawu leti. Ntlawa wa Timbhoni ta 35 wu teke pfhumba ra ku ya chumayela ensin’wini leyi nga aviwangiki le Tineg, eAbra, ku nga ndhawu leyi ku nga chumayeriwangiki eka yona ku ringana malembe ya 27.

Lava a va endla tsima leri ro chumayela a va famba hi milenge naswona va hete masiku yo tlula nkombo. Ehleketa u ri karhi u tsemakanya mabuloho lama boheleriweke hi tintambhu ni milambu leyi enteke u tlhela u famba tiawara to tala u khupuka swiganga u rhwale tibuku ta wena—leswaku u ya chumayela mahungu lamanene eka vanhu lava nga taliki ku ma twa! Eka riendzo leri ra vusiku bya tsevu, va hete vusiku bya mune va etlela erivaleni kwale ntshaveni.

Hambileswi Timbhoni leti to chivirika leti endlaka tsima a ti rhwale swakudya, a ti nga swi koti ku rhwala swakudya leswi ringanaka riendzo hinkwaro. Hambiswiritano, leswi a swi nga ri xiphiqo, hikuva vanhu a va tsake swinene lerova va va nyika swakudya kutani vona va va nyika tibuku leti sekeriweke eBibeleni. Timbhoni ti kume mihandzu ni matsavu yo tala, tinhlampfi ni nyama ya mhofu. Hambileswi a ku ri ni swihinga, ntlawa lowu wu te: “Ku tinyiketela loku a ku nga vuli nchumu loko ku pimanisiwa ni ntsako lowu hi veke na wona.”

Vatirheli lava va chumayele eswimitanini swa khume hi masiku ya nkombo, va fambisa tibuku ta 60, timagazini ta 186, tibroxara ta 50 ni swiphephana swo tala. Va kombise mintlawa ya 74 ndlela leyi dyondzo ya Bibele yi fambisiwaka ha yona. Edorobeni ra Tineg vatirhela-mfumo ni vaaka-tiko lava nga ni swikhundla va kombele leswaku ku khomiwa nhlangano wa vandlha, kutani ku te vanhu va 78. Vo tala lava a va ri kona a ku ri vadyondzisi ni maphorisa. Ha tshemba leswaku Vatinggia vo tala va ha to joyina lava ‘baka nkulungwana’ va tlhela va dzunisa Yehovha ehenhla ka tintshava.

Nchumu Lowu Antswaka Ku Tlula Nsuku

Le dzongeni wa tiko ra Philippine ku ni swihlala swin’wana laha vanhu va le Spain va kumeke nsuku eka swona. Sweswo swi endle leswaku va swi vitana Mindoro, ku nga nkomiso wa rito ra Xipaniya leri nge mina de oro, kumbe “mugodi wa nsuku.” Hambiswiritano, sweswi ku kumiwa swin’wana leswi tlulaka nsuku eswihlaleni sweswo—i vanhu lava lavaka ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso, ku nga Yehovha.

Vaaka-tiko vo ringana 125 000 lava vuriwaka Vamangya va tshama le ndzeni-ndzeni ka khwati ra Mindoro. Va hanya vutomi byo olova, a va tihlanganisi ngopfu ni vanhu va le handle, naswona va ni ririmi ra vona vini. Vo tala va gandzela  swikwembu swa hava, va pfumela eka swikwembu swo tala ni mimoya yo biha yo hambana-hambana.

Minkarhini yin’wana, loko va pfumala swakudya kumbe swilo swin’wana, Vamangya va rhelela va ya etindhawini ta le mabuweni va ya lava ntirho. Sweswo swi ve tano hi Pailing loyi a nga wa rixaka ra Vamangya lava vuriwaka Vabatanga. U kulele exikarhi ka vanhu va rikwavo lava tshamaka emakhwatini kwale tintshaveni, naswona a pfumela eka vukhongeri bya Vabatanga ni mikhuva ya vona. Hi ntolovelo va boha nceka ntsena exisutini. Leswaku va ta kuma ntshovelo lowunene, ndhavuko wa Vabatanga wu lava leswaku vagandzeri va kona va dlaya huku, va tshika ngati ya yona yi halakela ematini loko va ri karhi va khongela.

Pailing a nga ha yi landzeli mihivahivani yoleyo. Ha yini? Loko a rhelele endhawini ya le ribuweni, u kume ntirho eka mindyangu ya Timbhoni ta Yehovha. Wun’wana wa mindyangu leyi wu dyondzise Pailing ntiyiso wa Bibele. U wu amukerile naswona a a swi tsakela hi mbilu hinkwayo ku dyondza hi xikongomelo xa Yehovha hi vanhu ni hi misava. Va hlele leswaku a nghena xikolo xa le hansi, a tlhela a dyondza Bibele. Loko a ri ni malembe ya 24, Pailing u khuvuriwile a va Mbhoni ya Yehovha. Loko a khoma lembe ra vu-30, a a endla lembe ra vumbirhi exikolweni xa le henhla, naswona xikolo a xi ri nsimu ya yena. Kutani sweswi va n’wi vitana Rolando (ku nga vito ra le ndhawini ya le ribuweni).

Sweswi loko wo hlangana na Rolando, u ta vona mutirheli la ambaleke kahle, loyi a nga muchumayeri wa nkarhi hinkwawo naswona a nga nandza wa vutirheli eka rin’wana ra mavandlha lama nga eMindoro. Sweswinyana Rolando u tlhelele kwale tintshaveni, ku nga ri ku ya hlanganyela eka mihivahivana ya Vabatanga, kambe ku ya va byela hi mintiyiso leyi hanyisaka leyi humaka eBibeleni.

Ku Gingiritekela Ku Kuma Holo Ya Mfumo

Xifundzha xa Bukidnon—leswi vulaka “Vanhu Va Le Tintshaveni” va le Cebuano—xi le xihlaleni xa le dzongeni wa Mindanao. Leyi i ndhawu leyi nga ni tintshava, swiganga, minkova ni ndhawu leyi andlalekeke. Tiko leri noneke ri endla leswaku ku va ni ntshovelo wa swihenge, swifaki, kofi, rhayisi ni mabanana. Vatalaandig ni Vahigaonon va tshama kwalaho. Vanhu lava na vona va fanele va dyondza hi Yehovha. Vanhu va le kusuhi ni doroba ra Talakag va ha ku pfulekeriwa hi lunghelo leri hi ndlela leyi tsakisaka.

Timbhoni leti yaka le henhla ti kuma leswaku maxelo ya kona ma titimela kambe ti amukeriwa hi mandla mambirhi. Vanhu va kwalaho va vula leswaku va pfumela eka Xikwembu xa matimba hinkwawo, Tatana, kambe a va ri tivi vito ra xona. Tanihi leswi va hetaka nkarhi wa vona wo tala va ri emakhwatini, a ku ri ro sungula va hlangana ni Timbhoni ta Yehovha. Va tivisiwe vito ra Xikwembu swin’we ni xikongomelo xa xona lexi hlamarisaka malunghana ni Mfumo. Vanhu a va tsakile, kutani ku hleriwe leswaku va tlhela va endzeriwa.

Va tlhele va endzeriwa. Vanhu va kwalaho va nyikele hi xitandi leswaku ku akiwa “yindlu” ya Timbhoni ta Yehovha. Timbhoni ti amukele nyiko yoleyo hi mandla mambirhi. Xitandi lexi a xi ri le henhla-henhla ka ntshava endhawini yoleyo, xi langute hala patwini. Muako wa kona wu akiwe hi timhandzi, musengele ni matluka ya mincindzu. Muako lowu wu hetiwe endzhaku ka tin’hweti tinharhu na masiku ya khume. Mfungho lowu nge “Holo ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha” wu vekiwe emahlweni ka muako. Wa nga anakanya hi sweswo, phela Holo ya Mfumo yi akiwe vandlha ri nga si va kona!

Ku sukela kwalaho, nkulu wa vandlha loyi a nga mutirheli wa nkarhi hinkwawo u rhurhele kwale swin’we ni nandza wa vutirheli. Vona swin’we ni Timbhoni leti nga ekusuhi va tirhe hi matimba leswaku va fikelela pakani ya vona yo simeka vandlha. Pakani ya vona va yi fikelele hi August 1998. Vandlha leri leritsongo, sweswi ri tirhisa Holo leyi ya Mfumo ku pfuna vanhu lava tshamaka entshaveni leswaku va dyondza mintiyiso ya Bibele.

Entiyisweni, Yehovha u ma tirhise hi matimba malandza ya yena lama swi tsakelaka le swihlaleni swa Philippine, leswaku ma twarisa ntiyiso wa Mfumo hambi ku ri etindhawini leti swi tikaka ku ti fikelela le tintshaveni. Leswi swi hi tsundzuxa leswi Esaya 52:7 yi swi vulaka: “Milenge ya loyi a tisaka mahungu lamanene ya languteka hakunene ehenhla ka tintshava.”

[Mimepe leyi nga eka tluka 11]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

ABRA

MINDORO

BUKIDNON

[Xihlovo Xa Kona]

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Loko u ya chumayela etintshaveni u heta tiawara u ri eku khupukeni ka swiganga

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Nkhuvulo exinambyanini xa le ntshaveni