Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Swivutiso Swa Vahlayi

Swivutiso Swa Vahlayi

Swivutiso Swa Vahlayi

Loko Yohane a vona “ntshungu lowukulu” wu endla ntirho wo kwetsima etempeleni ya Yehovha, xana a wu wu endlela hi hi kwihi etempeleni?—Nhlavutelo 7:9-15.

Swa twala ku vula leswaku ntshungu lowukulu wu gandzela Yehovha eka xin’wana xa swivava swa laha misaveni swa tempele ya yena leyikulu ya moya, ku nga leyi yelanaka ni xivava xa le handle xa tempeleni ya Solomoni.

Khale a ku vuriwa leswaku ntshungu lowukulu wu le ndhawini leyi fanaka ni Xivava xa Vamatiko, lexi a xi ri kona esikwini ra Yesu. Hambiswiritano, vulavisisi byin’wana byi paluxe swivangelo swo ringana ntlhanu swa leswaku ha yini sweswo a swi nga ri tano. Xo sungula, a hi swivumbeko hinkwaswo swa tempele ya Heroda leswi a swi fana ni tempele ya Yehovha leyikulu ya moya. Hi xikombiso, tempele ya Heroda a yi ri ni Xivava xa Vavasati ni Xivava xa Vaisrayele. Vavanuna ni vavasati a va nghena eXivaveni xa Vavasati, kambe i vavanuna ntsena lava a va pfumeleriwa ku nghena eXivaveni xa Vaisrayele. Eswivaveni swa laha misaveni swa tempele ya Yehovha leyikulu ya moya, vavanuna ni vavasati a va hambanisiwi evugandzerini bya vona. (Vagalatiya 3:28, 29) Hikwalaho, tempele ya moya a yi fani ni Xivava xa Vavasati ni Xivava xa Vaisrayele.

Xa vumbirhi, a ku nga ri na Xivava xa Vamatiko eka pulani yo aka leyi vuriweke hi Xikwembu ya tempele ya Solomoni kumbe tempele ya le xivonweni xa Ezekiyele; hambi ku ri etempeleni leyi nga tlhela yi akiwa hi Zerubabele. Hikwalaho, a ku na xivangelo xo vula leswaku lunghiselelo ro gandzela eXivaveni xa Vamatiko ra fana ni ra le tempeleni ya Yehovha leyikulu ya moya, ngopfu-ngopfu loko ku xiyiwa yinhla leyi landzelaka.

Xa vunharhu, Xivava xa Vamatiko a xi akiwe hi Hosi Heroda wa Muedomu leswaku a tikurisa ni leswaku a ta rhandziwa hi Varhoma. Heroda u sungule ku pfuxa tempele ya Zerubabele kumbexana hi 18 kumbe hi 17 B.C.E. The Anchor Bible Dictionary ya hlamusela: “Mfumo wa le [Rhoma] Vupela-dyambu a wu lava pulani ya . . . tempele leyikulu loko yi pimanisiwa ni ta le mitini ya le vuxeni.” Hambiswiritano, mimpimo ya tempele hi yoxe ana se a yi simekiwile. Xihlamusela-marito xa hlamusela: “Hambileswi Tempele hi yoxe a yi fanele yi va ni mimpimo yo fana ni titempele leto sungula [ya Solomoni ni ya Zerubabele], Ntshava ya Tempele a yi nga ri na mpimo wo karhi.” Hikwalaho, Heroda u kurise ndhawu ya tempele hi ku engetela leswi eminkarhini ya manguva lawa swi vitaniweke Xivava xa Vamatiko. Ha yini ku aka endhawini yoleyo a swi ta yi endla yi nga fani ni lunghiselelo ra le tempeleni ya Yehovha ya moya?

Xa vumune, mani na mani—la nga voniki, la lamaleke, ni Vamatiko lava nga yimbisiwangiki—a va nghena eXivaveni xa Vamatiko. (Matewu 21:14, 15) I ntiyiso, xivava a xi pfuna Vamatiko vo tala lava nga yimbisiwangiki lava navelaka ku endla magandzelo eka Xikwembu. Hi kona laha Yesu minkarhi yin’wana a vulavuleke ni ntshungu a tlhela a hlongola vacinci va mali ni vaxavisi kambirhi, a vula leswaku va nyamise yindlu ya Tata wakwe. (Matewu 21:12, 13; Yohane 2:14-16) Hambiswiritano,The Jewish Encyclopedia yi ri: “Xivava lexi xa le handle, a xi nga ri xiphemu xa Tempele nikatsongo. Misava ya laha a xi ri kona a yi nga kwetsimanga, naswona a ku nghena mani na mani.”

Xa vuntlhanu, rito ra Xigriki (hi·e·ron’) leri hundzuluxeriweke va ku “tempele” leri tirhisiwaka ku vula Xivava xa Vamatiko “ri vula muako hinkwawo, ku nga ri muako wa Tempele hi woxe,” hi ku vula ka A Handbook on the Gospel of Matthew, hi Barclay M. Newman na Philip C. Stine. Ku hambana na sweswo, rito ra Xigriki (na·os’) leri hundzuluxeriweke va ku “tempele” eka xivono xa Yohane xa ntshungu lowukulu ri kongomile. Loko swi ta eka tempele ya le Yerusalema, hi ntolovelo ri kombetela eka Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu, tempele, kumbe endzeni ka tempele. Minkarhi yin’wana ri vula “vukwetsimelo.”—Matewu 27:5, 51; Luka 1:9, 21; Yohane 2:20.

Lava va ntshungu lowukulu va kombisa ripfumelo eka gandzelo ra Yesu ra nkutsulo. Va basile hi tlhelo ra moya hikuva va “hlantswe tinguvu ta vona to leha va ti endla to basa hi ngati ya Xinyimpfana.” Hikwalaho, va vuriwa lava lulameke hikuva va hundzuka vanghana va Xikwembu naswona va ta pona nhlomulo lowukulu. (Yakobo 2:23, 25) Va fana hi tindlela to tala ni vaproselita va le Israyele, lava va ngheneke eka ntwanano wa Nawu ni ku gandzela swin’we ni Vaisrayele.

Ina, vaproselita volavo a va nga tirheli exivaveni xa le ndzeni, laha vaprista a va endla mintirho ya vona kona. Kutani lava va ntshungu lowukulu a va le ka xivava xa le ndzeni xa tempele ya Yehovha leyikulu ya moya, ku nga xivava lexi yimelaka xiyimo lexi vana lava hetisekeke vo lulama lava nga swirho swa “vaprista vo kwetsima” va Yehovha va nga eka xona loko va ha ri emisaveni. (1 Petro 2:5) Kambe, hilaha nkulukumba wa le tilweni a vuleke hakona eka Yohane, ntshungu lowukulu kahle-kahle wu le tempeleni ku nga ri ehandle ka tempele hi yoxe laha ku vuriwaka leswaku i Xivava xa Vamatiko xa moya. Mawaku lunghelo ronghasi! Vona ndlela leyi sweswo swi xi kandziyisaka ha yona xilaveko xa ku va un’wana ni un’wana a tshama a tengile emoyeni ni le mahanyelweni minkarhi hinkwayo!

[Dayagramu/Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Tempele ya Solomoni

1. Tempele

2. Xivava xa le ndzeni

3. Xivava xa le handle

4. Swikhandziyo swo ya eXivaveni xa Tempele