Ku Vuyeriwa Eka Musa Wa Rirhandzu Wa Yehovha
Ku Vuyeriwa Eka Musa Wa Rirhandzu Wa Yehovha
“I mani la tlhariheke? U ta . . . yingisa swiendlo swa Yehovha, swa musa wa rirhandzu.”—PISALEMA 107:43.
1. Xiga lexi nge “musa wa rirhandzu” xi tirhisiwe rini ro sungula eBibeleni, naswona hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa malunghana ni mfanelo leyi?
EKA malembe ya 4 000 lama hundzeke, Lota ntukulu wa Abrahama u vule leswi mayelana Yehovha: “U engetele musa wa wena wa rirhandzu.” (Genesa 19:19) Laha i ro sungula xiga lexi nge ‘musa wa rirhandzu’ xi humelela eBibeleni. Yakobe, Nawomi, Davhida ni malandza man’wana ya Xikwembu na vona va vulavule hi mfanelo leyi ya Yehovha. (Genesa 32:10; Rhuti 1:8; 2 Samuwele 2:6) Kahle-kahle, xiga lexi nge “musa wa rirhandzu” xi humelela minkarhi ya 250 eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima. Kambe, xana musa wa rirhandzu wa Yehovha i yini? Xana wu kombisiwe eka vamani enkarhini lowu hundzeke? Naswona hi vuyeriwa njhani eka wona namuntlha?
2. Ha yini swi tika ku hlamusela rito ra Xiheveru leri ku buriwaka ha rona, naswona ri nga hlamuseriwa njhani?
2 EMatsalweni, xiga lexi nge “musa wa rirhandzu” xi hundzuluxeriwe xi suka eka rito ra Xiheveru leri nga ni nhlamuselo leyi nga nava lerova tindzimi tin’wana a ti na rito leri kongomeke ra nhlamuselo ya kona. Xisweswo, tinhlamuselo to tanihi “rirhandzu,” “tintswalo” ni “vutshembeki” a ti yi humesi hi ku helela nhlamuselo ya rona. Hambiswiritano, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima byi hundzuluxela rito ra Xiheveru hi ndlela leyi faneleke byi ku i “musa wa rirhandzu,” naswona byi swi hlamusela hi vuenti leswi xiga lexi xi vulaka swona.—Eksoda 15:13; Pisalema 5:7.
Wu Hambanile Ni Rirhandzu Ni Vutshembeki
3. Musa wa rirhandzu ni rirhandzu swi hambana njhani?
3 Xiga lexi nge musa wa rirhandzu kumbe rirhandzu ro tshembeka xi yelana ni timfanelo ta rirhandzu ni ku tshembeka. Hi hala tlhelo xa hambana ni timfanelo leti hi tindlela ta nkoka. Xiya ndlela leyi musa wa rirhandzu ni rirhandzu swi hambanaka ha yona. Rirhandzu ri nga kombisiwa eka swilo ni le ka swianakanyiwa. Bibele yi vulavula hi “loyi a rhandzaka vhinyo ni mafurha” ni “la rhandzaka vutlhari.” (Swivuriso 21:17; 29:3) Kambe musa wa rirhandzu wu kongomisiwa eka vanhu ku nga ri eka swianakanyiwa kumbe swilo leswi nga hanyiki. Hi xikombiso, a ku vulavuriwa hi vanhu loko Eksoda 20:6 yi vula leswaku Yehovha u “ni musa wa rirhandzu eka xitukulwana xa vugidi.”
4. Musa wa rirhandzu wu hambana njhani ni ku tshembeka?
4 Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “musa wa rirhandzu” na rona ri ni nhlamuselo leyi anameke ku tlula rito “ku tshembeka.” Eka tindzimi tin’wana rito “ku tshembeka” hakanyingi ri tirhiseriwa eka langutelo leri munhu wa xiyimo xa le hansi a faneleke a va na rona eka munhu la tlakukeke eka yena. Kambe hilaha mukambisisi un’wana a swi xiyeke hakona hi ku ya hi langutelo ra Bibele, musa wa rirhandzu “hakanyingi wu vula leswi hambaneke ni sweswo: la nga ni matimba wa tshembeka eka loyi a nga eka xiyimo xa le hansi kumbe loyi a pfumalaka.” Hi yona mhaka leyi Hosi Davhida a kombeleke Yehovha a ku: “Voningisa xikandza xa wena ehenhla ka nandza wa wena. Ndzi ponise hi musa wa wena wa rirhandzu.” (Pisalema 31:16) Yehovha, loyi a nga ni matimba u komberiwa ku kombisa musa wa rirhandzu, kumbe rirhandzu ro tshembeka eka Davhida loyi a nga eka xiyimo xa le hansi. Tanihi leswi loyi a nga eka xiyimo xa le hansi a nga lawuriki la nga ni matimba, musa wa rirhandzu lowu kombisiwaka emhakeni yo tano wu kombisiwa hi ku tirhandzela, ku nga ri hi ku sindzisiwa.
5. (a) I swihlawulekisi swihi swa musa wa rirhandzu wa Xikwembu leswi hlamuseriweke eRitweni ra xona? (b) I swikombiso swihi swa musa wa rirhandzu wa Yehovha leswi hi nga ta swi kambisisa?
5 Mupisalema u vutise a ku: “I mani la tlhariheke? U ta . . . yingisa swiendlo swa Yehovha, swa musa wa rirhandzu.” (Pisalema 107:43) Musa wa rirhandzu wa Yehovha wu nga ha ponisa ni ku sirhelela. (Pisalema 6:4; 119:88, 159) I nsirhelelo naswona wu hi ntshunxa emakhombyeni. (Pisalema 31:16, 21; 40:11; 143:12) Hikwalaho ka mfanelo leyi swa koteka leswaku hi rivaleriwa xidyoho. (Pisalema 25:7) Hi ku pfuxeta timhaka tin’wana ta Matsalwa ni ku xiya tindzimana tin’wana ta Bibele, hi ta swi vona leswaku musa wa rirhandzu wa Yehovha wu (1) kombisiwa hi swiendlo swo karhi naswona (2) wu kombisiwa malandza ya yena yo tshembeka.
Ku Ponisiwa—Xikombiso Xa Musa Wa Rirhandzu
6, 7. (a) Yehovha u wu kombise njhani musa wa yena wa rirhandzu emhakeni ya Lota? (b) Xana Lota u vulavule rini hi musa wa rirhandzu wa Yehovha?
6 Kumbexana ndlela yo antswa yo twisisa ku anama ka musa wa rirhandzu wa Yehovha i ku kambisisa timhaka leti nga eMatsalweni leti vulavulaka hi mfanelo leyi. Eka Genesa 14:1-16, hi kuma leswaku Lota ntukulu wa Abrahama u tekiwe hi mavuthu ya valala. Kambe Abrahama u kutsule Lota. Vutomi bya Lota byi tlhele byi va ekhombyeni loko Yehovha a kunguhata ku lovisa muti lowu hombolokeke wa Sodoma, laha Lota ni ndyangu wakwe a va tshama kona.—Genesa 18:20-22; 19:12, 13.
7 Loko muti wa Sodoma wu nga si lovisiwa, tintsumi ta Yehovha ti humese Lota ni ndyangu wakwe ti va yisa ehandle ka muti. Hi nkarhi wolowo, Lota u te: “Nandza wa wena u kume ku tsakeriwa ematihlweni ya wena lerova u engetele musa wa wena wa rirhandzu, lowu u ndzi kombeke wona leswaku u londzovota moya-xiviri wa mina wu hanya.” (Genesa 19:16, 19) Hi marito lawa Lota u pfumele leswaku Yehovha u kombise musa wa rirhandzu wo hlawuleka hi ku n’wi ponisa. Emhakeni leyi, musa wa rirhandzu wa Xikwembu a wu kombisiwa hi ku kutsuriwa ni nsirhelelo.—2 Petro 2:7.
Musa Wa Rirhandzu Wa Yehovha Ni Nkongomiso Wa Yena
8, 9. (a) Xana nandza wa Abrahama a a rhumiwe yini? (b) Ha yini nandza a khongelele musa wa rirhandzu wa Xikwembu, naswona ku endleke yini loko a ri karhi a khongela?
8 Eka Genesa ndzima 24, hi hlaya hi xikombiso xin’wana xa musa wa rirhandzu wa Xikwembu kumbe rirhandzu ro tshembeka. Rungula ra kona ri vula leswaku Abrahama u lerise nandza wa yena ku ya etikweni ra maxaka ya Abrahama a ya lavela n’wana wa yena Isaka nsati. (Tindzimana 2-4) Xiavelo lexi a xi tika, kambe nandza loyi a a tiyiseka leswaku ntsumi ya Yehovha yi ta n’wi kongomisa. (Ndzimana 7) Eku heteleleni nandza u fike exihlobyeni lexi a xi ri ehandle ka ‘muti wa Nakori’ (eHarani kumbe ekusuhi na kona) loko vavasati va ha ta eku keni ka mati. (Tindzimana 10, 11) Loko a vona wansati a ri karhi a tshinela, u swi tivile leswaku se a wu fikile nkarhi wa nkoka wa xiavelo xa yena. Kambe a a ta n’wi hlawula njhani wansati la faneleke?
9 Leswi a a swi xiya leswaku u lava mpfuno wa Xikwembu, nandza wa Abrahama u khongele a ku: “Yehovha Xikwembu xa n’wini wanga Abrahama, ndzi kombela u endla swi koteka namuntlha emahlweni ka mina naswona u kombisa n’wini wanga Abrahama musa wa rirhandzu.” (Ndzimana 12) Xana Yehovha a ta wu kombisa njhani musa wa yena wa rirhandzu? Nandza u kombele xikombiso xo karhi lexi a nga ta n’wi vona ha xona wansati loyi Xikwembu xi n’wi hlawuleke. (Tindzimana 13, 14) Un’wana wa vavasati lava u endle leswi a a kombele swona eka Yehovha. Phela, a swi endla onge u twe xikhongelo xa yena! (Tindzimana 15-20) Nandza “a a n’wi langute hi ku hlamala.” Hambiswiritano, a ha fanele a kambisisa timhaka tin’wana ta nkoka. Xana wansati loyi wo saseka a a ri un’wana wa maxaka ya Abrahama? Naswona a a nga si tekiwa? Kutani nandza u “miyerile ku vona loko Yehovha a endle riendzo rakwe ri humelela kumbe ri nga humeleli.”—Tindzimana 16, 21.
10. Ha yini nandza wa Abrahama a gimete hi leswaku Yehovha u kombise musa wa rirhandzu eka n’wini wa yena?
10 Endzhaku ka sweswo, wansati yoloye u vule leswaku i “n’wana wa Bethuwele n’wana Milka, loyi a nga n’wi tswalela Nakori [makwavo wa Abrahama].” (Genesa 11:26; 24:24) Enkarhini wolowo nandza u swi xiyile leswaku Yehovha u hlamule xikhongelo xakwe. Hi ku hlamala, u nkhinsamile a ku: “A ku dzunisiwe Yehovha Xikwembu xa n’wini wanga Abrahama, loyi a nga tshikangiki musa wakwe wa rirhandzu ni vutshembeki byakwe eka n’wini wanga. Loko ndzi ri endleleni, Yehovha u ndzi rhangele a ndzi tisa endlwini ya vamakwavo va n’wini wanga.” (Ndzimana 27) Xikwembu xi kombise musa wa xona wa rirhandzu eka n’wini wa nandza ku nga Abrahama, hi ku kongomisa nandza.
Musa Wa Rirhandzu Wa Xikwembu Wa Ntshunxa Naswona Wa Sirhelela
11, 12. (a) Hi le ka maxangu wahi laha Yosefa a voneke musa wa rirhandzu wa Yehovha? (b) Musa wa rirhandzu wa Xikwembu wu kombisiwe njhani emhakeni ya Yosefa?
11 Sweswi a hi kambisiseni Genesa ndzima 39. Yi vulavula hi ntukulu-xinguwe wa Abrahama ku nga Yosefa loyi a xavisiweke evuhlongeni aEgipta. Nilokoswiritano, ‘Yehovha u ve na Yosefa.’ (Tindzimana 1, 2) Entiyisweni, hambi ku ri n’wini wa Yosefa wa le Egipta, ku nga Potifaro, u vule leswaku Yehovha a a ri na Yosefa. (Ndzimana 3) Hambiswiritano, Yosefa u langutane ni ndzingo wo tika swinene. U hehliwe hi leswaku a a lava ku pfinya nsati wa Potifaro, kutani a yisiwa ekhotsweni. (Tindzimana 7-20) A ku ri “ekhotsweni leri nga khele” laha “va xanise[ke] milenge yakwe hi tinsimbi, moya-xiviri wakwe wu nghene etinsimbini.”—Genesa 40:15; Pisalema 105:18.
12 Ku endleke yini hi nkarhi wa ndzingo wolowo lowukulu? “Yehovha a hambeta a va na Yosefa naswona a n’wi engetela musa wa rirhandzu.” (Ndzimana 21a) Xiendlo xin’wana xa musa wa rirhandzu xi sungule ntlhandlamano wa swiendlakalo leswi endzhaku swi yiseke eka ku ntshunxeka eka maxangu lawa Yosefa a a langutane na wona. Yehovha u endle leswaku Yosefa “a kuma ku tsakeriwa ematihlweni ya mulanguteri lonkulu wa yindlu ya khotso.” (Ndzimana 21b) Xisweswo, mulanguteri u nyike Yosefa xikhundlha xa le henhla. (Ndzimana 22) Endzhaku ka sweswo, Yosefa u hlangane ni wanuna loyi eku heteleleni a n’wi tiviseke eka Faro, mufumi wa le Egipta. (Genesa 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Hiloko hosi yi tlakusela Yosefa exikhundlheni xa le henhla xa vumbirhi eka xa mufumi wa Egipta, leswi endleke leswaku a endla ntirho lowu poniseke vutomi hi nkarhi wa ndlala etikweni ra Egipta. (Genesa 41:37-55) Ku xaniseka ka Yosefa ku sungule loko a ri ni malembe ya 17 hi vukhale naswona ku koke malembe yo tlula 12! (Genesa 37:2, 4; 41:46) Kambe emalembeni wolawo hinkwawo ya nhlomulo, Yehovha Xikwembu u kombise Yosefa musa wa rirhandzu hi ku n’wi sirhelela ekhombyeni ni hi ku n’wi hlayisa leswaku a ta va ni lunghelo eka xikongomelo xa Xikwembu.
Musa Wa Rirhandzu Wa Xikwembu A Wu Heli
13. (a) Hi swihi swikombiso swa musa wa rirhandzu wa Yehovha leswi kumekaka eka Pisalema 136? (b) Kahle-kahle musa wa rirhandzu i yini?
13 Yehovha u kombise musa wa rirhandzu eka Vaisrayele hinkwavo hi ku phindha-phindha. Pisalema 136 yi vula leswaku u va kutsurile hi musa wa yena wa rirhandzu (Tindzimana 10-15), a va kongomisa (Ndzimana 16) ni ku va sirhelela. (Tindzimana 17-20) Xikwembu xi tlhele xi kombisa musa wa xona wa rirhandzu eka vanhu hinkwavo. Munhu loyi a kombisaka musa wa rirhandzu eka vanhu-kulobye u swi endla hi ku tirhandzela leswaku a endla xiendlo xa nkoka. Mayelana ni musa wa rirhandzu, vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele byi ri: “I xiendlo lexi ponisaka vutomi. I ku endla nchumu u wu endlela loyi a nga enhlomulweni kumbe emaxangwini.” Xidyondzi xin’wana xi wu hlamusela tanihi “rirhandzu leri kombisiwaka hi swiendlo.”
14, 15. Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Lota a a ri nandza wa Xikwembu la rhandzekaka?
14 Marungula ya Genesa lawa hi ma kambisiseke ma hi kombisa leswaku Yehovha a nga tsandzeki ku kombisa musa wa rirhandzu eka lava va n’wi rhandzaka. Lota, Abrahama na Yosefa va hanye ehansi ka swiyimo leswi a swi nga fani naswona miringo leyi va langutaneke na yona a yi nga fani. A a va ri vanhu lava nga hetisekangiki, kambe a va ri malandza lama amukelekaka ya Yehovha naswona a va wu lava mpfuno wa Xikwembu. Hi nga chaveleleka hi ku tiva leswaku Tata wa hina wa le tilweni wa rirhandzu u kombisa musa wa rirhandzu eka vanhu vo tano.
15 Lota u endle swiboho swin’wana leswi nga riki swa vutlhari leswi nga n’wi vangela maxangu. (Genesa 13:12, 13; 14:11, 12) Kambe, u tlhele a kombisa timfanelo letinene. Loko tintsumi timbirhi ta Xikwembu ti fika eSodoma, Lota u ti amukele hi malwandla. (Genesa 19:1-3) Hi ripfumelo u lemukise vakon’wana va yena hi ndzoviso wa Sodoma lowu a wu tshinele. (Genesa 19:14) Ndlela leyi Xikwembu a xi n’wi teka ha yona Lota yi kumeka eka 2 Petro 2:7-9, laha hi hlayaka leswi: “[Yehovha u kutsule] Lota wo lulama, loyi a a karhateka swinene hi vanhu lava delelaka nawu, va tipeta eku tikhomeni ko biha—hikuva munhu loyi wo lulama a a xaniseka eka moya-xiviri wakwe wo lulama hikwalaho ka swiendlo swa vona swo kala nawu leswi a a swi vona ni ku swi twa siku ni siku loko a ha tshama na vona—Yehovha wa yi tiva ndlela yo va kutsula endzingweni vanhu lava nga ni ku tinyiketela loku nga ni vukwembu.” Ina, Lota a a ri wanuna wo lulama, naswona marito lawa laha ma vula leswaku a a ri munhu loyi a tinyiketeleke eka Xikwembu. Ku fana na yena, hi kuma musa wa rirhandzu wa Xikwembu loko hi ri karhi hi endla “swiendlo swo kwetsima swa ku tikhoma ni swiendlo swa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu.”—2 Petro 3:11, 12.
16. I marito wahi lamanene lawa Bibele yi ma tirhisaka loko yi vulavula hi Abrahama na Yosefa?
16 Rungula leri nga eka Genesa ndzima 24 ri byi kombisa kahle vuxaka bya Abrahama na Yehovha. Ndzimana yo sungula yi vula leswaku “Yehovha a a katekise Abrahama hi swilo hinkwaswo.” Nandza wa Abrahama u vule Yehovha a ku i “Xikwembu xa n’wini wanga Abrahama.” (Tindzimana 12, 27) Mudyondzisiwa Yakobo u vule leswaku Abrahama u ‘vuriwe la lulameke’ “kutani a vuriwa ‘nakulobye wa Yehovha.’” (Yakobo 2:21-23) A swi ri tano ni hi Yosefa. Vuxaka lebyikulu exikarhi ka Yehovha na Yosefa byi hlamuseriwa eka ndzima 39 ya Genesa. (Tindzimana 2, 3, 21, 23) Ku tlula kwalaho, malunghana na Yosefa, mudyondzisiwa Stefano u te: “Xikwembu a xi ri na yena.”—Mintirho 7:9.
17. Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Lota, Abrahama ni xa Yosefa?
17 Vanhu lava hi vulavuleke ha vona lava va kombisiweke musa wa rirhandzu wa Xikwembu i vanhu lava a va ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha Xikwembu naswona va hetisise xikongomelo xa xona hi tindlela to karhi. Va langutane ni swihinga leswi a va nga ta kota ku swi hlula hi voxe. Vutomi bya Lota a byi ri ekhombyeni a byi lava ku sirheleriwa, rixaka ra Abrahama a ri fanele ri ya emahlweni naswona a ku fanele ku sirheleriwa xikhundlha xa Yosefa. I Yehovha ntsena loyi a ta enerisa swilaveko swa vanhu lava a va chava Xikwembu naswona sweswo u swi endle hi ku va kombisa musa wa rirhandzu. Loko hi lava leswaku Yehovha Xikwembu a hi kombisa musa wa rirhandzu hilaha ku nga heriki, na hina hi fanele hi va ni vuxaka lebyikulu na yena naswona hi fanele hi hambeta hi endla ku rhandza ka yena.—Ezra 7:28; Pisalema 18:50.
I Lunghelo Ku Va Malandza Ya Xikwembu
18. Tindzimana to hambana-hambana ta Bibele ti kombisa yini malunghana ni musa wa rirhandzu wa Yehovha?
18 Musa wa rirhandzu wa Yehovha “wu tate misava,” naswona hi yi tlangela swonghasi mfanelo leyi ya Xikwembu! (Pisalema 119:64) Hi hlavelela hi mbilu hinkwayo ni mupisalema loko a ku: “Vanhu a va nkhense Yehovha hikwalaho ka musa wakwe wa rirhandzu ni mintirho yakwe yo hlamarisa eka vana va vanhu.” (Pisalema 107:8, 15, 21, 31) Ha tsaka leswi Yehovha a kombisaka musa wa rirhandzu eka malandza ya yena lama amukelekaka—ku nga ha va ha un’we-un’we kumbe tanihi ntlawa. Muprofeta Daniyele loko a khongela u vulavule hi Yehovha tanihi “Xikwembu xa ntiyiso, Lonkulu ni Loyi a chavisekaka, loyi a hlayisaka ntwanano ni musa wa rirhandzu eka lava va n’wi rhandzaka ni lava va hlayisaka swileriso swa yena.” (Daniyele 9:4) Hosi Davhida u khongerile: “Hambeta u kombisa musa wa wena wa rirhandzu eka lava va ku tivaka.” (Pisalema 36:10) Ha tsaka swinene leswi Yehovha a kombisaka malandza yakwe musa wa rirhandzu!—1 Tihosi 8:23; 1 Tikronika 17:13.
19. I swivutiso swihi leswi hi nga ta swi kambisisa exihlokweni lexi landzelaka?
19 Hakunene, i lunghelo ku va vanhu va Yehovha! Ku tlhandlekela eka ku vuyeriwa eka rirhandzu ra Xikwembu leri kombisiwaka vanhu hinkwavo, hi kuma mikateko yo hlawuleka hikwalaho ka musa wa rirhandzu kumbe rirhandzu ro tshembeka ra Tata wa hina wa le tilweni. (Yohane 3:16) Ha vuyeriwa eka mfanelo leyi ya risima ya Yehovha ngopfu-ngopfu loko hi yi lava hakunene. (Pisalema 36:7) Kambe xana hi nga wu tekelela njhani musa wa rirhandzu wa Yehovha Xikwembu? Xana hina ha un’we-un’we ha yi kombisa mfanelo leyi, leyi hlamarisaka? Swivutiso leswi ni swin’wana leswi yelanaka na swona swi ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka.
Wa Tsundzuka Xana?
• Hi dyondze yini hi rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “musa wa rirhandzu”?
• Musa wa rirhandzu wu hambana njhani ni rirhandzu ni ku tshembeka?
• Yehovha u kombise Lota, Abrahama na Yosefa musa wa rirhandzu hi tindlela tihi?
• I xitiyisekiso xihi lexi hi nga xi kumaka eka ndlela leyi Yehovha a wu kombiseke ha yona musa wa rirhandzu enkarhini lowu hundzeke?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Xana wa yi tiva ndlela leyi Xikwembu xi wu kombiseke ha yona musa wa rirhandzu eka Lota?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]
Yehovha u kongomise nandza wa Abrahama hi musa wa yena wa rirhandzu
[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]
Yehovha u kombise musa wa rirhandzu hi ku sirhelela Yosefa