Xikwembu I Mani?

“XIKWEMBU i vito leri hi ntolovelo ri nyikiwaka la nga xihlovo xa matimba hinkwawo ya vuako ni loyi ku tinyiketeriwaka eka yena hi ndlela ya vukhongeri,” hi ku vula ka The Encyclopedia Americana. Xihlamusela-marito xi hlamusela rito leri nge “Xikwembu” ri ri “la tlakukeke.” Xana Xikwembu xexo xo hlamarisa xi njhani?

Xana Xikwembu ko va matimba lama nga riki munhu kumbe i munhu wa xiviri? Xana xi ni vito? Xana i Vunharhu-un’we, hilaha vo tala va pfumelaka hakona? Hi nga xi tiva njhani Xikwembu? Bibele yi nyika tinhlamulo ta ntiyiso ni leti enerisaka ta swivutiso leswi. Kahle-kahle, yi hi khutaza leswaku hi lava Xikwembu, yi ri: ‘A xi le kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.’—Mintirho 17:27.

Xana Ko Va Matimba Lama Nga Riki Munhu Kumbe I Munhu Wa Xiviri?

Vanhu vo tala lava pfumelaka eka Xikwembu va xi teka xi ri matimba, ku nga ri munhu. Hi xikombiso, eka mindhavuko yin’wana, swikwembu swi fanisiwa ni matimba ya ntumbuluko. Van’wana lava kambisiseke vumbhoni hi ku tirhisa ndzavisiso wa sayense mayelana ni vuako ni vutomi lebyi nga emisaveni, va gimete hi leswaku ku fanele ku ri ni Mutumbuluxi. Hambiswiritano, va kanakana ku vula leswaku i mani Mutumbuluxi wa kona.

Xana ku rharhangana ka ntumbuluko a ku kombisi swona leswaku Mutumbuluxi loyi, u ni vutlhari lebyikulu? Vutlhari byi lava leswaku ku tirhisiwa mianakanyo. Mabyongo lama tumbuluxeke swilo hinkwaswo, i ya Xikwembu ntsena. Ina, Xikwembu xi ni miri, kambe a wu fani na wa hina, miri wa xona i wa moya. Bibele yi ri: “Loko ku ri ni miri wa nyama, ni wa moya wu kona.” (1 Vakorinto 15:44) Loko Bibele yi hlamusela xivumbeko xa Xikwembu yi ri: “Xikwembu i Moya.” (Yohane 4:24) Moya lowu wu ni vutomi lebyi hambaneke ngopfu ni bya hina, naswona a wu voniwi hi mahlo ya nyama. (Yohane 1:18) Nakambe ku ni swivumbiwa swin’wana swa moya leswi nga vonakiki. I tintsumi—“vana va Xikwembu xa ntiyiso.”—Yobo 1:6; 2:1.

Leswi Xikwembu xi nga ni miri wa moya naswona xi nga riki na muvumbi, swi le rivaleni leswaku ku ni laha xi tshamaka kona. Loko Bibele yi kombetela eka xivandla xa moya, yi hi byela leswaku matilo i ‘ndhawu ya Xikwembu yo tshama eka yona.’ (1 Tihosi 8:43) Nakambe, mutsari wa Bibele Pawulo u ri: ‘Kreste u nghene etilweni hi koxe, kutani a humelela emahlweni ka Xikwembu hi xiviri hikwalaho ka hina.’—Vaheveru 9:24.

Rito leri nge “moya” ri tlhela ri tirhisiwa hi ndlela yin’wana eBibeleni. Loko mupisalema a khongela  eka Xikwembu, u te: “Loko u rhumela moya wa wena, swa tumbuluxiwa.” (Pisalema 104:30) Moya lowu a hi Xikwembu hi xoxe kambe i matimba lawa Xikwembu xi ma rhumelaka kumbe xi ma tirhisaka ku hetisisa xin’wana ni xin’wana lexi xi xi lavaka. Hi ku tirhisa matimba lawa, Xikwembu xi vumbe matilo lawa hi ma vonaka, misava ni swilo hinkwaswo leswi hanyaka. (Genesa 1:2; Pisalema 33:6) Moya wa xona wu vitaniwa moya lowo kwetsima. Xikwembu xi huhutele vanhu hi moya wa xona lowo kwetsima leswaku va tsala Bibele. (2 Petro 1:20, 21) Hikwalaho, moya lowo kwetsima i matimba lama nga vonakiki lama tirhaka, lawa Xikwembu xi ma tirhisaka ku hetisisa swikongomelo swa xona.

Xikwembu Xi Ni Vito Ro Hlawuleka

Mutsari wa Bibele, Aguri u vutisile: “I mani la hlengeleteke mheho emavokweni hamambirhi? I mani la tsondzeleke mati enkhancwini? I mani la endleke leswaku makumu hinkwawo ya misava ma tlakuka? I mani vito rakwe ni vito ra n’wana wakwe?” (Swivuriso 30:4) Kahle-kahle, Aguri a a vutisa leswi, ‘Xana u tiva vito kumbe xivongo xa munhu wihi ni wihi loyi a endleke swilo leswi?’ Ko va Xikwembu ntsena xi nga ni matimba yo lawula matimba ya ntumbuluko. Hambileswi ntumbuluko wu kombisaka vumbhoni lebyikulu bya leswaku Xikwembu xa hanya, kambe a wu ri paluxi vito ra Xikwembu. Entiyisweni, a hi nga ta ri tiva vito ra Xikwembu, loko Xikwembu a xi nga hi tivisanga rona. Swi nga leswi, xi hi tivisile. Mutumbuluxi u ri: “Hi mina Yehovha. Rero i vito ra mina.”—Esaya 42:8.

Vito ra Xikwembu ro hlawuleka, leri nge Yehovha, ri humelela minkarhi ya kwalomu ka 7 000 eMatsalweni ya Xiheveru ntsena. Yesu Kreste u tivise vanhu van’wana vito rero, a tlhela a ri dzunisa emahlweni ka vona. (Yohane 17:6, 26) Vito rero ebukwini yo hetelela ya Bibele ri hlamuseriwe hi rito leri nge “Aleluya” hi leswaku “dzunisani Yah.” Naswona “Yah” i nkomiso wa “Yehovha.” (Nhlavutelo 19:1-6, Bibele—Mahungu Lamanene) Kambe, Tibibele to tala ta manguva lawa a ti na rona vito leri. Hakanyingi ti tirhisa rito “HOSI” kumbe “XIKWEMBU,” hinkwaro ri tsariwe hi marito lamakulu leswaku ri hambanisiwa ni swithopo leswin’wana leswi tolovelekeke leswi nge, “Hosi” na “Xikwembu.” Swidyondzi swin’wana swi ringanyeta leswaku vito ra Xikwembu swi nga ha endleka a ri vitaniwa Yahweh.

Ha yini ku ri ni mavonelo yo tano yo hambana-hambana malunghana ni vito ra Munhu la tlakukeke swinene emisaveni hinkwayo? Xiphiqo xi sungule hi malembe-xidzana lama hundzeke loko Vayuda  hikwalaho ka vukholwa-hava, va tshike ku tirhisa vito ra Xikwembu kutani nkarhi na nkarhi loko va hlangana ni vito ra Xikwembu eMatsalweni va sungula ku ri siva hi rito ra Xiheveru leri nge “Hosi Leyi Lawulaka.” Tanihi leswi Xiheveru xa le Bibeleni a xi tsariwa xi nga ri na switwari, a swi olovi ku tiva ndlela leyi Muxe, Davhida ni van’wana va le minkarhini ya khale va vitaneke maletere lama vumbaka vito ra Xikwembu ha yona. Hambiswiritano, mavitanelo ya Xitsonga lama nge Yehovha i khale ma ri karhi ma tirhisiwa naswona mavitanelo lama fanaka na wona, ya tindzimi to tala ma amukeleka swinene namuntlha.—Eksoda 6:3; Esaya 26:4, Bibele Ya Xitsonga.

Hambileswi yi nga tivekiki kahle ndlela leyi vito ra Xikwembu a ri vitaniwa ha yona eka Xiheveru xa khale, nhlamuselo ya kona a hi nchumu lowu nga tiviwiki. Vito ra xona ri vula leswaku “U Endla Leswaku Swi Va Kona.” Xisweswo Yehovha Xikwembu u tivula Muhetisisi Lonkulu wa Swikongomelo. Nkarhi hinkwawo u endla leswaku swikongomelo swa yena ni switshembiso swa yena swi hetiseka. I Xikwembu xa ntiyiso ntsena, lexi nga ni matimba ya ku endla leswi, lexi faneriwaka hi vito rero.—Esaya 55:11.

A swi kanakanisi leswaku vito ra Yehovha ri hambanisa Xikwembu xa Matimba Hinkwawo ni swikwembu leswin’wana hinkwaswo. Hi yona mhaka vito ra xona ri humelelaka ko tala eBibeleni. Hambileswi vuhundzuluxeri byo tala byi nga ri tirhisiki vito ra Xikwembu, Pisalema 83:18 yi ri hlamusela kahle yi ku: “Wena loyi vito ra wena u nga Yehovha, wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.” Hi nkarhi wa vutirheli bya yena, Yesu Kreste u dyondzise valandzeri va yena a ku: “Kutani mi fanele mi khongela hi ndlela leyi: ‘Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.’” (Matewu 6:9) Kutani hi fanele hi tirhisa vito ra Xikwembu loko hi khongela, loko hi vulavula ha xona niloko hi xi dzunisa eka vanhu van’wana.

Xana Yesu I Xikwembu?

Yehovha Xikwembu u swi veka erivaleni leswaku yena ni N’wana wa yena a va fani. Rungula ra Evhangeli ya Matewu ri hi byela leswaku endzhaku ka loko Yesu a khuvuriwile, “ku huma rito ematilweni, ri ku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.’” (Matewu 3:16, 17) Yesu Kreste i N’wana wa Xikwembu.

Kambe vanhu va vukhongeri byin’wana va vula leswaku Yesu i Xikwembu. Van’wana va vula leswaku Xikwembu i Vunharhu-un’we. Hi ku ya hi dyondzo leyi, “Tatana i Xikwembu, N’wana i Xikwembu naswona Moya lowo Kwetsima i Xikwembu, naswona a hi Swikwembu swinharhu kambe i Xikwembu xin’we.” Ku vuriwa leswaku leswinharhu “swi hanya hilaha ku nga heriki naswona swa ringana.” (The Catholic Encyclopedia) Xana mavonelo yo tano ma lulamile?

Malunghana na Yehovha, Matsalwa lama huhuteriweke ma ri: “U Xikwembu ku suka enkarhini lowu nga riki na makumu ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu.” (Pisalema 90:2) I “Hosi leyi nga riki na makumu”—leyi nga riki na masungulo kumbe makumu. (1 Timotiya 1:17) Kasi hi hala tlhelo, Yesu i “mativula ya ntumbuluko hinkwawo,” “masungulo ya ntumbuluko wa Xikwembu.” (Vakolosa 1:13-15; Nhlavutelo 3:14) Loko a vulavula hi Xikwembu tanihi Tata wa yena, Yesu u te: “Tatana u nkulu eka mina.” (Yohane 14:28) Nakambe Yesu u vule leswaku ku ni swilo swin’wana leswi yena hambi ku ri tintsumi va nga swi tiviki kambe swi tiviwaka hi Xikwembu ntsena. (Marka 13:32) Ku tlula kwalaho, Yesu u khongele eka Tata wa yena a ku: “Ku nga endleki ku rhandza ka mina, kambe a ku endleke ka wena.” (Luka 22:42) Xana a a khongela eka mani loko a ku nga ri na Munhu la tlakukeke ku n’wi tlula? Naswona Xikwembu hi xona xi pfuxeke Yesu eku feni, a hi Yesu a nga tipfuxa.—Mintirho 2:32.

Kutani hi ku ya hi Matsalwa, Yehovha i Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, naswona Yesu i N’wana wa yena. Loko Yesu a nga si ta laha misaveni kumbe hi nkarhi lowu a ri laha misaveni, lavambirhi a va nga ringani; naswona Yesu a nga ringananga ni Tata wakwe endzhaku ka loko a pfuxeriwe ematilweni. (1 Vakorinto 11:3; 15:28) Hilaha hi swi voneke hakona, loyi a vitaniwaka munhu wa vunharhu eka Vunharhu-un’we, ku nga moya lowo kwetsima, a hi munhu. Kambe i matimba lawa Xikwembu xi ma tirhisaka ku hetisisa xin’wana ni xin’wana lexi xi xi lavaka. Hikwalaho, dyondzo ya Vunharhu-un’we, a yi humi eMatsalweni. * Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu xa hina i Yehovha un’we.”—Deteronoma 6:4.

 Tiva Xikwembu Ku Antswa

Leswaku hi kota ku rhandza Xikwembu ni ku xi gandzela hi ndlela yo hlawuleka leyi xi fanelaka, hi fanele ku xi tiva hilaha xi nga hakona. Xana hi nga xi tiva njhani Xikwembu ku antswa? Bibele yi ri: “Timfanelo ta xona leti nga vonakiki ta voniwa ku sukela loko misava yi tumbuluxiwile ku ya emahlweni, hikuva ti xiyeka hi swilo leswi endliweke, ni hi matimba ya xona lama nga riki na makumu ni Vukwembu bya xona.” (Varhoma 1:20) Ndlela yin’wana yo tiva Xikwembu ku antswa i ku xiyisisa ni ku tlangela swilo leswi xi nga swi tumbuluxa.

Hambiswiritano, ntumbuluko a wu hi byeli swilo hinkwaswo leswi hi lavaka ku swi tiva malunghana ni Xikwembu. Hi xikombiso, ku va hi twisisa leswaku i Munhu wa xiviri wa moya la nga ni vito ro hlawuleka, hi fanele hi kambisisa Bibele. Entiyisweni, ku dyondza Bibele i ndlela ya kahle yo tiva Xikwembu ku antswa. EMatsalweni, Yehovha u hi byela swo tala malunghana ni leswaku i Xikwembu xa muxaka muni. U tlhela a hi byela xikongomelo xa yena ni ku hi dyondzisa tindlela ta yena. (Amosi 3:7; 2 Timotiya 3:16, 17) A hi ku tsakisa ka swona leswi Xikwembu xi lavaka leswaku hi “fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso” leswaku hi ta vuyeriwa eka malunghiselelo ya xona ya rirhandzu! (1 Timotiya 2:4) Kutani, a hi endleni leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi dyondza hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka ha Yehovha.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Xikwembu xi tirhise moya wa xona lowo kwetsima leswaku xi tumbuluxa misava xi tlhela xi huhutela vanhu leswaku va tsala Bibele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Rito leri humaka ematilweni, ri te: “Loyi i N’wananga”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Yesu u khongele eka Xikwembu—ku nga Munhu la tlakukeke ku n’wi tlula

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Yesu u tivise vanhu van’wana vito ra Xikwembu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Hi nga tiva Xikwembu ku antswa