Mhaka Ya Vutomi

Ku Vuyeriwa Hikwalaho Ka Ku Tinyiketela Eka Xikwembu

HI KU VULA KA WILLIAM AIHINORIA

Ndzi pfuxiwe exikarhi ka vusiku hi ku konya ka Tatana hikwalaho ka xitlhavi lexi a xi tshamela ku n’wi karhata. A a ri eku vumbulukeni ehansi a khomelele khwiri. Mina, Manana na sesi a hi n’wi langutile. Loko xitlhavi xa kona xi verhama, u pfuke a tshamisa, a ri karhi a hefemulela ehenhla, kutani a ku: “I Timbhoni ta Yehovha ntsena leti nga ni ku rhula emisaveni leyi.” Marito wolawo a ma hlamarisa, kambe ma dzikile eka mina hikuva a ndzi nga si tshama ndzi twa hi ta Timbhoni ta Yehovha. Ndzi tivutisile leswaku u vula yini.

MHAKA yoleyo yi humelele hi 1953 loko ndza ha ri ni malembe ya tsevu hi vukhale. Muti wa ka hina a wu ri le Ewossa ku nga ximutana xa varimi le vupela-dyambu-xikarhi bya Nigeria, naswona tatana a a ri ni tshengwe. A ndzi ri n’wana wa vumbirhi, kambe a ndzi ri jaha ro sungula endyangwini lowu a wu ri ni vana va 13 ni vasati vanharhu va Tatana. A hi tshama endlwini ya Kokwana wa xinuna leyi fuleriweke hi byanyi, leyi a yi ri ni tikamara ta mune leti a ti lo phamiwa kunene hi misava. Nakambe a hi tshama na Kokwana wa xisati ni vamakwavo va Tatana va xinuna ni mindyangu ya vona.

Loko ndza ha ri ntsongo vutomi bya mina a byi nga tsakisi. Xin’wana lexi a xi endla leswaku byi nga tsakisi a ku ri vuvabyi bya Tatana. A a ri ni xitlhavi lexikulu ekhwirini lexi n’wi karhateke kukondza a fa endzhaku ka malembe yo tala. Xitlhavi xakwe lexikulu xi tsandze vutshunguri lebyi byi nga kotaka ku hakeleriwa hi ndyangu wa swisiwana wa vantima—a byi tsandze mirhi hinkwayo ya xintima. Vusiku byo tala a hi tshamela  ku mpfikula etlhelo ka Tatana loko a ri karhi a vumbuluka ehansi hikwalaho ka xitlhavi kukondza ri xa. Loko a ri karhi a lavana ni murhi wa vuvabyi byakwe, hakanyingi a famba na Manana, va hi siya na Kokwana wa xisati.

Ndyangu wa ka hina a wu tihanyisa hi ku rima wu tlhela wu xavisa yam, mintsumbula ni kola nuts. A hi tlhela hi kama mirhi ya rhaba hi yi xavisa leswaku hi kota ku kuma mali leyi engetelekeke ya ku tihanyisa. Swakudya swa hina swa siku na siku a ku ri yam. A hi pfuka hi yam, ni nhlikanhi hi dya yam leyi kandziweke, hi tlhela hi lalela hi yam. Minkarhi yin’wana a hi pfa hi dya plantain leyi katingiweke.

Nchumu lowu a hi wu rhandza ngopfu a ku ri ku phahla vakokwana. Ndyangu a wu veka swakudya egandzelweni leri tlhomiweke timhandzi leti boheleriweke rikatla. Tatana a a gandzela ni xifaniso leswaku a sivela mimoya leyo biha ni valoyi.

Loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu, hi rhurhele swa xinkarhana ekomponi ya le purasini leyi a wu famba kwalomu ka tikhilomitara ta 11 loko u ya kona. Loko hi fika kwalaho Tatana u khome hi vuvabyi bya guinea worm, ku nga yona leyi nyanyiseke vuvabyi bya yena. A a nga koti ku tirha ni nhlikanhi, naswona a a nga etleli hikwalaho ka switlhavi leswi a swi n’wi kayakayisa ni vusiku. Ndzi khomiwe hi thayifosi. Hikwalaho, hi hanye hi swilo leswi hi nga nyikiwa hi maxaka ya hina. Ematshan’weni yo dlaya hi vusiwana hi tlhelele le Ewossa. Tatana a a lava leswaku mina tanihi jaha ra yena ro sungula ndzi tirha ntirho wo nyawula. A a swi tiva leswaku loko ndzo dyondzeka ndzi ta kota ku hluvukisa ndyangu wa ka hina ndzi tlhela ndzi hlayisa tindzisana ta mina.

Ku Ya Eka Vukhongeri Byo Hambana-hambana

Loko hi tlhelele eximutanini xa ka hina, ndzi sungule ku nghena xikolo. Leswi swi ndzi endle ndzi tolovela vukhongeri bya Vujagana. Phela hi va-1950 dyondzo ya Xilungu ni vukhongeri bya tikoloni a ku ri buruku na bandhi. Leswi a a ndzi nghena xikolo xa le hansi xa Makhatoliki a ndzi fanele ndzi va Murhoma Khatoliki.

Hi 1966 loko ndzi hlanganisa 19 wa malembe, ndzi amukeriwile eXikolweni xa le Henhla xa Pilgrim Baptist edorobeni ra Ewohinmi kwalomu ka tikhilomitara ta nhungu ku suka le Ewossa. Loko ndzi ri kwale ndzi dyondze vukhongeri byin’wana. Leswi se a ndzi nghena xikolo xa Maprotestente, vafundhisi va Khatoliki va ndzi arise ku dya Xilalelo xa Khatoliki xa Sonto.

Ndzi sungule ku dyondza Bibele hi nkarhi lowu a ndzi ri exikolweni xa Baptist. Hambileswi a ndzi hambeta ndzi ya ekerekeni ya Khatoliki, a ndzi tihlayela Bibele Sonto yin’wana ni yin’wana loko ndzi huma ekerekeni ya Khatoliki. Tidyondzo ta Yesu Kreste ti ndzi tsakisile, kutani ti ndzi endla ndzi navela ku hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo bya ku tinyiketela eka Xikwembu. Loko ndzi hambeta ndzi hlaya Bibele a ndzi ya ndzi nyangatsiwa hi vukanganyisi bya varhangeri va vukhongeri ni manyala lawa a ma endliwa hi vo tala lava a va nghena kereke. Leswi ndzi swi voneke eka lava a va tivula Vakreste a swi hambana ni leswi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe va swi dyondziseke ni ku swi endla.

Ku ni swiendlo swin’wana leswi ndzi tsemeke nhlana. Siku rin’wana loko ndzi ya xava rosari exitolo lexi xavisaka swilo swa kereke ndzi vone xitshungulo lexi a xi hayekiwe enyangweni. Hi rin’wana siku, nhloko ya xikolo xa Baptist yi ringete ku ndzi pfinya. Endzhaku ka sweswo ndzi kume leswaku a a ri musodoma naswona se a a pfinye van’wana. Loko ndzi te ntsee, ndzi tivutise leswi: ‘Xana Xikwembu xa byi amukela vukhongeri lebyi swirho swa byona ni varhangeri va byona va nga soriwiki hikwalaho ka swidyoho swa vona leswi ringanaka ni ntshava?’

 Ku Cinca Vukhongeri

Hambiswiritano, a ndzi tsakela leswi ndzi swi hlayeke eBibeleni kutani ndzi kunguhate ku hambeta ndzi yi hlaya. Ndzi sungule hi wona nkarhi wolowo ku anakanyisisa hi marito ya Tatana lawa a ma vuleke malembe ya 15 lama hundzeke lama nge: “I Timbhoni ta Yehovha ntsena leti nga ni ku rhula emisaveni leyi.” Kambe a ndzi chava hikuva vantshwa lava a va ri Timbhoni exikolweni a va hlekuriwa naswona minkarhi yin’wana a va xupuriwa hileswi a va nga yi exikhongelweni xa nimixo. Naswona tidyondzo tin’wana ta vona a ti nga tolovelekanga. Hi xikombiso, a swi ndzi tikela ku pfumela leswaku hi lava 144 000 ntsena lava yaka etilweni. (Nhlavutelo 14:3) Leswi a ndzi navela ku ya etilweni, ndzi tivutisile loko nhlayo ya vanhu lava yi helele ndzi nga si velekiwa.

A swi ri erivaleni leswaku ndlela leyi Timbhoni a ti tikhoma ha yona ni langutelo ra tona a swi hambanile. A ti nga tikhomanga hi ndlela yo biha naswona a ti nga ri na madzolonga ku fana ni vantshwa lavan’wana exikolweni. Loko ndzi ti languta, a ndzi swi vona hakunene leswaku ti hambanile ni misava, hilaha ndzi hlayeke hakona eBibeleni leswaku lava nga evukhongerini bya ntiyiso va fanele va nga vi va misava.—Yohane 17:14-16; Yakobo 1:27.

Ndzi kunguhate ku endla ndzavisiso lowu engetelekeke. Hi September 1969, ndzi kume buku leyi nge “Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki.” Hi n’hweti leyi landzelaka, phayona, hilaha mutirheli wa nkarhi hinkwawo la nga Mbhoni ya Yehovha a vitaniwaka hakona, ri sungule ku dyondza na mina. Leswi dyondzo ya mina yo sungula yi ndzi tsakiseke, ndzi sungule ku hlaya buku leyi nge Ntiyiso hi Mugqivela nivusiku ndzi yi heta nindzhenga hi xa mundzuku xa kona. Xikan’we-kan’we ndzi sungule ku byela swichudeni-kulorhi timhaka to tsakisa leti ndzi ti hlayeke. Swichudeni ni vadyondzisi va ehlekete leswaku vukhongeri bya mina lebyintshwa a byi ndzi pengisa. Kambe a ndzi swi tiva leswaku a ndzi nga pengi.—Mintirho 26:24.

Mahungu ya leswaku ndzi chumayela hi vukhongeri lebyintshwa ma fike etindleveni ta vatswari va mina. Va ndzi kombele leswaku ndzi vuya ekaya hi nomu lowu, leswaku va ta kumisisa xiphiqo xa mina. A ku nga ri na Mbhoni na yin’we leyi a yi ta ndzi tsundzuxa hikuva hinkwato a ti ye eka yin’wana ya mintsombano ya muganga le Ilesha. Loko ndzi fika ekaya, manana ni  maxaka man’wana va ndzi tlhave hi swivutiso va tlhela va ndzi sapatela. Ndzi ringete hilaha ndzi nga kotaka hakona leswaku ndzi yimelela leswi a ndzi swi dyondza eBibeleni.—1 Petro 3:15.

Endzhaku ka loko va ringete ku kombisa leswi na leswiya leswaku Timbhoni ta Yehovha ti dyondzisa vunwa, makwavo wa tatana wa xinuna u ringete ndlela yin’wana. U ndzi kombele hi mbilu hinkwayo a ku: “Phela loko u ya exikolweni a wu yela ku ya dyondza. Loko u tshika ku hlaya tibuku ta xikolo u ya eku chumayeleni, a wu nge heti xikolo. Ha yini u nga yiminyana kukondza u heta xikolo, leswa vukhongeri bya wena u ta swi vona loko se u hetile.” Leswi a swi vuleke a swi vonaka swi twala, hikwalaho ndzi tshike ku dyondza ni Timbhoni.

Hi December 1970, loko ndzi heta ku thwasa ndzi nambe ndzi kongoma eHolweni ya Mfumo, naswona a ndzi tshikanga ku ya eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha ku sukela hi nkarhi wolowo. Hi August 30, 1971, ndzi khuvuriwile ndzi kombisa ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu. Leswi a swi karhatanga vatswari va mina ntsena kambe swi karhate ni vanhu va le ximutanini. Va vule leswaku ndzi va khomise tingana tanihi leswi a ndzi ri wo sungula le Ewossa ku kuma basari ya hulumendhe. Vo tala a va langutele swikulu eka mina. A a va tshemba leswaku leswi ndzi nga dyondzeka ndzi ta hluvukisa ximutana xa rikwerhu.

Vuyelo Bya Ku Cinca Ka Mina Vukhongeri

Ndyangu wa ka hina ni vakulukumba va le ximutanini xa ka hina va rhumele vanhu leswaku va ringeta ku ndzi kucetela ndzi tshika vukhongeri bya mina. Minkucetelo ya vona a yi kandzeriwe hi ndzhukano. Va te: “Loko u nga byi tshiki vukhongeri lebya wena, a wu nge vi ni vumundzuku lebyinene. A wu nge wu kumi ntirho. A wu nge aki yindlu. A wu nge teki nsati naswona a wu nge vi na muti.”

Ku hambana ni leswi a a va swi vurile, endzhaku ka tin’hweti ta khume ndzi hete xikolo ndzi kume ntirho wa ku va mudyondzisi. Hi October 1972, ndzi tekane na Veronica nsati wa mina loyi ndzi n’wi rhandzaka. Endzhakunyana, hulumendhe yi ndzi letele ku va murimisi. Ndzi xave movha wa mina wo sungula naswona ndzi sungule ku aka yindlu ya hina. Hi November 5, 1973, hi kume Victory n’wana wa hina wo sungula, naswona emalembeni lama landzeleke hi tlhele hi kuma Lydia, Wilfred na Joan. Rikotse ra hina Micah u velekiwe hi 1986. Hinkwavo va tikombise va ri vana va risima, ndzhaka leyi humaka eka Yehovha.—Pisalema 127:3.

Loko ndzi anakanya hi vutomi bya mina, ndzi nga ha vula leswaku swilo swo biha leswi vanhu a va ndzi navelela swona swi hundzuke mikateko. Hi yona mhaka ndzi nga thya mativula ya hina ndzi ku i Victory. Sweswinyana, vanhu va le ximutanini xa ka hina va ndzi tsalele papila va ku: “Hi kombela leswaku u vuya ekaya u ta hi pfuna ku hluvukisa ximutana xa ka hina hikuva se hi swi vonile leswaku Xikwembu xa wena xa ku katekisa.”

Ku Kurisa Vana Hi Tindlela Ta Xikwembu

Mina ni nsati wa mina a hi swi tiva leswaku a hi nge hetisisi vutihlamuleri lebyi hi nyikiweke hi Xikwembu bya ku kurisa vana hi ri karhi hi hlongorisa rifuwo. Hikwalaho hi dyondze ku eneriseka hi ku hanya vutomi byo olova. Hi tsakela ku hanya hi ndlela leyi ematshan’weni yo hanya hi ndlela leyi hambaneke.

Swi tolovelekile etikweni ra ka hina ku tshama endlwini yin’we ni mindyangu yin’wana, mi hlamba swin’we, mi tirhisa xitanga xin’we ni swin’wana. A hi nga vileli ku hirha yindlu leyitsongo leyi a ku ta tshama hina ntsena, edorobeni rihi na rihi leri a ndzi rhumeriwa eka rona tanihi mutirhela-mfumo. I ntiyiso, vutshamo byo tano a byi durha swinene, kambe loko hi va ni yindlu leyi a ku tshama hina ni vana va hina ntsena, vana va hina a va sirheleriwa eka minkucetelo yo biha. Ndzi nkhensa Yehovha hi leswi hi nga kota ku kurisa vana va hina hi ndlela ya kahle ya moya.

Ku engetela kwalaho, nsati wa mina a a nga tirhi leswaku a ta sala ekaya a khathalela vana va hina. Loko ndzi vuya entirhweni, hi ringeta ku endla swilo tanihi ndyangu. Xin’wana ni xin’wana hi xi endla hi ri ntlawa. Leswi swi katsa ni dyondzo ya ndyangu ya Bibele, ku lunghiselela ni ku ya eminhlanganweni ya vandlha, ku ya evutirhelini bya Vukreste xikan’we ni ku endzela van’wana.

Hi ringete ku landzelela ndzayo ya Deteronoma 6:6, 7, leyi khutazaka vatswari ku dyondzisa vana va vona loko va ri emakaya ni hi nkarhi  wun’wana ni wun’wana. Leswi swi endle vana va hina va va ni vanghana va le vandlheni ematshan’weni yo va ni vanghana va misava. Va dyondze eka xikombiso xa hina ku hlawula vanghana hikuva mina na Veronica a hi heti nkarhi wo tala hi tshame na vanhu lava va nga riki vapfumeri.—Swivuriso 13:20; 1 Vakorinto 15:33.

Ina, vana va hina a va kuceteriwanga hi nkongomiso ni dyondzo ya hina ntsena. Kaya ra hina a ri tshama ri pfulekele Vakreste lava hisekaka, lava vo tala va vona ku nga vatirheli lava famba-fambaka lava nga Timbhoni ta Yehovha. Loko Vakreste lava wupfeke va hi endzerile sweswo swi endle vana va hina va kuma nkarhi wo vona ndlela leyi va tinyikeleke ha yona ni ku dyondza swo karhi eka yona. Leswi swi dzikise dyondzo ya hina eka vona, naswona vana va hina va rhandza ntiyiso wa Bibele.

Ku Vuyeriwa Hikwalaho Ka Ku Tinyiketela Eka Xikwembu

Namuntlha mina ni nkatanga, swin’we ni vana va hina va mune hi le ntirhweni wa nkarhi hinkwawo. Ndzi sungule ku phayona hi 1973. Hi malembe yo tala, a ndzi boheka ku pfa ndzi tshika vuphayona hikwalaho ka swiyimo swa timali. Minkarhi yin’wana a ndzi va ni lunghelo ra ku dyondzisa eka Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo, lexi letelaka valanguteri va Vakreste lava nga Timbhoni ta Yehovha. Sweswi ndzi ni lunghelo ro tirha eka Komiti yo Vulavurisana ni Swibedlhele, naswona ndzi mulanguteri wa doroba ra Uhonmora.

Tintombhi ta mina leto sungula, Victory na Lydia, va tekiwe hi Vakreste lava nga vakulu. Vona swin’we ni vanuna va vona va tirha ehofisini ya rhavi ra Timbhoni ta Yehovha eIgieduma, le Nigeria. Jaha ra hina ro sungula, Wilfred i nandza wa vutirheli, kasi jaha ra hina ro hetelela, Micah nkarhi wun’wana u pfa a teka vuphayona bya nkarhinyana. Hi 1997, Joan u hete metriki ya yena kutani a teka vuphayona bya nkarhi hinkwawo.

Xin’wana xa leswi ndzi tsakiseke ngopfu evuton’wini bya mina, i ku pfuna van’wana leswaku va tirhela Yehovha Xikwembu. Van’wana va vona i maxaka ya mina. Tatana u ringetile ku tirhela Yehovha, kambe a a tsandzeka ku tshika tshengwe. Mina ndzi rhandze vanhu ku sukela evutsongwanini bya mina. Loko ndzi vona vanhu va ri karhi va xaniseka, ndzi twa onge swiphiqo swa mina a hi nchumu. Ndzi anakanya leswaku na vona va swi vona leswaku ndza swi navela ku va pfuna, kutani sweswo swi endla leswaku swi nga va tikeli ku vulavula na mina.

Un’wana wa lava ndzi va pfuneke leswaku va kuma vutivi bya Xikwembu ni swikongomelo swa xona, i jaha rin’wana leri ri ngo tshama ri etlele. A a ri tirha ekhampanini ya gezi, hiloko ri biwa hi gezi loko ri ri entirhweni wa rona kutani ri va xigono ku suka exifuveni ku ya ehansi. Ri amukele dyondzo ya Bibele naswona hakatsongo-tsongo ri pfumele leswi a ri swi dyondza. A ku ri ro sungula ri huma emubedweni wa rona endzhaku ka malembe ya 15 ri ri kwalaho, loko ri ya eku khuvuriweni hi October 14, 1995, exinambyanini lexi nga ekusuhi ni kaya ra hina. Ri vule leswaku a ku ri siku ro tsakisa swinene evuton’wini bya rona. Sweswi i nandza wa vutirheli evandlheni.

A ndzi tisoli leswi se ndzi nga ni malembe ya 30 ndzi ri karhi ndzi tirhela Yehovha swin’we ni vanhu va yena lava nga ni vun’we naswona va tinyiketeleke. Ndzi vona rirhandzu ra xiviri exikarhi ka vona. Hambiloko Yehovha a a nga tshembisanga malandza yakwe yo tshembeka leswaku u ta ma nyika vutomi lebyi nga heriki, a ndza ha ta navela ku hanya hi ku tinyiketela eka Xikwembu. (1 Timotiya 6:6; Vaheveru 11:6) Ku tinyiketela koloko hi kona ku ndzi kongomiseke evuton’wini, ku ndzi tisela ntsako, ka ndzi enerisa naswona ku hi nyika ntsako swin’we ni ndyangu wa mina.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri ni nsati ni vana va hina hi 1990

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri ni nsati ni vana va hina ni vakon’wana va hina vambirhi