Tsakela Ku Lulama Ka Yehovha

“Loyi a lavaka ku lulama ni musa wa rirhandzu u ta kuma vutomi, ku lulama ni ku vangama.”—SWIVURISO 21:21.

1. I tindlela tihi ta vanhu leti endleke leswaku ku va ni vuyelo lebyi nga ni khombo namuntlha?

“KU NI ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu.” (Swivuriso 16:25) Vona ndlela leyi xivuriso lexi xa Bibele xi ti hlamuselaka kahle ha yona tindlela ta vanhu vo tala namuntlha! Hi ntolovelo, vanhu va tikarhatela ku endla leswi nga swinene eka vona vini, va nga ri na mhaka ni swilaveko swa nkoka swinene swa van’wana. (Swivuriso 21:2) Va vula leswaku va xixima milawu ni minkongomiso ya tiko ra vona kambe va tlhela va lava ku yi balekela loko swi koteka. Sweswo swi vanga leswaku ku va ni vanhu lava nga twananiki ni lava pfilunganyekeke.—2 Timotiya 3:1-5.

2. I yini lexi lavekaka hi xihatla leswaku ku pfuneka vanhu?

² Hi lava nawu kumbe nkongomiso lowu lulameke hi xihatla, lowu vanhu hinkwavo va nga ta swi tsakela ku wu amukela ni ku wu yingisa—leswaku ku pfuneka hina ni leswaku ku va ni ku rhula ni ku hlayiseka eka ndyangu hinkwawo wa vanhu. Swi le rivaleni leswaku a ku na nawu kumbe nkongomiso lowu endliweke hi munhu wihi na wihi lowu nga ta enerisa xilaveko xexo, ku nga khathariseki leswaku munhu wa kona u tlharihe ku fikela kwihi kumbe hi lonene ku fikela kwihi. (Yeremiya 10:23; Varhoma 3:10, 23) Loko nkongomiso wo tano wu ri kona, xana wu nga kumeka kwihi naswona wu ta va wu ri njhani? Kumbexana xivutiso xa nkoka hi lexi nge, Loko nkongomiso wo tano wu ri kona, xana u nga wu tsakela u tlhela u wu namarhela?

Ku Kuma Nkongomiso Lowunene

3. I mani loyi a swi fanelekelaka kahle ku nyika nkongomiso lowu amukelekaka ni lowu pfunaka vanhu hinkwavo, naswona ha yini?

³ Leswaku hi kuma nkongomiso lowu amukelekaka ni lowu pfunaka un’wana ni un’wana, hi fanele hi wu lava eka un’wana loyi a nga yiki hi rixaka, hi ndhavuko ni hi politiki, la vonaka swa nkarhi lowu taka naswona a hetisekeke. Handle ko kanakana, ko va un’we ntsena loyi a fanelekaka, ku nga Yehovha Xikwembu, Muvumbi  wa matimba hinkwawo loyi a nge: “Tanihi leswi matilo ma tlakukeke ku tlula misava, hikwalaho tindlela ta mina ti tlakukile ku tlula tindlela ta n’wina, ni miehleketo ya mina ku tlula miehleketo ya n’wina.” (Esaya 55:9) Ku tlula kwalaho, Bibele yi hlamusela Yehovha a ri “Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.” (Deteronoma 32:4) EBibeleni hinkwayo, hi kuma xiga lexi nge “Yehovha u lulamile.” (Eksoda 9:27; 2 Tikronika 12:6; Pisalema 11:7; 129:4; Swirilo 1:18) Ina, hi nga lava nkongomiso lowunene ngopfu eka Yehovha hikuva wa tshembeka naswona u lulamile.

4. Xana rito leri nge “ku lulama” ri vula yini?

⁴ Vanhu vo tala a va va rhandzi vanhu lava va tivonaka va lulame ku tlula van’wana, va va fanisa ni vakwetsimi kumbe vakanganyisi va vukhongeri. Hambiswiritano, hi ku ya hi xihlamusela-marito xin’wana, rito leri nge “ku lulama” ri vula “vunene; ku pfumala nandzu, ku pfumala xidyoho; ku namarhela misinya ya milawu ya nawu wa Xikwembu kumbe minkongomiso ya mahanyelo leyi amukelekaka; ku endla swilo leswi lulameke.” Xana a wu nga ta wu tsakela nawu kumbe nkongomiso lowu nga ni timfanelo teto?

5. Hlamusela mfanelo ya ku lulama hilaha yi hlamuseriweke hakona eBibeleni.

⁵ Malunghana ni mfanelo ya ku lulama, Encyclopaedia Judaica yi ri: “Ku lulama a hi xianakanyiwa kambe ku fambisana ni ku endla leswi lulameke eka vanhu hinkwavo.” Hi xikombiso, ku lulama ka Xikwembu a hi mfanelo yo karhi leyi xi nga na yona, ku fana ni ku kwetsima ni ku tenga. Ku ri na sweswo, ku kombisa vumunhu bya xona hi tindlela letinene. Ku nga ha vuriwa leswaku leswi Yehovha a kwetsimaka naswona a tengeke, xin’wana ni xin’wana lexi a xi endlaka ni xin’wana ni xin’wana lexi humaka eka yena xi lulamile. Bibele yi vula leswaku, “Yehovha u lulamile etindleleni takwe hinkwato naswona wa tshembeka emintirhweni yakwe hinkwayo.”—Pisalema 145:17.

6. Xana Pawulo u te yini hi Vayuda vo karhi va le sikwini ra yena lava a va nga ri vapfumeri, naswona ha yini?

⁶ Muapostola Pawulo u kandziyise yinhla leyi epapileni rakwe leri yaka eka Vakreste va le Rhoma. U tsale leswi malunghana ni Vayuda lava a va nga ri vapfumeri: “Hikwalaho ka leswi va nga ku tiviki ku lulama ka Xikwembu, kambe va lavaka ku simeka ku lulama ka vona vini, a va tivekanga ehansi ka ku lulama ka Xikwembu.” (Varhoma 10:3) Ha yini Pawulo a hlamusele vanhu volavo va ri lava “va nga ku tiviki ku lulama ka Xikwembu”? Xana a va nga dyondzisiwanga Nawu, ku nga minkongomiso leyinene ya Xikwembu? A va dyondzisiwile. Hambiswiritano, vo tala va vona a va teka ku lulama ku ri vunene bya munhu ntsena, lebyi u vaka na byona loko u landzelerisisa milawu ya vukhongeri, a va nga byi teki byi ri nchumu lowu va kongomisaka leswaku va hanyisana ni vanhu-kulobye. A va nga yi twisisanga kahle nhlamuselo ya ku lulama, ku fana ni varhangeri va vukhongeri va le sikwini ra Yesu.—Matewu 23:23-28.

7. Ku lulama ka Yehovha ku kombisiwa njhani?

⁷ Ku hambana na vona, ku lulama ka Yehovha ku kombisiwa kahle ku tlhela ku vonaka kahle eka ndlela leyi a tirhisanaka ni vanhu ha yona. Hambileswi ku lulama ka yena ku nga vuliki swona leswaku u honisa swidyoho swa lava dyohaka hi vomu, sweswo a swi n’wi endli a va Xikwembu lexi nga riki na ntwela-vusiwana ni lexi sindzisaka, lexi faneleke xi chaviwa naswona xi nga tshineleleki. Ku hambana ni sweswo, swiendlo swa xona leswi lulameke swi endle leswaku vanhu va kota ku xi tshinelela naswona va ponisiwa hambileswi va nga ni vudyoho. Hikwalaho, swa fanela swinene leswi Yehovha a hlamuseriwaka tanihi “Xikwembu xo lulama ni Muponisi.”—Esaya 45:21.

Ku Lulama Ni Ku Ponisiwa

8, 9. Nawu wu ku kombise njhani ku lulama ka Xikwembu?

⁸ Leswaku u twisisa vuxaka lebyi nga kona exikarhi ka ku lulama ka Xikwembu ni swiendlo swa xona swa rirhandzu swa ku ponisa, anakanya hi Nawu lowu xi wu nyikeke tiko ra Israyele hi ku tirhisa Muxe. A swi kanakanisi leswaku Nawu a wu lulamile. Eka marito ya yena yo hetelela, Muxe u tsundzuxe Vaisrayele a ku: “Hi rihi tiko lerikulu leri nga ni swileriso ni swiboho swa vuavanyisi swo lulama ku fana ni nawu hinkwawo lowu ndzi wu vekaka emahlweni ka n’wina namuntlha?”  (Deteronoma 4:8) Endzhaku ka malembe-xidzana, Hosi Davhida wa le Israyele u te: “Swiboho swa vuavanyisi swa Yehovha i ntiyiso; swi lulame hi ku helela.”—Pisalema 19:9.

⁹ Yehovha u tirhise Nawu leswaku a yi veka erivaleni minkongomiso yakwe leyi hetisekeke ya leswinene ni leswo biha. Nawu wu yi hlamusele hi vuenti ndlela leyi Vaisrayele a va fanele va tikhoma ha yona etimhakeni ta vukhongeri ni le timhakeni ta ku xaviselana, ta vukati, ta swakudya ni ta ku basa swin’we ni swiboho swa vuavanyisi. Nawu a wu vula ni leswaku lava tlulaka nawu a va fanele va xupuriwa swinene, hambi ku ri ku dlayiwa loko va endle milandzu yin’wana. * Kambe xana swilaveko swa Xikwembu leswinene, leswi hlamuseriweke eNawini, a swi ri ndzhwalo lowu tikaka ni lowu karharisaka vanhu, lowu va tsonaka ntshunxeko ni ntsako, hilaha vanhu vo tala va vulaka hakona namuntlha?

10. Lava rhandzaka Yehovha va titwa njhani hi milawu ya yena?

¹⁰ Lava a va rhandza Yehovha a va yi tsakela swinene milawu ya yena yo lulama. Hi xikombiso, Hosi Davhida u pfumele leswaku swiboho swa Yehovha swa vuavanyisi i swa ntiyiso naswona swi lulamile, hilaha hi swi voneke hakona, naswona a a swi rhandza hi mbilu hinkwayo a tlhela a swi tlangela. U tsale leswi landzelaka malunghana ni nawu wa Yehovha ni vuavanyisi bya yena: “Swi fanele swi naveriwa ngopfu ku tlula nsuku, ina, ku tlula nsuku lowu tengisiweke swinene; swi tsokombela ku tlula vulombe ni vulombe lebyi tshonaka eswihlengeni. Swi lemukise ni nandza wa wena; ku swi hlayisa swi ni hakelo leyikulu.”—Pisalema 19:7, 10, 11.

11. Nawu wu tikombise njhani leswaku i ‘mukongomisi la yisaka eka Kreste’?

¹¹ Endzhaku ka malembe-xidzana, Pawulo u vulavule hi nchumu lowu a wu ri wa nkoka swinene eNawini. Loko a tsalela Vagalatiya u te: “Nawu wu hundzuke mukongomisi wa hina la yisaka eka Kreste, leswaku hi vuriwa lava lulameke hikwalaho ka ripfumelo.” (Vagalatiya 3:24) Esikwini ra Pawulo, mukongomisi a a ri nandza kumbe hlonga endyangwini lowukulu. A a fanele a khathalela vana a tlhela a va heleketa exikolweni. Hilaha ku fanaka, Nawu wu sirhelele Vaisrayele eka ku tikhoma loko biha ni le ka vukhongeri bya mavunwa bya matiko lawa a ma ri ekusuhi na vona. (Deteronoma 18:9-13; Vagalatiya 3:23) Ku engetela kwalaho, Nawu wu endle Vaisrayele va swi xiya leswaku va ni xidyoho naswona va lava ndzivalelo ni ku ponisiwa. (Vagalatiya 3:19) Malunghiselelo ya magandzelo a ma kombisa leswaku ku laveka gandzelo ra nkutsulo ni ndlela leyi Mesiya wa ntiyiso loyi ku profetiweke ha yena a a ta tiviwa ha yona. (Vaheveru 10:1, 11, 12) Xisweswo, loko Yehovha a kombisa ku lulama ka yena hi ku tirhisa Nawu, a a ehleketelela vuhlayiseki bya vanhu ni ku ponisiwa ka vona loku nga heriki.

Lava Xikwembu Xi Va Vulaka Lava Lulameke

12. Xana Vaisrayele a va ta vuyeriwa hi yini loko va yingiserisisa Nawu?

¹² Leswi Nawu lowu a wu huma eka Yehovha a wu lulamile hi tindlela hinkwato, loko Vaisrayele va wu yingisa a va ta vuriwa lava lulameke emahlweni ka Xikwembu. Muxe u tsundzuxe Vaisrayele loko va ri kusuhi ni ku nghena eTikweni  leri Tshembisiweke a ku: “Swi ta vula ku lulama eka hina, leswaku hi khathalela ku endla nawu hinkwawo emahlweni ka Yehovha Xikwembu xa hina, hilaha a hi leriseke hakona.” (Deteronoma 6:25) Ku engetela kwalaho, Yehovha u tshembisile a ku: “Mi fanele mi hlayisa milawu ya mina ni swiboho swa mina swa vuavanyisi, leswi loko munhu o swi endla, a faneleke a tlhela a hanya ha swona. Hi mina Yehovha.”—Levhitika 18:5; Varhoma 10:5.

13. Xana Yehovha a a nga lulamanga loko a lava leswaku vanhu va yena va hlayisa Nawu lowu lulameke? Hlamusela.

¹³ Khombo ra kona, tiko ra Israyele ri tsandzekile “ku endla nawu hinkwawo emahlweni ka Yehovha” xisweswo a ri yi kumanga mikateko leyi tshembisiweke. Va tsandzekile ku hlayisa milawu hinkwayo ya Xikwembu hikuva Nawu wa Xikwembu a wu hetisekile kambe vona a va nga hetisekanga. Xana leswi swi vula leswaku Xikwembu a xi lulamanga? Nikatsongo. Pawulo u tsarile: “Kutani hi ta ku yini? Xana Xikwembu xi kala vululami? Sweswo swi nga tshuki swi va tano!” (Varhoma 9:14) Ntiyiso wa mhaka hi leswaku loko ku nga si va ni Nawu ni loko se wu vekiwile, vanhu a va tekiwa va ri lava lulameke emahlweni ka Xikwembu hambileswi a va nga hetisekanga naswona va ri ni xidyoho. Eka nxaxamelo wa vanhu volavo lava chavaka Xikwembu ku na Nowa, Abrahama, Yobo, Rahava na Daniyele. (Genesa 7:1; 15:6; Yobo 1:1; Ezekiyele 14:14; Yakobo 2:25) Kutani ku tlakuka xivutiso lexi nge: Hikwalaho ka yini Xikwembu xi va vule lava lulameke vanhu lava?

14. Bibele yi vula yini loko yi ku munhu u ‘lulamile’?

¹⁴ Loko Bibele yi vula leswaku munhu u ‘lulamile,’ a yi vuli swona leswaku a nga na xidyoho kumbe u hetisekile. Ku ri na sweswo, swi vula ku hetisisa vutihlamuleri bya yena eka Xikwembu ni le ka vanhu. Hi xikombiso, Nowa u vuriwe “munhu wo lulama” ni la “pfumala xihoxo exikarhi ka lava a a hanya swin’we na vona” hikuva “a endla hinkwaswo hilaha Xikwembu xi n’wi leriseke hakona. U endle tano.” (Genesa 6:9, 22; Malakiya 3:18) Zakariya na Elizabeta, vatswari va Yohane lowo Khuvula, “a va lulamile emahlweni ka Xikwembu hileswi a va famba hi ku pfumala xisandzu hi ku landza swileriso hinkwaswo ni swilaveko swa le nawini swa Yehovha.” (Luka 1:6) Korneliyo ndhuna ya vuthu ya Muntariyana leyi a yi nga ri Muisrayele u vuriwe “wanuna wo lulama, la chavaka Xikwembu.”—Mintirho 10:22.

15. Ku lulama ku fambisana na yini?

¹⁵ Ku tlula kwalaho, ku lulama ka vanhu ku fambisana swinene ni leswi nga embilwini ya munhu—ripfumelo ni ku tlangela ni ku rhandza Yehovha ni switshembiso swa yena—naswona ku nga ri ku endla ntsena leswi Xikwembu xi swi languteleke. Matsalwa ma vula leswaku Abrahama a ri ni “ripfumelo eka Yehovha; a swi hlaya eka yena leswaku i ku lulama.” (Genesa 15:6) Abrahama a a pfumela eka Xikwembu ni le ka  xitshembiso xa xona malunghana ni “mbewu.” (Genesa 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Hikwalaho ka ripfumelo rero ni mintirho leyi fambisanaka ni ripfumelo, Yehovha u ve munghana wa Abrahama swin’we ni van’wana lavo tshembeka a tlhela a va katekisa hambileswi a va nga hetisekanga.—Pisalema 36:10; Varhoma 4:20-22.

16. Ku va ni ripfumelo eka nkutsulo swi ve ni vuyelo byihi?

¹⁶ Hikwalaho, ku lulama ka vanhu ku titshege hi ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu Kreste. Malunghana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula Pawulo u tsale leswi: “I nyiko ya mahala leyi endleke leswaku va vuriwa lava lulameke hi musa lowu nga faneriwiki [wa Xikwembu], hi ku ntshunxiwa hi nkutsulo lowu hakeriweke hi Kreste Yesu.” (Varhoma 3:24) Laha Pawulo a a vulavula hi lava a va hlawuriwe ku va vadyandzhaka swin’we na Kreste eMfun’weni wa le tilweni. Kambe gandzelo ra nkutsulo ra Yesu ri tlhele ri pfulela van’wana vo tala leswaku va vuriwa lava lulameke emahlweni ka Xikwembu. Exivon’weni muapostola Yohane u vone “ntshungu lowukulu, lowu a ku nga ri na munhu la kotaka ku wu hlaya, . . . wu yime emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana, wu ambale tinguvu to leha to basa.” Tinguvu leto basa ti yimela ku basa ni ku lulama ka vona emahlweni ka Xikwembu hikuva “va hlantswe tinguvu ta vona to leha va ti endla to basa hi ngati ya Xinyimpfana.”—Nhlavutelo 7:9, 14.

Tsakela Ku Lulama Ka Yehovha

17. Hi fanele hi teka magoza wahi loko hi lava ku lulama?

¹⁷ Hambileswi hi rirhandzu Yehovha a nyikeleke hi N’wana wa yena Yesu Kreste leswaku vanhu va vuriwa lava lulameke emahlweni ka yena, kambe ku vuriwa la lulameke a swi tiendlekeli. Munhu u fanele a va ni ripfumelo eka nkutsulo, a hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu, a tinyiketela eka Yehovha kutani a swi kombisa hi ku khuvuriwa. Kutani munhu u fanele a hambeta a lava ku lulama swin’we timfanelo letin’wana ta moya. Pawulo u tsundzuxe Timotiya Mukreste la khuvuriweke loyi a a ri ni ntshembo wa le tilweni a ku: “Lavisisa ku lulama, ku tinyiketela loku nga ni vukwembu, ripfumelo, rirhandzu, ku tiyisela, moya wo rhula.” (1 Timotiya 6:11; 2 Timotiya 2:22) Nakambe Yesu u kandziyise xilaveko xo hambeta hi endla matshalatshala loko a ku: “Hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula.” Hi nga ha tirha hi matimba leswaku hi kuma mikateko ya Mfumo wa Xikwembu, kambe xana hi tirha hi ndlela leyi fanaka loko hi landzela tindlela to lulama ta Yehovha?—Matewu 6:33.

18. (a) Ha yini swi nga olovi ku lava ku lulama? (b) Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Lota?

¹⁸ Ina, a swi olovi ku lava ku lulama. Leswi swi vangiwa hileswi hinkwerhu ka hina hi nga hetisekangiki naswona hi ntumbuluko hi ni mboyamelo wo endla leswi nga lulamangiki. (Esaya 64:6) Ku tlula kwalaho, hi hanya ni vanhu lava nga riki na mhaka ngopfu ni tindlela letinene ta Yehovha. Swiyimo swa hina swi fana swinene ni leswiya swa Lota, loyi a a tshama emutini wa Sodoma lowu a wu tiviwa swinene hi vubihi bya wona. Muapostola Petro u hlamusele xivangelo xa ku va Yehovha a vone swi fanerile ku kutsula Lota eka ndzoviso lowu a wu ta ta. Petro u te: “Munhu loyi wo lulama a a xaniseka eka moya-xiviri wakwe wo lulama hikwalaho ka swiendlo swa vona swo kala nawu leswi a a swi vona ni ku swi twa siku ni siku loko a ha tshama na vona.” (2 Petro 2:7, 8) Hikwalaho, un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa leswaku, ‘Xana ku tikhoma loko biha loku ndzi ku vonaka ndza ku amukela embilwini ya mina? Xana vuhungasi kumbe mintlango leyi dumeke leyi nga ni madzolonga ndzi yi teka yi ri leyi nga ndzi tsakisiki ntsena? Kumbe xana ndzi karhateka ku fana na Lota hikwalaho ka swiendlo swoleswo leswi nga lulamangiki?’

19. Hi yihi mikateko leyi hi nga yi kumaka loko hi tsakisiwa hi ku lulama ka Xikwembu?

 ¹⁹ Emasikwini lawa yo homboloka ni lama nga ni makhombo, ku tsakela ku lulama ka Yehovha i xihlovo xa nsirhelelo ni ku hlayiseka. Eka xivutiso lexi nge: “Oho Yehovha, i mani la nga ta va muendzi entsongeni wa wena? I mani la nga ta tshama entshaveni ya wena yo kwetsima?” Hosi Davhida u hlamule a ku: “Hi loyi a fambaka a nga ri na xihoxo naswona a hanyaka hi ku lulama.” (Pisalema 15:1, 2) Loko hi lava ku lulama ka Xikwembu hi tlhela hi ku tsakela, hi ta hlayisa vuxaka lebyinene na xona kutani xi ta ya emahlweni xi hi tsakela xi tlhela xi hi katekisa. Xisweswo, hi ta eneriseka evuton’wini, hi tixixima hi tlhela hi va ni ku rhula ka mianakanyo. Rito ra Xikwembu ri ri: “Loyi a lavaka ku lulama ni musa wa rirhandzu u ta kuma vutomi, ku lulama ni ku vangama.” (Swivuriso 21:21) Ku tlula kwalaho, loko hi ringeta hi matimba ku endla leswi lulameke etimhakeni ta hina hinkwato, hi ta va ni vuxaka lebyinene ni van’wana naswona hi ta tsakela vutomi hi tlhela hi tshama hi hanyile emoyeni. Mupisalema u te: “Va tsaka lava hlayisaka vululami, lava endlaka swo lulama nkarhi hinkwawo.”—Pisalema 106:3.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Xana U Nga Hlamusela?

• Xana ku lulama i yini?

• Ku ponisiwa ku fambisana njhani ni ku lulama ka Xikwembu?

• Xikwembu xi vula leswaku vanhu va lulamile loko swi te yini?

• Xana ku lulama ka Yehovha ku nga ku tisela ntsako hi ndlela yihi?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

Hosi Davhida a a yi rhandza hi mbilu hinkwayo milawu ya Xikwembu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]

Nowa, Abrahama, Zakariya na Elizabeta na Korneliyo, va vuriwe lava lulameke hi Xikwembu. Xana wa swi tiva leswaku ha yini?