Kahle-kahle Tihele I Yini?

KU NGA KHATHARISEKI leswaku u anakanya yini hi rito “tihele,” vanhu vo tala va anakanya leswaku tihele i ndhawu leyi vanhu va xupuriwaka eka yona loko va dyohile. Bibele yi vula leswi landzelaka malunghana ni xidyoho ni vuyelo bya xona: “Leswi xidyoho xi ngheneke emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.” (Varhoma 5:12) Matsalwa ma tlhela ma ku: “Hakelo leyi tisiwaka hi xidyoho i rifu.” (Varhoma 6:23) Tanihi leswi hakelo ya xidyoho ku nga rifu, xivutiso xa nkoka eku twisiseni ka nhlamuselo ya ntiyiso ya tihele hi lexi nge: Ku humelela yini hi hina loko hi fa?

Xana munhu u va ni xivumbeko xin’wana lexi hambetaka xi hanya endzhaku ka rifu? Tihele i yini, naswona ku ya vanhu va njhani eka tona? Xana lava nga etiheleni va ni ntshembo wo karhi? Bibele yi nyikela tinhlamulo ta ntiyiso ni leti enerisaka eka swivutiso leswi.

Xana Ku Ni Vutomi Endzhaku Ka Rifu?

Xana ku ni nchumu wo karhi endzeni ka hina, moya-xiviri kumbe moya, lowu ponaka loko hi fa? Xiya ndlela leyi wanuna wo sungula, Adamu a byi kumeke ha yona vutomi. Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu a vumba munhu hi ntshuri wa misava ni ku huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini takwe.” (Genesa 2:7) Hambileswi ku hefemula a ku endla leswaku a hanya, ku huhutela “ku hefemula ka vutomi” etinhompfini ta yena a ku nga ri ku huhutela moya emahahwini ya yena ntsena. A swi vula leswaku Xikwembu xi nyike miri wa Adamu lowu a wu nga ri na vutomi “matimba ya vutomi,” lama tirhaka eka swivumbiwa hinkwaswo leswi nga laha misaveni. (Genesa 6:17; 7:22) Bibele yi vula leswaku matimba lawa ya vutomi i “moya.” (Yakobo 2:26) Moya wolowo wu nga fanisiwa ni gezi leri endlaka leswaku muchini kumbe nchumu wo karhi wu tirha. Tanihi leswi gezi ri nga hundzukiki nchumu lowu tirhaka hi rona, ni matimba ya vutomi a ma hundzuki swivumbiwa leswi ma swi hanyisaka. A hi munhu naswona a ma anakanyi.

Ku humelela yini hi moya loko munhu a fa? Pisalema 146:4 yi ri: “Moya wakwe wa huma, a tlhelela entshurini wa yena; hi siku rero miehleketo yakwe ya lova.” Loko munhu a fa, moya wakwe lowu nga riki munhu a wu hambeti wu hanya exivandleni xin’wana tanihi xivumbiwa xa moya. Wu “tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso lexi xi wu nyikeke.” (Eklesiasta 12:7) Sweswo swi vula leswaku ntshembo wihi na wihi wa vutomi bya nkarhi lowu taka wa munhu yoloye se wu titshege hi ku helela hi Xikwembu.

Vativi va filosofi va khale va Magriki ku nga Socrates na Plato a va pfumela leswaku moya-xiviri lowu nga endzeni ka munhu a wu fi loko munhu a fa. Bibele yi dyondzisa yini malunghana ni  moya-xiviri? Genesa 2:7 yi ri: Adamu “a va moya-xiviri lowu hanyaka.” A nga nyikiwanga moya-xiviri; a a ri moya-xiviri—munhu a helerile. Matsalwa ma vulavula hi moya-xiviri lowu endlaka ntirho, wu navela swakudya, wu tlhakisiwa, wu va ni nkelunkelu ni swin’wana. (Levhitika 23:30; Deteronoma 12:20; 24:7; Pisalema 119:28) Ina, munhu i moya-xiviri. Loko munhu a fa, moya-xiviri wolowo wa fa.—Ezekiyele 18:4.

Kutani, hi xihi xiyimo xa vafi? Loko Yehovha a gweva Adamu, u te: “U ntshuri u ta tlhelela entshurini.” (Genesa 3:19) Xana Adamu a a ri kwihi loko Xikwembu xi nga si n’wi vumba hi ntshuri wa misava kutani xi n’wi nyika vutomi? A a nga hanyi! Loko a fa, Adamu u tlhelele exiyin’weni xexo xa ku nga hanyi. Xiyimo xa vafi xi hlamuseriwa kahle eka Eklesiasta 9:5, 10, laha hi hlayaka leswi: ‘Vafi a va tivi nchumu. Exivandleni xa vafi laha u yaka kona, a ka ha ri na ntirho, hambi makungu, ni ku tiva, hambi vutlhari.’ (Bibele Ya Xitsonga) Hi ku ya hi Matsalwa, ku fa swi vula ku nga ha vi kona. Vafi a va voni nchumu, a va twi nchumu naswona a va anakanyi nchumu.

Xana I Ndhawu Leyi Vanhu Va Xanisiwaka Hi Masiku Kumbe I Sirha Leri Tolovelekeke?

Tanihi leswi vafi va nga twiki nchumu, tihele a ti nge vi ndhawu leyi hisaka laha ku xanisiwaka vanhu vo homboloka loko va file. Kutani tihele i yini? Loko hi kambisisa leswi humeleleke eka Yesu loko a file, hi ta pfuneka ku hlamula xivutiso xexo. Luka mutsari wa Bibele wa hlamusela: “[Yesu] a nga tshikiwanga eHayidesi [etiheleni, King James Version] naswona nyama yakwe a yi ku vonanga ku onhaka.” * (Mintirho 2:31) Hi tihi tihele leti Yesu a yeke eka tona? Muapostola Pawulo u tsarile: “Ndzi hundzisele eka n’wina leswaku Kreste u fele swidyoho swa hina hi ku ya hi Matsalwa; ni leswaku u lahliwile, ina, leswaku u pfuxiwile esikwini ra vunharhu hi ku ya hi Matsalwa.” (1 Vakorinto 15:3, 4) Hikwalaho Yesu a ri etiheleni, ku nga sirha, kambe a nga tshikiwanga kwalaho, hikuva u pfuxiwile.

Nakambe anakanya hi mhaka ya Yobo wanuna wo lulama, loyi a xanisekeke swinene. Leswaku a wisa ku xaniseka, u komberile a ku: “I mani la nga ta ndzi nyika leswi, leswaku u ndzi hlayisa etiheleni [Sheol], kutani u ndzi tumbeta kukondza ku hlundzuka ka wena ku hundza?” * (Yobo 14:13, Douay Version) A swi twali hakunene ku anakanya leswaku Yobo a a navela ku ya endhawini leyi hisaka swinene leswaku a ta hlayiseka! Eka Yobo, “tihele” a ti ri sirha, laha a a ta wisa ku xaniseka. Kutani, tihele leti ku vulavuriwaka ha tona eBibeleni i sirha leri tolovelekeke ra vanhu, laha ku yaka vanhu lavanene ni vanhu lavo biha.

Ndzilo Wa Tihele—Xana Wu Vula Ku Hisiwa Hi Ku Helela?

Xana ndzilo wa tihele wu fanekisela ku hisiwa hi ku helela kumbe ku lovisiwa? Loko Matsalwa  ma hambanisa ndzilo ni Hayidesi kumbe tihele, ma ri: “Rifu ni Hayidesi swi lahleriwa etiveni ra ndzilo.” ‘Tiva’ leri ku vulavuriwaka ha rona laha i ro fanekisela, tanihi leswi rifu ni tihele (Hayidesi) leswi lahleriwaka eka rona swi nga taka swi nga hisiwi hi xiviri. “Tiva leri ra ndzilo ri vula rifu ra vumbirhi”—leri loko munhu o kala a dlayiwa hi rona ku nga riki na ntshembo wa ku tlhela a pfuxiwa.—Nhlavutelo 20:14.

Tiva ra ndzilo ri ni nhlamuselo leyi yelanaka na liya ya “Gehena ya ndzilo [ndzilo wa tihele, Bibele Ya Xitsonga]” leyi Yesu a vulavuleke ha yona. (Matewu 5:22; Marka 9:47, 48) Rito Gehena ri humelela ka 12 eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki, naswona ri vula nkova wa Hinomu, lowu a wu ri ehandle ka marhangu ya Yerusalema. Loko Yesu a ha ri laha misaveni, nkova lowu a wu tirhisiwa tanihi ndhawu yo lahla eka yona thyaka, “laha mintsumbu ya swigevenga ni ya swiharhi ni thyaka rin’wana ni rin’wana a swi lahleriwa kona.” (Smith’s Dictionary of the Bible) Ndzilo lowu a wu cheriwa xivavula leswaku wu tshama wu ri karhi wu pfurha leswaku wu hisa thyaka. Yesu u tirhise nkova wolowo tanihi ndhawu leyi fanekiselaka ku loviseriwa makumu.

Ku fana na Gehena, tiva ra ndzilo ri fanekisela ku loviseriwa makumu. Rifu ni Hayidesi swi “lahleriwa” eka rona hileswi swi nga ta herisiwa loko vanhu va ntshunxiwa exidyohweni ni le ka rifu. Vanhu lava dyohaka hi vomu naswona va nga hundzukiki va ta va ni “xiavelo” xa vona etiveni rero. (Nhlavutelo 21:8) Na vona va ta loviseriwa makumu. Hi hala tlhelo, lava nga le mianakanyweni ya Xikwembu naswona va nga le tiheleni—sirha leri tolovelekeke ra vanhu—va ni ntshembo wo hlamarisa.

Tihele Ti Sala Ti Nga Ri Na Nchumu!

Nhlavutelo 20:13 yi ri: “Lwandle ri humesa vafi lava nga eka rona, rifu ni Hayidesi swi humesa vafi lava nga eka swona.” Ina, tihele leti Bibele yi vulavulaka ha tona ti ta sala ti nga ri na nchumu. Hilaha Yesu a tshembiseke hakona, “nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra [Yesu] kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Hambileswi sweswi va nga ha riki kona, vanhu va timiliyoni lava feke lava nga le mianakanyweni ya Yehovha Xikwembu va ta pfuxiwa, kumbe va tlhela va nyikiwa vutomi, emisaveni leyi nga paradeyisi leyi vuyeteriweke.—Luka 23:43; Mintirho 24:15.

Emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, vanhu lava pfuxiweke lava hanyaka hi ku pfumelelana ni milawu ya xona yo lulama a va nge he fi. (Esaya 25:8) Yehovha u “ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona.” Kahle-kahle, “swilo swo sungula swi [ta va swi] hundzile.” (Nhlavutelo 21:4) Mawaku nkateko lowu yimeleke lava nga le tiheleni—ku nga “masirha-bako ya xitsundzuxo”! Hakunene nkateko lowu i xivangelo lexikulu lexi hi endlaka hi nghenisa vutivi lebyi engetelekeke bya Yehovha Xikwembu ni N’wana wa yena, Yesu Kreste.—Yohane 17:3.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Yobo u kombele ku hlayisiwa etiheleni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Ndzilo wa Gehena—xikombiso xa ku loviseriwa makumu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

‘Lava nga le ka masirha-bako ya xitsundzuxo va ta huma’