Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Dyuhele Kambe Ndzi Enerisekile Hi Malembe Ya Mina

HI KU VULA KA MURIEL SMITH

Ndzi twe ku biwa rivanti ra yindlu ya mina. A ndza ha ku vuya ensin’wini naswona a ndzi lava ku miyeta nyoka endzhaku ko chumayela mixo hinkwawo hi ku gingirika. Tanihi ntolovelo, a ndzi ri karhi ndzi virisa mati yo endla tiya naswona a ndzi lava ku tshama ehansi ndzi wisa ku ringana hafu ya awara. Rivanti ri biwe hi ku phindhaphindha kutani loko ndzi ya pfula nyangwa, a ndzi ri karhi ndzi tivutisa leswaku ku nga va ku ri mani munhu wo fika hi nkarhi lowu. Loko ndzi pfule nyangwa, ndzi swi tivile leswaku i vamani. A ku ri vavanuna vambirhi, lava vuleke leswaku hi vona maphorisa. Va vule leswaku a va tele ku ta ngundzuvanya yindlu ya mina va lava tibuku leti kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha—ku nga nhlengeletano leyi yirisiweke.

Ha yini Timbhoni ta Yehovha a ti yirisiwile eAustralia, naswona swi tise ku yini leswaku ndzi va un’wana wa tona? Mhaka ya kona yi sungule hi lembe ra 1910, loko manana a ndzi he nyiko, ndza ha ri ni malembe ya khume hi vukhale.

NDYANGU wa ka hina a wu tshama endlwini leyi akiweke hi timhandzi, eN’walungwini wa doroba ra Sydney, endhawini leyi vitaniwaka Crows Nest. Siku rin’wana loko ndzi vuya ekaya, ndzi kume manana a ri karhi a vulavula ni wanuna un’wana enyangweni. A ndzi navela ku tiva leswaku wanuna loyi wo ambala sudu a tlhela a khoma ni bege leyi teleke hi tibuku, u huma kwihi. Hiloko ndzi kombela ku hundza ndzi nghena endlwini. Kambe, endzhaku ka xinkarhana, Manana u ndzi vitanile. U te: “Wanuna loyi u ni tibuku to tsakisa, ti vulavula hi Matsalwa ntsena. Leswi siku ra wena ra ku  velekiwa ri tshineleke, hlawula leswaku u lava yini exikarhi ya rhoko leyintshwa ni tibuku leti. U hlawula yini?”

Hiloko ndzi ku: “Ndzi hlawula tibuku manana, ndza nkhensa.”

Kutani ke, loko ndzi ri ni malembe ya khume, ndzi kume tivholumo tinharhu to sungula ta Studies in the Scriptures, leti tsariweke hi Charles Taze Russell. Wanuna loyi u vule leswaku manana u fanele a ndzi pfuna ku twisisa tibuku leti, hikuva swi nga ha endleka ti ndzi tikela. Manana u vule leswaku u ta ndzi pfuna. Khombo ra kona, Manana u file endzhaku ka xiendlakalo lexi. Tatana u tikarhatile a khathalela mina ni tindzisana ta mina, kambe sweswi a ndzi boheka ku byarha vutihlamuleri lebyi engetelekeke, leswi a swi ndzi tikela swinene. Hambiswiritano, khombo rin’wana a ra ha ri endleleni.

Ku tlhekeke nyimpi yo sungula ya misava hi 1914, naswona endzhaku ka lembe tata wa hina la rhandzekaka, u dlayiwile. Leswi se a hi ri hava vatswari, tindzisana ta mina ti tekiwile ti ya wundliwa hi maxaka, loko ku ri mina ndzi rhumeriwe exikolweni xa Khatoliki ndzi ya tshama kona. Minkarhi yin’wana a ndzi dyiwa hi xivundza. Kambe, ndza tsaka leswi va ndzi pfuneke leswaku ndzi dyondza nchumu lowu ndzi wu rhandzaka swinene, ku nga vuyimbeleri, ngopfu-ngopfu ku tlanga piyano. Ku hundze malembe yo hlayanyana kutani ndzi thwasa exikolweni lexi. Hi 1919 ndzi tekane na Roy Smith, loyi a a ri muxavisi wa nhundzu yo tlanga vuyimbeleri. Hi 1920, hi kume n’wana wo sungula, leswi swi endle leswaku ndzi tlhela ndzi khomeka hi timhaka ta vutomi bya siku ni siku. Kambe ku humelele yini hi tibuku letiya?

Muakelani A Hi Byela Ntiyiso Wa Matsalwa

Malembe wolawo hinkwawo a ndzi famba-famba ni “tibuku leti ta Bibele.” Hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi ti hlaya, embilwini ya mina a ndzi swi tiva leswaku ti tamele rungula ra nkoka. Kutani siku rin’wana eku heleni ka va-1920, Lil Bimson, un’wana wa vaakelani va hina, u hi endzerile. Hi ye ekamareni ro dzumba eka rona, kutani hi nwa tiya.

Hiloko o na swipfuketana a huwelela a ku: “Kasi na wena u na tona tibuku leti!”

Hi ku hlamala ndzi n’wi vutisile ndzi ku: “U vula tihi?”

U kombetele tibuku leti nge Studies in the Scriptures, leti nga endhawini yo veka tibuku. Lil u ti lombile, a famba na tona ekaya rakwe kutani a fika a nghena hansi a ti hlaya. Swi hatle swi vonaka leswaku leswi a swi hlayaka, a a swi tsakela. Lil u amukele tibuku to tala leti humaka eka Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiveka hakona. Ku tlula kwalaho, a a nga ha wu pfali na nomu, a hi chumbutela hinkwaswo leswi a swi dyondzeke. Yin’wana ya tibuku leti a ti kumeke, a yi ku The Harp of God, hiloko a ta na yona hi ku hatlisa endlwini ya hina. Ndzi sungule ku tirhela Yehovha endzhaku ka loko ndzi tinyike nkarhi wa ku hlaya buku leyi, leyi sekeriweke eBibeleni. Ndzi hetelele ndzi kume tinhlamulo ta swivutiso swa xisekelo, leswi kereke ya mina yi tsandzekeke ku ndzi hlamula swona.

Lexi tsakisaka, Roy u ri tekele enhlokweni rungula ra Bibele, kutani hinkwerhu ka hina hi ve swichudeni swa Bibele leswi hisekaka. Eku sunguleni, Roy a a ri xirho xa nhlangano lowu vuriwaka Freemason. Sweswi ndyangu wa hina se a wu gandzela hi vun’we evugandzerini bya ntiyiso naswona kan’we evhikini un’wana wa vamakwerhu a a khoma dyondzo ya Bibele ni ndyangu hinkwawo. Hi ye emahlweni hi khutazeka swinene loko hi sungula ku va kona eminhlanganweni leyi khomiwaka hi Swichudeni swa Bibele. Le Sydney, minhlangano a yi khomeriwa  eholweni leyitsongo leyi hirhiweke, endhawini leyi vitaniwaka Newtown. Enkarhini wolowo, Timbhoni leti a ti ri kona etikweni hinkwaro a ti nga fiki eka 400, xisweswo, vamakwerhu vo tala a va boheka ku famba mpfhuka wo leha loko va ya eminhlanganweni.

Ndyangu wa hina, a wu fanele wu tsemakanya Hlaluko ra Sydney minkarhi hinkwayo. Loko Buloho ra Hlaluko ra Sydney ri nga si akiwa hi 1932, a hi boheka ku tsemakanya hi byatso. Hambileswi riendzo leri a ri hi dyela nkarhi ni mali, a hi endla matshalatshala ya leswaku hi nga lahlekeriwi hi swakudya swa moya leswi Yehovha a swi lunghiselelaka. Matshalatshala lawa hi ma endleke leswaku hi tiya emoyeni ma pfunile swinene, hikuva nyimpi ya misava ya vumbirhi a yi ri karhi yi gongondza naswona mhaka ya vukala-tlhelo a yi ta khumba ndyangu wa hina hi ku kongoma.

Nkarhi Wa Miringo Ni Wa Mikateko

Malembe ya le ku sunguleni ka va-1930 a ma ri lama tsakisaka swinene eka mina ni ndyangu wa mina. Ndzi khuvuriwe hi 1930 naswona hi 1931 a ndzi ri kona eka ntsombano lowu nga rivalekiki lowu eka wona hinkwerhu hi yimeke kutani hi pfumela ku amukela vito ro saseka leri nge Timbhoni ta Yehovha. Mina na Roy a hi tikarhatela ku hanya hi ku pfumelelana ni vito leri, hi ku tirhisa tindlela to chumayela ni ku nghenela matsima lawa nhlengeletano a yi khutaza leswaku hi ma nghenela. Hi xikombiso, hi 1932, hi nghenele tsima ro hlawuleka ro fambisa xibukwana, leri a ri endleriwa ku fikelela vunyingi bya vanhu lebyi a byi tele ku ta tlangela ku pfuriwa ka Buloho ra Hlaluko ra Sydney. Lexi xi hi tsakiseke ngopfu a ku ri ku tirhisa movha lowu nga ni xikurisa mpfumawulo, naswona hi ve ni lunghelo ra leswaku movha wa hina wu nghenisiwa muchini wo kurisa mpfumawulo. Hi tirhise muchini lowu le Sydney leswaku hi tlanga tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke, ta Makwerhu Rutherford.

Kambe, swiyimo a swi ri karhi swi cinca nakambe, a swi ya swi tika swinene. Hi 1932 Ikhonomi yi Wile Swinene eAustralia, kutani mina na Roy hi kunguhate ku olovisa vutomi bya hina. Ndlela yin’wana leyi leswi hi swi endleke ha yona, a ku ri ku rhurhela ekusuhi ni vandlha, leswi hi pfuneke swinene leswaku hi nga hakeli mali yo tala ngopfu ya swo famba. Hambileswi a ku ri ni swiphiqo swa ikhonomi, a swi nga karhati ngopfu hikuva ku chava Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a ku hlanganise misava hinkwayo.

Leswi Timbhoni ta Yehovha ti yingisaka xileriso xa Yesu xa ku nga vi xiphemu xa misava, a ti hlaseriwa naswona ni le Australia a swi ri tano. Leswi vanhu a va ngheniwe hi moya wa nyimpi va sungule ku hi vitana Makhomunisi. Vakaneti lava va hehle Timbhoni ta Yehovha hileswaku ti tirhisa switichi swa mune swa xiya-ni-moya leswi a ti ri na swona eAustralia ku rhumela rungula eka vuthu ra le Japani.

Vamakwerhu lava ha riki vantshwa lava vitaniweke enyimpini va langutane ni ntshikilelo lowukulu wa leswaku va landzula ripfumelo ra vona. Ndzi tsakile hikuva majaha ya hina manharhu ma yime ma tiya eripfumelweni ra wona naswona ma hlayise vukala-tlhelo bya wona. Jaha ra hina ra mativula, leri vuriwaka Richard, ri gweviwe tin’hweti ta 18 ekhotsweni. Kasi ra vumbirhi leri vuriwaka Kevin, a ri fanele ri tsarisa leswaku ri ale ku nghenela vusocha. Khombo ra kona, rikotse ra hina Stuart, u dlayiwe hi mhangu ya xithuthuthu loko a ri endleleni yo ya ehubyeni a ya hetisa nandzu wa mhaka ya vukala-tlhelo bya yena. Hakunene mhaka leyi a yi twisa ku vava. Kambe ku tshama ka hina hi langutele xa Mfumo ni xitshembiso xa Yehovha xa ku pfuxiwa ka vafi swi hi pfune leswaku hi tiyisela.

Va Tsandzeke Ku Teka Swilo Swa Nkoka

Timbhoni ta Yehovha ta le Australia ti yirisiwe hi January 1941. Kambe mina na Roy hi yingise Xikwembu tanihi mufumi ematshan’weni yo yingisa vanhu hilaha vaapostola va Yesu va endleke hakona, naswona hi hambete hi tirha exihundleni ku ringana malembe mambirhi ni hafu. Lowu hi wona nkarhi lowu maphorisa lama nga ambalangiki yunifomo lama ndzi ma boxeke eku sunguleni ma beke rivanti ha wona. Xana ku humelele yini?

Ndzi ma pfumelerile leswaku ma nghena. Loko ma ri karhi ma nghena endlwini, ndzi ma vutisile ndzi ku, “Xana mi nga ndzi pfumelela leswaku ndzi rhanga hi ku hetisa tiya ya mina mi nga si sungula ku ngundzuvanya laha ndlwini?” Lexi hlamarisaka ma pfumerile, kutani ndzi nghene exitangeni ndzi khongela eka Yehovha ndzi tlhela ndzi vuyisa mianakanyo ya mina. Loko ndzi vuya, phorisa rin’wana ri nghene laha hi dyondzelaka kona kutani ri vunga swilo hinkwaswo leswi ri swi vonaka leswi tsariweke marito lama nge Watchtower ku katsa ni  tibuku leti a ti ri ebegeni leyi ndzi fambaka na yona ensin’wini swin’we ni Bibele ya mina.

Kutani ri ndzi vutisile ri ku, “Xana u tiyisile leswaku a wu tumbetanga mabokisi man’wana ya tibuku? Hi swi twile leswaku mi khoma minhlangano vhiki ni vhiki eholweni leyi nga emakumu ka patu leri nileswaku tibuku to tala mi ti kuma kwale.”

Ndzi hlamule ndzi ku: “Wa vurisa, kambe a ti kona sweswi.”

Ri te: “Ina, ha swi tiva sweswo, Manana Smith. Ha swi tiva nileswaku tibuku mi ti hlayisa emakaya ya vanhu van’wana va laha xifundzheni.”

Ma kume ntlhanu wa mabokisi lama tameleke tibuku leti nge Freedom or Romanism ekamareni ra n’wana wa hina.

Ri te: “Xana u tiyisile leswaku ku hava nchumu egaraji?”

Ndzi te: “A ku na nchumu.”

Ri tlhele ri pfula khabodo leyi nga ekamareni ro dyela. Kutani ri kuma tifomo leti nga tsariwangiki nchumu, leti a hi tsala xiviko xa vandlha eka tona. Ri ti tekile kutani ri hambeta ni ku ngundzuvanya egaraji.

Ndzi te: “Tanani haleno.”

Ma ndzi landzile kutani hi huma egaraji, loko ma hetile ku ngundzuvanya ma fambile.

Xisweswo, maphorisa lawa a ma anakanya leswaku ma kume hakelo ya xiviri hi ntlhanu wa mabokisi lawa ma ma kumeke! Hambiswiritano, a ma siye swilo swa nkoka. Phela, emasikwini wolawo, a a ndzi ri matsalana wa vandlha naswona endlwini a ku ri ni mavito ya vahuweleri va vandlha ni rungula rin’wana ra nkoka. Nkateko wa kona vamakwerhu a va hi tivise ka ha ri emahlweni hi ta vangundzuvanyi volavo leswaku va ta fika naswona maphepha lawa a ndzi ma tumbete empfungwe. A ndzi ma hoxe endzeni ka timvhilopho kutani ndzi ma veka etshakwini ra thini ra tiya, ra chukela ni ra mapa. Man’wana a ndzi ya veke ehokweni ya swinyenyana, leyi a yi ri ekusuhi ni garaji. Phela phorisa ri hundze hilaha maphepha lawa ri ma lavaka ma vekiweke kona.

Ndzi Nghenela Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo

Hi 1947, vana va hina lavakulu va hume miti. Hi nkarhi wolowo, mina na Roy hi kunguhate ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. A ku ri ni xilaveko ensin’wini ya le Australia Dzonga, hiloko hi xavisa yindlu kutani hi xava kharavhani leyi hi yi thyeke vito ra Mizpa, leswi vulaka “Watchtower.” Ku hanya hi ndlela leyi swi endle leswaku hi kota ku chumayela etindhawini leti ti nga toxe. Hakanyingi a hi chumayela ensin’wini leyi nga aviwangiki ya le tindhawini ta le makaya. Ndza ha tsundzuka swilo swo tala leswi tsakisaka swa nkarhi wolowo. Un’wana wa lava ndzi dyondzeke na vona, i ntombhi leyi vuriwaka Beverly. Yi rhurhe endhawini yoleyo yi nga si khuvuriwa. Wa nga anakanya leswi a ndzi tsakise xiswona endzhaku ka malembe entsombanweni wun’wana loko makwerhu un’wana wa xisati a te eka mina kutani a vula leswaku hi yena Beverly! A ndzi tsake ngopfu ku n’wi vona a ri karhi a tirhela Yehovha swin’we ni nuna wakwe ni vana, endzhaku ka loko ku hundze malembe yo tala ndzi hlaye na yena.

Hi 1979, ndzi ve ni lunghelo ro ya eXikolweni xa Ntirho wa Vuphayona. Mhaka yin’wana leyi kandziyisiweke ngopfu exikolweni hileswaku loko u ta tshama u ri phayona u fanele u fambisana ni xiyimiso lexinene xa dyondzo ya munhu hi xiyexe. Hakunene ndzi kume leswaku sweswo i ntiyiso. Ku dyondza, ku ya eminhlanganweni ni ku ya ensin’wini, i swakudya swa mina. Ndzi swi teka ku ri lunghelo ku va ndzi tirhe malembe lama tlulaka 50 ndzi ri phayona ra nkarhi hinkwawo.

Ku Langutana Ni Swiphiqo Swa Mavabyi

Hambiswiritano, eka makume ya malembe lama hundzeke, ndzi langutane ni mintlhontlho yin’wana. Hi 1962, ndzi khomiwe hi vuvabyi bya mahlo.  Enkarhini wolowo, vutshunguri lebyi a byi ri kona a byi nga nyawuli naswona mahlo ya mina a ma ya ma fa hi ku hatlisa. Roy na yena a swi nga ha nyawuli naswona hi 1983 u khomiwe hi vuvabyi byo oma swirho, lebyi n’wi siyeke a lamarile kutani a nga ha swi koti ni ku vulavula. Hi 1986, u file. U ndzi seketele swinene loko ndza ha ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo naswona ndza n’wi kumbuka hakunene.

Ku nga khathariseki swiphiqo leswi ndzi veke na swona, ndzi ringete ku tshama ndzi ri karhi ndzi tiwundla hi tlhelo ra moya. Ndzi xave movha wo tiya, lowu a ndzi kota ku ya ensin’wini ha wona eka tiko-xikaya ra ka hina naswona ndzi hambete ni vuphayona bya mina ndzi ri karhi ndzi pfuniwa hi ntombhi ya mina leyi vuriwaka Joyce. Mahlo ya mina ma ye ma nga ha voni ku fikela loko tihlo lerin’wana ri fa. Dokodela u ndzi hoxe tihlo rin’wana ra nghilazi. Hambiswiritano, leswi a ndzi tirhisa nghilazi leyi kurisaka marito ni tibuku leti tsariweke hi maletere lamakulu, a ndzi swi kota ku heta tiawara tinharhu ku ya ka ta ntlhanu hi siku, ndzi ri karhi ndzi hlaya ni van’wana, ndzi vona hi tihlo leri a ra ha ri kahlenyana.

Minkarhi hinkwayo, ku hlaya, a ndzi swi teka swi ri swa risima swinene. Kutani u nga ha anakanya ndlela leyi a ndzi chuhe ha yona loko ndzi ri karhi ndzi hlaya siku rin’wana nimadyambu, mahlo ya mina mo na swipfuketana ma ku mphii! A swi tikomba onge munhu un’wana u lo tima rivoni. Sweswi mahlo ya mina a ma ha voni ni switsongo. Xana ndzi hambete ndzi dyondza njhani? Hambileswi sweswi ndzi nga ha twiki kahle, ndzi titshega hi ku yingisela tikhasete ni nseketelo wa rirhandzu wa ndyangu wa mina leswaku ndzi tshama ndzi tiyile emoyeni.

Ku Tiyisela Ku Ya Fika eMakumu

Leswi se ti dyaka ti ya emagoveni, a ndza ha hanyanga kahle emirini. Minkarhi yin’wana ndza pfilunganyeka. Entiyisweni, leswi se ndzi nga ha voniki na switsongo, minkarhi yin’wana ndzi lahleka ndlela! Ndza ha swi rhandza ku va ni vanhu lava ndzi va dyondzelaka Bibele, kambe hikwalaho ka rihanyo, a ndzi nge he swi koti ku ya ensin’wini. Loko mavabyi lawa ma ha ku sungula, a ndzi dya mbitsi. A ndzi fanele ku amukela ku tsana ka mina kutani ndzi eneriseka hileswi ndzi nga kotaka ku swi endla. Leswi a swi nga olovi. Hambiswiritano, ndza ha ri ni ntsako hikuva n’hweti yin’wana ni yin’wana, ndzi kota ku vika nkarhi lowu ndzi wu hetaka ndzi ri karhi ndzi vulavula hi Xikwembu xa hina lexikulu, ku nga Yehovha. Loko ndzi kuma nkarhi wa ku vulavula hi Bibele, wo tanihi loko vaongori, vaxavisi ni vanhu van’wana va ta ekaya, ndzi va chumayela hi vutlhari.

Yin’wana ya tihakelo leti ndzi eneriseke i ku vona xitukulwana xa vumune xa ndyangu wa mina xi ri karhi xi gandzela Yehovha hi ku tshembeka. Van’wana va vona i maphayona etindhawini leti ku nga ni xilaveko lexikulu, van’wana i vakulu kumbe malandza ya vutirheli naswona van’wana va le Bethele. Ina, ku fana ni vatukulu va mina vo tala, ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku vona mafambiselo lawa ma fika emakumu ku nga ri khale. Mawaku ku andza loku ndzi ku voneke evutirhelini bya mina emalembeni ya 70! Swa ndzi tsakisa swinene ku va ndzi hlanganyerile eka nchumu lowu tsakisaka ngopfu.

Vaongori lava ndzi endzelaka, va ndzi bumabumerile hi ku vula leswaku ripfumelo ra mina hi rona ri endlaka leswaku ndzi hambeta ndzi hanya. Ndzi pfumelelana na vona. Ku tirhela Yehovha hi ku hiseka swa vuyerisa swinene evuton’wini. Ku fana na Hosi Davhida, ndzi nga swi kota ku vula leswaku se ndzi dyuhele kambe ndzi enerisekile hi malembe ya mina.—1 Tikronika 29:28.

(Makwerhu Muriel Smith u fe hi April 1, 2002, loko xihloko lexi xa ha tsariwa. A ku sale n’hweti yin’we leswaku a hlanganisa malembe ya 102, hakunene a a ri xikombiso xa ku tshembeka ni ku tiyisela.)

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24]

Exifanisweni lexi a ndzi ri ni kwalomu ka malembe ya ntlhanu kasi eka lexin’wana a ndzi ri ni malembe ya 19 loko ndzi hlangana ni nuna wa mina Roy

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Movha wa hina ni kharavhani leyi hi yi thyeke vito ra Mizpa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Ndzi ri ni nuna wa mina Roy, hi 1971