Xana Swiyilayila Swi Lawula Vutomi Bya Wena?

EMISAVENI hinkwayo vanhu va kholwa swiyilayila. Minkarhi yin’wana swi langutiwa tanihi xiphemu xa ndzhaka ya ndhavuko. Kumbe swi nga ha langutiwa swi ri nchumu lowu nga nyawuriki wo titsakisa—lowu endlaka vutomi byi tsakisa. Ematikweni ya le Vupela-dyambu, hi ntolovelo swiyilayila a swi vuli nchumu. Hi xikombiso kun’wana—eAfrika—swiyilayila swi nga ha khumba vutomi bya vanhu swinene.

Mindhavuko yo tala ya Vantima yi sekeriwe eka swiyilayila. Tifilimi, minongonoko ya xiya-ni-moya ni tibuku leti tsariwaka eAfrika hakanyingi ti vulavula hi swiyilayila ni swilo swa mimoya, swo fana ni masalamusi, ku gandzela vakokwana ni switshungulo. Ha yini vanhu va kuceteriwa swinene hi swiyilayila naswona swi sukele kwihi?

Hi Xihi Xihlovo Xa Swiyilayila?

Swiyilayila swo tala swi sungule eka ku chava mimoya ya vafi kumbe mimoya ya swilo swin’wana. Ku vuriwa leswaku swiendlakalo swin’wana i mimoya leyi ringetaka ku tihlanganisa ni lava hanyaka, hi ku va chavisa, ku nga xilemukiso, kumbe nkateko.

Nakambe swiyilayila swi fambisana ni ku tshungula kumbe murhi. Eka vanhu vo tala ematikweni lama ha hluvukaka, mirhi ya xilungu yi durha ngopfu naswona hakanyingi a yi kumeki hi ku olova. Hikwalaho, vo tala va lava mirhi yo tshungula kumbe va ringeta ku sivela mavabyi hi ku gandzela vakokwana, hi ku tirhisa vungoma ni swiyilayila. Nakambe va titwa va ntshunxekile ku ya en’angeni leyi tivaka mikhuva ya vona naswona yi vulavulaka ririmi ra vona ku ri na ku ya eka dokodela. Vanhu va ha swi tshemba swiyilayila.

Eka mindhavuko leyi nga ni swiyilayila ku khorwiwa leswaku vuvabyi ni timhangu, a swo tiendlekela, kambe i makhombo lama vangiwaka hi matimba ya le ndhawini ya mimoya. Tin’anga ti nga ha vula leswaku ku na xin’wana lexi khunguvanyisaka kokwana la feke. Kumbe vangoma va nga ha vula leswaku ku ni loyi a loyaka munhu, ku nga swona leswi endleke leswaku a vabya kumbe a humeleriwa hi mhangu.

Swiyilayila swa hambana-hambana emisaveni hinkwayo, naswona ku hangalaka ka swona ku titshege hi mintsheketo ya ndhawu yoleyo ni swiyimo swa kona. Kambe leswi tolovelekeke hi leswaku ku ni un’wana, kumbe xin’wana lexi nga endhawini ya mimoya leyi nga voniwiki lexi lavaka ku miyetiwa.

Xana A Swi Na Khombo Kumbe Swi Ni Khombo?

Emindyangwini yo tala, ku velekiwa ka mahahlwa i nchumu lowu tsakisaka swinene. Hambiswiritano, eka lava kholwaka swiyilayila, ku nga ha tekiwa ku ri xikombiso xa swo karhi. Ematikweni man’wana ya le Afrika Vupela-dyambu, vo tala va ku teka ku ri ku velekiwa ka swikwembu, kutani va gandzela mahahlwa wolawo. Loko un’wana wa mahahlwa a fa kumbe havambirhi, va endla swifaniso leswitsongo swa wona, kutani  ndyangu wu fanele wu nyikela swakudya eka swifaniso leswi. Etindhawini tin’wana, vanhu va teka ku velekiwa ka mahahlwa ku ri ndzhukano, lerova vatswari van’wana va kala va dlaya rin’wana ra wona. Ha yini? Va kholwa leswaku loko mahahlwa yo tshikiwa ya hanya, siku rin’wana ya ta dlaya vatswari va wona.

Swikombiso swo fana ni leswi swi komba leswaku hambileswi swiyilayila swin’wana swi nga ha vonakaka swi tsakisa naswona swi nga bihanga, swin’wana swi nga ha va ni khombo—hambi ku ri ku dlaya. Xiendlakalo lexi nga vuliki nchumu va nga xi cinca va ku xi hlola khombo.

Ina, swiyilayila i muxaka wo karhi wa vukhongeri. Leswi u hlamuseriweke khombo ra swiyilayila, swi fanerile ku vutisa leswi: I mani loyi kahle-kahle a vuyeriwaka hi ku kholwa swiyilayila ni swiendlo swa swona?

Xihlovo Xa Swiyilayila

Hambi ku ri ni vumbhoni lebyi kombisaka vukona bya Sathana, namuntlha vanhu van’wana va ni mboyamelo wo ala vukona bya Sathana kumbe mimoya yo biha. Hambiswiritano, hi minkarhi ya nyimpi, ku ala leswaku ku ni nala la dlayaka swi nga vanga khombo ntsena. Swi tano na hi ku lwisana ni swivumbiwa swa moya leswi nga ni matimba yo tlula ya munhu, hikuva Pawulo u tsarile: ‘Hi dodombisana ni mavandla lama hombolokeke ya moya.’—Vaefesa 6:12.

Hambiloko hi nga swi voni, swivumbiwa leswi swa moya swo homboloka swi kona. Bibele yi hlamusela leswaku munhu wa moya la nga vonakiki u tirhise nyoka ku vulavula na Evha wansati wo sungula leswaku a xandzukela Xikwembu, hilaha loyi a endlaka swipopana onge swa vulavula a nga endlaka hakona. (Genesa 3:1-5) Bibele yi vula leswaku munhu loyi wa moya i “nyoka ya khale, leyi vuriwaka Diyavulosi na Sathana, leyi xisaka misava hinkwayo leyi akiweke.” (Nhlavutelo 12:9) Sathana yoloye, u swi kotile ni ku yenga tintsumi tin’wana leswaku ti xandzuka. (Yudha 6) Tintsumi leti to homboloka ti hundzuke madimona, ti va valala va Xikwembu.

Yesu u hlongole madimona lawa a ma nghene eka vanhu, hilaha vadyondzisiwa vakwe va endleke hakona. (Marka 1:34; Mintirho 16:18) Mimoya leyi a hi vakokwana lava nga fa, hikuva vafi “a va tivi nchumu nikatsongo.” (Eklesiasta 9:5) Kambe i tintsumi leti xandzukeke leti hambukisiweke hi Sathana. Ku vulavurisana na wona kumbe ku pfumela ku kuceteriwa hi wona a swi fanelanga  swi tekiwa swi nga ri nchumu, hikuva ku fana ni murhangeri wa wona Sathana Diyavulosi, ma lava ku hi herisa. (1 Petro 5:8) Xikongomelo xa vona i ku hi hambukisa eka ntshembo wa hina—ku nga Mfumo wa Xikwembu.

Bibele yi paluxa yin’wana ya tindlela leti tirhisiwaka hi Sathana ni madimona yakwe: “Sathana hi byakwe u tihundzula ntsumi ya ku vonakala.” (2 Vakorinto 11:14) Sathana u lava ku hi khorwisa leswaku a nga hi nyika vutomi byo antswa. Hikwalaho, hi nga ha vonaka hi vuyeriwa swa xinkarhana hikwalaho ka ku pfuniwa hi mimoya yo homboloka. Kambe a yi nge hi pfuni hilaha ku nga heriki. (2 Petro 2:4) A yi nge swi koti ku nyika hambi ku ri mani vutomi lebyi nga heriki, naswona yi ta lovisiwa ku nga ri khale. (Varhoma 16:20) Muvumbi wa hina hi yena ntsena xihlovo xa vutomi lebyi nga heriki naswona hi yena a nga hi nyikaka ntsako wa xiviri a tlhela a hi sirhelela swinene eka mimoya leyo biha.—Yakobo 4:7.

Xikwembu a xi swi tsakeli loko hi lava mpfuno eka lava tirhisanaka ni mimoya. (Deteronoma 18:10-12; 2 Tihosi 21:6) Sweswo swi vula ku tlanga ni nala, ku tiendla munghana wa vaxengi va Xikwembu! Ku kambisisa mhaka ya tinyeleti, ku ya emungomeni kumbe ku endla mikhuvanyana yin’wana ya vukholwa-hava swi ta vula leswaku u pfumelela mimoya yo homboloka leswaku yi ku lawula eka swiboho leswi u swi endlaka evuton’wini bya wena. Swi fana ni leswaku u hlanganyela na yona eku xandzukeleni Xikwembu.

Xana Swa Koteka Ku Sirheleriwa Eka Leswo Biha?

Ade, * wanuna loyi a tshamaka eNiger, a a dyondza Bibele ni muchumayeri wa nkarhi hinkwawo la nga Mbhoni ya Yehovha. Ade u hlamusele leswaku ha yini a veke xitshungulo exitolo xakwe: “Ku ni valala vo tala.” Loyi a dyondzelaka Ade Bibele u n’wi kombise leswaku i Yehovha ntsena loyi hi nga tshembelaka eka yena leswaku hi kuma nsirhelelo wa xiviri. U hlayele Ade Pisalema 34:7, leyi nge: “Ntsumi ya Yehovha yi aka nxaxa ku rhendzela hinkwavo lava n’wi chavaka, naswona ya va ponisa.” Ade u gimete hi ku: “Ndzi ta xi susa xitshungulo lexi loko Yehovha a ta ndzi sirhelela hakunene.” Hi ku famba ka malembe u ve nkulu, naswona i mutirheli wa nkarhi hinkwawo. Ku hava ni un’we wa valala vakwe loyi a n’wi vaviseke.

Bibele yi kombisa leswaku nkarhi ni swiendlakalo leswi nga languteriwangiki swa hi wela hinkwerhu, hambi hi kholwa swiyilayila kumbe a hi swi kholwi. (Eklesiasta 9:11) Kambe Yehovha a nga hi ringi hi swilo swo biha. (Yakobo 1:13) Rifu ni ku nga hetiseki swi vangiwe hi xidyoho lexi hi xi mameke eka Adamu. (Varhoma 5:12) Hikwalaho ka leswi, un’wana ni un’wana wa vabya nkarhi na nkarhi naswona u endla swihoxo leswi nga ha n’wi tiselaka vuyelo lebyi nga ni khombo. Hikwalaho, swi ta va swi hoxile ku anakanya leswaku vuvabyi hinkwabyo ni swiphiqo hinkwaswo swa vutomi swi vangiwa hi mimoya leyo biha. Mianakanyo yo tano yi nga hi ringa leswaku hi ringeta ku rhurisa mimoya hi ndlela yo karhi. * Loko hi vabya, hi fanele hi lava vutshunguri lebyi faneleke, ku nga ri xitsundzuxo xo huma eka “muhembi ni tata wa mavunwa,” Sathana Diyavulosi. (Yohane 8:44) Tinhlayo ti kombisa leswaku vanhu lava tshamaka ematikweni lawa swiyilayila swa vakokwana swi teleke swinene, a va hanyi nkarhi wo leha kumbe ku hanya vutomi byo antswa ku tlula vanhu va le matikweni man’wana. Kutani swi le rivaleni leswaku swiyilayila a swi nge hi hanyisi.

Xikwembu xi ni matimba ngopfu ku tlula mimoya yihi ni yihi yo homboloka, naswona xa khathala hi vuhlayiseki bya hina. “Mahlo ya Yehovha ma le ka lavo lulama, naswona tindleve ta yena ti yingisela swikombelo swa vona.” (1 Petro 3:12) Khongela eka yena leswaku a ku sirhelela a tlhela a ku nyika vutlhari. (Swivuriso 15:29; 18:10) Tikarhatele ku twisisa Rito ra yena ro Kwetsima, ku nga Bibele. Vutivi lebyi kongomeke bya Bibele hi wona nsirhelelo wo antswa lowu hi nga vaka na wona. Byi ta hi pfuna ku xiya leswaku ha yini hi humeleriwa hi swilo swo biha ni leswaku i yini lexi nga hi endlaka hi tsakeriwa hi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.

Vuyelo Bya Vutivi Bya Xikwembu

Vutivi lebyi kongomeke bya Yehovha ni swikongomelo swa yena—leswi hambanaka ni ku honisa ni swiyilayila—i xilotlelo xo kuma nsirhelelo wa ntiyiso. Leswi swi kombisiwa hi mhaka ya Jean, wanuna wa le Benin. Ndyangu wa ka va Jean a wu kholwa swiyilayila. Hi ku ya hi swiyilayila swa mindhavuko ya ka vona, wansati loyi a ha ku tswalaka n’wana wa mufana a a fanele a tshama endhumbheni yo karhi ku ringana masiku ya kaye. Loko a tswale nhwanyana a a ta tshama endhumbheni yoleyo ku ringana masiku ya nkombo.

Hi 1975, nsati wa Jean u tswale n’wana wo saseka wa jaha, loyi va n’wi thyeke vito ra Marc. Jean na nsati wa yena a va nga lavi ku tihlanganisa ni mimoya yo biha hikwalaho ka vutivi bya vona lebyi sekeriweke eBibeleni. Kambe, xana a va ta pfumelela ku chava ni ntshikilelo wa leswaku va landzela swiyilayila, kutani nsati wakwe a tshama endhumbheni? Doo—va fularhele swiyilayila leswi.—Varhoma 6:16; 2 Vakorinto 6:14, 15.

Xana ndyangu wa Jean wu weriwe hi khombo ro karhi? Se ku hundze malembe yo tala naswona Marc se i nandza wa vutirheli evandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha. Ndyangu lowu hinkwawo wu tsakile hileswi wu nga pfumelangiki ku kuceteriwa hi swiyilayila ni ku veka vuhlayiseki bya wona bya moya ekhombyeni.—1 Vakorinto 10:21, 22.

Vakreste va ntiyiso va fanele va fularhela swiyilayila hinkwaswo naswona va amukela ku vonakala ka moya loku kumekaka eka Muvumbi, Yehovha, ni N’wana wa yena, Yesu Kreste. Xisweswo va nga tiphina hi ntsako wa ntiyiso wa mianakanyo lowu kumekaka hi ku tiva leswaku va endla leswinene ematihlweni ya Xikwembu.—Yohane 8:32.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Swiyilayila Swin’wana Leswi Tolovelekeke eMisaveni

• Ku tshika tinhi to dya ha tona ti ri endyelweni ya rhayisi swi hlola rifu

• Ku vona xikhovha ninhlikanhi swi vanga badi

• Loko khandlhele ri timeka enkhubyeni swi vula leswaku ku ni mimoya yo biha ekusuhi

• Ku wisa xambhulele endlwini swi hlola leswaku ku ni loyi a nga ta dlayiwa laha mutini

• Ku veka xihuku ehenhla ka mubedo swi vanga badi

• Ku ba tibele swi hlongola madimona

• Ku tima makhandlhela hinkwawo xikan’we lama nga ehenhla ka khekhe ra ku tlangela siku ra ku velekiwa swi vula leswaku leswi u swi navelaka swi ta endleka

• Ku khegeta nkukulu hi mubedo swa yila

• Loko ko tsemakanya ximanga xa ntima endleleni ya wena swi vanga badi

• Ku weriwa hi foroko swi vula leswaku ku ni wanuna la nga ta endza

• Loko ku ri ni xifaniso xa tindlopfu lexi languteke enyangweni swi tisa nkateko

• Ku belela ntanghu ya hanci ehenhla ka nyangwa swi tisa nkateko

• Ximilana xa ivy lexi milaka ekhumbini ra yindlu xi sivela mimoya yo biha

• Ku khokhovela xitepisi swi vanga badi

• Ku faya xivoni swi vula leswaku munhu u ta va ni mabadi ku ringana malembe ya nkombo

• Ku halakela hi viriviri swi vula leswaku u ta tlulana milenge ni munghana wa wena lonkulu

• Ku halakela hi munyu swi vanga badi handle ka loko wo wu tsongola u wu haxa ekatleni ra wena ra ximatsi

• Ku tshika xitulu xo mbuwetela (rocking) xi nga tlhandlekiwanga nchumu swi vitana madimona leswaku ma tshama eka xona

• Loko u tshika tintanghu ti langute hansi swi vanga badi

• Loko ku fe munhu, ku fanele ku pfuriwa mafasitere leswaku moya-xiviri wakwe wu ta famba

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Ku Ntshunxeka Eka Ku Lawuriwa Hi Swiyilayila

Timbhoni ta Yehovha a ti ri karhi ti chumayela endhawini yin’wana eAfrika Dzonga. Emutini wun’wana Timbhoni ti pfuleriwe rivanti hi wansati loyi a ambale tinjeti ta vun’anga. A ti lava ku tlhela, kambe n’anga leyi yi ti sindzise leswaku ti yi byela rungula ra tona. Mbhoni yin’wana yi hlaye Deteronoma 18:10-12 yi yi kombisa langutelo ra Bibele hi vungoma. N’anga leyi yi ri amukerile rungula leri yi tlhela yi pfumela ku ta dyondzeriwa Bibele. Yi vule leswaku loko dyondzo ya Bibele yo yi khorwisa leswaku vungoma byi lwisana ni ku rhandza ka Yehovha, yi ta byi tshika.

Endzhaku ka loko yi dyondze ndzima 10 ebukwini leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni swin’we ni Bibele, yi hise swilo swa yona hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma, kutani yi sungula ku ya eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo. Ku tlula kwalaho, yi lunghise timhaka ta yona ta vukati, hambileswi a yi ri ni malembe ya 17 yi hambane ni nuna wa yona. Sweswi havumbirhi bya vona i Timbhoni ta Yehovha leti tinyiketeleke ti tlhela ti khuvuriwa.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

N’anga yi hoxa tinhlolo leswaku yi vhumbha lexi vangaka swiphiqo swa munhu la teke eka yona

 [Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu byi tisa nsirhelelo ni ntsako wa ntiyiso