U Fanele U Tshembeka Eka Mani?

“Tiko ra rikwerhu: . . . A ri tshame ri ri rinene; kambe tiko ra rikwerhu, hambi i rinene kumbe ri bihile ndza ri rhandza.”—Stephen Decatur, ndhuna ya masocha ya le matini, ya le United States, hi 1779-1820.

A SWI kanakanisi leswaku vanhu vo tala va teka ku tshembeka eka tiko ra rikwavo ku ri vutihlamuleri bya vona lebyikulu. Van’wana va nga veka marito ya Stephen Decatur hi ndlela leyi, ‘Vukhongeri bya mina, a byi tshame byi ri byinene; kambe vukhongeri bya mina hambi i byinene kumbe byi bihile ndza byi rhandza.’

Kahle-kahle, tiko kumbe vukhongeri lebyi hi faneleke hi tshembeka eka byona, hakanyingi byi titshege hi ndhawu leyi hi tswaleriweke eka yona, kambe xiboho xa leswaku i mani loyi hi faneleke hi tshembeka eka yena i xa nkoka ngopfu lerova a hi fanelanga hi xi tshika xi tiendlekela. Hambiswiritano, ku kambisisa leswi munhu a kurisiweke a ri karhi a tshemba swona swi lava xivindzi naswona i ntlhontlho.

Ku Ringiwa Ka Ku Tshembeka

Wansati un’wana la kuleleke eZambia u ri: “A ndzi rhandza vukhongeri ku sukela evutsongwanini. A hi khongela siku na siku endhumbheni ya ndyangu wa ka hina, a hi xixima masiku ya vukhongeri,  ni ku ya etempeleni nkarhi hinkwawo. Vukhongeri bya mina ni ndlela leyi ndzi gandzelaka ha yona a swi fambisana ni ndhavuko wa ka hina, ndhawu ya ka hina ni ndyangu wa ka hina.”

Kambe, loko se a ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha naswona a nga hlwelanga ku endla xiboho xo cinca vukhongeri byakwe. Xana leswi a ku ri ku nga tshembeki?

Zlatko u kulele eBosnia, naswona u lwe nyimpi loko ku hlaseriwa tiko ra rikwavo. Na yena u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Sweswi a nga ha lavi ku lwa enyimpini. Xana sweswo swi vula leswaku a nga tshembeki?

Ndlela leyi u hlamulaka swivutiso leswi ha yona yi ya hi langutelo ra wena. Wansati la boxiweke eku sunguleni u ri: “Endhawini ya ka hina, loko munhu a cinca vukhongeri bya yena swi vula ndzhukano; swi tekiwa ku ri ku nga tshembeki, ku xenga ndyangu wa ka n’wina ni vanhu va ka n’wina.” Hilaha ku fanaka, masocha lawa a ma tirha na Zlatko a ma languta mani na mani la alaka ku yima na wona a ri muxengi. Kambe wansati yoloye na Zlatko va teka ku tshembeka ka xiyimo xa le henhla—ku nga ku tshembeka eka Xikwembu—ku khumba swiendlo swa vona. Xa nkoka ngopfu, xana Xikwembu xi va languta njhani lava va lavaka ku tshembeka eka xona?

Ku Tshembeka Ka Xiviri—Xikombiso Xa Rirhandzu

Hosi Davhida u byele Yehovha Xikwembu a ku: “U ta n’wi endla hi vutshembeki loyi a tshembekeke.” (2 Samuwele 22:26) Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku ‘ku tshembeka’ laha ri vula musa lowu hi rirhandzu wu seketelaka nchumu wo karhi kukondza xikongomelo xa wona xi hetiseka. Hi rirhandzu Yehovha u seketela lava tshembekaka eka yena, ku fana ni manana loyi a nga ni n’wana la an’waka. Yehovha u vule leswi eka malandza ya yena ya Israyele wa khale: “Xana wansati a nga rivala n’wana loyi a n’wi an’wisaka lerova a nga n’wi tweli vusiwana n’wana wa khwiri rakwe? Vavasati lava va nga rivala, kambe mina a ndzi nge ku rivali.” (Esaya 49:15) Lava va tsakelaka ku tshembeka eka Xikwembu ku tlula hinkwaswo va tiyiseka leswaku u ta va khathalela hi rirhandzu.

Ku tshembeka eka Yehovha ku sekeriwe erirhandzwini. Ku susumetela munhu leswaku a rhandza leswi rhandziwaka hi Yehovha a tlhela a venga swilo swo homboloka leswi Yehovha a swi vengaka. (Pisalema 97:10) Leswi mfanelo-nkulu ya Yehovha ku nga rirhandzu, ku tshembeka eka Xikwembu ku sivela munhu leswaku a nga endli van’wana swo biha. (1 Yohane 4:8) Kutani ke, loko munhu a cinca tidyondzo ta vukhongeri bya yena hikwalaho ka leswi a tshembekaka eka Xikwembu, a swi vuli swona leswaku a nga ha va rhandzi va ndyangu wakwe.

Ku Tshembeka Eka Xikwembu I Matimba Lama Pfunaka

Wansati loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u hlamusela swiendlo swa yena hi ndlela leyi: “Hikwalaho ka dyondzo ya mina ya Bibele, ndzi tive Yehovha Xikwembu xa ntiyiso, kutani ndzi ake vuxaka lebyikulu na yena. Yehovha a nga fani ni swikwembu leswi a ndzi swi gandzela khale; u ni rirhandzu, vululami, vutlhari ni matimba leswi nga hundzeletiwiki. Leswi Yehovha a faneriwaka hi ku tinyiketela loku heleleke, a ndzi fanele ndzi fularhela swikwembu leswin’wana.

“Vatswari va mina a va tshamela ku ndzi byela leswaku ndzi va khunguvanyise ngopfu naswona a ndzi va poyila. Leswi a swi ndzi tikela ngopfu, hikuva ku rhandziwa hi vatswari va mina a ku ri ka nkoka swinene eka mina. Kambe loko ndzi ri karhi ndzi kula hi vutivi bya ntiyiso wa Bibele, ndzi hlawule ku namarhela byona. A ndzi nga ta n’wi fularhela Yehovha.

“Ku hlawula ku tshembeka eka Yehovha ematshan’wini ya vukhongeri bya ndhavuko a swi nga vuli swona leswaku a ndzi tshembeki eka ndyangu wa ka hina. Ndzi tikarhatela ku va komba hi marito ya mina ni hi swiendlo leswaku ndza yi twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona. Kambe loko ndzi nga tshembeki eka Yehovha, ndzi nga ha sivela ndyangu wa ka hina leswaku wu n’wi tiva, kutani sweswo ku ta va ku ri ku nga tshembeki hakunene.”

Hilaha ku fanaka, loko ku tshembeka eka Xikwembu ku endla leswaku munhu a nga  hlanganyeli eka tipolitiki naswona a nga tirhisi matlhari leswaku a lwa ni van’wana, a swi vuli swona leswaku i muxengi. Leyi i ndlela leyi Zlatko a hlamuseleke swiendlo swa yena ha yona: “Hambileswi a ndzi ri Mukreste wa nomu, ndzi teke nsati wa muhedeni. Loko ku tlhekeka nyimpi, a ndzi fanele ndzi tshembeka eka mintlawa hayimbirhi. A ndzi boheka ku hlawula ntlawa lowu ndzi nga ta lwela wona. Ndzi lwe nyimpi ku ringana malembe manharhu na hafu. Mina ni nsati wa mina hi hetelele hi balekele eCroatia, laha hi hlanganeke ni Timbhoni ta Yehovha.

“Loko hi dyondza Bibele, hi sungule ku twisisa leswaku i Yehovha ntsena loyi hi faneleke hi tshembeka eka yena, naswona u lava leswaku hi rhandza vaakelani va hina ku nga khathariseki leswaku i va vukhongeri byihi kumbe rixaka rihi. Sweswi mina ni nsati wa mina hi gandzela Yehovha swin’we, naswona ndzi dyondze leswaku a ndzi nge tshembeki eka Xikwembu hi hala tlhelo ndzi lwa ni vaakelani va mina.”

Ku Tshembeka Loku Kongomisiwaka Hi Vutivi Lebyi Kongomeke

Leswi Yehovha a nga Muvumbi wa hina, hi fanele hi rhangisa ku tshembeka eka yena ku tlula swilo hinkwaswo. (Nhlavutelo 4:11) Hambiswiritano, leswaku ku tshembeka ka hina eka Xikwembu ku nga hundzeletiwi naswona ku nga onhi nchumu, ku fanele ku kongomisiwa hi vutivi lebyi kongomeke. Bibele ya hi khutaza: “Mi endliwa mi va lavantshwa ematimbeni lama susumetaka mianakanyo ya n’wina, kutani . . . mi ambala vumunhu lebyintshwa lebyi tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu . . . ni vutshembeki [bya ntiyiso].” (Vaefesa 4:23, 24) Wanuna la dumeke la tsaleke marito wolawo lama huhuteriweke a a ri ni xivindzi xo kambisisa vutshembeki lebyi a kurisiweke a tiva byona. Nkambisiso wa yena wu endle leswaku a hundzuka hi ndlela leyi vuyerisaka.

Ina, Sawulo u langutane ni ndzingo wa vutshembeki, ku fana ni vanhu vo tala enkarhini wa hina. Sawulo u kurisiwe endyangwini lowu namarhelaka mindhavuko swinene naswona u tshembeke hi ndlela leyi hlamarisaka eka vukhongeri lebyi a tswaleriweke eka byona. Ku tshembeka ka yena evukhongerini bya yena ku tlhele ku n’wi susumetela ku xanisa lava nga ni mavonelo lama hambaneke ni ya yena. Sawulo a a tiviwa hi ku hlasela makaya ya Vakreste a tlhela a va teka va ya xanisiwa hambi ku ri ku dlayiwa.—Mintirho 22:3-5; Vafilipiya 3:4-6.

Kambe, loko Sawulo se a kume vutivi lebyi kongomeke bya Bibele, u endle leswi tintangha ta yena to tala a ti swi teka swi nga twali. U cince vukhongeri bya yena. Sawulo, loyi endzhakunyana a vitaniweke muapostola Pawulo, u hlawule ku tshembeka eka Xikwembu ematshan’weni ya mindhavuko. Ku tshembeka eka Xikwembu loku sekeriweke eka vutivi lebyi kongomeke ku susumetele Sawulo leswaku a anakanyela, a va ni rirhandzu naswona a kondletela leswi nga swinene, ku hambana ni mahanyelo ya yena ya khale yo biha, ya ku hisekela etlhelo.

Ha Yini U Tshembeka?

Ku pfumelela ku tshembeka ka hina leswaku ku kongomisiwa hi mimpimanyeto ya Xikwembu swi tisa vuyelo lebyi twalaka. Hi xikombiso, xiviko xa 1999 lexi humaka eka Australian Institute of Family Studies xi vule leswaku swilo swin’wana swa nkoka leswi endlaka leswaku vukati byi khomelela naswona byi enerisa i “ku tshembana ni ku tshembeka . . . [ni] ku rhandza swilo swa moya.” Xiviko lexi fanaka  xi vule leswaku “vukati lebyi tiyeke ni lebyi enerisaka” byi hoxa xandla eka vavanuna ni vavasati lava tsakeke, lava hanyeke kahle ni lava hanyaka nkarhi wo leha ni leswaku vukati byi endla leswaku vana va va ni nkarhi lowunene wa ku tiphina hi vutomi lebyi tsakisaka.

Eka vanhu va namuntlha lava nga titiviki leswaku va yime kwihi, ku tshembeka ku fana ni nchumu lowu pfunaka munhu la hlambelaka la kayakayaka ku ya exikepeni xo ponisa vutomi. Loko “munhu la hlambelaka” a nga titshembi, u ta tikuma a ri karhi a kayakaya onge hiloko a biwa hi magandlati ni mheho. Kambe loko a nga ha tikarhati, swi ta fana ni loko nchumu lowu n’wi pfunaka wu boheleriwe exikepeni lexi mbombomelaka. Ku fana na Sawulo, a nga ha tikuma a endla swilo swo biha ngopfu. Hambiswiritano, ku tshembeka eka Yehovha, loku sekeriweke evutivini lebyi kongomeke, i nchumu lowu hi tiyisaka wu tlhela wu hi yisa eku ponisiweni.—Vaefesa 4:13-15.

Yehovha u tshembisa lava tshembekaka eka yena a ku: “Yehovha u rhandza vululami, naswona a nge va siyi lava tshembekeke vakwe. Kunene va ta rindziwa hilaha ku nga riki na makumu.” (Pisalema 37:28) Ku nga ri khale, hinkwavo lava tshembekaka eka Yehovha va ta nghena emisaveni leyi nga paradeyisi, laha va nga ta va va nga ha ri na nhlomulo ni xitlhavi naswona va ta va ni vuxaka lebyi nga heriki laha ku nga ta va ku nga ha ri na ku avana ka vukhongeri ni ka tipolitiki.—Nhlavutelo 7:9, 14; 21:3, 4.

Ni sweswi, vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo va xiye leswaku ntsako wa xiviri wu kumeka ntsena loko va tshembeka eka Yehovha. Ha yini u nga pfumeleli Timbhoni ta Yehovha ti ku pfuna u kambisisa vonelo ra wena malunghana ni ku tshembeka hi ku pfuniwa hi ntiyiso wa Bibele? Bibele yi ri: “Tshamani mi ri karhi mi tikambela ku vona loko mi ri eripfumelweni, tshamani mi tikombisa leswi n’wina mi nga swona.”—2 Vakorinto 13:5.

Swi lava xivindzi ku kambisisa ripfumelo ra hina ni leswaku ha yini hi ri na rona, kambe swi ta va swinene loko matshalatshala ya hina yo ri kambisisa ya hi tshineta ekusuhi na Yehovha Xikwembu. Wansati loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u hlamusela ndlela leyi vanhu vo tala va titwaka ha yona, a ku: “Ndzi xiye leswaku ku tshembeka eka Yehovha ni le ka minkongomiso ya yena swi hi pfuna leswaku hi tirhisana ni mindyangu ya hina hi ndlela leyi faneleke ni ku va vaaka-tiko lavanene. Ku nga khathariseki leswaku miringo ya kona yi tika ku fikela kwihi, loko ntsena hi tshembeka eka Yehovha, na yena u ta hi seketela minkarhi hinkwayo.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 6]

Vutivi lebyi kongomeke byi susumetele Sawulo ku cinca ndlela leyi a a tshembeka ha yona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ha yini u nga kambisisi ndlela leyi u tshembekaka ha yona hi ku pfuniwa hi ntiyiso wa Bibele?

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 4]

Churchill, ehenhla eximatsini: U.S. National Archives photo; Joseph Göbbels, exineneni: Library of Congress