Mhaka Ya Vutomi

“A Ndzi Nge Cinci Nchumu!”

HI KU VULA KA GLADYS ALLEN

Minkarhi yin’wana loko ndzi vutisiwa leswaku, “Loko a wo tlhela u sungula ku hanya, xana a wu ta cinca yini evuton’wini bya wena?” Ndzi hlamula hi ku tiyiseka ndzi ku, “A ndzi nge cinci nchumu!” Mi nge ndzi mi hlamusela leswaku ha yini ndzi titwa hi ndlela leyi.

HI XIMUMU xa 1929, loko ndzi ri ni malembe mambirhi ku humelele nchumu wo tsakisa eka tata wa mina, Matthew Allen. U kume xibukwana lexi nge Millions Now Living Will Never Die!, lexi kandziyisiweke hi Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona. Endzhaku ko hlaya matluka ma nga ri mangani hi ku hiseka, Tatana u te, “A ndzi si tshama ndzi hlaya rungula ro tsakisa hi ndlela leyi!”

Endzhakunyana ka sweswo, Tatana u kume tibuku tin’wana ta Swichudeni swa Bibele. Xikan’we-kan’we u byele vaakelani va yena hinkwavo hi leswi a a swi dyondza. Hambiswiritano, a ku nga ri na vandlha ra Timbhoni ta Yehovha eximutanini xa ka hina. Hi ku xiya xilaveko xo hlangana ni Vakreste van’wana nkarhi hinkwawo, Tatana u rhurhise ndyangu wakwe wu ya tshama eOrangeville, le Ontario, eCanada hi 1935 hikuva a ku ri ni vandlha.

Emasikwini wolawo, hakanyingi vana a va nga khutaziwi ku va kona eminhlanganweni ya vandlha; hi ntolovelo a va titshamela ehandle va tlanga kukondza lavakulu va heta minhlangano. Leswi a swi nga n’wi tsakisi Tatana. U tibyele leswaku, “Loko minhlangano yi ndzi pfuna, ni vana va mina yi ta va pfuna.” Kutani hambileswi a ha ha ku sungula ku hlanganyela, Tatana u lerise buti Bob, na sesi Ella na Ruby swin’we na mina leswaku hi hlanganyela ni lavakulu eminhlanganweni, naswona hi hlanganyerile. Ku nga ri khale ni vana va Timbhoni letin’wana va hlanganyerile.  Ku va kona eminhlanganweni ni ku hlamula swi ve nchumu wa nkoka swinene evuton’wini bya hina.

Tatana a a rhandza Bibele naswona a a ri ni ndlela leyinene yo encenyeta switori swa le Bibeleni. Hi ku endla leswi u nghenise tidyondzo ta nkoka etimbilwini ta hina leti ndza ha ti tsundzukaka kahle ni sweswi. Leyi ndzi yi tsundzukaka i ya leswaku Yehovha u katekisa lava n’wi yingisaka.

Tatana u tlhele a hi dyondzisa ku lwela ripfumelo ra hina hi ku tirhisa Bibele. A hi hamba hi endla ntlango wa kona. Tatana a ta ku, “Ndzi pfumela leswaku loko ndzi fa ndzi ta ya etilweni. Kutani ndzi khorwiseni leswaku a ndzi nge yi.” Mina na Ruby a hi lavisisa eka xikombo leswaku hi kuma matsalwa lama hi nga ta ma tirhisa ku kaneta dyondzo yoleyo. Endzhaku ka loko hi hlaye matsalwa lawa hi ma kumeke, Tatana a ta ku, “Sweswo swa tsakisa, kambe a ndzi si khorwiseka.” Kutani a hi tlhela hi lavisisa eka xikombo. Hakanyingi a hi endla leswi ku ringana tiawara to hlaya ku kondza Tatana a eneriseka hi tinhlamulo leti hi n’wi nyikaka tona. Hikwalaho, mina na Ruby a hi swi kota kahle ku hlamusela tidyondzo ta hina ni ku lwela ripfumelo ra hina.

Ku Hlula Ku Chava Vanhu

Hambileswi a hi dyondzisiwe kahle ekaya ni le minhlanganweni ya vandlha, ndzi nga vula leswaku a ku ri ni mintirho yin’wana ya Vukreste leyi a yi ndzi tikela. Ku fana ni vantshwa van’wana vo tala, a ndzi nga lavi ku va la hambaneke ni vantshwa-kulorhi, ngopfu-ngopfu lava ndzi nghenaka na vona xikolo. Ndzingo wa mina wo sungula a wu katsa leswi a hi swi vula ku macha hi rhwale marungula.

Ntlawa wa vamakwerhu a wu famba hi ku nonoka eswitarateni leswikulu swa le dorobeni wu hakarhe maphepha lama tsariweke rungula. Edorobeni ra ka hina leri nga ni vanhu va kwalomu ka 3 000 a hi tivana hinkwerhu. Siku rin’wana loko hi ri karhi hi macha hi rhwale marungula, a ndzi ri wo hetelela enxaxamelweni wa lava hakarheke maphepha lama a ma tsariwe leswaku “Vukhongeri I Ntlhamu Ni Bindzu.” Van’wana lava a ndzi nghena na vona xikolo va ndzi vonile, hiloko va ndzi sala endzhaku va ri karhi va yimbelela risimu leri nge “Xikwembu Ponisa Hosi.” Ndzi langutane njhani ni xiyimo lexi? Ndzi khongele hi mbilu hinkwayo leswaku ndzi kuma matimba yo ya emahlweni. Loko ku macha ku herile, ndzi tsutsumele eHolweni ya Mfumo ndzi tlherisa phepha leri tsariweke, leswaku ndzi ta muka. Kambe, loyi a a langutela ntirho u ndzi byele leswaku ka ha ta machiwa naswona ka ha laveka munhu un’we loyi a nga ta hakarha phepha. Hiloko ndzi khoma ndlela, ndzi ri karhi ndzi khongela hi mbilu hinkwayo. Hambiswiritano, enkarhini lowu, lava ndzi nghenaka na vona xikolo a va karhele naswona se a va mukile. Swikhongelo swa mina swo kuma matimba swi hundzuke swikhongelo swo nkhensa!—Swivuriso 3:5.

Ekaya tinyangwa a ti tshama ti pfulekele malandza ya nkarhi hinkwawo. A va tshama va tsakile naswona a hi tiphina hi ku va hungasa. Ku sukela loko ndza ha ri ntsongo, minkarhi hinkwayo vatswari va hina a va hi khutaza leswaku hi endla vutirheli bya nkarhi hinkwawo byi va ntirho-vutomi wa hina.

Hikwalaho ka xikhutazo xa vona, hi 1945, ndzi ve mutirheli wa nkarhi hinkwawo. Endzhakunyana ndzi ye ndzi ya phayona na sesi Ella eLondon, le Ontario. Loko ndzi ri kwale ndzi dyondzisiwe ku endla ntirho lowu a ndzi ehleketa leswaku a ndzi nge pfuki ndzi wu kotile. Vamakwerhu a  va famba hi tafula ni tafula ebarheni va fambisela vanhu lava nga kwalaho Xihondzo xo Rindza ni Consolation (leyi sweswi ku nga Xalamuka!). Nkateko wa kona, ntirho lowu a wu endliwa hi Mugqivela nindzhenga, kutani a ndzi khongela vhiki hinkwaro leswaku ndzi va ni xivindzi xo ya kona! Phela, ntirho wolowo a wu nga ndzi oloveli, kambe a wu ri ni mihandzu.

Hi hala tlhelo, ndzi tlhele ndzi dyondza ndlela yo fambisa minkandziyiso yo hlawuleka ya Consolation leyi vulavulaka hi ku xanisiwa ka vamakwerhu etikampeni ta Manazi, a ndzi ti fambisa ngopfu eka van’wamabindzu va ndhuma va le Canada, ku katsa ni vaungameri va tikhampani letikulu. Endzhaku ka malembe, ndzi kume leswaku minkarhi hinkwayo Yehovha wa hi seketela ntsena loko hi titshega hi matimba ya yena. Tatana a rhandza ku vula leswaku, Yehovha u katekisa lava N’wi yingisaka.

Ku Amukela Xirhambo Xo Ya Tirha eQuebec

Hi July 4, 1940, ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwile eCanada. Endzhakunyana ku yirisiwa ku herile, kambe a ha ha xanisiwa le Quebec laha a ku ri xifundzha xa Rhoma Khatoliki. Ku endliwe tsima ro hlawuleka ro fambisa xiphephana lexi nga ni marito lawa a ma nga gegi lexi nge Rivengo Lerikulu Leri Quebec Ri Nga Na Rona Hi Xikwembu Na Kreste, I Khombo eCanada Hinkwaro, leswaku ku yisiwa nyingiso eka ku xanisiwa ka vamakwerhu va hina kwale. Nathan H. Knorr, xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha, u hlangane ni madzana ya maphayona edorobeni ra Montreal leswaku a ma hlamusela hi vuyelo bya ntirho lowu a hi ta wu sungula. Makwerhu Knorr u hi byele leswaku loko hi pfumela ku endla tsima leri, hi nga ha khomiwa hi yisiwa ekhotsweni. Hakunene swi ve tano! Hi nkarhi wolowo ndzi khomiwile ku ringana ka 15. Loko hi ya ensin’wini, a hi famba ni swo hlukuhla meno ni xikamu leswaku hi ta swi tirhisa loko ho tshuka hi etlele ekhotsweni.

Eku sunguleni a hi tirha nsimu ni vusiku leswaku hi nga tivangeli mahlo ya vanhu hilaha swi nga kotekaka hakona. A ndzi rhandza ku rhwala swiphephana swo tala hi bege leyi a ndzi yi hakarha enhan’wini ivi ndzi ambala jazi ehenhla. Bege leyi a yi lo mphaa, hi swiphephana a yi kukumikile lerova ndzi vonaka onge ndzi ni khwiri. A yi ndzi pfuna loko ndzi khandziya treme ndzi ya ensin’wini. Hakanyingi wanuna a nyizela mina wansati la nga ni “khwiri” ndzi tshama.

Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, hi sungule ku fambisa xiphephana ninhlikanhi. A hi siya swiphephana eka miti yinharhu kumbe mune kutani hi tlulela ensin’wini yin’wana. Hi ntolovelo ndlela yoleyo a yi tirha. Hambiswiritano, loko muprista wa muganga o hi vona endhawini yoleyo, a hi swi tiva leswaku hi ta karhatiwa. Siku rin’wana, muprista u hlohlotele ntshungu wa vanhu va 50 kumbe 60 swin’we ni vana leswaku va hi hoxetela hi matamatisi ni matandza. Hi ye hi ya tumbela eka makwerhu wa xisati la nga Mukreste, laha hi nga boheka ku etlela ehansi vusiku hinkwabyo.

A ku ri ni xilaveko lexikulu xa maphayona yo ya chumayela ensin’wini ya vanhu lava vulavulaka Xifurwa eQuebec, kutani hi December 1958 mina na Ruby hi sungule ku dyondza Xifurwa. Endzhaku ka sweswo hi averiwe etindhawini to tala ta vanhu lava vulavulaka Xifurwa exifundzeni xexo. A hi tokota swilo swo hambana eka xiavelo xin’wana ni xin’wana. Ensin’wini yin’wana a hi tirha hi yindlu ni yindlu ku ringana tiawara ta nhungu hi siku kambe hi nga amukeriwi ku ringana malembe mambirhi! Vanhu a va ta enyangweni va fika va phendla khetenisi ivi va hambana na hina. Kambe leswi a swi hi hetanga matimba. Namuntlha ku ni mavandlha mambirhi lama ya kulaka hi ku hatlisa edorobeni rero.

Ku Seketeriwa Hi Yehovha Minkarhi Hinkwayo

Hi 1965 hi ve maphayona yo hlawuleka. Eka xiavelo xin’wana loko se hi ri maphayona yo hlawuleka hi ya twisise hi vuenti marito ya Pawulo lama tsariweke eka 1 Timotiya 6:8 lama nge: “Kutani, loko hi ri ni swakudya ni swifunengeto, hi ta eneriseka hi swilo leswi.” A hi fanele hi hlela mali ya hina kahle leswaku hi ta hakelela swilo leswi faneleke. Kutani loko hi veke mali ya ndzilo, ya rhente, ya gezi ni ya swakudya etlhelo, a hi sala na 25 wa tisente leswaku hi ta ti tirhisa n’hweti hinkwayo.

Leswi a hi ri ni mali yitsongo a hi kota ku hakelela ndzilo lowu a wu ta hi kufumeta tiawara ti nga ri tingani ntsena ni vusiku. Hikwalaho  kamara ra hina a ri nga kufumeli ku tlula 15°C, hakanyingi a ri titimela ku tlula kwalaho. Siku rin’wana n’wana wa mufana wa xin’wana xa swichudeni swa Bibele swa Ruby u hi endzerile. U fanele a fike ekaya a byela mana wakwe leswaku ha fa hi xirhami, hikuva endzhaku ka loko a fambile mana wakwe a hamba a hi rhumela tidolara ta khume n’hweti yin’wana ni yin’wana leswaku hi xava mafurha leswaku hi ta kota ku tshika hitara yi pfurha nkarhi hinkwawo. A hi tivonanga hi ri vapfumari. A hi nga fumanga kambe minkarhi hinkwayo a hi ri na swona leswi lavekaka. Loko hi kuma swin’wana leswi engetelekeke a hi swi teka swi ri nkateko. Hakunene marito ya Pisalema 37:25 ma vurisile loko ma ku: “A ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a tshikiwa hi ku helela, hambi ku ri vana vakwe va lava xinkwa”!

Hambileswi a hi langutane ni nkaneto, ndzi ve ni nkateko wo vona vanhu vo hlaya lava a ndzi dyondza na vona Bibele va amukela ntiyiso. Lexi ndzi tsakiseke swinene hileswaku van’wana va nghenele vutirheli bya nkarhi hinkwawo.

Ku Hlula Miringo Yin’wana

Hi 1970 hi averiwe ku ya tirha eCornwall, le Ontario. Loko ku hundze lembe hi fike eCornwall, Manana u sungule ku vabya. Tatana u fe hi 1957, kutani mina ni vasesi va mina vambirhi a hi cincana hi ku khathalela Manana ku kondza a fa hi 1972. Ella Lisitza na Ann Kowalenko ku nga maphayona-kulorhi yo hlawuleka va hi tiyisile va tlhela va hi seketela hi ndlela ya rirhandzu hi nkarhi wolowo. Va sale va hi fambisela tidyondzo ta hina ta Bibele va tlhela va hi endlela ni mintirho yin’wana loko hi nga ri kona. Marito ya Swivuriso 18:24 ma tiyisile hakunene loko ma ku: “Ku ni munghana la namarhelaka ku tlula makwavo”!

Entiyisweni vutomi byi tele hi miringo yo nonon’hwa. Ndzi kote ku langutana na yona hikwalaho ka nseketelo wa rirhandzu wa Yehovha. Ndza ha tiphina hi vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Bob, loyi a feke hi 1993, u hete malembe yo tlula 20 a ri phayona, laha a heteke malembe ya khume ya risima a ri karhi a phayona ni nsati wakwe Doll. Sesi wa mina Ella, loyi a feke hi October 1998, u phayone malembe yo tlula 30 naswona minkarhi hinkwayo a a ri ni moya wa vuphayona. Hi 1991, sesi Ruby u kumeke a ri ni vuvabyi bya khensa. Kambe matimbanyana lawa a ri na wona u ma tirhisele ku chumayela mahungu lamanene. U tshame a ri munhu wa misavu ku fikela mixo lowu a feke ha wona, hi September 26, 1999. Hambileswi  ndzi nga ha riki na vamakwerhu, ndzi ni ndyangu wa moya wa vamakwerhu lava ndzi pfunaka leswaku ndzi tshama ndzi ri ni misavu.

Loko ndzi anakanyisisa hi vutomi bya mina, xana ndzi nga cinca yini? A ndzi kalanga ndzi tekiwa, kambe ndzi katekisiwe hi vatswari lava nga ni rirhandzu, buti ni vasesi lava a va rhangisa ntiyiso evuton’wini bya vona. Ndzi langutele ku va vona hinkwavo ku nga ri khale loko va pfuxiwa eku feni. Ntshembo lowu i wa xiviri eka mina lerova ndzi kota ku vona tatana a ri karhi a ndzi vukarha ni ku vona mihloti ya manana loko hi ri karhi hi vukarhana. Ella, Ruby na Bob va ta va va ri karhi va tlula-tlula hikwalaho ko tsaka.

Sweswi, ndzi tiyimisele ku hambeta ndzi tirhisa rihanyo ni matimba lawa ndzi nga na wona leswaku ndzi dzunisa Yehovha. Ntirho wa vuphayona bya nkarhi hinkwawo wa tsakisa wu tlhela wu vuyerisa. Swi hilaha mupisalema a vulavuleke hakona hi lava va fambaka etindleleni ta Yehovha: “U ta tsaka naswona swi ta ku fambela kahle.”—Pisalema 128:1, 2.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Tatana a a rhandza Bibele. U hi dyondzise leswaku hi yi tirhisa loko hi lwela ripfumelo ra hina

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku suka eximatsini ku ya exineneni: Ruby, mina, Bob, Ella, Manana na Tatana hi 1947

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Nxaxamelo wa le mahlweni, ku suka eximatsini ku ya exineneni: Mina, Ruby na Ella hi ri eNtsombanweni wa Muganga hi 1998