Swivutiso Swa Vahlayi

Xana Lucifer i vito leri Sathana a vitaniwaka ha rona eBibeleni?

Vito leri nge Lucifer ri humelela kan’we ntsena eMatsalweni naswona ri humelela eka vuhundzuluxeri byo karhi ntsena bya Bibele. Hi xikombiso, eka Esaya 14:12 King James Version yi ri: “Vona ndlela leyi u weke ha yona etilweni, wena Lucifer, n’wana wa vurhonga!”

Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “Lucifer” ri vula “la voningaka.” Septuagint yi tirhisa rito ra Xigriki leri vulaka “mutisi wa vuxa.” Hi yona mhaka leyi vuhundzuluxeri byin’wana byi hundzuluxelaka rito ro sungula ra Xiheveru byi ku “nyeleti ya nimixo” kumbe “Nyeleti ya Ninhlikanhi.” Kambe Vulgate ya Xilatini ya Jerome yi tirhisa “Lucifer” (mubyarhi wa ku vonakala), hi yona mhaka Tibibele tin’wana ti ri ni vito leri.

Xana Lucifer loyi i mani? Xiga lexi nge “la voningaka,” kumbe “Lucifer,” xi kumeka eka vuprofeta bya Esaya laha a lerisaka Vaisrayele leswaku va vula “marito lawa ya vutlhari eka hosi ya le Babilona.” Xisweswo, vito leri i xiphemu xa marito lawa kahle-kahle a ma kongomisiwe eka nxaxamelo wa tihosi ta Babilona. Mhaka ya leswaku nhlamuselo leyi nge “la voningaka” yi vuriwa eka munhu wa nyama ku nga ri eka munhu wa moya, swi tiyisekisiwa hi marito lama nge: “U ta rhelerisiwa eSheol.” Sheol i sirha leri tolovelekeke ra vanhu—a hi ndhawu leyi ku tshamaka Sathana Diyavulosi eka yona. Ku engetela kwalaho, lava va vonaka Lucifer a rhelerisiwa eSheol va vutisa: “Xana hi yena munhu loyi a a pfilunganya misava?” Ina, swi le rivaleni leswaku “Lucifer” i munhu wa nyama, a hi munhu wa moya.—Esaya 14:4, 15, 16.

Ha yini nxaxamelo wa tihosi ta Babilona wu nyikiwe nhlamuselo yo hlawuleka swonghasi? A hi tsundzukeni leswaku hosi ya Babilona a yi ta vitaniwa leyi voningaka ntsena loko se yi wile naswona a swi ta vuriwa hi ndlela yo monya. (Esaya 14:3) Vutikukumuxi hi byona byi endleke tihosi ta Babilona ti titlakusa eka lava va akelaneke na tona. A ti tikukumuxa swinene lerova ti hlamuseriwa ti ri karhi ti tibuma ti ku: “Ndzi ta tlhandlukela ematilweni. Xiluvelo xa mina ndzi ta xi tlakusela ehenhla ka tinyeleti ta Xikwembu, ndzi ta tshama entshaveni ya nhlangano, etindhawini ta le kule swinene ta n’walungu. . . . Ndzi ta tiendla la fanaka ni La nge Henhla-henhla.”—Esaya 14:13, 14.

“Tinyeleti ta Xikwembu” i tihosi ta yindlu ya vuhosi ya Davhida. (Tinhlayo 24:17) Ku sukela enkarhini wa Davhida ku ya emahlweni, “tinyeleti” leti a ti fuma ti ri eNtshaveni ya Siyoni. Endzhaku ka loko Solomoni a ake tempele eYerusalema, vito leri nge Siyoni a ri tirhiseriwa ku vula muti hinkwawo. Ehansi ka ntwanano wa Nawu, Vaisrayele va xinuna hinkwavo, a va fanele va ya eSiyoni kanharhu hi lembe. Hi yona mhaka leyi a yi vitaniwa ‘ntshava ya nhlangano.’ Leswi a lavaka ku hlula tihosi ta Yuda kutani a ti susa entshaveni leyi, Nebukadnetsara u kombisa ku tiyimisela kakwe leswaku a tiveka ehenhla eka “tinyeleti” leti. Ematshan’weni yo dzunisa Yehovha endzhaku ko hlula tihosi leti, wa titlakusa a tiveka exikhundlheni xa Yehovha. Kutani ke, vayindlu ya vuhosi bya le Babilona va vuriwa “la voningaka” hi ndlela yo monya endzhaku ka loko se mfumo wa vona wu wile.

Ina, ku tikukumuxa ka vafumi va le Babilona a ku fana ni ka “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo”—Sathana Diyavulosi. (2 Vakorinto 4:4) Na yena u ni torha ro lawula naswona u navela ku tiveka ehenhla ka Yehovha Xikwembu. Kambe Matsalwa a ma vuli leswaku vito ra Sathana i Lucifer.

 • Hikwalaho ka yini 1 Tikronika 2:13-15 yi vula leswaku Davhida i n’wana wa xinuna wa vunkombo wa Yese, kasi 1 Samuwele 16:10, 11 yi vula leswaku i wa vunhungu?

Endzhaku ka loko Hosi Sawulo wa Israyele wa khale a fularhele vugandzeri bya ntiyiso, Yehovha Xikwembu u rhumele muprofeta Samuwele leswaku a ya tota un’wana wa vana va xinuna va Yese leswaku a va hosi. Matsalwa lama huhuteriweke lama vulavulaka hi xiendlakalo lexi, lama tsariweke hi Samuwele hi byakwe hi lembe-xidzana ra vu-11 B.C.E., ma vula leswaku Davhida i n’wana wa xinuna wa vunhungu wa Yese. (1 Samuwele 16:10-13) Kambe, rungula leri tsariweke hi muprista Ezra endzhaku ka malembe ya 600 ri ri: “Yese na yena u ve tata wa mativula yakwe Eliyabu, Abinadaba a va wa vumbirhi, Ximeya a va wa vunharhu, Nethanele a va wa vumune, Rhadayi a va wa vuntlhanu, Ozeme a va wa vutsevu, Davhida a va wa vunkombo.” (1 Tikronika 2:13-15) Xana ku humelele yini hi un’wana wa vamakwavo va Davhida, naswona ha yini Ezra a siya vito rakwe?

Matsalwa ma vula leswaku Yese a a ri ni “vana va nhungu.” (1 Samuwele 17:12) Swi vonaka onge un’wana wa vana va yena va majaha a nga hanyanga nkarhi wo leha, xisweswo a nga kalanga a teka kumbe ku va ni vana. Leswi a a ri hava vana, a a nga ta va ni xiavelo eka ndzhaka ya ka vona naswona a ku nga ha ta va na xilaveko xa leswaku vito rakwe ri tshama ri ri kona eka nxaxamelo wa vana ni vatukulu va Yese.

A hi tlheleni hi anakanyisisa hi siku ra Ezra. Anakanya hi xiyimo lexi a xi ri kona loko a tsala Tikronika. Vuhlonga bya le Babilona byi hele eka malembe ya 77 lama hundzeke naswona Vayuda se a va tshamisekile etikweni ra vona. Hosi ya Peresiya a yi lerise Ezra leswaku a veka vaavanyisi ni vadyondzisi va Nawu wa Xikwembu ni ku sasekisa yindlu ya Yehovha. A ku ri ni xilaveko xa leswaku ku va ni nxaxamelo lowu pakanisaka wa vanhu lava nga ta kuma ndzhaka, leyi nga ta tiyisekisa leswaku vuprista byi kumiwa hi vanhu lava fanelekaka. Hi yona mhaka leyi Ezra a tsaleke matimu lama heleleke ya tiko leri, swin’we ni nxaxamelo lowu pakanisaka wa vanhu va ndyangu wa Yuda ni wa Davhida. Vito ra n’wana wa Yese loyi a feke a nga ri na vana a ri nga ta laveka. Hi yona mhaka leyi Ezra a ri siyeke.