Ku Kurisa Vana eTikweni Rimbe—Swiphiqo Ni Mikateko Ya Kona

VANHU va timiliyoni va rhurhela ematikweni mambe va ri ni ntshembo wa leswaku va ta sungula vutomi lebyintshwa. Tiko ra Yuropa ri ni vanhu lava tlulaka 20 wa timiliyoni lava rhurheleke kona, kasi eUnited States ku ni vanhu vo tlula 26 wa timiliyoni lava rhurheleke kwale, nakambe vanhu vo tlula 21 wa tiphesente lava tshamaka eAustralia va velekeriwe ematikweni mambe. Hakanyingi mindyangu ya vanhu lava rhurheleke kun’wana yi fanele yi endla matshalatshala yo dyondza ririmi lerintshwa naswona yi fanele yi tolovela ndhavuko lowuntshwa.

Hakanyingi, vana va hatla va dyondza ririmi ra le tikweni leri va rhurheleke eka rona va tlhela va sungula ku ehleketa hi ririmi ra kona. Vatswari va vona va nga ha teka nkarhi wo leha. Loko vana va ri karhi va kula etikweni leri vatswari va vona va nga ri tolovelangiki, xiphiqo xa ririmi xi nga ha endla leswaku swi tika ku vulavurisana exikarhi ka vatswari ni vana, ku nga xiphiqo lexi swi nga oloviki ku xi tlhantlha.

A hi ririmi lerintshwa ntsena leri khumbaka ndlela leyi vana va ehleketaka ha yona, kambe ni ndhavuko wa tiko rimbe wu nga ha khumba ndlela leyi va titwaka ha yona. Swi nga ha va tikela vatswari ku twisisa ndlela leyi vana va vona va hanyaka ha yona. Hikwalaho, vatswari lava rhurheleke kun’wana lava ringetaka ku kurisa vana va vona hi “ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha” va langutana ni swiphiqo leswi nga tolovelekangiki.—Vaefesa 6:4.

Xiphiqo Xo Fikelela Mianakanyo Ni Mbilu

Vatswari lava nga Vakreste va navela ku dyondzisa vana va vona “ririmi leri tengeke” ra ntiyiso wa Bibele naswona va ni vutihlamuleri bya ku endla sweswo. (Sofaniya 3:9) Kambe, loko vana va nga ri tivi kahle ririmi ra vatswari va vona ni loko vatswari va nga swi koti ku tiphofula hi ririmi leri vana va vona va ri toloveleke, xana vatswari va nga wu nghenisa njhani nawu wa Yehovha etimbilwini ta vana va vona? (Deteronoma 6:7) Loko vana va twisisa marito lawa vatswari va vona va ma vulaka kambe leswi va swi vulaka swi nga fikeleli timbilu ta vona, vana va nga ha hundzuka vanhu vambe ekaya ka vona.

Pedro na Sandra va suke eAmerika Dzonga va ya eAustralia, naswona va langutane ni xiphiqo lexi loko va kurisa vafana va vona vambirhi va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi. * Pedro u ri: “Loko hi vulavula hi timhaka ta moya, mbilu ni mintlhaveko swa khumbeka. Leswaku u dyondzisa mintiyiso leyi enteke ni leyi twalaka, ku laveka leswaku u tirhisa ririmi leri u ri tivaka kahle.” Sandra u tlhela a ku: “Loko vana va hina va nga ri twisisi kahle ririmi ra hina, vumoya bya vona byi ta va ekhombyeni. Swi nga ha va endla va nga ha wu tlangeli ntiyiso, va nga swi twisisi leswi va swi  dyondzaka. A va nge endli nhluvuko hi tlhelo ra moya naswona swi nga ha onha vuxaka bya vona na Yehovha.”

Gnanapirakasam na Helen va suke eSri Lanka va ya eJarimani naswona sweswi va ni vana vambirhi. Va ri: “Hi anakanya leswaku i swa nkoka swinene leswaku vana va hina va vulavula ririmi ra hina loko hi hala tlhelo va ri karhi va dyondza Xijarimani. I swa nkoka leswaku va kota ku vulavurisana na hina hi mintlhaveko ya vona va phofula ta le mbilwini.”

Miguel na Carmen, lava va sukeke eUruguay va ya eAustralia, va ri: “Vatswari lava fanaka na hina va fanele va tirha hi matimba. Va fanele va ri dyondza kahle ririmi lerintshwa lerova va kota ku twisisa ni ku hlamusela timhaka ta moya hi ririmi rolero kumbe va dyondzisa vana va vona leswaku va ri tiva kahle ririmi ra vatswari va vona.”

Xiboho Xa Ndyangu

Xa nkoka ngopfu eka vumoya bya ndyangu wun’wana ni wun’wana lowu rhurheleke kun’wana i ku endla xiboho xa ririmi leri ndyangu wu nga ta tirhisa rona leswaku wu ‘dyondzisiwa hi Yehovha.’ (Esaya 54:13) Loko vandlha leri vulavulaka ririmi leri ndyangu wu vulavulaka rona ri nga ri kule, ndyangu wolowo wu nga ha hlawula ku hlanganyela evandlheni rero. Hi hala tlhelo, wu nga ha hlawula ku ya evandlheni leri vulavulaka ririmi ra le tikweni rero. I yini leswi nga ta lawula xiboho lexi?

Demetrios na Patroulla, lava sukeke eKipra va ya eNghilandhi naswona va kuriseke vana va ntlhanu kwale, va hlamusela leswi lawuleke xiboho xa vona: “Eku sunguleni, ndyangu wa hina a wu hlanganyela evandlheni leri vulavulaka Xigriki. Hambileswi leswi swi hi pfuneke swinene hina vatswari, a swi sivela vana va hina leswaku va nga endli nhluvuko hi tlhelo ra moya. Hambileswi a va xi twisisa kahle Xigriki, a va nga ti twisisi kahle timhaka ta moya leti dzikeke. Leswi swi tikombe hi ku nonoka ka vona ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. Hi rhurhele evandlheni leri vulavulaka Xinghezi hi ndyangu naswona hi hatle hi vona vuyelo lebyinene eka vana va hina. Va tiyisiwile hi tlhelo ra moya. Ku cinca vandlha a swi nga olovi kambe hi hala tlhelo a ku ri xiboho xa vutlhari.”

Laha ndyangwini ha ha ya emahlweni hi vulavula ririmi ra hina naswona sweswo swi hi pfuna ngopfu. Vana va vona va ri: “Ku tiva tindzimi to tala swa pfuna. Hambileswi ririmi ra hina ku nga Xinghezi, hi kume leswaku leswi hi tivaka Xigriki swi endle leswaku hi va ni vuxaka lebyi tiyeke endyangwini, ngopfu-ngopfu ni vakokwa wa hina. Swi tlhele swi endla leswaku hi va ni ntwela-vusiwana swinene eka vanhu lava rhurheleke etikweni rimbe, naswona swa hi tiyisa leswaku hi nga kota ku tlhela hi dyondza ririmi rin’wana. Kutani loko hi kurile, ndyangu wa ka hina wu ye wu ya pfuna vandlha leri ri vulavulaka Xialbania.”

Christopher na Margarita na vona va suke eKipra va ya eNghilandhi, naswona va kurise vana vanharhu kwale. Va hlawule ku ya hlanganyela evandlheni leri vulavulaka Xigriki. N’wana wa vona Nikos, loyi sweswi a nga nkulu evandlheni  leri vulavulaka Xigriki, u ri: “A hi khutaziwa ku ya evandlheni leri vulavulaka Xigriki. Ndyangu wa ka hina wu swi teke swi ri xiavelo lexi kongomisiwaka hi Xikwembu.”

Margarita u ri: “Vafana va hina vambirhi va sungule ku nyikela tinkulumo eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni loko un’wana a ri ni malembe ya nkombo loyi un’wana a ri ni malembe ya nhungu. Hina vatswari a hi karhateka hileswi a va nga xi twisisi kahle Xigriki. Hambiswiritano, xiavelo xin’wana ni xin’wana a xi endliwa hi ndyangu hinkwawo naswona a hi heta tiawara to tala hi va pfuna ku lunghiselela tinkulumo ta vona.”

Joanna ku nga n’wana wa vona wa nhwanyana u ri: “Ndzi tsundzuka Tatana loko a hi dyondzisa Xigriki ekaya hi ku tsala maletere ebodweni, naswona a hi fanele hi xi dyondza hi ku hetiseka. Vanhu vo tala va heta malembe va ri karhi va dyondza Xigriki, kambe hina a swi hi tekelanga nkarhi ku dyondza ririmi leri, hikwalaho ko pfuniwa hi Manana na Tatana.”

Mindyangu yin’wana yi hlanganyela evandlheni leri vulavulaka ririmi ra yona, hikuva vatswari va xiya leswaku loko va ta kota ku hlakulela ku “twisisa ka moya” ni ku endla nhluvuko, vana va fanele va dyondzisiwa hi ririmi ra rikwavo. (Vakolosa 1:9, 10; 1 Timotiya 4:13, 15) Kumbe ndyangu wu nga ha teka ku tiva ka wona tindzimi ku ri nchumu lowu nga ta wu pfuna ku dyondzisa vanhu lava rhurheleke etikweni rero ntiyiso.

Hi hala tlhelo, ndyangu wu nga ha vona swi wu vuyerisa ku hlanganyela evandlheni leri tirhisaka ririmi ra tiko leri wu rhurheleke eka rona. (Vafilipiya 2:4; 1 Timotiya 3:5) Endzhaku ko bula ni ndyangu hi xiyimo xexo, swi siyeriwa nhloko ya ndyangu ku endla xiboho endzhaku ko khongelela nkongomiso wa Xikwembu. (Varhoma  14:4; 1 Vakorinto 11:3; Vafilipiya 4:6, 7) Hi swihi swiringanyeto leswi nga pfunaka mindyangu leyi?

Swiringanyeto Swin’wana Leswi Pfunaka

Pedro na Sandra, lava boxiweke eku sunguleni, va ri: “Hi veke nawu wa leswaku hi vulavula Xipaniya ekaya leswaku hi nga rivali ririmi ra rikwerhu. Swa tika ku wu namarhela, hikuva vafana va hina va swi tiva leswaku ha xi tiva Xinghezi. Kambe loko a hi nga wu namarhelanga nawu lowu, a swi nga ta teka nkarhi leswaku va rivala Xipaniya.”

Miguel na Carmen, lava na vona va boxiweke eku sunguleni, va pfumela: “Loko vatswari va fambisa dyondzo ya ndyangu nkarhi na nkarhi naswona siku na siku va hlaya ndzimana ya siku hi ririmi ra vona, vana va ta dyondza ntiyiso hi hala tlhelo va ri karhi va dyondza ririmi ra rikwavo—va ta dyondza ku hlamusela timhaka ta moya hi ririmi rero.”

Miguel u tlhela a ringanyeta leswi: “Endlani leswaku ntirho wo chumayela wu tsakisa. Nsimu ya hina yi le dorobeni, naswona nkarhi wo tala hi wu heta hi ri emovheni loko hi ya eka vanhu lava vulavulaka ririmi ra rikwerhu. Hi tirhisa nkarhi wolowo ku tlanga mintlango ya Bibele ni ku vulavula hi timhaka ta nkoka. Ndzi ringeta ku hlela laha hi nga ta ya chumayela kona leswaku hi ta kota ku endla maendzo yo vuyela lama nga ni mihandzu. Kutani loko ri pela, vana va va va bule hi swilo leswi akaka.”

Ku Langutana Ni Ndhavuko Wun’wana

Rito ra Xikwembu ri khutaza vantshwa ri ku: “N’wananga, yingisa ndzayo ya tata wa wena, naswona u nga wu fularheli nawu wa mana wa wena.” (Swivuriso 1:8) Hambiswiritano, ku nga ha va ni swiphiqo, loko ndlela leyi tatana a tshinyaka ha yona ni “nawu” wa manana swi hambane ni ndhavuko wa laha vana va tshamaka kona.

I ntiyiso, nhloko ya ndyangu wun’wana ni wun’wana yi fanele yi kunguhata ndlela leyi yi nga ta rhangela ha yona endyangwini wa yona, naswona a swi bohi leswaku yi tekelela mindyangu yin’wana. (Vagalatiya 6:4, 5) Nilokoswiritano, mbulavurisano lowunene exikarhi ka vatswari ni vana wu nga ha endla swi olova eka vatswari ku amukela ndhavuko wa tiko rero.

Hambiswiritano, mindhavuko yo tala kumbe swiendlo leswi tolovelekeke ematikweni lama hluvukeke swi ni khombo eka vumoya bya Vakreste. Ku tikhoma loko biha ka rimbewu,  makwanga ni ku xandzuka, hakanyingi swi nyanyisiwa hi vuyimbeleri ni vuhungasi lebyi rhandziwaka ngopfu. (Varhoma 1:26-32) Vatswari lava nga Vakreste a va fanelanga va tshika vutihlamuleri bya vona byo lawula vuyimbeleri ni vuhungasi lebyi vana va vona va byi hlawulaka hikwalaho ka leswi vatswari va nga ri tiviki ririmi ra kona. Va fanele va veka minkongomiso leyi tiyeke. Kambe, leswi swi nga ha vanga ntlhontlho.

Carmen u ri: “Hakanyingi a hi ma twisisi marito ya vuyimbeleri lebyi vana va hina va byi yingiselaka. Machayelo ma nga ha twala ma ri kahle kambe loko marito ya kona ma ri ni tinhlamuselo to tala kumbe ku ri ni marito ya xitsotsi lama thyakeke, a hi nge swi tivi.” Xana va langutane njhani ni xiyimo xexo hi ndlela leyi humelelaka? Miguel u ri: “Hi heta nkarhi wo leha hi dyondzisa vana va hina hi makhombo ya vuyimbeleri byo biha, naswona hi ringeta ku va pfuna ku hlawula vuyimbeleri lebyi amukelekaka eka Yehovha.” Ina, ku laveka ku xalamuka ni ku anakanyela leswaku hi ta kota ku langutana ni mindhavuko yo hambana-hambana.—Deteronoma 11:18, 19; Vafilipiya 4:5.

Ku Tshovela

Ku kurisela vana etikweni rimbe swi lava nkarhi ni matshalatshala lama engetelekeke. Sweswo a swi kanakanisi. Kambe, vatswari ni vana va nga kuma vuyelo lebyikulu hikwalaho ka matshalatshala ya vona.

Azzam ni nsati wa yena Sara, va suke eTurkey va ya eJarimani laha va fikeke va kurisa vana vanharhu. Jaha ra vona lerikulu sweswi ri tirha erhavini ra Timbhoni ta Yehovha le Selters, eJarimani. Azzam u ri: “Lexi pfunaka vana ngopfu hi leswaku va nga va ni timfanelo leti nga ta nkoka eka mindhavuko hayimbirhi.”

Antonio na Lutonadio va suke eAngola va ya eJarimani naswona va le ku kuriseni ka vana va kaye kwale. Ndyangu lowu wu vulavula Xilingala, Xifurwa ni Xijarimani. Antonio u ri: “Ku kota ku vulavula tindzimi to tala swi pfuna ndyangu wa hina leswaku wu chumayela vanhu lava humaka ematikweni yo tala. Leswi swi hi tsakisa ngopfu.”

Vana vambirhi va mpatswa wa Majapani lowu rhurheleke eNghilandhi va vona swi va vuyerisa swinene leswi va tivaka Xijapani na Xinghezi. Vana va kona va ri: “Ku tiva tindzimi timbirhi swi hi pfune leswaku hi kuma ntirho. Hi vuyeriwile eka mintsombano leyikulu ya Xinghezi. Sweswi hi ni lunghelo ro pfuneta evandlheni leri ku vulavuriwaka Xijapani, laha ku nga ni xilaveko lexikulu.”

U Nga Humelela

Ku kurisela vana exikarhi ka vanhu lava va nga riki va ndhavuko wa wena i ntlhontlho lowu malandza ya Xikwembu ma langutaneke na wona ku sukela eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele. Vatswari va Muxe va swi kotile, hambileswi a kuriseriweke aEgipta. (Eksoda 2:9, 10) Vayuda vo tala lava a va ri evuhlongeni eBabilona va kurise vana lava a va tiyimiserile ku tlhelela eYerusalema va ya pfuxeta vugandzeri bya ntiyiso.—Ezra 2:1, 2, 64-70.

Hilaha ku fanaka, ninamuntlha vatswari lava nga Vakreste va nga humelela. Va nga ha kuma vuyelo bya ku twa vana va vona va vula leswi mpatswa wun’wana wu swi byeriweke hi vana va wona: “Endyangwini wa ka hina hi ni vun’we hikwalaho ka nkhathalelo wa rirhandzu wa Tatana na Manana, lava nkarhi hinkwawo a hi tiphina hi ku bula swin’we na vona. Ha tsaka leswi hi nga swirho swa ndyangu wa misava hinkwayo lowu tirhelaka Yehovha.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ku vulavula ririmi ra n’wina ntsena ekaya swi endla leswaku vana va n’wina va ri tiva kahle ririmi rero

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ku vulavula ririmi rin’we swi kurisa vuxaka exikarhi ka vakokwana ni vatukulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ku dyondza Bibele ni vana va n’wina swi endla leswaku ‘ku twisisa ka vona ka moya’ ku kula