Leswi Yoxuwa A Nga Swi Rivalangiki

YEHOVHA u te: “Muxe nandza wa mina u file; sweswi suka u yima, u pela Yordani, wena ni vanhu lava hinkwavo, u nghena etikweni leri ndzi va nyikaka rona.” (Yoxuwa 1:2) Vona ntirho wo tika lowu Yoxuwa a a byarhisiwe wona! A a ri nandza wa Muxe ku ringana malembe ya kwalomu ka 40. Kutani a a byeriwe ku teka xikhundlha xa n’wini wakwe xa ku rhangela vana va Israyele lava a va ome tinhloko leswaku va ya eTikweni leri Tshembisiweke.

Loko Yoxuwa a ri karhi a kambisisa ntirho lowu a wa ha n’wi yimerile, kumbexana emiehleketweni yakwe a ku vuya miringo hinkwayo leyi nga tshama yi n’wi humelela kutani a yi hlula. Handle ko kanakana, leswi Yoxuwa a ha swi tsundzuka swi n’wi pfune ngopfu hi nkarhi wolowo, naswona swi nga ha pfuna ni Vakreste namuntlha.

Ku Va Mukongomisi Endzhaku Ko Va Nandza

Yoxuwa u tsundzuke ni leswaku u ve hlonga malembe yo tala. (Eksoda 1:13, 14; 2:23) Leswi Yoxuwa a langutaneke na swona hi nkarhi wolowo, hi ngo ho swi anakanya kunene ntsena, tanihi leswi Bibele yi nga hi nyikiki vuxokoxoko malunghana na swona. Yoxuwa a nga ha va a dyondze ku va muhleri la nga ni vutshila loko a ri karhi a endla xiavelo xa yena aEgipta naswona a nga ha va a pfunetile eku hleleni ka ku baleka ka Vaheveru ni “ntlawa wun’wana lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana” va le tikweni rolero.—Eksoda 12:38.

Yoxuwa a a ri wa nyimba ya Efrayimi. Kokwa wa yena wa xinuna Elixama a a ri ndhuna ya nyimba yo karhi naswona a a rhangela vuthu ra vavanuna va 108 100 ku nga rin’wana ra mavuthu ya tinyimba tinharhu ta Israyele. (Tinhlayo 1:4, 10, 16; 2:18-24; 1 Tikronika 7:20, 26, 27) Kambe loko Vaamaleke va hlasele Israyele endzhakunyana ka loko Vaisrayele va ha ku huma aEgipta, Muxe u byele Yoxuwa leswaku a hlela vuthu. (Eksoda 17:8, 9a) Ha yini a kombele Yoxuwa  ematshan’weni yo kombela kokwa wa yena wa xinuna kumbe tata wa yena? Xiringanyeto xin’wana hileswaku: “Tanihi leswi a a ri ndhuna ya nyimba ya nkoka ya Efrayimi naswona ana se a tiviwa swinene hikwalaho ka vutshila bya yena byo hlela naswona a a tshembiwa swinene hi vanhu, eka Muxe [Yoxuwa] u tikombe a ri murhangeri loyi a fanelekaka loyi a nga n’wi hlawulaka leswaku a hlela mavuthu.”

Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, loko Yoxuwa a hlawuriwile u endle hilaha Muxe a n’wi leriseke hakona. Hambileswi Vaisrayele a va nga ri na ntokoto wo lwa, Yoxuwa a a tshembe mpfuno wa Xikwembu. Kutani loko Muxe a n’wi byela leswaku “mundzuku ndzi ta yima ehenhla ka xitsunga, ndzi khome nhonga ya Xikwembu xa ntiyiso hi voko,” sweswo swi n’wi khorwisile. Yoxuwa a nga ha va a tsundzuke leswaku Yehovha wa ha ku lovisa vuthu lerikulu ra matimba enkarhini wolowo. Esikwini leri landzelaka, loko Muxe a tlakuse mavoko ya yena kukondza dyambu ri pela, ku hava nala loyi a a hlula Israyele naswona va hlule ni Vaamaleke. Kutani Yehovha u lerise Muxe leswaku a tsala ebukwini ni ku “vula etindleveni ta Yoxuwa,” xileriso xa Xikwembu a ku: “Ndzi ta herisa ku tsundzukiwa ka Amaleke hilaha ku heleleke ehansi ka matilo.” (Eksoda 17:9b-14) Ina, Yehovha a nga ta tsandzeka ku va herisa.

A Va Nandza Wa Muxe

Leswi swi humeleleke Vaamaleke swi fanele swi tiyise vuxaka bya Yoxuwa na Muxe. Yoxuwa u ve ni lunghelo ra ku va nandza lonkulu wa Muxe kumbe “mutirheli” ku ringana malembe ya 40, “ku sukela evujaheni byakwe” ku kondza Muxe a fa.—Tinhlayo 11:28.

Xiavelo xexo a xi vula ku va ni malunghelo ni vutihlamuleri. Hi xikombiso loko Muxe, Aroni, vana va Aroni ni vakulukumba va Israyele va 70 va tlhandlukele eNtshaveni ya Sinayi kutani va vona xivono xa ku vangama ka Yehovha, kumbexana Yoxuwa a a ri na vona. Tanihi leswi a a ri nandza, u fambe na Muxe ehenhla ka ntshava kutani a yimela hi le kule loko Muxe a nghena epapeni leri a ri yimela vukona bya Yehovha. Lexi xiyekaka, swi vonaka Yoxuwa a tshame entshaveni ku ringana masiku ya 40 ni vusiku bya 40. U yimele n’wini wa yena hi ku tshembeka, hikuva loko Muxe a ri karhi a rhelela a tamele swiphepherhele swa Vumbhoni, Yoxuwa a ha n’wi yimele kwalaho.—Eksoda 24:1, 2, 9-18; 32:15-17.

Endzhaku ka loko Vaisrayele va gandzele rhole ra nsuku, Yoxuwa a a ri na Muxe entsongeni wa nhlangano ehandle ka nxaxa. Kwalaho Yehovha u vulavule na Muxe va langutanile. Kambe loko Muxe a tlhelela endhawini leyi va dzimeke kona minxaxa, Yoxuwa “a a nga humi endzeni ka ntsonga.” Kumbexana a swi fanerile leswaku a sala enxaxeni leswaku a ta sivela Vaisrayele ku nghena entsongeni va nga basanga. Hakunene Yoxuwa a a nga byi tekeli ehansi vutihlamuleri bya yena!—Eksoda 33:7, 11.

 Xinakulobye xakwe na Muxe, loyi hi ku ya hi n’wamatimu Josephus a a hundza Yoxuwa hi malembe ya 35, xi fanele xi ri tiyise swinene ripfumelo ra Yoxuwa. Vunakulobye bya vona byi vuriwe “vunakulobye bya ntswatsi ni muntshwa, bya mudyondzisi ni xichudeni,” ku nga byona byi endleke leswaku Yoxuwa “a va wanuna la tiyimiseleke a tlhela a tshembeka.” A hi na vona vaprofeta vo fana na Muxe namuntlha, kambe mavandlha ya vanhu va Yehovha ma ni vakulukumba, lava hikwalaho ka ntokoto wa vona ni vumoya bya vona va tiyisaka van’wana ni ku va khutaza. Xana wa va xixima? Xana wa vuyeriwa hikwalaho ka vona?

Nhlori eKanana

Mhaka yo tika leyi endlekeke evuton’wini bya Yoxuwa yi humelele endzhaku ka loko Vaisrayele va kume Nawu. U hlawuriwe ku ya yimela nyimba ya ka vona hi ku va nhlori eTikweni leri Tshembisiweke. Mhaka ya kona yi tiveka ngopfu. Tinhlori hinkwato ta 12 ti pfumelelane leswaku tiko rero hakunene a ri “khuluka ntswamba ni vulombe,” hilaha Yehovha a tshembiseke hakona. Hambiswiritano, tinhlori ta khume leti nga tshembekiki a ti chava leswaku Vaisrayele a va nge swi koti ku hlongola vaaki lava nga etikweni rero. I Yoxuwa na Kalebe ntsena lava khutazeke vanhu leswaku va nga xandzuki hikwalaho ko chava, hikuva Yehovha u ta va na vona hakunene. Hiloko nhlengeletano hinkwayo yi va kaneta yi lava ni ku va khandla hi maribye hi vumbirhi bya vona. Kumbexana a va ta va va va khandlile loko Yehovha a a nga nghenelelanga a kombisa ku vangama kakwe. Hikwalaho ka leswi a va pfumala ripfumelo, Xikwembu xi vule leswaku Vaisrayele hinkwavo lava tsarisiweke, lava nga ni malembe ya 20 ku ya ehenhla, a va nge ngheni eKanana. Hikwalaho ka leswi, ko va Yoxuwa, Kalebe ni Valevhi ntsena lava poneke.—Tinhlayo 13:1-16, 25-29; 14:6-10, 26-30.

Xana vanhu volavo hinkwavo a va swi vonanga swiendlo swa Yehovha swa matimba aEgipta? Kutani ke, i yini lexi endleke leswaku Yoxuwa a tshemba leswaku Xikwembu xi ta va pfuna loko vanhu lavan’wana vo tala va ri karhi va kanakana? Yoxuwa u fanele a swi tsundzuke kahle hinkwaswo leswi Yehovha a swi tshembiseke ni leswi a swi endleke, kutani a anakanyisisa ha swona. Endzhaku ka malembenyana u vule leswaku ‘a ku wanga ni rito rin’we eka marito hinkwawo lamanene lawa Yehovha a ma vuleke eka Vaisrayele. Hinkwawo ma hetisekile.’ (Yoxuwa 23:14) Xisweswo Yoxuwa a a ri ni ripfumelo ra leswaku hinkwaswo leswi Yehovha a swi tshembisaka malunghana ni vumundzuku na swona swi ta hetiseka. (Vaheveru 11:6) Leswi swi nga ha endla leswaku munhu a vutisa: ‘Ku vuriwa yini hi mina? Xana matshalatshala ya mina yo tinyiketela ku dyondza ni ku anakanyisisa hi switshembiso swa Yehovha ma ndzi khorwisa leswaku swi ta hetiseka? Xana ndza pfumela leswaku Xikwembu xi ta ndzi sirhelela swin’we ni vanhu va xona eka nhlomulo lowukulu lowu taka?’

Yoxuwa a nga lo kombisa ripfumelo ntsena kambe a a ri ni xivindzi xo endla leswi nga swinene. Yena na Kalebe va yime va tiyile, naswona nhlengeletano hinkwayo yi kanele ku va khandla hi maribye. Xana a wu ta va u titwe njhani? Xana a wu ta chava? Yoxuwa a nga chavanga. Yena na Kalebe va vule leswi va pfumelaka swona hi xivindzi. Ku tshembeka eka Yehovha swi nga ha lava leswaku na hina hi endla tano siku rin’wana.

Mhaka ya tinhlori yi tlhela yi hi byela leswaku vito ra Yoxuwa ri cinciwile. Muxe u teke vito ra Yoxuwa leri nge Hoxeya, leri vulaka “Ku Ponisiwa,” a engetela peletwana leri yimelaka vito ra Xikwembu eka rona, kutani ri hundzuka ri va Yehoxuwa kumbe Yoxuwa—leswi vulaka leswaku “Yehovha I Muponisi.” Septuagint yi hundzuluxela vito ra yena yi ku “Yesu.” (Tinhlayo 13:8, 16) Hi ku pfumelelana ni vito rero ra ntikelo, hi vurhena Yoxuwa u vule leswaku Yehovha i muponisi. Vito ra Yoxuwa a ri lo cinciwa ku nga ri na xivangelo. A ri kombisa leswaku Muxe wa swi xiya leswi Yoxuwa a nga xiswona naswona a ri fanelana ni lunghelo leri Yoxuwa a a ta ri hetisisa loko a ri karhi a rhangela xitukulwana lexintshwa xi ya nghena eTikweni leri Tshembisiweke.

Loko vatata wa vona va ri karhi va fetetela, Vaisrayele va tsendzeleke emananga ku ringana malembe ya 40 lama hetaka matimba. A hi byeriwi nchumu hi ta Yoxuwa enkarhini wolowo. Hambiswiritano, swi fanele swi n’wi dyondzise swo tala. Swi le rivaleni leswaku u swi vone hi mahlo loko Xikwembu xi avanyisa Kora, Dathani na Abirama lava xandzukeke ni valandzeri va vona ni lava va hlanganyeleke eka vugandzeri lebyi thyakeke bya Bali wa Peyori. Hambileswi leswi a swi khomisa gome, a swi kanakanisi leswaku Yoxuwa u  swi vonile leswaku hikwalaho ka leswi Muxe a tsandzekeke ku kwetsimisa Yehovha malunghana ni mati ya le Meriba, Muxe a a nga ta nghena etikweni ra xitshembiso.—Tinhlayo 16:1-50; 20:9-13; 25:1-9.

A Vekiwa Ku Va Mutlhandlami Wa Muxe

Loko Muxe a ri kusuhi ni ku fa, u kombele Xikwembu leswaku xi veka mutlhandlami wa yena ku endlela leswaku Vaisrayele va nga “fani ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” Xana Yehovha u angule njhani? Yoxuwa “wanuna loyi a nga ni moya” a a ta vekiwa emahlweni ka nhlengeletano hinkwayo. A a yi fanele yi yingisela yena. Mawaku ku bumabumeriwa ko tano! Yehovha u vone ripfumelo ra Yoxuwa ni vuswikoti bya yena. Hakunene vurhangeri bya Israyele a a byi vekiwe emavokweni ya munhu la fanelekaka. (Tinhlayo 27:15-20) Hambiswiritano, Muxe a a swi tiva leswaku Yoxuwa a a ta langutana ni swiphiqo swo tala. Xisweswo Muxe u khutaze mutlhandlami wakwe leswaku a ‘va ni xivindzi ni matimba’ hikuva Yehovha u ta tshama a ri na yena.—Deteronoma 31:7, 8.

Xikwembu na xona xi khutaze Yoxuwa hi ndlela yoleyo, xi engetela xi ku: “U khathalela ku endla hi ku landza nawu hinkwawo lowu Muxe nandza wa mina a ku leriseke wona. U nga hambuki eka wona u ya exineneni kumbe eximatsini, leswaku u endla hi vutlhari kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona. Buku leyi ya nawu yi nga suki enon’wini wa wena, naswona u fanele u yi hlaya hi rito ra le hansi nhlikanhi ni vusiku, leswaku u ta hisekela ku endla hi ku landza hinkwaswo leswi tsariweke eka yona; hi kona u nga ta endla ndlela ya wena yi humelela kutani u endla hi vutlhari. Xana a ndzi ku lerisanga? Vana ni xivindzi, u tiya. U nga rhurhumeli kumbe u chava, hikuva Yehovha Xikwembu xa wena u na wena kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona.”—Yoxuwa 1:7-9.

Leswi a ha tsundzuka marito ya Yehovha ni leswi a a dyondze swo tala evuton’wini, a ku ri hava lexi a xi ta kanakanisa Yoxuwa. A a tiyiseka leswaku ri ta hluriwa tiko rero. Ina, swiphiqo a swi ta humelela, xo sungula a ku ta va xa ku pela Nambu wa Yordani lowu khapaka. Kambe, Yehovha u lerise a ku: “Suka u yima, u pela Yordani.” Kutani ke, hi xihi xiphiqo lexi a xi ta n’wi hlula?—Yoxuwa 1:2.

Swiendlakalo leswi Yoxuwa a humeleleke eka swona evuton’wini byakwe—ku nga ku hlula Yeriko, ku hlula valala va vona hi ku landzelelana ni ku ava tiko—swi kombisa leswaku a a nga swi rivalanga switshembiso swa Xikwembu. Loko a ri kusuhi ni ku fa, loko Yehovha a wisise Vaisrayele eka valala va vona, Yoxuwa u hlengelete vanhu leswaku a ta tlhela a va byela leswi Xikwembu xi va khomiseke xiswona ni ku va khutaza leswaku va xi tirhela hi mbilu ya vona hinkwayo. Hikwalaho, Israyele u tlhele a pfuxeta ntwanano wa yena na Yehovha, naswona a swi kanakanisi leswaku a a susumetiwa hi xikombiso xa murhangeri wa yena, “Israyele [u ye] emahlweni a tirhela Yehovha emasikwini hinkwawo ya Yoxuwa.”—Yoxuwa 24:16, 31.

Yoxuwa u hi vekele xikombiso lexinene ngopfu. Namuntlha Vakreste va langutana ni miringo yo tala ya ripfumelo. Ku yi hlula hilaha ku humelelaka i swa nkoka leswaku va amukeriwa hi Yehovha eku heteleleni va kuma ndzhaka ya switshembiso swa yena. Leswaku Yoxuwa a humelela a swi titshege hi ripfumelo ra yena leri tiyeke. I ntiyiso, a hi si swi vona swiendlo swa Xikwembu swa matimba hilaha Yoxuwa a swi voneke hakona, kambe loko un’wana a ri ni ku kanakana, buku ya Bibele leyi thyiweke vito ra Yoxuwa yi nyikela vumbhoni byo swi vona hi mahlo bya ku tshembeka ka rito ra Yehovha. Hina, ku fana na Yoxuwa, hi nga tiyiseka leswaku hi ta kuma vutlhari hi tlhela hi humelela loko hi hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku hi tlhela hi tiyiseka leswaku ha ri tirhisa.

Xana minkarhi yin’wana u khunguvanyisiwa hi mahanyelo ya Vakreste-kuloni? Anakanya hi ndlela leyi Yoxuwa a tiyiseleke ha yona, loko a boheke ku tsendzeleka emananga swin’we ni vanakulobye lava nga riki na ripfumelo ku ringana malembe ya 40, ku nga ri hikwalaho ka xihoxo xa yena. Xana u kuma swi ku tikela ku lwela leswi u pfumelaka swona? Tsundzuka leswi Yoxuwa na Kalebe va swi endleke. Hikwalaho ka ripfumelo ni ku yingisa ka vona, va kume vuyelo lebyi xiyekaka. Hakunene Yoxuwa a a ri ni ripfumelo ra leswaku Yehovha u ta hetisisa switshembiso swa yena hinkwaswo. Onge na hina hi nga va ni ripfumelo ro tano.—Yoxuwa 23:14.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Vunakulobye bya yena na Muxe byi tiyise ripfumelo ra Yoxuwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Yoxuwa na Kalebe a va tshemba matimba ya Yehovha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Vurhangeri bya Yoxuwa byi susumetele vanhu leswaku va namarhela Yehovha