Mhaka Ya Vutomi

Xiavelo Xa Vurhumiwa Xi Ve Kaya Ra Hina

HI KU VULA KA DICK WALDRON

A ku ri hi Sonto ni nhlikanhi hi September 1953. A ha ha ku fika eSouth-West Africa (sweswi ku nga Namibia). A hi nga si heta ni vhiki hi fikile etikweni leri naswona a hi ri kusuhi ni ku sungula ku fambisa nhlangano wa le rivaleni entsindza wa kona eWindhoek. I yini lexi a xi hi endle leswaku hi suka eAustralia hi ta etikweni leri ra le Afrika? Mina ni nkatanga, swin’we ni vanhwanyana van’wana vanharhu, hi te hi ri varhumiwa va mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.—Matewu 24:14.

NDZI huma le Australia, ndzi velekiwe hi lembe leri xiyekaka ra 1914. Loko ndza ha ri eka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ku ve ni ku Hohloka Lokukulu ka Ikhonomi, naswona a ndzi fanele ndzi hoxa xandla leswaku ndyangu wa ka hina wu ya emahlweni wu hanya. A ku ri hava ntirho, kambe mina ndzi tisungulele xintirhwana xa ku hlota mimpfundla, leyi a yi tele le Australia. Xisweswo, a ndzi kota ku phamela ndyangu wa ka hina hi nyama ya mimpfundla.

Loko ku tlhekeka nyimpi ya vumbirhi ya misava hi 1939, se a ndzi tirhana ni titreme ni mabazi edorobeni ra Melbourne. A a ku ri ni vavanuna va kwalomu ka 700 lava a va tirha tixifti emabazini, naswona eka xifti yin’wana ni yin’wana a ndzi vona vachayeri na vakhondakta vo hambana-hambana. Hakanyingi a ndzi va vutisa ndzi ku, “Xana u nghena kereke yihi?” kutani ndzi va kombela va hlamusela leswi va pfumelaka swona. I Mbhoni ya Yehovha ntsena leyi nga ndzi nyika tinhlamulo leti ti ndzi eneriseke. Yi ndzi hlamusele rungula leri sekeriweke eBibeleni malunghana ni  misava leyi nga paradeyisi, laha vanhu lava chavaka Xikwembu va nga ta hanya kona hilaha ku nga heriki.—Pisalema 37:29.

Hi nkarhi wolowo, manana na yena u hlangane ni Timbhoni ta Yehovha. Hakanyingi, loko ndzi vuya ekaya ni madyambu, a ndzi kuma ndyelo ya mina yi ndzi yimerile, ku vekiwe ni magazini wa Consolation (lowu sweswi wu vuriwaka Xalamuka!) etlhelo ka yona. Leswi ndzi swi hlayeke a swi tsakisa. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi swi vonile leswaku lebyi i vukhongeri bya ntiyiso, kutani ndzi sungule ku hlanganyela ni vandlha, naswona ndzi hetelele ndzi khuvuriwile hi May 1940.

Le Melbourne a ku ri ni kaya ra maphayona, laha a ku tshama vatirheli lava nga Timbhoni ta Yehovha va 25. Na mina ndzi ye ndzi ya tshama na vona. Siku na siku a ndzi titwisa hi mintokoto ya vona leyi tsakisaka ngopfu ya le nsin’wini, hiloko ndzi sungula ku navela ku va phayona. Eku heteleleni, ndzi tsarisele ku nghenela vuphayona. Xikombelo xa mina xi amukeriwile naswona ndzi rhambiwa ku ya tirha ehofisini ya rhavi ya Timbhoni ta Yehovha eAustralia. Kutani ndzi ve xirho xa ndyangu wa Bethele.

Ku Khomiwa Ni Ku Yirisiwa

Xin’wana xa swiavelo swa mina eBethele a ku ri ku tirhisa muchini wo saha mintsandza. A hi tsema timhandzi leswaku ti ta endla malahla yo endla petirolo. Petirolo leyi a yi cheriwa emimovheni ya le rhavini hikuva petirolo leyi xaviwaka a yi kayivela etikweni hikwalaho ka nyimpi. A hi ri 12 lava a va tirha emuchinini wo saha, naswona hinkwerhu a hi fanele hi ya joyina vusocha hi nkani. Ku nga ri khale hi gweviwe ku ya tshama ekhotsweni tin’hweti ta tsevu hi ku ala ku joyina vusocha hikwalaho ka ku landzelela nkongomiso wa Bibele. (Esaya 2:4) Hi yisiwe epurasini ro karhi leswaku hi ya endla ntirho wo sindzisiwa. Xana va hi nyike ntirho muni? Lexi hlamarisaka, hi nyikiwe ntirho wo tsema timhandzi, ku nga ntirho lowu a hi leteriwe wona eBethele!

Hi wu endle kahle ntirho lowu lerova mulanguteri wa vabohiwa a hi nyika Bibele ni tibuku ta hina leti sekeriweke eBibeleni, hambileswi a ku vekiwe milawu yo tika leyi va sivelaka leswaku va hi nyika tona. Hi wona nkarhi lowu ha wona ndzi dyondzeke ku va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana. Loko ndza ha ri karhi ndzi tirha eBethele, a ku ri ni makwerhu loyi a ndzi nga twanani na yena. Vumunhu bya hina a byi hambane ngopfu. Xana u ehleketa leswaku a ku ri mani loyi a ndzi pfaleriwe swin’we na yena exitokisini? Hi yena makwerhu yoloye. Loko hi ri kwalaho hi ve ni nkarhi wo tala wo tivana kahle, naswona hi ve vanghana lavakulu.

Hi ku famba ka nkarhi, ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwile eAustralia. Timali hinkwato ti tekiwile, naswona vamakwerhu va le Bethele a va nga ha ri na mali yo nyawula. Siku rin’wana, un’wana wa vona u te eka mina a ku: “Dick, ndzi lava ku ya chumayela edorobeni, kambe a ndzi na tintanghu, ndzo va na majombo ntsena.” Ndzi n’wi lombile, kutani a ya edorobeni a ambale tintanghu ta mina.

Endzhakunyana, hi twe leswaku u khomiwile a yisiwa ekhotsweni hikwalaho ko chumayela. A ndzi swi kotanga ku tikhoma, hiloko ndzi n’wi rhumela xipapilana lexi nge: “Ndzi rila na wena. Ndza tsaka hikuva ku lo khotsiwa tintanghu ta mina ku nga ri mina.” Kambe ku nga ri khale, na mina ndzi khomiwe ra vumbirhi, ndzi yisiwa ekhotsweni hikwalaho ka vukala-tlhelo bya mina. Loko ndzi ntshunxiwile, ndzi averiwe ku ya langutela purasi leri a ri humesa swakudya leswi dyiwaka hi ndyangu wa Bethele. Enkarhini wolowo hi hlurile ehubyeni eka nandzu lowu a hi voniwe wona, naswona ku yirisiwa ka ntirho wa Timbhoni ta Yehovha ku herisiwile.

Ku Tekana Ni Muevhangeli La Hisekaka

Loko ndzi ri epurasini, ndzi sungule ku ehleketa swinene hi ku teka nsati, kutani ndzi rhandzane na ntombhi leyi nga phayona, ku nga Coralie Clogan. Kokwa wa Coralie a a ri yena wo sungula endyangwini wa ka vona ku tsakela rungula ra Bibele. Loko a ri karhi a vabyela ku fa, u byele Vera mana wa Coralie a ku: “Dyondzisa vana va wena ku rhandza Xikwembu ni ku xi tirhela, kutani siku rin’wana hi ta hlangana emisaveni leyi nga Paradeyisi.” Endzhaku ka nkarhi, loko phayona ri endzela Vera ri tamele xibukwana lexi nge Millions Now Living Will Never Die, u sungule ku ma twisisa kahle marito wolawo. Xibukwana xexo xi khorwise Vera leswaku i xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu va tiphina hi vutomi  emisaveni ya paradeyisi. (Nhlavutelo 21:4) U khuvuriwe eku sunguleni ka va-1930, naswona hilaha mana wakwe a n’wi khutazeke hakona, u pfune tintombhi takwe tinharhu—ku nga Lucy, Jean na Coralie—ku hlakulela ku rhandza Xikwembu. Hambiswiritano, tata wa Coralie a a nga byi rhandzi vukhongeri bya ndyangu wakwe, hilaha Yesu a lemukiseke hakona leswaku leswi swi nga ha humelela emindyangwini.—Matewu 10:34-36.

Ndyangu wa ka Clogan a wu ri ndyangu lowu rhandzaka vuyimbeleri; n’wana un’wana ni un’wana a a tlanga xichayachayana. Coralie a a ba vhayolini, kutani hi 1939, loko a ri ni malembe ya 15, u kume diploma ya vuyimbeleri. Ku tlhekeka ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava ku endle leswaku Coralie a anakanyisisa hi vumundzuku byakwe. Lowu a ku ri nkarhi wa leswaku a endla xiboho xa leswi a nga ta swi endla evuton’wini. Hi hala tlhelo, a swi tikomba a pfulekeriwe hi ntirho-vutomi eka ta vuyimbeleri. Ana se a a kume xirhambo xo ya a ya ba vhayolini eMelbourne Symphony Orchestra. Hi hala tlhelo, a a pfulekeriwe hi nkarhi wo tirhisa vutomi byakwe entirhweni lowukulu wa ku chumayela rungula ra Mfumo. Endzhaku ko dya marhambu ya nhloko, Coralie ni vamakwavo vambirhi va khuvuriwile hi 1940, kutani va endla malunghiselelo yo nghenela ntirho wo chumayela nkarhi hinkwawo.

A ku nga ri khale Coralie a endle xiboho xa ku va mutirheli wa nkarhi hinkwawo loko makwerhu Lloyd Barry la humaka erhavini eAustralia, loyi endzhaku a a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha, a vulavula na yena. A a ha ku nyikela nkulumo eMelbourne kutani u byele Coralie a ku: “Ndzi tlhelela eBethele. Ha yini u nga fambi na mina hi xitimela u ya tirha eBethele?” U pfumerile.

Coralie ni vamakwerhu van’wana va xisati va le Bethele, va hoxe xandla swinene eku rhumeleni ka tibuku ta Bibele ti ya eka vamakwerhu va le Australia emalembeni ya nyimpi ni ya ku yirisiwa. Kahle-kahle hi vona a va tirha ngopfu ku kandziyisa, ehansi ka vulanguteri bya Makwerhu Malcolm Vale. Buku leyi nge The New World ni leyi nge Children a ti kandziyisiwa ti tlhela ti rhungiwa, naswona a va kayivelanga ni nkandziyiso ni wun’we wa magazini wa Xihondzo xo Rindza eka malembe yo tlula mambirhi ya ku yirisiwa ka vona.

Hi boheke ku cinca ndhawu yo gandlisela minkarhi ya 15 leswaku hi papalata ku khomiwa hi maphorisa. Eka nkarhi wun’wana, tibuku ta Bibele a ti kandziyisiwa ekamareni ra le hansi ka muako, lowu eka wona a ku kandziyiseriwa tibuku ta muxaka wun’wana leswaku hi papalata ku khomiwa. Makwerhu loyi a a tirha ku amukela vaendzi a a kandziya kunupu, leyi a yi ba bele le kamareni ra le hansi loko a vona onge ku ni khombo, leswaku vamakwerhu va xisati lava nga kwalaho va ta kota ku tumbeta tibuku maphorisa ma nga si sungula ku ngundzuvanya.

Siku rin’wana loko ku ngundzuvanyiwa, timbilu ta vamakwerhu van’wana va xisati ti lave ku yima loko va xiya leswaku kopi ya Xihondzo xo Rindza a yi ri ehenhla ka tafula. Phorisa ri nghenile, ri veka bege ya rona ehenhla ka Xihondzo xo Rindza, kutani ri ya emahlweni ri ngundzuvanya. Loko ri nga kumi nchumu, ri teke bege ya rona ri tifambela!

Loko ku yirisiwa ku herisiwile ni muako wa rhavi wu tlheriseriwe eka vamakwerhu, vo tala va vona va nyikiwe lunghelo ro va maphayona yo hlawuleka. Wolowo hi wona nkarhi lowu Coralie a tihlawuleleke ku ya eGlen Innes. Ndzi ye ndzi ya tirha na yena kwalaho loko hi tekana hi January 1, 1948. Loko hi suka exiavelweni xexo, se a ku ri ni vandlha leri kulaka.

Kutani xiavelo xa hina xa vumbirhi a xi ri xa le Rockhampton, kambe a hi yi kumanga ndhawu yo tshama kwalaho. Hiloko hi dzima tende epurasini ra munhu un’wana loyi a tsakelaka. Tende rero ri ve kaya ra hina ku ringana tin’hweti ta kaye. A hi ta va hi tshame nkarhi wo leha etendeni leri, kambe  loko ku fika nguva ya timpfula, xidzedze xi hahlule tende, ivi timpfula ta maboboma ti ri kukula. *

Ku Ya eXiavelweni Xa Le Tikweni Rimbe

Loko ha ha ri eRockhampton, hi kume xirhambo xo ya etlilasini ya vu-19 ya Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower leswaku hi ya leteriwa ku va varhumiwa. Hi yona mhaka endzhaku ko thwasa hi 1952 hi nga rhumeriwa etikweni leri hi nkarhi wolowo a ri vitaniwa South-West Africa.

Handle ko dya nkarhi, vafundhisi va Vujagana va kombise ndlela leyi a a va titwa ha yona hi ntirho wa hina wa vurhumiwa. Sonto yin’wana ni yin’wana ku ringana mavhiki ya tsevu hi ku landzelelana, a va lemukisa vanhu va tikereke ta vona hi hina. Va byele vanhu leswaku va nga hi amukeli emakaya vona ni leswaku va nga hi pfumeleli hi va hlayela Bibele, hikuva yi ta va pfilunganya. Endhawini yin’wana hi fambise tibuku to tala, kambe mufundhisi u hi sale hi le ndzhaku a ri karhi a nghena hi yindlu ni yindlu a ti teka. Siku rin’wana loko hi ri karhi hi bula ni mufundhisi hi vone ku ri ni tibuku ta hina to tala.

Hi ku famba ka nkarhi valawuri va kwalaho na vona va sungule ku karhateka hi ntirho wa hina. Va sungule ku sola leswaku swi nga ha endleka hi tirhisana ni Makhomunisi, leswi handle ko kanakana a swi vangiwa hi nkucetelo wa vafundhisi. Hiloko hi kandziyisiwa tintiho, ni vanhu van’wana lava hi va endzeleke va konanisiwile. Ku nga khathariseki ku kanetiwa loku hinkwako, nhlayo ya lava va vaka kona eminhlanganweni a yi andza.

Ku sukela loko hi fikile, a hi tsakela ku hangalasa rungula ra Bibele eka vanhu va tiko leri, ku nga Vaovambo, Vaherero ni Vanama. Hambiswiritano, leswi a ku nga ri matlangwana. Emasikwini wolawo, tiko ra South-West Africa a ri lawuriwa hi hulumendhe ya xihlawuhlawu ya Afrika Dzonga. Leswi hi nga valungu, a hi nga pfumeleriwi ku ya chumayela etindhawini ta vantima loko hi nga ri na phepha ra mpfumelelo ro huma eka hulumendhe. A hi tshamela ku endla xikombelo, kambe valawuri a va xi ala.

Loko se hi ri ni malembe mambirhi hi ri exiavelweni xa hina xa le tikweni rimbe, ku endleke xihlamariso. Coralie u tikile. Hi October 1955, ku velekiwe xinhwanyetana xa hina Charlotte. Hambileswi a hi nga ha ta hambeta hi ri varhumiwa, ndzi kote ku kuma ntirho wa nkarhinyana kutani ndzi ya emahlweni ni vuphayona.

Nhlamulo Ya Swikhongelo Swa Hina

Hi 1960 hi langutane ni ntlhontlho wun’wana. Coralie u kume papila leri n’wi byeleke leswaku mana wa yena a a vabya ngopfu lerova loko Coralie a nga ti ekaya, a nge he pfuki a vone mana wa yena. Kutani hi kunguhate ku suka eSouth-West Africa hi tlhelela eAustralia. Hiloko ku humelela swin’wana—hi vhiki leri a hi hlele ku muka ha  rona, ndzi kume papila ra mpfumelelo eka valawuri va kwalaho ro nghena endhawini ya vantima eKatutura. Xana a hi to swi yini? Xana a hi ta tlherisa papila rero endzhaku ko rindza malembe ya nkombo? A swi olova ku tibyela leswaku van’wana va ta sala va swi vona. Kambe, xana lowu a ku nga ri nkateko wo huma eka Yehovha, nhlamulo ya swikhongelo swa hina?

Ndzi hatle ndzi endla xiboho. Ndzi vone swi antswa leswaku ndzi sala, hi ku chava leswaku mpfumelelo wa hina wo tshama etikweni wu nga ha va ekhombyeni loko ho ya eAustralia hinkwerhu. Hi xamundzuku xa kona, mina a ndza ha fambanga, ndzi tshike Coralie na Charlotte va ya eAustralia va ya tshama nkarhi wo leha.

Loko va ha fambile, ndzi sungule ku chumayela vaaki va vantima. Ndlela leyi a va tsakela ha yona a yi tsakisa. Loko Coralie na Charlotte va vuya, vunyingi bya vanhu lava humaka endhawini ya vantima a byi ta eminhlanganweni.

Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni movha wa khale swinene, lowu a ndzi tleketla vanhu lava tsakelaka ha wona va ta eminhlanganweni. A ndzi tlhelela ka mune kumbe ka ntlhanu eka nhlangano wun’wana ni wun’wana, ndzi khandziyisa vanhu va nkombo, va nhungu kumbe va kaye hi nkarhi wun’we. Loko ku huma munhu wo hetelela emovheni, Coralie a a ndzi vungunya hi ku ndzi vutisa a ku: “Xana ka ha ri na vangani ehansi ka xitulu?”

Leswaku hi humelela entirhweni wo chumayela, a hi fanele hi va ni tibuku hi ririmi ra vanhu va kwalaho. Kutani ndzi ve ni lunghelo ro hlela ku hundzuluxeriwa ka xiphephana lexi nge Vutomi eMisaveni Leyintshwa hi tindzimi ta mune ta kwalaho: Xiherero, Xinama, Xindonga ni Xikwanyama. Vahundzuluxeri va kona a va ri vanhu lava dyondzekeke lava a hi dyondza na vona Bibele, kambe a ndzi fanele ndzi tshama na vona loko va ri karhi va hundzuluxela leswaku ndzi tiyiseka leswaku xiga xin’wana ni xin’wana xi hundzuluxeriwe kahle. Xinama i ririmi leri nga riki na marito yo tala. Hi xikombiso, a ndzi ringeta ku vula leswaku: “Eku sunguleni Adamu a a ri munhu la hetisekeke.” Muhundzuluxeri u tinwaye nhloko kutani a vula leswaku a nga ri tsundzuki rito ra Xinama leri vulaka “ku hetiseka.” Eku heteleleni u te: “Ndzi ri tsundzukile, hi leswaku eku sunguleni Adamu a a fana ni perekisi ro wupfa.”

Ku Eneriseka Hi Xiavelo Xa Hina

Se ku hundze malembe ya 49 hi ri etikweni leri, leri sweswi ri vitaniwaka Namibia. A swa ha bohi leswaku hi kuma papila ra mpfumelelo loko hi lava ku ya etindhawini ta vantima. Namibia ri fumiwa hi hulumendhe leyintshwa leyi nga riki na xihlawuhlawu. Namuntlha, eWindhoek hi ni mavandlha ya mune lamakulu lama hlanganyelaka eTiholweni ta Mfumo to xonga.

Hakanyingi a hi anakanya hi marito lawa a hi tala ku ma twa ma vuriwa eGilead, lama nge: “Endla xiavelo xa wena xa le tikweni rimbe xi va kaya ra wena.” Loko hi languta ndlela leyi Yehovha a fambiseke timhaka ha yona, ha khorwiseka leswaku a a ku ri ku rhandza ka yena leswaku tiko leri rimbe ri va kaya ra hina. Ha va rhandza vamakwerhu va ndhawu leyi swin’we ni mindhavuko ya vona yo hambana leyi tsakisaka. A hi hleka na vona loko va tsakile hi tlhela hi rila na vona loko va ri enhlomulweni. Van’wana va lavantshwa lava a hi manyana na vona emovheni wa hina hi va yisa eminhlanganweni, sweswi i tinsika emavandlheni ya vona. Loko hi fika etikweni leri lerikulu hi 1953, a ku ri ni vahuweleri va mahungu lamanene lava nga tluliki khume. Sweswi nhlayo ya vona yi andzile yi tlula 1 200. Hilaha Yehovha a tshembiseke hakona u endle leswaku ku va ni ku andza laha hina ni van’wana hi ‘byaleke kona hi tlhela hi cheleta.’—1 Vakorinto 3:6.

Loko hi anakanya hi malembe yo tala lawa se ma hundzeke, lawa hi ma heteke hi ri karhi hi tirha eAustralia ni le Namibia, mina na Coralie hi titwa hi enerisekile swinene. Hi khongelela leswaku Yehovha a hambeta a hi nyika matimba yo endla ku rhandza ka yena sweswi ni hilaha ku nga heriki.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26, 27]

Loko hi rhurhela exiavelweni xa hina lexintshwa eRockhampton le Australia

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Laha swikepe swi yimaka kona loko hi ri karhi hi ya eXikolweni xa Gilead

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku chumayela eNamibia swi hi tsakisa swinene