Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Tshamani Mi Xalamukile Ku Tlula Rini Na Rini!

Tshamani Mi Xalamukile Ku Tlula Rini Na Rini!

Tshamani Mi Xalamukile Ku Tlula Rini Na Rini!

“Hi nga etleli ku fana ni lavan’wana hinkwavo lava etlelaka, kambe a hi hitekeni hi hlayisa mianakanyo ya hina leyi hlutekeke.”—1 VATESALONIKA 5:6.

1, 2. (a) Pompeii na Herculaneum a yi ri miti ya njhani? (b) Vaaki vo tala va le Pompeii ni va le Herculaneum va honise xitsundzuxo xihi, naswona vuyelo byi ve byihi?

EKA lembe-xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, Pompeii na Herculaneum a ku ri miti mimbirhi ya le Rhoma leyi fuweke leyi a yi ri ekusuhi ni Ntshava ya Vesuvius. Eka Varhoma lava fuweke, miti yoleyo a yi ri tindhawu leti dumeke to wisela eka tona. Tindhawu ta yona ta mintlangu a ti tshamisa vanhu vo tlula gidi, naswona ePompeii a ku ri ni ndhawu ya mintlangu leyi a yi ta kota ku tshamisa vanhu hinkwavo va le dorobeni rolero. Vayimburi va le Pompeii va kume 118 wa tindhawu to nwela eka tona byala, leti tin’wana ta tona a ti ri tiyindlu to gembulela eka tona kumbe tiyindlu ta vunghwavava. Ku tikhoma loko biha ni ku rhandza swilo leswi vonakaka a swi andzile, hilaha swifaniso swa le makhumbini ni masalela man’wana ma kombisaka hakona.

2 Hi August 24, 79 C.E., Ntshava ya Vesuvius yi sungule ku buluka. Vativi va tivholkheno va pfumela leswaku ku buluka ko sungula, loku a ku nisa ridaka ro hisa ni nkuma emadorobeni wolawo hamambirhi, kumbexana a ku ta va ku nga va sivelanga vaaki leswaku va baleka. Kunene, vaaki vo tala swi tikomba va balekile. Kambe, van’wana lava honiseke khombo kumbe va honiseke switsundzuxo va lo titshamela. Kutani exikarhi ka vusiku, tigasi leti hisaka swinene, ridaka ro hisa ni maribye swi hobomulanile le Herculaneum, laha vaaki hinkwavo lava a va sele emutini va tlimbiweke hi musi. Nimixo swinene hi siku leri landzelaka, minkhuluko leyi fanaka yi dlaye vanhu hinkwavo lava a va ri ePompeii. Byebyo byi ve vuyelo byo vava swinene hikwalaho ka ku nga yingisi switsundzuxo!

Makumu Ya Mafambiselo Ya Swilo Ya Xiyuda

3. Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka ku lovisiwa ka Yerusalema ni ku lovisiwa ka muti wa Pompeii ni wa Herculaneum?

3 Makumu lama chavisaka ya muti wa Pompeii ni wa Herculaneum a hi nchumu loko ma ringanisiwa ni ndzoviso wa Yerusalema malembe ya kaye emahlweni ka kwalaho, hambileswi khombo ra kona a ri vangiwe hi munhu. Eka “khombo leri lerikulu ku tlula hinkwawo ematin’wini,” ku vuriwa leswaku ku fe Vayuda vo tlula miliyoni. Hambiswiritano, ku fana ni khombo ra le Pompeii ni ra le Herculaneum, vanhu va tsundzuxiwile loko muti wa Yerusalema wu ta lovisiwa.

4. Hi xihi xikombiso xa vuprofeta lexi Yesu a xi vuleke leswaku a lemukisa valandzeri va yena leswaku makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma tshinele, naswona xana byi hetiseke njhani hi lembe-xidzana ro sungula?

4 Yesu Kreste u ku vule ka ha ri emahlweni ku lovisiwa ka muti lowu, naswona u swi boxe ka ha ri emahlweni swiendlakalo leswi a swi ta endleka loko ndzoviso wu nga si fika—swiendlakalo swa kona leswi chavisaka a ku ta va tinyimpi, tindlala, ku tsekatseka ka misava ni vuhomboloki. Vaprofeta va mavunwa a va ta tinyika matimba, kambe mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu a ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo. (Matewu 24:4-7, 11-14) Hambileswi enkarhini lowu hundzeke marito ya Yesu ma hetisekeke katsongo, namuntlha ma hetiseka swinene. Matimu ma vula leswaku ku ve ni ndlala leyikulu le Yudiya. (Mintirho 11:28) Josephus n’wamatimu wa Muyuda u vika leswaku ku ve ni ku tsekatseka ka misava emutini wa Yerusalema emahlweninyana ka ku lovisiwa ka wona. Loko muti wa Yerusalema wu ri kusuhi ni ku lovisiwa, vanhu a va tshamela ku pfukela mfumo, minhlangano ya politiki ya Vayuda a yi tshamela ku himpfilitana naswona a ku yayarheriwa vanhu emitini yo tala leyi a ku tshama Vayuda ni Vamatiko eka yona. Nilokoswiritano, mahungu lamanene ya Mfumo a ma chumayeriwa “eka ntumbuluko hinkwawo lowu nga ehansi ka tilo.”—Vakolosa 1:23.

5, 6. (a) Hi wahi marito ya vuprofeta ya Yesu lama hetisekeke hi 66 C.E.? (b) Ha yini vanhu lava feke loko Yerusalema wu lovisiwa hi 70 C.E. a va tele swinene?

5 Eku heteleleni, hi 66 C.E., Vayuda va xandzukele Varhoma. Loko Cestius Gallus a rhangele vuthu leri rhendzeleke Yerusalema, valandzeri va Yesu va tsundzuke marito ya Yesu lama nge: “Loko mi vona Yerusalema wu rhendzeriwa hi mavuthu lama goveke, swi tiveni leswaku ku lovisiwa ka wona ku tshinele. Kutani lava nga eYudiya a va balekele etintshaveni, lava nga exikarhi ka wona a va suke, lava nga etindhawini ta le handle va nga tshuki va nghena emutini.” (Luka 21:20, 21) Nkarhi wa ku baleka eYerusalema a wu fikile—kambe a ku ta balekiwa njhani? Gallus u tlherise mavuthu ya yena swi nga languteriwanga kutani a nyika Vakreste va le Yerusalema ni va le Yudiya nkarhi wa leswaku va kombisa leswaku va yingisa marito ya Yesu hi ku va va balekela etintshaveni.—Matewu 24:15, 16.

6 Endzhaku ka malembe ya mune, kwalomu ka nkarhi wa Paseka, mavuthu ya le Rhoma ma vuye ma ri karhi ma rhangeriwe hi Ndhuna-nkulu Titus, loyi a a tiyimisele ku herisa ku xandzuka ka Vayuda. Vuthu ra yena ri rhendzele Yerusalema kutani ri aka “rihlampfu ra timhandzi to tontswa,” ku endlela leswaku vanhu va nga swi koti ku baleka. (Luka 19:43, 44) Hambileswi a ku ri ni nxungeto wa nyimpi, Vayuda lava humaka eMfun’weni hinkwawo wa Rhoma a va khitikanele ePasekeni ya le Yerusalema. Phela se a va phasiwile. Hi ku ya hi Josephus, vaendzi lava a va nga xi tivi ni lexi a va ta xi endla hi vona lava va dlayeteriweke hi xitalo hi Varhoma. * Loko muti wa Yerusalema wu hetelele wu wile, Vayuda vo tala swinene lava a va fumiwa hi Varhoma va lovisiwile. Ku lovisiwa ka Yerusalema ni tempele ya wona a swi vula ku lovisiwa ka tiko ra Vayuda ni vukhongeri bya vona lebyi sekeriweke eka Nawu wa Muxe. *Marka 13:1, 2.

7. Ha yini Vakreste vo tshembeka va pone ndzoviso wa Yerusalema?

7 Hi 70 C.E. Vakreste va Vayuda a va ta va va dlayiwile kumbe va ve mahlonga swin’we ni vanhu lavan’wana lava a va ri eYerusalema. Hambiswiritano, hi ku ya hi matimu, va yingise xitsundzuxo lexi Yesu a va byeleke xona ka ha sale malembe ya 37. Va balekile emutini naswona a va ha tlhelelanga.

Switsundzuxo Swa Vaapostola Leswi Nga Enkarhini

8. Hi xihi xilaveko lexi Petro a a xi vona, naswona hi wahi marito ya Yesu lawa a a ehleketa ha wona?

8 Namuntlha, ku ni ndzoviso wun’wana lowu tshinelaka, lowu nga ta herisa mafambiselo lawa ya swilo. Malembe ya tsevu emahlweni ka ku lovisiwa ka muti wa Yerusalema, muapostola Petro u nyikele ndzayo ya xihatla leyi nga enkarhini leyi tirhaka swinene eka Vakreste va namuntlha: Tshamani mi xalamukile! Petro u vone xilaveko xa leswaku Vakreste va fanele va pfuxa ‘matimba ya vona ya ku ehleketisisa’ leswaku va nga honisi “xileriso xa Hosi,” Yesu Kreste. (2 Petro 3:1, 2) Loko a tsundzuxa Vakreste leswaku va xalamuka, swi nga ha endleka Petro a a ehleketa leswi a nga twa Yesu a swi byela vaapostola Vakwe loko ka ha sale masiku ma nga ri mangani leswaku A fa, a ku: “Tshamani mi langutile, tshamani mi hitekile, hikuva a mi swi tivi leswaku nkarhi lowu vekiweke wu fika rini.”—Marka 13:33.

9. (a) Hi rihi langutelo ra khombo leri van’wana a va ta va na rona? (b) Hi kwihi ku kanakana loku nga ni khombo swinene?

9 Namuntlha, van’wana va vutisa hi ku monya va ku: “Byi kwihi vukona byakwe lebyi tshembisiweke?” (2 Petro 3:3, 4) Entiyisweni, vanhu volavo va vona onge swilo a swi cincanga swa ha tifanela ni khale. Langutelo ro tano ri ni khombo. Ku kanakana ku nga ha tsanisa ku hiteka ka hina, ku hi kucetela leswaku hi rhandza ku titsakisa. (Luka 21:34) Hambiswiritano, hilaha Petro a vuleke hakona, vamonyi vo tano va rivala siku ra Ndhambi ya Nowa, leri loviseke mafambiselo ya swilo ya misava. Misava yi cincile enkarhini wolowo!—Genesa 6:13, 17; 2 Petro 3:4-5, 6.

10. Petro u va khutaza njhani lava va nga ha helaka mbilu?

10 Petro u pfuna vahlayi vakwe leswaku va hlakulela ku lehisa mbilu hi ku va tsundzuxa leswaku ha yini Xikwembu hakanyingi xi nga teki goza xikan’we-kan’we. Petro u rhanga hi ku vula a ku: “Siku rin’we eka Yehovha ri fana ni malembe ya 1000 naswona malembe ya 1000 ma fana ni siku rin’we.” (2 Petro 3:8) Leswi Yehovha a hanyaka hi masiku, a nga xiyisisa timhaka hinkwato kutani a hlawula nkarhi lowu faneleke wo teka goza. Kutani, Petro u boxe ku navela ka Yehovha ka leswaku vanhu hinkwavo va hundzuka. Ku lehisa ka Xikwembu mbilu ku vula ku ponisiwa ka vo tala lava a va ta lovisiwa loko a lo hatla a teka goza. (1 Timotiya 2:3, 4, 2 Petro 3:9) Hambiswiritano, ku lehisa ka Yehovha mbilu a swi vuli swona leswaku a nge pfuki a ri tekile goza. Petro u ri: “Siku ra Yehovha ri ta ta ku fana ni khamba.”—2 Petro 3:10.

11. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya, naswona leswi swi ta ri ‘hatlisisa’ njhani siku ra Yehovha hi ndlela yo fanekisela?

11 Xikombiso xa Petro i xa nkoka. A swi olovi ku khoma khamba, kambe murindzi loyi a tshamaka a xalamukile vusiku hinkwabyo wa swi kota ku vona khamba ku tlula loyi a tshamelaka ku biwa hi vurhongo. Xana murindzi a nga tshama a xalamukile hi ndlela yihi? Ku rhendzeleka-rhendzeleka ka n’wi pfuna leswaku a tshama a xalamukile ku tlula ku tshama ehansi vusiku hinkwabyo. Hilaha ku fanaka, ku tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya swi ta hi pfuna hina Vakreste. Xisweswo, Petro u hi khutaza leswaku hi tshama hi khomekile hi “swiendlo swa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu.” (2 Petro 3:11) Loko hi tshama hi khomeke tano swi ta hi pfuna leswaku hi hambeta hi “tsundzuka vukona bya siku ra Yehovha.” Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri ku ‘tshamani mi ri karhi mi tsundzuka’ ri nga ha hundzuluxeriwa hi ku kongoma ri ku “ku hatlisisa.” (2 Petro 3:12) I ntiyiso, a hi nge xi cinci xiyimiso xa Yehovha. Siku ra yena ri ta fika hi nkarhi wa yena lowu a wu vekeke. Kambe loko hi tshama hi khomekile entirhweni wa yena nkarhi wu ta tikomba wu famba hi ku hatlisa.—1 Vakorinto 15:58.

12. Xana hi nga vuyeriwa njhani eka ku lehisa mbilu ka Yehovha?

12 Hikwalaho, un’wana ni un’wana la vonaka onge siku ra Yehovha ra hlwela u khutaziwa ku yingisa ndzayo ya Petro yo rindzela nkarhi lowu vekiweke wa Yehovha hi ku lehisa mbilu. Hakunene, hi nga wu tirhisa hi vutlhari nkarhi lowu seleke lowu Xikwembu xi wu pfumeleleke. Hi xikombiso, hi nga hambeta hi hlakulela timfanelo ta Vukreste ta nkoka hi tlhela hi byela vanhu vo tala swinene mahungu lamanene. Loko hi tshama hi xalamukile, Yehovha u ta hi kuma ‘hi nga ri na xivati, hi nga soleki naswona hi ri ni ku rhula’ emakumu ka mafambiselo lawa ya swilo. (2 Petro 3:14, 15) Wolowo wu ta va nkateko hakunene!

13. I marito wahi lawa Pawulo a ma tsaleleke Vakreste va le Tesalonika lawa ma ha tirhaka ni namuntlha?

13 Pawulo, eka papila ra yena ro sungula leri yaka eka Vakreste va le Tesalonika u tlhele a vulavula hi xilaveko xo xalamuka. Wa tsundzuxa: “Hi nga etleli ku fana ni lavan’wana hinkwavo lava etlelaka, kambe a hi hitekeni hi hlayisa mianakanyo ya hina leyi hlutekeke.” (1 Vatesalonika 5:2, 6) Namuntlha, leswi makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma tshinelaka, i swa nkoka swinene ku tshama hi xalamukile! Vagandzeri va Yehovha va hanya emisaveni leyi vanhu va kona va nga swi tsakeliki swilo swa moya naswona leswi swi nga ha va kucetela. Hikwalaho, Pawulo wa tsundzuxa: “A hi hlayiseni mianakanyo ya hina leyi hlutekeke naswona hi vehela xisirhelelo xa xifuva xa ripfumelo ni rirhandzu, ntshembo wa ku ponisiwa wu va xihuku xa hina.” (1 Vatesalonika 5:8) Ku dyondza Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi ni ku hlangana nkarhi hinkwawo ni vamakwerhu eminhlanganweni swi ta hi pfuna leswaku hi landzela ndzayo ya Pawulo ni ku tshama hi ri karhi hi hiseka.—Matewu 16:1-3.

Vanhu Va Timiliyoni Va Tshama Va Xalamukile

14. Hi rihi rungula leri kombisaka leswaku vo tala namuntlha va landzela ndzayo ya Petro yo tshama va xalamukile?

14 Xana va tele namuntlha lava yingisaka xikhutazo lexi huhuteriweke xo tshama va xalamukile? Ina. Hi lembe ra ntirho ra 2002, nhlohlorhi ya vahuweleri va 6 304 645—ku nga ku engeteleka hi tiphesente ta 3,1 hi 2001—yi kombise leswaku va xalamukile hi tlhelo ra moya hi ku heta tiawara ta 1 202 381 302, va byela van’wana hi Mfumo wa Xikwembu. Phela ntirho lowu, vanhu lava a va nga wu endleli ku hetisisa nawu. I nchumu wa nkoka swinene evuton’wini bya vona. Langutelo ra vo tala va vahuweleri lava ri kombisiwe hi Eduardo na Noemi va le El Salvador.

15. I ntokoto wihi wa le El Salvador lowu kombisaka leswaku vanhu vo tala va tshama va xalamukile hi tlhelo ra moya?

15 Malembe yo tala lama hundzeke, Eduardo na Noemi va yingise marito ya Pawulo lama nge: “Xiyimo xa misava leyi xa hundzuka.” (1 Vakorinto 7:31) Va hanye vutomi byo olova kutani va nghenela vuphayona bya nkarhi hinkwawo. Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, va katekisiwe hi tindlela to tala naswona va tlhele va va valanguteri va xifundzha ni va muganga. Hambileswi va langutaneke ni swiphiqo leswikulu, Eduardo na Noemi va tiyiseka leswaku va endle xiboho lexinene loko va tshike ku hanya vutomi bya vulovolovo kutani va nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Vo tala va vahuweleri va 29 269—ku katsa ni maphayona ya 2 454—le El Salvador va kombise moya lowu fanaka wa ku rhangisa swilaveko swa van’wana, ku nga xin’wana xa leswi endleke leswaku etikweni rero ku va ni ku engeteleka ka vahuweleri hi tiphesente timbirhi n’wexemu.

16. Makwerhu la ha riki ntsongo wa le Côte d’Ivoire u kombise moya wa njhani?

16 Le Côte d’Ivoire, jaha leri nga Mukreste leri tsaleleke hofisi ya rhavi ri kombise moya lowu fanaka, ri ku: “Ndzi nandza wa vutirheli. Kambe a ndzi nge va byeli vamakwerhu leswaku va phayona kasi mina a ndzi veki xikombiso lexinene. Hikwalaho ndzi tshike ntirho lowu hakelaka naswona sweswi ndzi tiendlela ntirho wa mina, ku nga nchumu lowu endlaka leswaku ndzi va ni nkarhi lowu engetelekeke wo ya ensin’wini.” Jaha leri ri ve rin’wana ra maphayona ya 983 ya le Côte d’Ivoire, laha ku veke ni vahuweleri va 6 701 n’wexemu, ku nga ku engeteleka hi tiphesente ta ntlhanu.

17. Mbhoni ya le Belgium leya ha riki muntshwa yi swi kombise njhani leswaku a yi chavisiwi hi ku vengiwa?

17 Ku vengiwa ni ku languteriwa ehansi swa ha hambeta swi vangela vahuweleri va Mfumo va 24 961 va le Belgium swiphiqo. Nilokoswiritano, va ha hiseka naswona a va chavi nchumu. Loko Mbhoni ya malembe ya 16 hi vukhale yi twe leswaku Timbhoni ta Yehovha ti vuriwa mpambukwa hi nkarhi wa ku dyondza mahanyelo lamanene, yi kombele mpfumelelo wa ku hlamusela langutelo ra Timbhoni ta Yehovha. Yi kote ku hlamusela kahle leswaku kahle-kahle Timbhoni ti njhani yi tirhisa vhidiyo leyi nge Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name ni broxara leyi nge Timbhoni ta Yehovha I Vamani Xana? Rungula leri yi ri nyikeleke ri tlangeriwe swinene, naswona vhiki leri landzelaka swichudeni swi tsarisiwe xikambelo laha swivutiso swa kona hinkwaswo a swi vulavula hi vukhongeri bya Vukreste bya Timbhoni ta Yehovha.

18. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku swiphiqo swa timali a swi va kavanyetanga vahuweleri va le Argentina ni va le Mozambhiki ku tirhela Yehovha?

18 Vakreste vo tala va boheka ku langutana ni swiphiqo leswikulu emasikwini lawa ya makumu. Hambiswiritano, va ringeta ku ka va nga hambukisiwi. Ku nga khathariseki swiphiqo swa ikhonomi leswi tivekaka, le Argentina ku vikiwe nhlohlorhi leyintshwa ya Timbhoni ta 126 709 n’wexemu. Le Mozambhiki ka ha ri ni vusweti lebyikulu. Nilokoswiritano, ku vikiwe leswaku vanhu va 37 563 va hlanganyerile entirhweni wo chumayela, ku nga ku engeteleka hi tiphesente ta mune. Swiyimo swa vutomi swa va tikela vanhu vo tala le Albania, kambe tiko rero ri vike ku engeteleka hi tiphesente ta 12, ku fikeleriwe nhlohlorhi ya vahuweleri va 2 708. Swi le rivaleni leswaku moya wa Yehovha a wu siveriwi hi swiyimo swo tika loko malandza ya yena ma rhangisa Mfumo.—Matewu 6:33.

19. (a) I yini lexi nyikelaka vumbhoni bya leswaku ka ha ri ni vanhu vo tala lava fanaka ni tinyimpfu lava nga ni ndlala ya ntiyiso wa Bibele? (b) Hi byihi vuxokoxoko byin’wana bya xiviko xa lembe ni lembe lebyi kombisaka leswaku malandza ya Yehovha ma tshama ma xalamukile hi tlhelo ra moya? (Vona chati eka tluka 12-15.)

19 Xiringanyeto xa n’hweti na n’hweti xa tidyondzo ta Bibele ta 5 309 289 leti vikiweke n’wexemu emisaveni hinkwayo xi kombisa leswaku va ha ri kona vanhu lava fanaka ni tinyimpfu lava nga ni ndlala ya ntiyiso wa Bibele. Eka nhlohlorhi leyintshwa ya vanhu va 15 597 746 lava veke kona eXitsundzuxweni, vunyingi bya vona a va si n’wi tirhela hi ku hiseka Yehovha. Onge va nga hambeta va kula evutivini ni le ku rhandzeni ka Yehovha ni vamakwavo. Swa tsakisa ku vona leswaku “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana” wu hambeta wu veka mihandzu loko wu ri karhi wu tirhela Muvumbi “nhlikanhi ni vusiku etempeleni ya [ye]na” swin’we ni vamakwavo va wona lava totiweke hi moya.—Nhlavutelo 7:9, 15; Yohane 10:16.

Ku Dyondza Eka Lota

20. I yini lexi hi xi dyondzaka eka xikombiso xa Lota ni nsati wa yena?

20 Ina, hambi ku ri malandza ya Xikwembu yo tshembeka ma nga ha tshika ku hiseka swa xinkarhana. Tsundzuka Lota n’wana wa makwavo wa Abrahama. Tintsumi timbirhi leti n’wi endzeleke ti n’wi byele leswaku Xikwembu xi le kusuhi ni ku lovisa Sodoma na Gomora. Mahungu lawa a ma n’wi hlamarisanga Lota loyi “a a karhateka swinene hi vanhu lava delelaka nawu, va tipeta eku tikhomeni ko biha.” (2 Petro 2:7) Hambiswiritano, loko tintsumi timbirhi ti n’wi byela leswaku a huma eSodoma, a a “nonoka.” Tintsumi ti lo n’wi khoma hi voko swin’we ni ndyangu wa yena ti va humesa emutini. Kambe nsati wa Lota u honise xitsundzuxo xa tintsumi xa leswaku a nga languti endzhaku. Ku honisa ka yena ku n’wi lovisile. (Genesa 19:14-17, 26) Yesu u tsundzuxile: “Tsundzukani nsati wa Lota.”—Luka 17:32.

21. Ha yini swi ri swa nkoka ku tshama hi xalamukile sweswi ku tlula rini na rini?

21 Khombo ra le Pompeii ni ra le Herculaneum ni swiendlakalo leswi humeleleke emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema, swin’we ni xikombiso xa Ndhambi ya siku ra Nowa ni xa Lota, hinkwaswo swi kombisa nkoka wa ku yingisa loko hi lemukisiwa hi khombo ro karhi. Leswi hi nga malandza ya Yehovha, ha xi vona xikombiso xa nkarhi wa makumu. (Matewu 24:3) Hi tihambanisile ni vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 18:4) Ku fana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, hi fanele hi ‘hamba hi tsundzuka vukona bya siku ra Yehovha.’ (2 Petro 3:12) Ina, sweswi hi fanele hi tshama hi xalamukile ku tlula rini na rini! Hi wahi magoza lawa hi nga ma tekaka, naswona hi tihi timfanelo leti hi nga ti hlakulelaka leswaku hi ta tshama hi xalamukile? Xihloko lexi landzelaka xi ta bula hi timhaka teto.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

^ par. 6 Swi nga ha endleka leswaku eka lembe-xidzana ro sungula muti wa Yerusalema a wu ri ni vaaki vo tlula 120 000. Eusebius u vula leswaku vaaki va 300 000 lava a va huma exifundzheni xa Yudiya a va ye eYerusalema ePasekeni hi 70 C.E. Leswi vulaka leswaku van’wana lava dlayiweke a va huma etindhawini tin’wana.

^ par. 6 Ina, hi 33 C.E. Yehovha u sive Nawu wa Muxe hi ntwanano lowuntshwa.—Vaefesa 2:15.

Xana U Nga Hlamurisa Ku Yini?

• I yini leswi endleke leswaku Vakreste va Vayuda va kota ku balekela ku lovisiwa ka muti wa Yerusalema?

• Xana ndzayo leyi nga ematsalweni ya muapostola Petro na muapostola Pawulo yi hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi xalamukile?

• I vamani namuntlha lava tshamaka va xalamukile?

• Xana hi dyondza yini emhakeni ya Lota ni nsati wa yena?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Chati leyi nga eka tluka 12-15]

2002 SERVICE YEAR REPORT OF JEHOVAH’S WITNESSES WORLDWIDE

(See bound volume)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Hi 66 C.E., Vakreste va le Yerusalema va yingise xitsundzuxo xa Yesu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Loko Vakreste va tshama va ri karhi va gingiriteka swi va pfuna leswaku va tshama va xalamukile