U Nga Tshiki Mbilu Ya N’wana Wa Wena Yi Pembela!

MUVUMBI la nga ni vutshila a nga endla xibya xo saseka hi buwu ra vumba leri nga pfuniki nchumu. Vanhu van’wana lava tirhaka ku vumba va endla swilo swo tala swo xonga hi vumba lebyi nga nyawuriki. Eka magidi ya malembe, vanhu a va titshege hi vavumbi va tikhapu, tipuleti, mapoto, swibye swo veka swakudya ni mabodlhela ya swiluva lama khavisiweke.

Ni vatswari va hoxa xandla etikweni hi ku kongomisa vumunhu bya vana va vona. Bibele yi fanisa un’wana ni un’wana wa hina ni vumba naswona Xikwembu xi avele vatswari ntirho wa nkoka wa ku ‘vumba’ vana va vona. (Yobo 33:6; Genesa 18:19) Ku endla n’wana leswaku a va munhu la nga ni vutihlamuleri ni loyi a ringaniselaka a hi matlangwana, swi fana ni ku vumba nchumu wo xonga. Ntirho wolowo a wo tiendlekela.

Ku ni minkucetelo yo tala leyi nga le ku kongomiseni ka timbilu ta vana va hina. Khombo ra kona, yin’wana ya minkucetelo leyi ya onha. Kutani ke, ematshan’weni yo tshika mbilu ya n’wana yi pembela, mutswari la tlhariheke u ta letela n’wana wakwe “hi ndlela leyi nga yakwe” hi ntshembo wa leswaku “hambiloko a kurile a nge hambuki eka yona.”—Swivuriso 22:6.

Enkarhini lowu wo leha lowu tsakisaka wo kurisa n’wana, vatswari vo tlhariha lava nga Vakreste va fanele ku tinyika nkarhi wo tsuvulela minkucetelo yo homboloka leyi xungetaka mbilu ya n’wana wa vona. Rirhandzu ra vona ri ta ringiwa swinene loko va ri karhi va lehisela n’wana wa vona mbilu ‘eku n’wi kuriseni eku layeni ni le ku dyondziseni ka Hosi.’ (Vaefesa 6:4, Bibele Ya Xitsonga) Ina, ntirho wa vatswari wu ta olova swinene loko va sungula ku n’wi letela a ha ri ricece.

Songa Rigogo Ra Ha Tsakama

Vanhu lava tirhaka ku vumba va rhandza ku tirhisa vumba lebya ha tsakamaka leswaku va vumba nchumu wo karhi naswona wu tshama wu te tano ku kondza wu oma. Endzhaku ka loko va byi basisile va rhandza ku byi tirhisa ku nga si hela tin’hweti ta tsevu. Hilaha ku fanaka, nkarhi lowunene wa leswaku vatswari va sungula ku letela  timbilu ta vana va vona hi loko va ha ri vatsongo hikuva swa olova ku va letela.

Vanhu lava tivaka timhaka ta vana va vula leswaku loko n’wana a ri ni tin’hweti ta nhungu, u va se a tiva mimpfumawulo ya ririmi ra rikwavo, u va a rhandza vatswari vakwe, u va a kota ku twa swo tala naswona u va a sungule ku tiva swilo leswi a swi vonaka. Nkarhi lowunene wo sungula ku letela mbilu ya yena hiloko a ha ri xihlangi. Wa nga vona ndlela leyi n’wana wa wena a nga ta vuyeriwa ha yona loko ‘ku sukela loko a ha ri ricece a tive matsalwa yo kwetsima’ ku fana na Timotiya!—2 Timotiya 3:15. *

Hi ntumbuluko vana va tekelela vatswari va vona. Handle ko dyondza marito ni ku vulavula hi miri, va tlhela va dyondza ku kombisa rirhandzu, musa ni ntwela-vusiwana, loko va vona vatswari va vona va ri karhi va kombisa timfanelo leti. Milawu ya Xikwembu yi fanele yi rhanga yi va etimbilwini ta hina, loko hi lava ku letela n’wana wa hina hi ku ya hi milawu ya Yehovha. Ku tlangela milawu yoleyo swi ta susumetela vatswari leswaku va vulavula ni vana va vona hi Yehovha ni hi Rito ra yena nkarhi hinkwawo. Bibele ya khutaza: “Vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7) Francisco na Rosa va hlamusela ndlela leyi va endlaka leswi eka swihlangi swa vona swimbirhi ha yona. *

“Ehenhleni ka mabulo ya siku ni siku hi ringeta ku vulavula ni vana va hina ha un’we-un’we ku ringana timinete ta 15 siku ni siku. Loko hi vona ku ri ni xiphiqo xo karhi, hi bula nkarhi wo lehanyana—naswona ha swi kuma swiphiqo swa kona. Hi xikombiso, sweswinyana n’wana wa hina wa ntlhanu wa malembe u vuye exikolweni kutani a hi byela leswaku a nga pfumeli eka Yehovha. Swi tikomba onge un’wana loyi a nghenaka na yena xikolo u n’wi hlekurile a vula leswaku Xikwembu a xi kona.”

Vatswari lava va swi xiyile leswaku vana va fanele va hlakulela ripfumelo eka Muvumbi wa vona. Ripfumelo ro tano ri nga ha tiyisiwa hi ku tirhisa swilo leswi tsakisaka swa ntumbuluko wa Xikwembu. Hakunene vana va rhandza ku khoma xifuwo, ku kha swiluva swa nhova kumbe ku tlangela esaveni eribuweni ra lwandle! Vatswari va nga ha pfuna vana va vona ku vona ku hlangana loku nga kona exikarhi ka ntumbuluko ni Mutumbuluxi. (Pisalema 100:3; 104:24, 25) Xichavo lexi va vaka na xona eka ntumbuluko wa Yehovha xi nga tshama xi ri kona vutomi bya vona hinkwabyo. (Pisalema 111:2, 10) Loko n’wana a twisisa sweswo a nga ha sungula ku navela ku tsakisa Xikwembu naswona a chava ku xi hlundzukisa. Sweswo swi ta n’wi susumetela ku “fularhela swo biha.”—Swivuriso 16:6.

Hambileswi vana vo tala lavatsongo va rhandzaka ku tiva naswona va dyondzaka hi ku hatlisa, a va yingisi hi ku olova. (Pisalema 51:5) Minkarhi yin’wana va nga ha lava ku tilawula kumbe va lava ku kuma xin’wana ni xin’wana lexi va xi lavaka. Vatswari va fanele va tiyisa voko, va lehisa mbilu ni ku va laya leswaku va sivela langutelo leri leswaku ri nga dziki. (Vaefesa 6:4) Phyllis na Paul lava kuriseke vana va vona va ntlhanu hi ndlela leyi humelelaka swi va humelerile leswi.

Phyllis u ri: “Hambileswi vumunhu bya vana va hina a byi nga fani, un’wana ni un’wana wa vona a a lava ku endla swilo hi ndlela ya yena. A swi tika, kambe va hetelele va swi dyondzile leswaku loko hi kala hi ‘ala’ a hi nge cinci.” Paul nuna wa yena u te: “Hakanyingi loko se hi swi vona leswaku va twisisa a hi va byela swivangelo  swa ku va hi endle swiboho swo karhi. Hambileswi minkarhi hinkwayo a hi ringeta ku va ni musa, hi va dyondzise ku xixima vulawuri lebyi hi byi nyikiweke hi Xikwembu.”

Hambileswi ku nga vaka na swiphiqo loko n’wana a ha ri ntsongo, vatswari vo tala va vula leswaku xiphiqo lexikulu xi va kona loko n’wana a fika emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, loko mbilu leyi nga si wupfaka yi langutana ni miringo yo tala leyintshwa.

Ku Fikelela Mbilu Ya N’wana Wa Kondlo-a-ndzi-dyi

Munhu la tirhaka ku vumba u fanele a sungula ku vumba loko vumba byi nga si oma. Leswaku vumba lebyi byi tshama byi tsakama a nga ha chela mati. Hilaha ku fanaka, vatswari va fanele va tikarhata swinene leswaku va sivela mbilu ya n’wana wa vona wa kondlo-a-ndzi-dyi leswaku yi nga sihalali. Ina, va yi tirhisa swinene Bibele leswaku yi va pfuna ‘ku tshinya, ku lulamisa swilo ni ku hlomisa n’wana wa vona eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.’—2 Timotiya 3:15-17.

Hambiswiritano, swi nga ha endleka n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi a nga hatli a yi amukela ndzayo ya vatswari va yena ku fana ni loko a ha ri ntsongo. Vana va kondlo-a-ndzi-dyi va nga ha sungula ku yingisa tintangha ta vona swinene, kutani va nga ha vulavuli va ntshunxekile ni vatswari va vona. Tanihi leswi n’wana a nghenaka eka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi, vatswari va fanele va swi xiya sweswo hi ku va va va lehisela mbilu ni ku tlhela va va ni vutlhari. N’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u fanele a tolovela ku cinca loku vaka kona emirini ni le mintlhavekweni. U fanele a sungula ku endla swiboho ni ku tivekela tipakani leti nga ta n’wi khumba vutomi bya yena hinkwabyo. (2 Timotiya 2:22) Enkarhini lowu wo nonon’hwa, u fanele a langutana ni nkucetelo lowu nga onhaka mbilu yakwe—ku nga ntshikilelo wa tintangha.

Ntshikilelo wolowo a wu ti hi ndlela yin’we. Ku ri na sweswo, hi ntolovelo munhu a nga ha byeriwa kumbe a endlisiwa swilo leswi nga ha n’wi hetaka matimba. Swilo leswi swi va hlasela laha va tsaneke kona—ku nga ku chava ku fularheriwa hi vantshwa-kulobye. Loko muntshwa a lwa ni ripfalo hala tlhelo a ri karhi a lava ku amukeriwa hi tintangha, sweswo swi n’wi endla a sungula ku amukela “swilo leswi nga emisaveni” leswi vantshwa va n’wi kucetelaka swona.—1 Yohane 2:15-17; Varhoma 12:2.

Xo biha ngopfu, ku navela ka ntumbuluko ka mbilu leyi nga hetisekangiki ku nga n’wi endla a vona leswi vuriwaka hi tintangha swi ri ntiyiso. Marito yo fana ni lama nge, “Titlonye hi vutomi” ni lama nge, “Endla leswi u swi rhandzaka” ma nga ha twala ma tsakisa swinene. María u tsundzuka leswi n’wi humeleleke: “A ndzi yingisela leswi vuriwaka hi vantshwa-kulorhi lava kholwaka leswaku vantshwa va ni lunghelo ro tiphina swinene, hambi ko humelela yini. Leswi a  ndzi lava ku endla leswi endliwaka hi vanghana va mina va le xikolweni, a ku sale katsongo ndzi nghene ekhombyeni.” Tanihi mutswari, u lava ku pfuna n’wana wa wena wa kondlo-a-ndzi-dyi leswaku a hlula ntshikilelo wolowo, kambe xana u nga n’wi pfuna njhani?

Tiyisekisa n’wana wa wena hi marito na hi swiendlo leswaku wa khathala hi yena. Tikarhatele ku kuma ndlela leyi a titwaka ha yona hi swilo swin’wana, kutani u ringeta ku twisisa swiphiqo swa yena, leswi swi nga ha tikaka swinene ku tlula swiphiqo leswi wena u langutaneke na swona loko wa ha nghena xikolo. Wena mutswari, n’wana wa wena u fanele a titwa a ntshunxekile ku tiphofula eka wena. (Swivuriso 20:5) U nga ha vona ntshikilelo kumbe ku pfilunganyeka ka yena hi ku xiya swiendlo swa yena loko a tsakile kumbe a nga tsakanga. Loko u swi vonisa sweswo endla xo karhi kutani u ‘chavelela mbilu ya yena.’—Vakolosa 2:2.

Ina, i swa nkoka leswaku hi yima hi tiyile eka swilo leswi nga swinene. Vatswari vo tala va kume leswaku minkarhi yin’wana a va swi tsakeli loko vana va vona va tiendlela ku rhandza ka vona, kambe vatswari a va nge cinci loko swiboho swa vona swi ri swinene. Hi hala tlhelo, tiyiseka leswaku u xi twisisa kahle xiyimo u nga si endla xiboho xa loko ku laveka ndzayo ya rirhandzu ni leswaku u fanele u yi nyikela njhani.—Swivuriso 18:13.

Ku Nga Va Ni Miringo Ni Le Vandlheni

Xibye xa vumba xi nga ha vonaka xi herile, kambe loko xi nga si hisiwa, xi nga ha onhaka hi ku olova loko xi cheriwa mati. EBibeleni miringo ni ku nonon’hweriwa swi fanisiwa ni ku hisiwa koloko, tanihi leswi swi hi paluxaka leswaku hi vanhu va muxaka muni. Ina, Bibele yi vulavula ngopfu hi miringo leyi ringaka ripfumelo ra hina kambe yinhla leyi ya tirha ni le ka miringo yin’wana. (Yakobo 1:2-4) Lexi hlamarisaka, miringo yin’wana leyikulu leyi vantshwa va langutanaka na yona yi nga ha huma evandlheni.

Hambiloko n’wana wa wena wa kondlo-a-ndzi-dyi a vonaka a hanye kahle hi tlhelo ra moya, swi nga ha endleka a ri ni ku kanakana embilwini. (1 Tihosi 18:21) Hi xikombiso, Megan u langutane ni minkucetelo ya misava leyi humaka eka vantshwa van’wana lava vaka kona eHolweni ya Mfumo:

“Ndzi kuceteriwe hi ntlawa wa vantshwa lava tekaka Vukreste byi ri nchumu lowu phirhaka naswona byi sivelaka munhu leswaku a nga tiphini hi vutomi. Va vule swilo swo fana ni leswi: ‘Loko ndzi ri ni malembe ya 18, ndzi ta tshika ntiyiso,’ kumbe ‘Ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku hambana ni ntiyiso.’ Vantshwa lava va papalate vantshwa lava a va nga pfumelelani na rona langutelo ra vona, va va vitana vakwetsimi.”

Tamatisi rin’we ro bola ri borisa ni laman’wana. Hakanyingi munhu u endla leswi endliwaka hi ntlawa wa vanhu lava a hanyaka na vona. Vuphukuphuku ni ku tiendla ntlharhi swi nga ha susa vutlhari ni xichavo. Ematikweni yo tala, ku ve ni timhaka leti khomisaka gome ta vantshwa lava nga Vakreste lava ngheneke ekhombyeni hikwalaho ko landzelela ntlawa wa vanghana.

 Ina, vana va kondlo-a-ndzi-dyi va lava ku titsakisa hi ndlela yo karhi. Xana wena tanihi mutswari u nga va tsakisa njhani vana va wena? Anakanyisisa hi vuhungasi lebyi va byi lavaka, kutani u kunguhata swilo swo tsakisa leswi va nga swi endlaka swin’we ni ndyangu kumbe ni vantshwa ni lavakulu. Tiva vanghana va vana va wena. Va rhambe eswakudyeni kumbe mi hungasa na vona nimadyambu. (Varhoma 12:13) Khutaza n’wana wa wena ku tsakela vuhungasi lebyinene, byo tanihi ku dyondza ku tlanga xichayachayana kumbe ku dyondza ririmi rin’wana kumbe ku endla ntirho wa mavoko. Swo tala swa swilo leswi a nga ha swi endla kwala kaya.

Dyondzo Yi Nga Ha N’wi Sirhelela

Loko n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi a dyondzisiwa swi nga tlhela swi n’wi pfuna leswaku a tivekela nkarhi wo hungasa ha wona. Loli, loyi a nga ni malembe ya 20 a ri nhloko ya xikolo lexikulu, u ri: “Ndzi vone vantshwa vo tala va Timbhoni va nghena xikolo. Vo tala va vona a va tikhome kahle, kambe van’wana va vona a va nga tikhomanga kahle. Lava a va ri swikombiso leswinene a ku ri lava a va pasa etidyondzweni ta vona. Ndzi va khutaza swinene vatswari leswaku va languta nhluvuko lowu vana va vona va wu endlaka exikolweni, va tiva vadyondzisi va vona naswona va khorwisa vana va vona hi leswaku i swa nkoka ku pasa exikolweni. Van’wana va ta pasela ehenhla, kambe hinkwavo va nga pasa va tlhela va xiximiwa hi vadyondzisi va vona.”

Dyondzo yo tano yi nga ha tlhela yi pfuna vana va kondlo-a-ndzi-dyi ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. Sweswo swi nga ha va endla va va ni mukhuva lowunene wo dyondza. Vuswikoti bya vona byo kota ku hlaya kahle ni ku twisisa, handle ko kanakana byi ta va khutaza leswaku va va swichudeni tlhelo vadyondzisi lavanene va Rito ra Xikwembu. (Nehemiya 8:8) Ku endla ntirho wa vona wa xikolo ni ku dyondza swilo swa moya, swi nga va pfuna leswaku va tivekela nkarhi lowu faneleke wo hungasa.

Ku Dzuneka Ku Ta Yisiwa Eka Mutswari Ni Le Ka Yehovha

Le Greece wa khale, mabodlhela yo tala ya swiluva a ma tsariwe vito ra muvumbi wa wona ni mukhavisi wa wona. Hilaha ku fanaka, endyangwini ku ni vanhu vambirhi lava khomisanaka eku leteleni ka vana. Tatana na manana va kongomisa mbilu ya n’wana wa vona, kutani n’wana wa vona u va a tsariwe “mavito” ya vona havambirhi hi ndlela yo fanekisela. Ku fana ni muvumbi la nga ni vutshila, kumbe mukhavisi, mi nga tibuma hi ntirho wa n’wina lowu mi wu endleke eku kongomiseni ka muntshwa wa n’wina.—Swivuriso 23:24, 25.

Leswaku mi humelela eka ntirho lowu lowukulu swi titshege swinene hi leswaku mi yi kongomise ku fikela kwihi mbilu ya n’wana wa n’wina. Hakunene, u ta swi kota ku vula leswaku: “Nawu wa Xikwembu xakwe wu le mbilwini yakwe; milenge yakwe a yi nge tsekatseki.” (Pisalema 37:31) Xiyimo xa mbilu ya n’wana i xa nkoka swinene lerova a xi fanelanga xi pembela.

[Tinhlamuselo ta le hansi]