Vutomi Bya Le Kampeni Ya Vahlapfa

XANA u anakanya yini loko u twa rito leri nge “kampa ya vahlapfa”? Xana u tshame u endzela yin’wana ya tona? Xana a yi languteka njhani?

Loko ku tsariwa xihloko lexi, a ku ri ni tikampa ta 13 ta vahlapfa le vupela-dyambu bya Tanzania. Hikwalaho ka tinyimpi ta xin’wana-manana, vahlapfa va kwalomu ka 500 000 lava humaka ematikweni man’wana ya Afrika a va pfuniwa hi hulumendhe ya le Tanzania swin’we ni vandla ra United Nations High Commissioner of Refugees (UNHCR). Xana byi njhani vutomi bya le kampeni?

Loko Va Fika eKampeni

Xinhwanyetana xa kondlo-a-ndzi-dyi lexi vitaniwaka Kandida xi hlamusela leswi humeleleke loko xona ni ndyangu wa ka vona va fika ekampeni malembe ma nga ri mangani lama hundzeke: “Va hi nyike khadi ro phaka hi rona swakudya leri a ri ri ni nomboro yo karhi, naswona ndyangu wa ka hina wu averiwe ku ya tshama ekampeni ya vahlapfa ya Nyarugusu. Loko hi fika kwalaho hi nyikiwe nomboro ya xitandi ni ya xitarata. Va hi kombe laha hi nga ta tsema kona mirhi ni byanyi loko hi aka xiyindlwana xa ka hina. Hi forome switina swa misava. Lava vandla ra UNHCR va hi nyike pulasitiki leyi a hi ta fulela hi yona. A wu ri ntirho wo tika, kambe a hi tsakile loko xiyindlwana xa ka hina xi herile.”

Khadi ro phaka hi rona swakudya ri tirhisiwa hi Ravunharhu ra vhiki rin’wana ni rin’wana ra vumbirhi. Kandida u ya emahlweni: “Hi fola layini ekantini loko hi ya phaka swakudya swa nkoka leswi humaka eka lava vandla ra UNHCR.”

Xana munhu u kuma swakudya swo tanihi kwihi hi siku?

“Un’wana ni un’wana u kuma tikhapu tinharhu ta mugayo, khapu yin’we ya tierekisi, tigiramu ta 20 ta tinyawa, swipunu swimbirhi swa mafurha yo sweka hi wona ni xipunu xin’we xa munyu. Minkarhi yin’wana hi nyikiwa ni xisibi lexi faneleke xi heta n’hweti.”

Ku vuriwa yini hi mati yo tenga? Xana ma kona? Nhwanyana la vuriwaka Riziki u ri: “Ina, mati ma kokiwa emilambyeni ya le kusuhi ma yisiwa emathangini lamakulu. Mati lawa ma cheriwa  murhi wo ma basisa loko ma nga si hundziseriwa etindhawini to tala laha vanhu va le kampeni va ma kumaka kona. Kambe hi tlhela hi virisa mati lawa loko hi nga si ma nwa ku endlela leswaku hi nga vabyi. Hakanyingi hi kelela mati hi tlhela hi hlantswa swiambalo swa hina kwale ku kiwaka kona mati ku sukela nimixo ku fikela nimadyambu. Hi kota ku ka bakiti rin’we ra mati ni hafu hi siku.”

Loko wo hundza eka yin’wana ya tikampa leti u nga ha vona swikolo swa tindzumulo, swikolo swa le hansi ni swikolo swa le henhla. Ku nga ha va ni swikolo swa lavakulu ekampeni. Ku ni xitichi xa maphorisa ni hofisi ya hulumendhe leswi endlaka leswaku kampa yi tshama yi sirhelelekile. U nga ha vona makete leyikulu leyi nga ni switolo leswitsongo laha vahlapfa va nga xavaka matsavu, mihandzu, tinhlampfi, tihuku ni swakudya swin’wana swa nkoka. Vaaki van’wana va kwalaho va ya emakete leswaku va ya xavisa. Kambe xana vahlapfa va yi kuma kwihi mali yo xava leswi va swi lavaka? Van’wana va byala matsavu kutani va ya ma xavisa emakete. Van’wana va nga ha xavisa mugayo kumbe tinyawa leti va ti phakeke, kutani mali leyi va yi kumaka va xava ha yona nyama kumbe mihandzu. Ina, kampa yi nga ha languteka yi ri muti lowukulu ku nga ri kampa. Swi tolovelekile ku vona van’wana emakete va ri karhi va hleka naswona va tsakile, hilaha a va ta endla hakona loko va ri etikweni ra rikwavo.

Loko u ya exibedlhele, un’wana wa madokodela a nga ha ku byela leswaku ku ni titliliniki ti nga ri tingani ekampeni laha ku tshunguriwaka mavabyi lama nga nyawuriki; kasi mavabyi  lamakulu ma tshunguriwa exibedlhele. Hilaha swi tivekaka hakona, ndzawulo ya vatswedyana ni ya laha vana va velekeriwaka kona exibedlhele i ya nkoka, hikuva ekampeni leyi nga ni vahlapfa va 48 000, ku tswariwa vana va kwalomu ka 250 hi n’hweti.

Va Khathaleriwa Kahle Hi Tlhelo Ra Moya

Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo ti nga ha tivutisa hi vamakwavo va tona va moya lava tshamaka etikampeni le Tanzania. Ku ni Timbhoni ta kwalomu ka 1 200, emavandlheni ya 14 naswona ku ni mintlawa minharhu. Xana swilo swi ti fambela njhani?

Xin’wana xa swilo swo sungula lexi Vakreste lava va tinyiketeleke va xi endleke loko va fika etikampeni a ku ri ku kombela ndhawu leyi va nga ta aka eka yona Holo ya Mfumo. Leswi a swi ta endla leswaku vahlapfa va tiva laha va nga ta ti kuma kona Timbhoni ni laha va nga yaka kona eka minhlangano ya vhiki na vhiki. Ekampeni ya le Lugufu, ku ni mavandlha ya nkombo ni Vakreste lava hisekaka va 659. Eminhlanganweni ya Sonto, nhlayo leyi hlanganisiweke ya lava vaka kona emavandlheni lawa ya nkombo i vanhu va kwalomu ka 1 700.

Timbhoni leti nga le tikampeni hinkwato ti tlhela ti vuyeriwa etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni leyikulu ya Vukreste. Loko ku khomiwe ntsombano wa muganga wo sungula le kampeni ya le Lugufu, a ku ri ni vanhu va 2 363. Timbhoni ti ake damu ro khuvulela eka rona hala handle ka laha ku khomeriwaka kona ntsombano. Loko ku akiwa damu leri ku lo ceriwa mugodi emisaveni, ivi ku andlariwa pulasitiki leswaku mati ma ta kota ku tshama. Vamakwerhu a va ya va ya kelela mati hi swikanyakanya enambyeni lowu a wu ri eka mpfhuka wa kwalomu ka tikhilomitara timbirhi. Leswi a va kota ku rhwala tilitara ta 20 ntsena, sweswo a swi vula leswaku va fanele va ya ka mati ko tala. Lava yaka eku khuvuriweni va fole layini leswaku va ya khuvuriwa, va ambale swiambalo leswi xiximekaka. Ku khuvuriwe vanhu va 56 va nyuperisiwe kunene ematini. Mutirheli un’wana wa nkarhi hinkwawo loyi ku vulavuriweke na yena entsombanweni u vule leswaku a a fambisa tidyondzo ta Bibele ni vanhu va 40. Mune wa swichudeni swa yena swi khuvuriwe entsombanweni wolowo.

 Hofisi ya rhavi ya Timbhoni ta Yehovha yi hlele leswaku valanguteri lava famba-fambaka va endzela tikampa toleto nkarhi na nkarhi. Un’wana wa vona u ri: “Vamakwerhu va yi hisekela nsimu. Va ni nsimu leyikulu, naswona eka vandlha rin’wana Mbhoni ha yin’we yi tirha 34 wa tiawara hi n’hweti ensin’wini. Vo tala va fambisa tidyondzo ta Bibele ta ntlhanu kumbe ku tlula ni vanhu lava tsakelaka. Phayona rin’wana [mutirheli wa nkarhi hinkwawo] ri vule leswaku a ri si tshama ri vona nsimu yo tsakisa ku fana ni leyi. Vanhu va le kampeni va ti tlangela swinene tibuku ta hina.”

Xana tibuku leti sekeriweke eBibeleni ti fikisa ku yini ekampeni? Rhavi ri ti rhumela hi xitimela le Kigoma, ku nga doroba leri nga eribuweni ra le vuxeni bya Tiva ra Tanganyika. Vamakwerhu va kwalaho va amukela tibuku leti kutani va hlela ku ti rhumela emavandlheni. Minkarhi yin’wana va hirha xibebe kutani va ti yisa etikampeni hinkwato hi voxe. Va heta masiku manharhu kumbe mune va famba emapatwini lama nga riki kahle.

Mpfuno Wa Swilo Leswi Vonakaka

Timbhoni ta Yehovha ta le Furwa, Belgium ni le Switzerland ti nyikela mpfuno swinene eka vahlapfa lava nga etikampeni leti. Tin’wana ti endzele etikampeni ta le Tanzania, ti pfumeleriwe hi Ndzawulo ya Timhaka ta Xikaya ni vandla ra UNHCR. Timbhoni ta le Yuropa ti hlengelete swilo swo tala swo fana ni meleke wa mapa, swiambalo, tintanghu, tibuku ta xikolo ni xisibi. Swilo leswi swi nyikeriwile leswaku swi ta averiwa vahlapfa hinkwavo, hi ku pfumelelana ni nsinya wa nawu wa le Bibeleni lowu nge: “Loko ntsena hi ri ni nkarhi lowunene wa swona, a hi endleleni hinkwavo leswi nga swinene, kambe ngopfu-ngopfu lava nga swin’we na hina eripfumelweni.”—Vagalatiya 6:10.

Matshalatshala lawa ya ntwela-vusiwana ma endle leswaku ku va ni vuyelo lebyinene, naswona ku pfuniwe vahlapfa vo tala. Komiti ya Muganga ya Vahlapfa eka yin’wana ya tikampa leti yi kombise ku tlangela hi marito lawa: “Hi ku yimela muganga wa ka hina hinkwawo, hi ni lunghelo ro vulavula na n’wina hi mi nkhensa hikwalaho ka ntwela-vusiwana lowu nhlengeletano ya n’wina yi wu kombiseke kanharhu . . . Swiambalo swi ringane vanhu va 12 654 lava katsaka vavanuna, vavasati ni vana swin’we ni tincece . . . Kampa ya vahlapfa ya le Muyovozi sweswi yi ni vaaki va 37-000. Ku pfuniwe vanhu vo ringana 12 654, kumbe vaaki va 34,2 wa tiphesente.”

Eka kampa yin’wana, vahlapfa vo ringana 12-382 un’wana ni un’wana u nyikiwe swiambalo swinharhu, kasi ekampeni yin’wana va nyikiwe magidi ya tibuku ta xikolo leti nga tirhisiwaka exikolweni xa le henhla ni le xikolweni xa le hansi ni le xikolweni xa tindzumulo. Muhleri wa swilo wa vandla ra UNHCR eka xifundzha xin’wana u te: “Ha swi tlangela swinene swilo leswi mi swi nyikeleke leswi va [pfuneke] swinene vahlapfa lava nga le tikampeni. Swilo leswi swa ha ku rhumeriwaka i tibuku leti a ti tate mabokisi lamakulu swinene ya ntlhanu ya vuhlayiselo bya nhundzu, leti vanhu va muganga wa ka hina va ti phakeleke vahlapfa. . . . Hi ba mandla hi vuyelela.”

Hambi ku ri maphepha-hungu ya kwalaho ma vike hi ta mphalalo. Nhloko-mhaka ya phepha-hungu ra Sunday News ra May 20, 2001, a yi ku: “Swiambalo Swa Vahlapfa Va Le Tanzania Swi Le Ndleleni.” Kasi ra February 10, 2002, rona ri te: “Vahlapfa va tlangela tinyiko hikuva vana van’wana, lava a va tshike xikolo hikwalaho ko pfumala swiambalo, sweswi se va tlhelerile.”

Va Manyiwile Kambe A Va Pfumali Ndlela Yo Huma

Vahlapfa vo tala swi va tekela kwalomu ka lembe leswaku va tolovela vutomi bya le kampeni. Va hanya vutomi lebyi nga nyawuriki. Timbhoni ta Yehovha leti nga etikampeni leti, ti heta nkarhi wa tona wo tala ti ri eku buleni ni vahlapfa-kulobye hi mahungu lamanene lama khutazaka lama humaka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. Ti va byela hi misava leyintshwa laha hinkwavo “va [nga] ta fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikhutulo. A va nge [he] ri tlakusi banga, tiko rin’wana ku lwa ni tiko rin’wana, naswona a va nge he dyondzi nyimpi.” Kutani hinkwavo “va ta tshama, un’wana ni un’wana ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni le hansi ka nkuwa wakwe, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka; hikuva nomu wa Yehovha wa mavuthu wu swi vurile.” Loko Xikwembu xi katekisa misava a ku nge he vi na tikampa ta vahlapfa.—Mikiya 4:3, 4; Pisalema 46:9.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Tiyindlu ta le kampeni ya le Nduta

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Holo ya Mfumo ya le Lukole (exineneni) Nkhuvulo eLugufu (ehansi)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ntsombano wa muganga ekampeni ya le Lugufu